Zagadnienie 1. Geneza i przegląd koncepcji kształcenia integralnego w edukacji wczesnoszkolnej.

System klasowo-lekcyjny, obowiązujący przez lata, okazał się przestarzały i znacznie utrudniał rozwój samodzielności i aktywności ucznia i dostosowany był głównie do możliwości ucznia zdolnego. Stawiał wszystkim dzieciom jednakowe wymagania/ niezależnie od ich możliwości /, narzucał jednakowe tempo pracy, nie licząc się ze zróżnicowanymi zdolnościami, zainteresowaniami, możliwościami i potrzebami uczniów. Nastawiony był na wyposażenie uczniów w wiedzę encyklopedyczną i rzadko dawał możliwość korzystania ze zdobytej wiedzy w sytuacjach praktycznych.

Współczesna idea nauczania zintegrowanego (rozpowszechniona na początku XX zieku) mówi, że skoro świat istnieje jako całość i tak oddziaływuje na człowieka, to i dzieci powinny uczyć się w takim świecie funkcjonować. Jednak, aby nauczyć dzieci żyć i działać w takim świecie konieczne jest zintegrowanie wszystkich kierunków kształcenia, metod działania oraz celów nauczania i wychowania, a dzięki nim możliwe jest scalanie treści , materiału nauczania i wychowania w zintegrowane jednostki tematyczne. Tworząc integralne ciągi sytuacyjne dla różnych działań i przeżyć uczniów, pokazujemy związki między wszystkimi przedmiotami i doprowadzamy do syntezy wiedzy z różnych dziedzin życia oraz kształtujemy scalony obraz świata.

OWIDIUSZ DECROLY	Podstawą koncepcji są naturalne potrzeby i zainteresowania dziecka. Nauka zorganizowana jest według ośrodków tematycznych, dostosowanych do faz rozwojowych, potrzeb dziecka, jego czynności umysłowych i ruchowych. Ośrodki tematyczne są centrum zainteresowań i działalności dziecka, dzięki czemu zdobywają określone wiadomości i umiejętności. Środowiskiem naturalnym dziecka jest ogród i izba szkolna (zamieniona na muzeum i pracownię), środowiskiem społecznym rodzina i szkoła. Proces poznawania obejmuje obserwowanie (przedmiotów i zjawisk), kojarzenie (ze zdobytymi już informacjami) i wyrażanie (lepienie, modelowanie, rysowanie, opowiadanie, pisanie wypracowań itp.) Klasy liczące po kilkanaście osób w różnym wieku, charakter audytorium (warsztaty i pracownie). Zadanie szkoły: obudzenie w dziecku rozumienia tego, co wykonuje - umożliwienie mu kierowania sobą. Decroly wprowadził globalną metodę nauki czytania i pisania oraz gry wychowawcze i dydaktyczne. Zaletą systemu było współdziałanie wychowawców z poszczególnymi dziećmi - rozwój indywidualności.
KAROL LINKE	NAUCZANIE ŁĄCZNE Dzieci aż do 14. Roku życia nie powinny pobierać nauki „rozłożonej” na odrębne przedmioty. Dziecko ujmuje rzeczywistość całościowo i dzięki analizie wyodrębnia poszczególne gałęzie wiedzy. Linke wyróżnił tzw. kręgi życia i kręgi rzeczy, w których występują realne przedmioty. Np. węgiel należy do kręgów życia gdy znajduje się w kopalni bądź w domu. Jeśli rozpatruje się go jako obiekt sam w sobie (np. na chemii) należy do kręgów rzeczy. Dziecko w życiu doświadcza przede wszystkim kręgów życia i od tego należy rozpocząć naukę elementarną. W toku nauki spostrzeże ono te same przedmioty w różnych kręgach życia - wyodrębnia je wówczas i traktuje jako obiekty same w sobie i tworzy kręgi rzeczy. z kręgów rzeczy wyróżnia przedmioty i działy nauki. Nauczanie łączne -> swoiste różnicowanie -> przedmioty, dziedziny nauki (trzon edukacji przedmiotowo - systematycznej) Takie samo zjawisko (różnicowania) dotyczy również umiejętności. Nauczanie u Linkego łączy dwa systemy edukacyjne: nauczanie całościowe z nauczaniem przedmiotowo - systematycznym.
