Wykład 1
Auksologia nauka o rozwoju dzieci i młodzieży , nauka o ontogenezie czlowieka i odchyleniu środowiska zewnętrznego i wewnętrznego na organizm.
ROZWÓJ-procesy zachodzące w organizmie w ciągu całego zycia,kolejno następujące po sobie nieodwracalne zmiany.wiedza auksologiczna wykorzystywana jest w :-w profilaktyce
diagnostyce,prognostyce-korekcyjno-rehabilitacyjnych WSKAŻNIKI ROZWOJU:-WZRASTANIE -powierzchnie ,wymiary,masa ciała,uwarunkowania genetyczne(iliściowo)
RÓŻNICOWANIE:morfologiczne doskonalenie narz.,kształty typowych dla wieku proporcji ciała.
DOJRZEWANIE:funkcjonalne doskonalenie narządów
OCENA PROCESÓW WZRASTANIA:
-WIELKOŚĆ BADANEJ CECHY-pomiary antropometryczne
-TEMPO WZRASTANIA -zmiany tempa wzrostu przyśpieszenie ,zwolnienie w przebiegu czasowym rozwoju
OCENA TEMPA WZRASTANIA
MIERNIKI OCENIAJĄCE ROZWÓJ SOMATYCZNY :-
-pomiary antropometryczne długość szerokosć proporcje ciała
-mierniki umożliwiające ocene procesów dojżewania(wiek kostny , zębowy , morfologiczny , płuciowy )
-pomiary dotyczące niektórych składowych ciała ( komponeta tłuszczowa , mięsniowa , kostana )
Sekwecjia rozwoju
-wszystkie fazy rozwoju występują po sobie w stałej kolejnosci
-niczego w rozwoju nie można ominoć
Dynamika rozwoju onto genytycznego polega na zasadzie etapowości ale tor rozwoju biologicznego jednostki jest indywidualnie rózny
-każde dziecko rozwija się według własnego uwarunkowania genetycznego
Okres prenatralny -śród maciczny 40 tyg. -+/-2 tyg.
-faza zarodkowa do 8tyg
-faza płodowa do porodu
OKRES postnatalny ,pod okresy: noworodek (28dni,)niemowlęcy 1rok zycia ,wczesne dziecinstwo 2,3 rok życia ,przedszkolny 4-6r.z ,szkolny 7-15 rż(faza obojętnopłciowa7-10,faz dojrzewania płciowego 11-15) , młodzieczy 16-20 dojrzałosci 20-50 ,strzanie się 40-50
CZYNNIKI WPŁYWAJACE NA ROZWÓJ DZIECKA:(genotyp dziecka),paragenetyczne (stymulanty),hormonalne,środowiskowe(modyfikanty),genetyczne-determinanty.
Czynniki genetyczne:_wzrost _współczynnikkorelacji miedzy cechamirodziców , najbardziej stałe cechy uwarunkowane genetyczne ,(kształt i wymiary ciała procesy dojrzewania płciowego)
Czynniki paragenetyczne:-czynniki endodenne niegenetyczne,-pochodne genetycznych włściwości matki,-własciwosci metaboliczne organizmu matki(wiek 26-30rż ojciec 30-35,najlepiej rozwijają ie dzieci od 2 do4 ciaży).Czynniki hormonalne:-GH,somatonedyny tarczycy,androgeny gł testozteron.
Okres płodowy :-żródlo hormonów,- ustrój matki,-lożysko.CZYNNIKI SRODOWISKOWE(1)biogeograficzne,kimat, pory roku, szerokośc geograficzna,ukształtowanie terenu, zasobymineralne, woda, świat roślinny i zwierzęcy.(2)ekonomicznospołeczne:przynalęznośc społeczna,wysoośc zarobków,warumki mieszkaniowe,poziom wykształcenia,tryb życia aktywnosc fizyczna,żywienie.
EKOSENSYTYWNOŚC-wrazliwośc na procesy rozwojowe i wplywy czynników środowiskowych9głównie u płci meskiej).OKRESY KRYTYCZNE ROZWOJU:okres o najwiekszym tempie wzrostu,płodowy,noworodkowoniemowlecy,pokwitwnie-największa wrazliwość na czynniki srodowiskowe.
