WYKŁAD 9, 10
KREDYTY BANKOWE
Kredyt bankowy jest stosunkiem ekonomicznym wynikającym ze świadczenia przez jedną ze stron (wierzyciela, kredytodawcy) na rzecz drugiej strony (dłużnika, kredytobiorcy) określonej wartości w pieniądzu lub towarach na warunkach zwrotu równowartości w późniejszym terminie i za odpowiednim wynagrodzeniem płaconym przez dłużnika wierzycielowi.
Kredyt bankowy jest udzielany na podstawie umowy, która prawnie jest uregulowana w ustawie „Prawo bankowe”.
Prawnicy rozróżniają umowy nazwane i umowy nienazwane. Nazwane są opisane m.in. w ustawach. Umowa kredytowa jest opisana w ustawie, jest więc umową nazwaną.
Umowa kredytowa opisana jest w poniższej ustawie:
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku „Prawo bankowe” DzU Nr 140, poz. 939
Bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie środki pieniężne z przeznaczeniem na określony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z nich na warunkach określonych w umowie do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz do zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.
fundusze własne banku
aktywa (kredyty) ważone ryzykiem |
Współczynnik wypłacalności =
= 8,5% (10,0%)
Bank udziela kredytów głównie nie ze swoich pieniędzy (obraca cudzymi pieniędzmi).
W prawie cywilnym dopuszcza się swobodę zawierania umów.
Leasing to sprzedaż na raty. Istnieje leasing operacyjny i finansowy.
Pożyczka a kredyt.
Pożyczka jest czasowym przeniesieniem własności.
Podobieństwa między pożyczką a kredytem:
mają charakter pieniężny,
są udzielane na podstawie umowy pisemnej,
mają charakter terminowy,
są odpłatne,
wymagają zabezpieczenia.
Różnice między pożyczką a kredytem:
Bank udzielając kredytu powinien zbadać zdolność kredytowa kredytobiorcy rozumianą jako zdolność do pełnego wywiązania się z warunków umowy. W ustawie Prawo bankowe nie ma jednak wymogu badania zdolności pożyczkowej pożyczkobiorcy.
Kredyt jest udzielany na określony cel jeżeli jest to cel gospodarczy to jest badana jego rentowność rzutująca na zdolność kredytową.
Pożyczka bankowa nie ma charakteru celowego. Zaznacza się tu pewien wpływ Kodeksu Cywilnego w myśl którego pożyczka jest czasowym przeniesieniem własności na inną osobę, a to właśnie właściciel może samodzielnie określać do czego pożyczone pieniądze będzie używał.
Pozostałe uregulowania kodeksowe dotyczące pożyczek np. że pożyczka nie musi być odpłatna, że przy mało wartościowych rzeczach, np. przy drobnych kwotach wystarczająca jest umowa ustna nie mająca zastosowania w przypadku kredytu bankowego.
Umowa kredytowa powinna określać :
strony umowy,
cel wykorzystania kredytu,
kwotę i walutę kredytu,
wysokość oprocentowania,
terminy i sposób postawienia kredytu do dyspozycji kredytobiorcy,
zasady i terminy spłaty kredytu,
sposób zabezpieczenia spłaty kredytu,
zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu oraz jego zabezpieczenie,
rodzaje i wysokość prowizji,
warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.
Umowa kredytu może tez zawierać inne postanowienia albo przynależne do konkretnej umowy albo poprzez wskazanie, że obowiązują szczegółowsze rozwiązania ujęte np. w regulaminie kredytowania albo w „ogólnych warunkach zawierania umów”.
W szczegółowych rozwiązaniach mogą wystąpić rozbieżności między zapisem w konkretnej umowie, a regulaminem kredytowania np. kiedy dla wyjątkowo solidnego kredytobiorcy bank zgodzi się zastosować nieco niższe oprocentowanie albo przyjąć nieco niższe zabezpieczenie spłaty. W takim przypadku zapis w umowie jest ważniejszy od zapisu w regulaminie zgodnie z doktryną prawa cywilnego, przyznającą prymat dwustronnemu oświadczeniu woli nad jednostronnym oświadczeniem woli. Umowa jest dwustronnym oświadczeniem woli, potwierdza wolę banku i kredytobiorcy. Regulamin zaś jest jednostronnym oświadczeniem woli banku.
Kwota i waluta kredytu
Kredyt może być udzielony w walucie krajowej bądź obcej, ale zawsze jest wypłacany w walucie krajowej. Spłata może następować w walucie krajowej odpowiednio przez bank przeliczanej na walutę zagraniczną albo może być w walucie obcej takiej jak waluta kredytu zakupionej poza bankiem kredytującym. To drugie rozwiązanie (możliwość zakupu waluty obcej z dowolnego źródła) jest korzystniejsze dla kredytobiorcy, który może znaleźć na rynku korzystniejszy kurs przeliczenia waluty krajowej na obcą.
Różnica między kursem sprzedaży a kursem zakupu waluty obcej to spread. Jest różna w różnych bankach, w przypadku franka szwajcarskiego może wynosić od niespełna 10 gr do ponad 30 gr na 1 franku.
1 CHF = 2,90 PLN
1 CHF = 3,20 PLN
Wysokość oprocentowania przy kredytach krótkoterminowych może być zapisana jako stała, przy długoterminowych jako zmienna, i w interesie kredytobiorcypowinno być zapisane kryterium i jego zastosowanie przy zmianach oprocentowania. Nie jest dopuszczalne zapisanie, iż zmiany oprocentowania ustala zarząd banku bez uzależnienia od konkretnie wskazanego odniesienia. Takim odniesieniem mogą być stopy procentowe na rynku międzybankowym. Takie stopy kształtują popyt i podaż, a nie decyzje administracyjne.
