IDEOLOGIA (grec. idea - idea, wyobrażenie; logos - słowo, nauka)

W sensie szerszym to względnie usystematyzowany zespół twierdzeń, ocen i norm, będący teoretyczną podstawą działania jakiejś grupy społecznej. W sensie węższym, charakterystycznym np. dla marksizmu, to zespół poglądów będących wyrazem interesów i dążeń jakiejś grupy społecznej, przede wszystkim klasy.

Pojęcie ideologii - zwłaszcza w sensie szerszym - bliskie jest pojęciu światopoglądu, rozumianego jako zespół ogólnych przekonań i twierdzeń składających się na całościowy obraz rzeczywistości oraz związanych z nimi ocen i norm wyznaczających sposób postępowania człowieka. Nie każda jednak ideologia posiada swą warstwę światopoglądową i nie wszystkie treści danego światopoglądu mają wymiar ideologiczny. Ideologii nie należy też utożsamiać z doktryną (polityczną, prawną), którą cechuje wysoki stopień teoretycznego usystematyzowania.

Ideologia wiąże się ściśle z polityką, będąc nie tylko teoretyczną podstawą politycznego programu działania, ale także czynnikiem zespalającym ruch polityczny. Nie wyklucza to jednak względnej autonomii polityki w stosunku do ideologii (pragmatyzm).

Współczesna krytyka ideologii zajmuje się badaniem związku, jaki zachodzi między prawdziwością a skutecznością danego systemu ideologicznego. Nauka społeczna Kościoła, jako dyscyplina teologiczna, nie utożsamia się z ideologią. Pełni natomiast w stosunku do różnych ideologii funkcję krytyczną, demaskując tkwiące w nich fałszywe założenia antropologiczne oraz błędne interpretacje natury i celu życia społecznego (por. SRS, 20, X11).

---