WYKŁAD 2
OKRES PRENATALNY:-zarodkowy,-płodowy,Zapłodnienie komórki jajowej( 0,25mm średnica, waga 0,005 mg) noworodek (dł.50-52 cm.,3000-3500 kg.)SKÓRA NOWORODKA maź płodowa-zmiany zabarwienia skóry, meszek płodowy-znamiona wrodzone,łuszczenie się skóry-rumień toles-alergiczny,OKRES NIEMOWLECY:od 2 mieś zycia do 1 rż,-spionizowanie ciała , lokomacja-intensywna wzrastanie,-wydluzanie się kończyn dolnych,-zmniejszanie przyrostu podskórnej tk. Tłuszczowej od 7 mieś życia.Przyrost masy ciała w okresie niemowlęcym:-4-5 mieś. Zycia niemowle podwaja mase ciała,-11-12mieś życia potrojenie.dłudośc w ciągu 1 r ż zwieksz a się o 25 cm.WZROST DŁUGOSCI CIAŁA:- w pierwszym kwartale-ok.10cm.,do 12 mieś.dł. wzrasta o 50%,w drugim kwartale-6 cm,w trzecim i czwartym po4 cm.Obwód głowy w ciagu1 rż powiększa się średnio o 10 cm.,wpierwszym półkwartale 6-7mieś.Objetośc klt. Piersiowej w ciagu 12 mies. Życia o12 cm.z tego w pierwszym półkwartale o 8 cm.do zrównania obwodu glowy z klt. 3-4 mieś.czas zarastania ciemiaczek : tylne małe 2 mies.życioa, prrzednie duże do 12 mś ż. Początek ząbkowania 4-6 mż dziewczynki wczesniej niż chłopcy.czas wyzynania si.e zebów mleczmnych kolejnosc 20 zębów u 2 latka.Lordoza szyjna - dzwiga głowe 2-3 mś ż .kifoza piersoiowa 6-7 mż,lordoza krzyzowa- gdy chodzi-9-10 mż.
Wykład 3
Rozwoj fizyczny dzieci w okresie wczesnego dziecinstwa,przedszkolnym i wczesnoszkolnym
Wczesne dziecinstwo: zwolnienie tempa wzrostu; zmiana proporcji ciala; uzyskanie pełnego uzebienia mlecznego;około 25 cm w 1-szym roku zycia;ok. 12 cm w 2-gim r.z.;ok. 8 cm w 3-cim r.z.;przyrost 6-8 kg w 1-szym r.z.;ok. 2,5 w 2 i 3 r.z.;obwod glowy wzrost o ok. 12 cm w 1-szym r.z.;ok. 2 cm w 2-gim r.z.;1 cm w 3-cim r.z.;obwod klp 14 cm w 1-szym r.z.;ok. 1,5 cm w 2-gim r.z.;ok. 1,5 w 3-cim r.z.;wydluzanie się konczyn dolnych,zmiana ilosci tkanki tluszczowej,wzrost masy mm,sylwetka dziecka smukleje;zmiana ksztaltu glowy,hiperlordoza ledzwiowa,pozornie plaskie stopy,koslawosc kolan i szpotawosc-sa fizjologiczne do pewnych granic Okres przedszkolny: granice wieku okresla się ze względu na spoleczne aspekty;utrzymanie się zwolnionego tempa rozwoju;w tym okresie można okreslic niskowzrost(co kwartal mierzac dziecko);roznice srodowiskowe:wies-miasto(ok. 3 cm przewaga wzrostu dzieci miejskich);wzrost wysokosci w 4-6 r.z. ok. 20 cm(przewaga dziewczyn o ok. 1 cm) a minimalnie 5 cm na rok;wzrost masy ciala o 10 kg;wydluzanie konczyn dolnych;nasilenie mineralizacji kosca, pojawiaja się nowe punkty kostnienia;w 6 r.z. wymiana zebow mlecznych na stale;od 5 r.z. wzmocnienie aparatu wiezadl-scieg stopy i jej wzrost;przelom 6/7 r.z. uksztaltowane wydluzenie stopy;krzywizny fizjologiczne nie ulegaja istotnym zmianom;wzrost ruchliwosci;rozwoj ruchow precyzyjnych;wzrost dominacji jednej ze stron;dymorfizm plciowy w zakresie motoryki;rozwija się pamiec i doswiadczenie ruchowe Okres wczesnoszkolny: 7-10/12 r.z.;granice rezerw ustrojowych do przejscia w burzliwy okres dojrzalosci plciowej;osiagniecie dojrzalosci szkolnej tj.mozliwosci sprostaniu wymaganiom szkoly bez uszczerbku na zdrowiu i dalszego rozwoju;dojrzalosc intelektualna;dojrzalosc spoleczna;dojrzalosc fizyczna;dojrzalosc