Kredyt może być udostępniany jednorazowo lub częściowo. Częśc kredytu to transze.
Zasady i termin spłaty kredytu
Kredyt może być spłacany w ratach malejących bądź równych, przyjmując, że w każdej racie mieści się część kapitałowa i odsetkowa. Po spłaceniu raty kwota długu maleje, zatem odsetki tez się zmniejszają. Spłaty kredytu będą składały się z identycznych części kapitałowych i malejących odsetek. Istnieje technika rachunkowa pozwalająca ustalić równe spłaty, wtedy częśc kapitałowa stopniowo wzrasta, a część odsetkowa maleje. Stałe płatności regulowane w równych odstępach czasu są określane w terminologii finansowej jako annuity.
Zabezpieczenie spłaty zwykle swoją wartością przewyższa kwotę kredytu, ponieważ wycena poszczególnych elementów zabezpieczenia może się zmieniać wraz z upływem czasu stosownie do warunków rynkowych.
Zabezpieczenie konkretnego kredytu może:
składać się z jednego lub kilku elementów
poszczególne elementy mogą być wymieniane, czyli zastępowane innymi
być podwyższone, jeżeli np. sytuacja finansowa kredytobiorcy pogarsza się. Bank może się zgodzić na dalsze kredytowanie pod warunkiem zwiększonego zabezpieczenia
być zmniejszone stosownie do dokonywanych spłat kredytu zmniejszających dług kredytobiorcy w banku
Wysokość prowizji zależy od różnych sytuacji, np. zmiana waluty kredytu.
Rodzaje kredytu:
dyskontowy
akceptacyjny
factoring
leasing
forfeiting
gwarancja bankowa
kredyt krótko- (do 1 roku), średnio- (od 1 roku do 3 lat), długoterminowy (powyżej 3 lat)
Gwarancja bankowa to produkt bankowy przypominający kredyt akceptacyjny.
Ze względu na sposób udostępnienia wyróżnia się:
kredyt rachunków bieżących
Nie można sporządzać harmonogramu wypłat i spłat kredytu. Ten sposób udostępniania kredytu nazywa się w ciągnieniach.
kredyt rachunków kredytowych
W rachunku kredytowyn istnieje harmonogram. Rachunek kredytowy jest rachunkiem pomocniczym. Firma może mieć tyle rachunków ile udzielonych kredytów.
Może być kredyt rolowany. Jest to wieloletni kredyt, ale umowa kredytu jest okresowo, w odstępach nie większych niż rocznych, aktualizowana.
Może być kredyt pomostowy. Jest wtedy, gdy bank jest gotów udzielić kredytu podstawowego, np. hipotecznego, ale udostępnia ten kredyt po spełnieniu przez kredytobiorcę określonych warunków, np. obciążeń hipoteki w księdze wieczystej.
Kredyt może być udzielony do jednokrotnego wykorzystania bądź wielokrotnego wykorzystania w umówionym terminie. Ten drugi nazywa się linią kredytową albo kredytem rewolwingowym lub odnawialnym. Jego istota sprowadza się do tego, że spłata wykorzystanego kredytu przywraca początkową wysokośc kredytu. Kredyt rewolwingowy podobnie jak kredyt w rachunku bieżącym jest udostępniany w ciągnieniach, czyli jego wypłaty przez bank i spłaty przez kredytobiorcę nie da się ująć w ramy harmonogramu.
Ze względu na cel wyróżnia się kredyt:
gospodarczy inwestycyjny
gospodarczy obrotowy
konsumpcyjny
W rozliczeniach występuje akredytywa. Jest ona porozumieniem między dostawcą, bankiem dostawcy oraz odbiorcą i bankiem odbiorcy. Odbiorca godzi się i upoważnia swój bank do podjęcia decyzji o zapłacie ze specjalnie przez odbiorcę wyodrębnionych środków pod warunkiem, że dostawca wykona dostawę i odpowiednio ją udokumentuje, przedstawiając to udokumentowanie bankowi. Środki na zapłatę akredytywy odbiorca może wyodrębnić z własnych zasobów albo z kredytu zaciągniętego w wymienionych bankach albo w banku trzecim nie uczestniczącym bezpośrednio w akredytywie. Ten trzeci bank i udzielony przez niego kredyt zyskują miano rembursowy.
Ze względu na specyfikę zabezpieczenia spłaty kredytu wyróżnia się kredyty:
hipoteczne,
lombardowe (pod zastaw np. papierów wartościowych)
samochodowe (zabezpieczeniem jest kredytowany samochód).
Odrębna forma kredytu wiąże się z kartami płatniczymi.
Odrębna ustawa o kredycie konsumenckim ma na celu chronić interesy konsumenta jako, że przeciętny konsument ma słabsze rozeznanie niż służby finansowe przedsiębiorstwa.
Kredyt konsumencki ma wartość od 500 do 80000 zł i nie jest przeznaczony na cele mieszkaniowe - takie kredyty podlegają postanowieniu ustawy. Ustawa nakazuje informowanie o pełnym koszcie kredytu i szczegółowo określa metodę liczenia tego kosztu, aby konsument mógł prawidłowo porównać oferty kredytowe różnych kredytobiorców.