MARIA MONTESSORI	Ogromne znaczenie okresu dzieciństwa. Czynnikiem rozwoju i podstawą wychowania jest aktywność dziecka. Trzy podstawowe warunki rozwoju: Urządzenie otoczenia - chodzi o estetykę pomieszczeń przewidzianych do nauki i zabawy, funkcjonalność sprzętów i mebli, odpowiednią architekturę. Ważny jest klimat. Każde dziecko ma potrzebę posiadania „własnego terytorium prywatności”, gdzie powinien panować porządek. „Nieporządek w otoczeniu wpływa na nieporządek w myśleniu”. Materiał dydaktyczny - ma służyć rozwijaniu narządów zmysłów dziecka i ćwiczeniu jego mięśni. Ma on dostarczyć dziecku bodźców czuciowych i doskonalić percepcji selektywnej bodźców. Przez mechaniczne kojarzenie wrażeń z procesami ruchowymi odbywa się kształcenie czynności umysłowej: nauczanie nazw, barw, liczb… Montessori uważała, że przy wykorzystaniu szerokiego zestawu materiałów dydaktycznych, zwiększając liczbę wrażeń i rozwijając zmysły, wychowuje się dziecko moralnie i estetycznie. Wyróżniła ona cztery kat. mat. dyd. 1. Mat. niezbędny do życia praktycznego (troska o siebie samego, o środowisko, dotyczący zwyczajów i form grzecznościowych itd.), 2. Mat. sensoryczny (wszechstronne kształcenie zmysłów), 3. Mat. akademicki (nauka języka, matematyki itd.), 4. Mat. artystyczne (ekspresja dziecka). Istotne tu są zasady: stopniowania trudności; od konkretów do abstrakcji; budzenie ciekawości i zainteresowań; wyzwalanie aktywności; samokontrola błędów. Osobowość nauczyciela - powinności nauczyciela: inspirowanie spontanicznych reakcji dziecka, świadczenie mu pomocy, tworzenie atmosfery porządku w nauce i zabawie, prowadzenie systematycznej obserwacji, rejestrowanie spostrzeżeń, konstruowanie oceny opisowej. Nauczyciel powinien kierować się zasadami: Swoboda dziecka, ale ograniczona interesem zbiorowym Wolność ograniczona prawem do wolności innego dziecka Rozwijanie samodzielności i niezależności dziecka Rozwijanie odpowiedzialności za środowisko nauki i zabawy Respektowanie praw dziecka do poczucia bezpieczeństwa. Najważniejszym zadaniem tej koncepcji jest przygotowanie dziecka do swobodnego i samodzielnego życia. Jej podstawą jest zasada tzw. swobodnej czynności. Konieczne jest unikanie krępowania spontanicznych reakcji dziecka, narzucania obcej woli. Swoboda będzie miała wartość wychowawczą gdy będzie ograniczona interesem zbiorowości. Montessori uważała, że dziecko osiągnie samodyscyplinę, bo jego aktywność kierowana jest jego zainteresowaniami a nie presją dorosłych.
CELESTYN FREINET	Szczególnie ważny jest rozwój dziecka, jego potrzeby i naturalny sposób bycia. Eksponuje on swobodną działalność twórczą dziecka oraz ekspresję. Ekspresja może wyzwolić w dziecku postawę twórczą w różnych dziedzinach życia, a dla nauczyciela jest bogatym źródłem wiedzy o uczniu. Wycofał on nauczanie podręcznikowe oparte na autorytecie nauczyciela i autora podręcznika i opracował tzw. techniki pracy szkolnej: Swobodne teksty + gazetka szkolna jako podstawa nauki języka ojczystego Doświadczenia poszukujące jako podstawa samodzielnej pracy uczniów w zakresie matematyki, nauk przyrodniczych, geografii, historii Planowanie pracy indywidualnej i zbiorowej przez uczniów pod kierunkiem n - la Różnorodne formy ekspresji - wychow. Estetyczne i techniczne Referaty - samokształcenie Korespondencja i wymiana międzyszkolna jako podstawa kontaktów społecznych Spółdzielnia klasowa - samorząd dzieci Elementami koncepcji są: Organizowanie dzieciom szerokich kontaktów z bliższym i dalszym środowiskiem społecznym, przyrodniczym, kulturalnym Eksperymentowanie, doświadczanie, rozwiązywanie problemów z różnych dziedzin Różnorodne formy swobodnej ekspresji artystycznej (malarstwo, rzeźba, taniec, tatr, muzyka) z dominującą ekspresją słowną (swobodny tekst, poezja, proza
Upowszechnienie tychże koncepcji miało miejsce w latach 30. XX wieku. Czas przynosił modyfikacje i krytykę. Do negatywnych elementów zaliczono Stopniową stagnację i schematyzm w realizacji koncepcji kształcenia Małą efektywność Degradację ideałów i wartości uniwersalnych.