immunologiczna;wzgledna stabilizacja i ogolna harmonia rozwoju;cisza przed burza ale w 7-8 r.z. przyspieszenie tempa wzrastania u niektórych dzieci;wzrost wysokosci 5 cm na rok;wzrost masy ciala od 3 do 3,5 na rok;1-2 rok przed pokwitaniem,zwieksza się przyrost tkanki tluszczowej u dziewczat;ok. 10 r.z. osiaga ostateczna wielkosc;maleja przyrosty obwodu glowy;okres ten trwa krocej u dz (przeciętnie o 2 lata);intensyfikacja roznicowania i dojrzewnia wielu ukladow;zwieksza się odpornosc humoralna;maxymalizacja wrazliwosci zmyslow;ekonomia ruchow i zdolnosci koncentracji
Wykład 4
Rozwoj psychomotoryczny niemowlat:-wzajemne uwarunkowanie rozwoju,funkcji ruchowych niemowlat z rozwojem jego funcji poznawczych,mowy,uczuc,kontaktow spolecznych Metody oceny:inwentarz rozwojowy(do 4 r.z.) pionizacja, lokomocja, manipulacja,mowa; skala rozwoju motorycznego i mowy niemowlecia zdanskiej-brinken i wolanskiego,postawy ciala,lokomocja,percepcja mowy, lokomocja, lokalizacja; test Denver (do 6 r.z.) 4 sfery:indywidualno-spoleczna,koordynacja wzrokowo-ruchowa,mowy,lokomocji Monachijska funkcjonalna diagnostyka rozwojowa:funkcjonalna diagnostyka rozwojowa (oceny): raczkowanie;siadanie;chodzenie;manipulacja;percepcja;rozwoj spoleczny;rozumienie Noworodek:odruchy pelzania (prostuje nozki),glowka na bok; chod automatyczny; odruch chwytania reki; reaguje na silne swiatlo; rozwoj mowy zaczyna się od zdowego krzyku, nie placze widzenie-widzi niejasno, niostro,skupia wzrok na obserwowanym obiekcie; najwyrazniej widzi z odleglosci 18-30 cm; rozwija się miedzy 2-3 m-cem zycia sluch:slyszy od urodzenia, dzwieki wyzsze i przytlumione, slyszy wszystko nawet to co my ignorujemy; przy lokalizacj kieruje się dzwiekami wysokimi, ciaglymi i glosnymi dotyk:wrazliwosc na nacisk, dotyk, jest jedyne 1/3 mniej wrazliwy niż dorosli; gorzej rozroznia dzialajace bodzce, mieszaja mu się bodzce odbierane przez inne zmysly, masaze, wzmacniaja wiez z rodzicami smak i wech slodki kwasny gorzki i slony, w pierwszym tygodniu ma już zdolnosc rozrozniania wechu rozwoj spoleczny rzadko reaguje na zewnetrzna stymulacje, reaguje usmiechem na twarz, chce przywierac, przytulac, uspokaja się uwaznie przyglada 1 m.z. na krotko unosi glowe w plaszczyznie skosnej (przynajmniej 3 sekundy) przy podnoszeniu glowa opada przy siadaniu krotko trzyma (1-2 sekundy) odruchowe reakcje podporowe-wyprost nog, fiksuje wzrok na czerwony kolor, w krzyku można zauwazyc roznice zwiazane z przyczyna, uspokaja go przytulanie, placze przy ujemnych bodzcach 1-3 m.z. ciekawy swiata, zainteresowanie osobami, usmiecha się, 2-gi m-ac zycia unosi glowke pod katem 45 stopni, podnosi z pozycji posrodkowej, utrzymuje 10 sekund, dlonie lekko otwarte, ogolne ulozenie zgieciowe zanika, nieruchomieje na ostry dźwięk, wydaje dzwieki a,b; obraca się na plecy, wodzi oczami za przedmiotami, 3 m.z- unosi glowke przez jedna minute, twarz i podloze tworza kat 90 stopni, oparcie na przedramionach, miednica plasko na podlozu, unosi na krotko glowe przy probie siadania mm przednie szyi wzmocnione, utrzymuje pozycje siedzaca 30 sekund, plecy okragle, zgina nogi przy oporze stop o podloze, reakcja pochylona i chod automatyczny, stan gotowosci do zgietych nog, podnosi dana mu zabawke, wodzi oczami, gruchanie, plakanie, rozwoj spoleczny 3-6 miesiac: usmiecha się, rozne dzwieki, okazuje emocje,krzyk, placz, w ciagu pierwszych 3-4 m-cy wiekszosc kontaktow, jest tworca swoich zachowan Widzenie 2-3 miesiac: dostrzega wyraznie rysy twarzy matki, uwage przyciagaja ksztalty i kontrastowe kolory, patrzy na miejsca styku; widzenie stereoskopowe- nie tylko organiczne(?); sledzi poruszajacy się obiekt; 1 m.z.