JĘZYK PRAWNY A JĘZYK PRAWNICZY, JĘZYK PRAWNY A JĘZYK PRAWNICZY


JĘZYK PRAWNY A JĘZYK PRAWNICZY

- po raz pierwszy języki te zostały wyodrębnione formalnie przez Bronisława Wróblewskiego w 1948 r. w książce pt. „Język prawny i język prawniczy”.

JĘZYK PRAWNY

- język, w którym formułowane jest prawo, a więc język przepisów i norm prawnych. Jest zawarty w tekstach prawnych - Konstytucji, ustawach, rozporządzeniach, wszelkich aktach normatywnych.

- jest odmianą języka naturalnego. Ma taką samą składnię, natomiast może się różnić w zakresie semantyki (to dyscyplina badająca relacje pomiędzy znakami a przedmiotami, do których się one odnoszą)

- zawiera w sobie mocno rozbudowany i ściśle uporządkowany (co do zasady) aparat pojęciowy. Ułatwia on w miarę jednolitą interpretację języka prawnego, której dokonują osoby (organy) analizujące i stosujące prawo.

- Język prawny jest językiem pierwszego stopnia (stopnia podstawowego).

Przykłady:

1) język prawny - „Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie posiada zdolności do czynności prawnych, jest nieważna." (art. 14 § 1 Kodeksu cywilnego)

2) język prawny - „Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu.” (art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka)

- Wobec istnienia zasadniczych różnic pomiędzy przepisami prawa a normami prawnymi, w ramach języka prawnego rozróżnia się język przepisów prawa, oraz język norm prawnych.

* język przepisów prawa - jest równoważny językowi tekstów prawnych natomiast nie obejmuje niepisanych źródeł prawa, czyli prawa zwyczajowego i zwyczaju międzynarodowego. W większości dziedzin prawa źródła te nie mają większego znaczenia, ale jednak istnieją. Zaś w prawie międzynarodowym, zwyczaj międzynarodowy wciąż należy do podstawowych jego źródeł - jest źródłem „żywym”, wciąż powstają nowe normy zwyczajowe, a istniejące ewoluują. Z uwagi jednak na brak utrwalenia ich autentycznej treści w formie pisemnej, nie współuczestniczą one w języku przepisów prawa.

* język norm prawnych - język wyrażeń o charakterze dyrektywnym, wskazujących wymagane sposoby zachowania, które powinny nastąpić w określonych sytuacjach faktycznych.

- w założeniu konstrukcja zdań w języku prawnym powinna być przemyślana i starannie doprecyzowana. Spójniki, znaki interpunkcyjne, struktura wewnętrzna, powiązania między częściami składowymi tekstu mają specyficzne własności.

- definicje legalne: Definicje legalne określają, co powinno być rozumiane przez określone pojęcie. Są one wprowadzone do języka prawnego, a więc są zawarte w ustawach i innych aktach normatywnych. Znajdują się zwykle w specjalnych „słowniczkach”, z reguły umieszczonych w początkowej części aktu. Np. definicja młodocianego: „Młodocianym jest sprawca, który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24 lat.” (art. 115 § 10 Kodeksu karnego)

JĘZYK PRAWNICZY

- specyficzny język używany przez osoby stosujące i interpretujące prawo. Jest to język, w którym prawnicy rozmawiają o prawie.

- Język prawniczy jest odmianą języka naturalnego, posiada identyczną z nim składnię, różnić się może jednak znaczeniem poszczególnych słów i zwrotów. Ta ostatnia cecha może sprawiać trudności w prawidłowym rozumieniu języka prawniczego, ponieważ potoczne rozumienie pojęć, którymi operują prawo i prawnicy, często będzie prowadzić do nieporozumień i błędnych wniosków. Odmienności terminologiczne języka prawniczego wynikają z potrzeb doprecyzowania i uściślenia terminologii, która ma być używana w aktach prawnych i dyskusji o prawie. różnica między tymi językami jest tego typu, że język prawniczy składa się z wypowiedzi opisowych, które mają charakter poznawczy, logiczny, są rozstrzygane, czyli mogą być prawdziwe lub fałszywe.

- język prawniczy jest językiem drugiego stopnia (metajęzykiem), czyli językiem, za pomocą którego rozmawiamy o języku pierwszego stopnia. Język prawniczy jest więc "nadbudową" języka prawnego. W języku prawniczym wypowiadamy się o mocy wiążącej przepisów prawnych, dokonujemy interpretacji norm prawnych, ustalamy ich treść i możliwość zastosowania w określonej sytuacji, czy też zastanawiamy się nad ich przestrzeganiem i skutecznością.