JADWIGA WALCZYNA	INTEGRALNA KONCEPCJA NAUCZANIA Integracja polegała na korelacji treści z pięciu kierunków kształcenia: Kształcenia umiejętności logicznego posługiwania się zasadniczymi narzędziami społecznego porozumiewania się, którymi są słowo i liczba Kształcenia społecznego Kształcenia przyrodniczo - technicznego Kształcenia artystycznego Kształcenia w zakresie kultury fizycznej. Z przyjęcia tych założeń wynikały konsekwencje. W ramach planu zajęć obok godzin urzędowych wyodrębniono od 7 do 12 godzin globalnych. Były one przeznaczone na zdynamizowanie procesu nauczania i wychowania oraz na rozszerzenie zakresu treści o nowe elementy. W rozkładzie materiału wyodrębniono zagadnienia centralne, z których wydzielano różne aspekty, tak by rozpatrywać je z różnych punktów widzenia: społecznego, językowego, matematycznego itd. Dzięki temu koncepcja integracji nabrała dynamizmu.
ŁUCJA MUSZYŃSKA	Uzupełniła koncepcję Walczyny. U Walczyny integracja polegała na korelacji treści, a Muszyńska uzupełniła ją o: Dobór wszechstronnych celów dydaktyczno - wychowawczych Planowanie integralnych jednostek tematycznych, uwzględniających zasady ciągłości czasowej Projektowanie różnorodnych form zajęć Respektowanie zasad: Różnorodności zadań Aktywizacji dzieci Motywacji. Koncepcja bardzo wartościowa - wprowadziła pojęcie integralnych jednostek tematycznych
JERZY KUJAWIŃSKI	„nauczanie integralne jest optymalną strategią programowo - metodyczną, w ramach której można stosować szczegółowe strategie metodyczne (nauczanie czynnościowe, problemowe, wielostronne, rozwijające aktywność twórczą)” Integracja (wg Kujawińskiego) to łączna realizacja celów oraz treści dydaktycznych i wychowawczych, kształtowaniu zarówno dyspozycji kierunkowych jak i instrumentalnych.
MARIA JAKOWICKA	Zauważyła, że istnieją pewne strategie poznawcze, któ®e mogą mieć różną moc integrującą: Nauczanie problemowe Twórczość dziecięca Wycieczki Zadania Działalność dziecięca
MARIA CACKOWSKA	Zaproponowała, aby obowiązkiem szkolnym objąć dzieci 6 letnie i wprowadzić 4 letnie okres nauki początkowej w klasach 0, I, II, III. Klasy 0 i I to nauczanie integralne zaś II i III to stopniowe przechodzenie do nauczania systematyczno - przedmiotowego.
HALINA SOWIŃSKA	Twierdzi, że nauczenie integralne jest koncepcją nastawioną na uruchamianie całych struktur wewnętrznych w psychice dziecka. Polega ono na stwarzaniu dziecku warunków do wielostronnej działalności podporządkowanej określonym zadaniom z bloku tematycznego. Integracja polega tu na łączeniu celów, treści, form realizacyjnych i form aktywności dziecka i nauczyciela w ramach wspólnych jednostek tematycznych.
JANUSZ GNITECKI	MODEL KSZTAŁCENIA ZINTEGROWANEGO Zrywa ze sztucznym wprowadzaniem integracji w zakresie celów, treści, metod i form pracy. Zakłada zrównoważenie i uspójnienie twórczego i odtwórczego myślenia oraz działania. Ośmiokrotna ścieżka przekształceń: Kierowanie działaniem Działanie twórcze kierowane Działanie odtwórcze kierowane Działanie odtwórczo - twórcze zrównoważone (kierowane) Wspieranie działania Działania twórcze wspomagane Działania odtwórcze wspomagane Działania odtwórczo - twórcze zrównoważone (wspomagane) Twierdzi, że każdy typ myślenia i działania może być intencjonalnie wywołany lyb tylko wspierany różnymi rodzajami kształcenia. Istota tego polega na łączeniu w sobie różnych rodzajów nauczania ze wspieraniem edukacyjnym, kierowania ze wspomaganiem, twórczości z odtwórczością, myślenia logicznego z intuicyjnym, sytuacji otwartych z zamkniętymi. Narzędziem do realizacji są zintegrowane zadania szkolne.
LEO BUSCAGLIAS	INTEGRALNE WYCHOWANIE Człowiek powinien dążyc do spełnienia wszystkich swoich aspiracji. System wychowawczy powinien przekazywać peniem zasób wiedzy, ale bez mówienia o tym, jaką ta wiedza ma wartość. Zasady integralnego życia: Budowanie mostów a nie barier - pokonywanie przeszkód Sztuka bycia człowiekiem w całej pełni - opanowanie nie tylko wiedzy naukowej ale także wiedzy o samym życiu Opowiedzenie się za życiem - odpowiedzialność za własne życie Uczenie się życia Bycie dzieckiem - odkrycie jak wielkim darem jest dziecięca fantazja

---