- zolty, zielony, pomaranczowy, turkus, czerwony; 2 m.z. zolty od zielonego; 3 m.z. zolty od czerwonego (?); ¾ m.z. widzi jak u doroslego; 4 m.z. plywa, probuje mm które się rozwijaja, rezygnuje z podporu na przedramionach, kolysze się na brzuchu, przy siadaniu glowka jest trzymana, trzyma ja prosto przy przechylaniu, bawi się, raczkuje, raczki przekraczaja posrodkowa linie ciala, wklada zabawki do buzi, okrzyki radosci, bada przez usta i rece, glosno się smieje sluch:ignoruje liczne dzwieki, lokalizuje zrodlo dzwieku w ciemnosci, lokalizuje niskie dzwieki 5 m.z.:przekreca się z brzuch na plecy, kolysanie na brzuchu, przy podnoszeniu do siadu zgina glowe, rece i nogi, przez 1 sekunde utrzymuje swój ciezar, lekkie zgiecie w stawach biodrowych, „stoi” na palcach, wyciaga reke do zabawki, chwyta cala dlonia, glowa inicjuje ruch, staje na palcach 6 m.z.: opiera się na wyprostowanych ramionach, dlonie otwarte, ciezar spada na brzuch i ramiona, precyzyjnie chwyta zabawki, chwyta cala powierzchnia dloni, przeklada zabawki z raczki do raczki, umie je wypuszczac z reki, lokalizuje zrodlo dzwieku, odroznia osoby obce, laczy te same sylaby w sposób lancuchowy np. „gu-gu”
WYKŁAD 5
S.LUCH-lokalizuje dzwieki,9-12 mż,odróznia dźwięki wysokie od niskich,między 6-8mżobrót głowy po łuku,9-12 ruch ukosny precyzyjny i oszczedny.WIDZENIE-lepiej dostrzega,wzrosy pola spostrzeżenia,lepiejpojmuje świat przedmiotów fakture kształt ,połozenie,koordynacja wzrokoworuchowa,współdziałanie ruchu rak ze wzrokiem,sterowanie wola,zbliża się do przedmiotów precyzyjnie zwaqlnia,spostrzega jako całośc przedmioty,10-14 mż precyzyjny chwyt.7mz-obraca się z pleców na brzuch aktywnie zmienia pozycje ciała warunek raczkowania,obrót w formie śruby miedzy miednica a obręcza kkg,bawi się nózkami,warunek zginania bioder jek również precyzyjnego chwytania.spręzynowanie-prostowanie i zginanie nóg,chwyta zabawki,gaworzy pojedyncze głoski sylaby zmienia głośnośc i wysokość tonacji,7-9 mż bawi się w gry społaczne ,okazuje emocje,prowokuje innych,8mż-lęk wobec obcych,nie wie że opiekun wróci.8 mż-obraca się wokółwłasnej osi , samo siedzi przez kilka sekund, podpiera się rękami, plecy nie sa całkiem proste, podpiera się z boku aby się nie przewrócic, podciaga się do siadania,interesuje się własnym odbiciem w lustrze,wzrasta uwaga i koncentracja.
9mż-pełza jak foka,osiąga dzięki temu samodzielnośc w poruszaniu się ,samo siedzi,głowe trzyma prosto,plecy wyprostowane,stoi trzymane za rączki,obie stopy obciązone,brak równowaznej pozycji wyprostowanej,celowo opuszcza przedmiot,intereresuje się cichymi odgłosami,wyraźnie wymawia sylaby,bawi się w chowanego,szuka matki z zaangażowaniem,staje chwytając się podpory,raczkuje,stąpa bokiem trzymając się barierki.