Przykład:

1) język prawniczy - „Kodeks cywilny nie zezwala na dokonywanie czynności prawnych przez osoby nie posiadające zdolności do czynności prawnych. Zgodnie z kodeksem taka czynność będzie nieważna i nie wywoła zamierzonych skutków prawnych.”

2) język prawniczy - „Prawo - w sposób kategoryczny i niedopuszczający wyjątków - zabrania torturowania kogokolwiek lub poddawania go nieludzkiemu traktowaniu lub karaniu. Także karanie lub traktowanie poniżające jest zakazane”

- Język prawniczy jest dość sformalizowany, unika pojęć potocznych, opiera się o konstrukcje myślowe o wysokim poziomie abstrakcji. Język prawniczy ma wiele zbieżności z językiem naukowym. Wiele pojęć w języku potocznym jest niedoprecyzowana. Sytuacja taka nie powinna mieć miejsca w języku prawnym czy prawniczym. Na potrzeby stosowania prawa tworzy się więc pojęcia prawne oraz specjalistyczne terminy prawnicze, które mają wykluczać wszelkie możliwe nieporozumienia. Mogą to być pojęcia nieznane lub nieużywane w języku potocznym (jak np. delikt [działanie -zawinione lub nie-, w wyniku którego wynikła szkoda; zdarzenie za które prawo czyni kogoś odpowiedzialnym], domicyl), lub pojęcia znane, ale doprecyzowane, jak np. roszczenie (uprawnienie do żądania od oznaczonej osoby zachowania się w określony sposób).

- Terminologia języka prawniczego nie jest identyczna z terminologią języka prawnego. Ta pierwsza dysponuje bogatszym zasobem słownictwa i aparatury pojęciowej. Jest to zrozumiałe, gdy pamiętamy o roli i charakterze języka prawniczego, jako „języka o języku”, języka za pomocą którego charakteryzujemy i komentujemy język prawny.

- tradycyjnie, prawnicy w swoim języku używają zwrotów obcojęzycznych, jak np. vis maior czy lex specialis a także łacińskich paremii jak np. lex retro non agit czy pacta sunt servanda

W obrębie języka prawniczego możemy wyróżnić kilka jego rodzajów:

* język prawniczy praktyki - język używany przez organy władzy stosujące prawo oraz osoby wykonujące zawód prawnika (adwokatów, radców prawnych, notariuszy, prokuratorów, itp.)

* język prawniczy nauki - język nauki prawa, używany przez doktrynę przy interpretowaniu i komentowaniu instytucji prawnych i norm prawnych

* język prawniczy potoczny - używany przez osoby rozmawiające o problemach prawnych, nie posiadające jednak prawniczego przygotowania zawodowego

- wzajemny wpływ obu języków: Język prawny do dyskusji o prawie (do języka prawniczego) wnosi swoją terminologię. Język prawniczy z kolei interpretuje i doprecyzowuje pojęcia prawne, faktycznie prowadząc do przekształcenia ich w pojęcia prawnicze, co z kolei może prowadzić także do dalszej ewolucji terminologii prawnej.

Język prawny formułuje jakieś pojęcie X zawarte w ustawie. Praktyka prawna (sądy, prawnicy) i nauka prawna interpretują i doprecyzowują to pojęcie. Zaczyna ono funkcjonować z „bagażem” interpretacji prawniczej. Może prowadzić to do nowelizacji ustawy, która uwzględni pojęcie X z jego dodatkowym znaczeniem, staje się ono wtedy pojęciem prawnym.

Bibliografia:

1. J. Pieńkos, Podstawy juryslingwistyki. Język w prawie - Prawo w języku, Warszawa 1999

2. B. Wróblewski, Język prawny i prawniczy, Kraków 1948

3. W. Lang, J. Wróblewski, S. Zawadzki, Teoria państwa i prawa, Warszawa 1980, ss. 301 i nast.

4. A. Redelbach, S. Wronkowska, Z. Ziembiński, Zarys teorii państwa i prawa, Warszawa 1992, s. 186 i nast.

5. Grzegorz Seidler, Henryk Groszyk, Antoni Pieniążek, Wprowadzenie do nauki o państwie i prawie, Lublin 1999 s. 53



Wyszukiwarka