ROZWÓJ SPOŁECZNY 9-12 MŻ- silny zwiazek z opiekunem,obawia się obcych, silnie reaguje na zmianę siły głosu,ok.1rż wyraźnie komunikuje emocje.10 mż- kołysze się na dłoniach i kolanach,samo siada,samo podnosi się z lezenia na brzuch do siadu,samo siedzi stabilnie,palce u nóg ma w lekkim zgieciu podeszwowym,koordynacja obu rąk,udzerza dwoma rączkami przed sobą, chwytpesetowy,koordynacja ruchów palców naśladuja gesty, cieszy się z aprobaty,prowadzi dialog z opiekunem,rozumie mowę.
11mż-raczkuje , siedzi samo, dobrze utrzymuje równowage, siedziz wyprostowanymi nogami,chodzi przy meblach,stawia kroki,chwyt szczypcowy,przeciiąga zabawki na sznurku,wypowiada pierwsze słowa sensowne sylaby,samodzielnie je i pije,rozumie zakazy.
12 mż- chodzi trzymając się za palec,podaje precyzyjnie przedmioty,wypowiada sensowne słowa,rozumie proste polecenia,bawi się w łapanego,wykonuje jednoetapowe polecenia,stawia wieżę z 2-3 klocków.staje na nóżkach chodzi przy meblach, stoi samodzielnie ,trzyma za rączki,robi pierwsze kroki,mówi proste słowa,rozumie proste polecenia,odróznia od obcych,lubi skupiac na sobie uwage.
DWULATEK-samodzielnie chodzi,skacze,biega,tańczy,wspina się,buduje wieże,wskazuje cześci swojego ciała,rozumie polecenia,mówi zdaniami,o sobie mówi uzywając własnego imienia,korzysta z nocnika,małyodkrywca wielkiego swiata,wchodzi p schodach ,kopie piłkę.
TRZYLATEK-opanowane chodzenie,ruchy rąk coraz bardziej precyzyjne,samodzielnie je,sam ubiera się sam je,
ROZWÓJ SPOŁECZNY 12-18 MŻ:-duze zainteresowanie swiatem , czuje się coraz pewniej- 18-36MZ- zdaje sobie sprawe z wlasnej odrebnosci, nasladuje doroslych sprawdza co mu wolno a co nie
WYKŁAD 6
Somatyczne dojrzewanie uwarunkowane jest licznymi zmianami:genetyucznymi,środowiskowymi,klimatycznymi,neurohormonalnymi,paragenetycznymi,akceleracją(trend sekularny),aktynosc fizyczna.OKRESY KRYTYCZNE ROZWOJU:-płodowy,-noworodkowy(niemowlęcy),dojrzewania płciowego.ROZWÓJ SOMATYCZNY:-przyrost ciezaru ciała i wysokości(2kg\rok, 6-8cm\rok - wczesny okres dojrzewania).Skok pokwitaniowy wysokości wystepuje u dziewczat 8cm/rok,u chłopców 10cm/rok.dopchodzi do zmiany proporcji ciała - typowo męski rozwój pasa barkowego,rozwój tk. Mięsniowej i kośćca..U dziewczat rozwój tk. Tłuszczowej,redystrybucja tłuszczu.Komponenta ciała: chłopcy - przyrost tk. Mięśniowej beztłuszczowej LBM(lean body mass).U dziewczynek - przyrost tk. Tłuszczowej w okresie dojrzewania 28- 25 %.
HGH,TESTOSTERON --- skok pokwitaniowy wysokości ciała ---- zakończenie wzrastania ---kortyzol, hormony tarczycy.
OKRES DOJRZEWANIA : obejmuje szereg zakresów kalendarzowych,jest różny w zależności od płci,najważniejsze jest dojrzewanie płciowe.(1) u chłopców powstają jądra u dziewczynek jajniki,(2)powstaje prącie i gruczoł krokowy, jajowody, macica,pochwa, sutki,(3) różnice w barwie głosu,owłośienie pachowe i łonowe,budowa proporcji ciała,zarost na twarzy,gruczoly apokrynowe u dziewczynek. Androgeny nadnerczower : pojewienie się owłosienia lonowego i pachowego, wzrost wielkości i pobudzenie do wydzielania w gruczołach lojowych.FSH - pobudzenie wzrostu jajników.Estrogeny jajnikowe: pogrubienie bł śluz pochwy,wzrost pigmentacji,wzrost unaczynienia i pobudzenie warg sromowych większych, niewielkie powierzchnie łechtaczki i macicy-w tym okresie trzon macicy i szyjka mają równą wielkośc.Testosteron: powiekszenie najądrzy, powiększenie pęcherza nasieniowego i gruczołu krokowego.STADIA DOJRZEWANIA PŁCIOWEGO :opracowane przez TARNERA: skala odchyleniowa dla dziewczat i chlopców.STADIUM 1) FAZA DZIECIĘCA , brak cech,2,3,4)FAZA ROZWOJOWA, 5)ZAAWANSOWANY ROZWÓJ danej cechy ,typowe dla osób dojrzałych.
WYKŁAD 7
Stadia dojrzałości płciowej Tannera 1 stadium faza dziecięca brak cech dojrzałości płciowej
2,3,4, fazy rozwojowe 5stadium- zaawansowany rozwój danej cechy typowej dla dorosłych .Piersi N-faza dziewczęca , -otoczka uwupoklenie brodawek . Orchidometr Pradera -pomiar wielkości jąder .Manarche -cykle nie reguralne 1fazowe (masa ciała 47 kg. Około 2 lata po menarche 65% dziewcząt ma cykle 2 fazowe owulacje pokrywają się ze stadium P4 , M4 , według Tarrnnera. Wiek ginekologiczny dziewcząt liczony jest od 1 miesiączki . YAM- wiek po menopauzie . PRZEMIANY u chłopców : -większa intensywność wzrastania , - odmienne rytmy wzrastania (późny szczyt szybkości ) - większy zakres zmian występujących cech dojrzewania seksualnego, odmienna dynamika zmian komponentów ciała.1)wczesny okres pokwitaniowy,2)stadium wg Tannera - działanie gonadotropiny i nGH( rozwój piersi, estrogeny jajniki FSH, powiększenie jader,GN, wzrost wydzielania androgenów ) 3)końcowy okres =młodzieńczy= addolescencji. Dojrzewanie płciowe =3 fazy rozwojowe: - wcześnie dojrzewający ( endomorficzny typ budowy ciała), - przeciętnie dojrzewający (mezofityczny), - póżno dojrzewający ( ektomorficzny typ budowy ciała .Odrębność narządów i zjawisk okresu pokwitania :- mutacja głosu,wady postawy wole proste, nadmierna potliwość, ginekomastia u chlopców, rozwój piersi (12-14 lat).Hipokinezja - brak ruchu niechęć, kryzys tożsamości, konflikty rodzinne, społeczne ,z prawem, agresja, dysmorfofobia, pobudzenie emocjonalne, ciąża młodocianych, choroby przenoszone droga płciową.
Wykład 8
Funkcja przewodu pokarmowego: czynniki immunologiczne ( GALT), czynność endokrynologiczna reguluje pracę układu pokarmowego oraz metabolizm ogólnoustrojowy, strawia i wchłania składniki pokarmowe dzięki którym dostarczana jest energia, wydalanie strawionych resztek pokarmu. Rozwój morfologiczny i czynność zależą od: czynniki genetyczne i środowiskowe, mechanizmy regulacyjnych nerwowych i hormonalnych. Odrębności morfologiczne: anatomiczne ukształtowanie przewodu pokarmowego rozpoczyna się w okresie zarodkowym, czynnościowe około 4mca życia płodowego, 7mc życia płodowego całkowicie wykształtowany przewód pokarmowy, niedojrzałe włókna nerwowe, brak fali perystaltyki, zaparcie, biegunka, wymioty, wzdęcia. Jama ustna: małą pojemność, skąpe wydzielanie śliny do 5mca życia, kwaśne pH, 5mc życia wzrost produkcji śliny, brak zdolności do połykania śliny- ślinienie, enzymy przewodu pokarmowego amylaza i lipaza. Przełyk- obniżone ciśnienie w dolnym zwieraczu przełyku w pierwszych miesiącach życia- skłonność do ulewania i wymiotów, ciśnienie w LES u niemowląt powinno przekraczać 0,7-1,3kPa (5-10mmHg) u starszych 1,3-2kPa( 10-15mmHg). Czas trawienia pokarmu zależy od: wieku, ilości pokarmu, czasu przebywania w żołądku (3-4godz), pasaż trwa od 7 do 10 godzin. Pojemność żołądka w cm3 bezpośrednio po porodzie 30-50, pierwszy mc 120, 3mc- 190, 6mc-250, 1rż-360, 2rż-585, 6rż-790, dorośli 3050. Żołądek, pH soku po porodzie 6.0, 3-6godz pH-2,2 , całkowita ilość HCl wydzielana na godz HAO- zwiększa się z wiekiem, 15rż nie osiąga jeszcze wartości jak u dorosłych. Aktywność pepsyny w soku żołądkowym- noworodek- 10%, 4mc życia-50% wartości dorosłego, 2 lata jak u dorosłych. Wątroba noworodek 4,5-5%masy ciała, dorosły 2,5-2,8 masy ciała w 1rż- podwojenie masy wątroby, w 2rż potrojenie, dorośli masa wzrasta 12 razy. Czynność wątroby- małe zapasy glikogenu, mała sprawność w odtruwaniu, noworodki donoszone, 2tydz i wcześniaki 3tydz - wątroba sprawna. Trzustka- około 6tyg życia płodowego zawiązek, 4mc życia płodowego zdolność wydzielania zew, masa noworodek 5g, 2rż -60g pełna wydolność, składniki soku trzustkowego: trypsyna, lipaza, chymotryp- wydzialne w 20tyg życia płodowego. Wchłanianie tłuszczów- wcześniaki 50-70% noworodki 80% dorośli 90%. Jelita - długość u noworodków 266cm, grubego 40cm, czas pasażu 3-5dniowy noworodek 13-14+- 4,43godz, 1,5mż: karmienie piersią powyżej 10godz karmienie sztuczne 10godz, disacharydy, laktoza- obniża aktywność u noworodków i niemowląt może dochodzić do biegunek. Rodzaje skurczów toniczne, atoniczne, perystaltyczne, segmentarne. Mikroflora zależy od: wydzielania żołądka, kwasu żółciowego, leków, laktoferyny. Flora bakteryjna jelita grubego: po porodzie jałowe, po kilku godz pałeczki E. Coli, karmienie naturalne lactobacillus, mleko bacteroides, karmienie uzupełniające jak w sztucznym. Rozwój zjawisk odpornościowych- tkanka limfatyczna jest dobrze rozwinięta w 5mż płodowego, grudki chłonne rozrastają się do 12m, kwaśny odczyn, śluz jelita, perystaltyka - hamuje rozwój drobnoustrojów, rozwój immunocytów, w błonie śluzowej jelita produkowane klasy IgA już ok. 2 tyg życia, w ślinie, soku jelit, kale, dorośli większe wydzielanie IgG
Wykład 9
Odrębności układu oddechowego- dotyczą: wielkości dróg oddechowych, swoistej budowy anatomiczno histologicznej, fizjologii, odrębności oddziaływania ustroju dziecka na bodźce, są krótsze niż u dorosłych, krótka odległość między poszczególnymi odcinakami całego narządu- dolne drogi oddechowe są w bliskości górnych, krtań leży stosunkowo wysoko i bliżej jamy nosowo gardłowej sprzyja to szerzeniu się zapaleń, krótka droga oddechowa- niedostatecznie ogrzane powietrze- drażniące działanie na błonę śluzową niższych dróg oddechowych. Trąbka eustachiusza- łączy gardło z uchem środkowym, kostka szeroka leży bardziej przyśrodkowo stan zapalny łatwo przechodzi z jamy gardłowo nosowej do ucha środkowego. Ciało jamiste- splot naczyniasty Kieselbacha, lokalizacja- błona śluzowa przegrody ucha, rola- ogrzanie powietrza, jest słabo rozwinięta, rozwój w 8-9rż stąd szczególna tendencja do krwawień z nosa w tym okresie życia. Krótkie są oskrzela główne prawe oskrzele główne przebiega inaczej niż lewe, statystycznie więcej zapaleń w prawym płacie płucnym. Wąskie drogi oddechowe- zwężenie krtani i oskrzeli, nawet całkowite zamknięcie ich światła: zjawisko to polega na dodatkowo wzmożoną gotowością mięśniówki do skurczu, ze względu na niedostateczną regulację korową mózgu polega na przewodzeniu pobudzenia niż hamowaniu, sprzyja stanom zapalno-obrzękowym (duża ilość tkanki chłonnej dobrze unaczynionej), wzmożona pobudliwość odruchowo-nerwowa, słaba siła wykrztuśna. Częściowo lub całkowicie zamknięte oskrzela lub oskrzeliki-niedodma płuca-zapalenie tkanki płucnej. Ściany dróg oddechowych są wiotkie: słabe i cienkie el.chrzestne (krtań, tchawica, oskrzela), mała zawartość tk.łącznej, chrzęstnej, mięśniowej. Suchość błon śluzowych, grupy surowicze, śluzowo-surowicze słabo rozwinięte- upośledzenie nawilżania i oczyszczania powietrza- sprzyja zakażeniom. Mała wilgotność błon śluzowych tchawicy i oskrzeli, nieprawidłowa funkcja rzęsek- upośledzenie wychwytywania i zlepiania z wdychanego powietrza i innych czynników infekcyjnych. W oskrzelach niekompletne pierścienie chrzęstne, płytki chrzęstne, mięśnie gładkie, włókna elastyczne kolagenowe. Oskrzela- do 7-10generacji mają chrząstki powierzchnia 10 generacji budowa mięśniowa+ błona. Skurcz mm w oskrzelach dużych- zbliżenie końców chrząstek, średnich i drobnych- zwężenie światła skrócenie oskrzeli. Oskrzeliki poniżej 2mm nie mają chrząstek i gr śluzówek, mają mięśnie gładkie końcówki kubkowe, wydzielają śluz.
Woreczki pęcherzykowe 6 typów komórek
Wykład 10
Unaczynienie płuca przebiega równolegle z rozwojem dróg powietrznych, po drodze tworzą się głównie tętniczki i zyły wew gronka płucnego, liczba ich intensywnie wzrasta między 3mc a 4rż, po 5rż liczba naczyń na powierzchni płuc maleje gdyż szybciej rosną pęcherzyki, między 11-19rż formuje się dojrzały typ unaczynienia płucnego a włókna mięśniowe penetrują aż do tętnic unaczyniających gronko płucne. Węzły chłonne płuc mają: szerokie zatoki, bogatą sieć naczyń krwionośnych, słaby rozwój otoczki łącznotkankowej i wew beleczek. Układ chłonny rozwija się intensywnie do 5-10rż w okresie niemowlęcym mięśnie piersiowe beczkowate: szerokość prawie równa głębokości, żebra ustawione prawie poziomo- nie biorą udziału w rozszerzaniu wdechowym matki, niemowlę oddycha głównie przeponą, upośledzona zdolność zmniejszania się przepony w czasie wdechu ze względu na opór dużych narządów jamy brzusznej, oddechy niemowlęcia są płytkie i częste.
Noworodek 40oddechów/min, niemowlę 20-30oddechów/min, dziecko 3 letnie 16-20oddechów/min
Podsumowanie- drzewo oskrzelowe jest ukształtowane w czasie życia płodowego i w tym czasie osiąga już dostateczna liczbę generacji, pęcherzyki płucne rozwijają się po urodzeniu, liczba ich narasta do 8rż a wymiary swoje zwiększa do zakończenia rozwoju ontogenetycznego, światło obwodowych oskrzeli do 3-4rż jest nieproporcjonalnie wąskie co sprzyja obturacji, rozdęciu płuc, rozedmie odcinkowej, niedodmie, rozrost naczyń krwionośnych zaopatrujących drogi oddechowe przebiega równolegle z rozwojem gronka a rozwój tkanki mięśniowej jest opóźniony w porównaniu z rozwojem naczyń
Rozwój układu krążenia w ontogenezie- 4tydzień życia płodowego- serce wykonuje ok60/min, przedsionki rozdzielają się, 8tydz ż płod- powstaje przegroda międzykomorowa, 14tydz ż płod- serce przepompowuje ok. 30l krwi na dobe i kurczy się 120/min. Krążenie płodowe: pierwszy podział krwi z żyły pępkowej: 50% wątroba, 50% przez przewód żylny ŻGD, drugi podział krwi z prawego przedsionka: 50-70% do LP i LK 30% miesza się z krwią z ŻGG do PK, trzeci podział krwi: w pniu płucnym 85-90% przez przewód tętniczy przepływa do aorty zstępującej 10-15% pozostaje w krążeniu płucnym. Adaptacja układu krążenia: w czasie porodu następuje: otwarcie łoża naczyniowego płuc, wzrost przepływu płucnego i spadek oporu naczyń płucnych, wzrost oporu naczyniowego w krążeniu dużym. Po porodzie ulegają przekształceniu: żyła pępowinowa- więzadło obłe wątroby, przewód żylny- połączenie ŻGD z żyła pępowinową- więzadło żylne, przewód tętniczy- więzadło tętnicze: drożne czynnościowo jest do 10-15godz po porodzie, drożne anatomicznie do 8-10tyg życia, otwór owalny: drożny czynnościowo do 4mc-ż, drożny anatomicznie do 12mc-ż