MIERZENIE PRODUKTU NARODOWEGO

PNB jeden z najważniejszych pojęć w ekonomii, wyrażający łączną wartość produkcji danego kraju. Za jego pomocą mierzymy ekonomiczne efekty całej gospodarki.

Rys.1 Rachunkowość produktu narodowego brutto (PNB) przedstawia pomiar produktu narodowego oraz poziomu cen.

MIERNIK EFEKTÓW GOSPODARKI

PNB- nazwa, którą określamy łączną wartość pieniężną dóbr i usług wytworzonych w jakiejś gospodarce w ciągu danego okresu.

PNB to wynik, który otrzymamy, wyrażając w jednostkach pieniężnych całą różnorodność dóbr i usług: komputerów, pomarańcz, usług fryzjerskich, okrętów wojennych i maszyn, jakie dane społeczeństwo wytwarza przy użyciu swoich gruntów, siły roboczej, zasobów kapitałowych i technicznego know-how. Jest on równy sumie pieniężnych wartości wszystkich dóbr konsumpcyjnych i inwestycyjnych oraz zakupów dokonywanych przez rząd.

PNB realny i nominalny: „deflowanie” (korygowanie) za pomocą wskaźnika cen

Obliczając PNB stosuje się wyrażane w jednostkach pieniężnych bieżące ceny rynkowe, żeby rozmaitość maszyn, pomarańcz i innych dóbr zestawić w jednej globalnej liczbie.

Wiele szkód powodowanych elastycznością jednostek pieniężnych ekonomiści mogą naprawić, posługując się jakimś wskaźnikiem cen¹.

¹Wskaźnik cen jest to średnia ważona cen, w tym przypadku cen tysięcy pozycji wchodzących w skład PNB. Wskaźnik cen używany dla korygowania wpływu inflacji nazywa się deflatorem. Definiujemy go jako średnią ważoną zmian cen wszystkich dóbr wchodzących do PNB, przy czym każdemu z dóbr przypisana jest waga, zależnie od jego procentowego udziału w całkowitym PNB.

Realny PNB mierzy całkowitą ilość produktu, nominalny natomiast PNB mierzy bieżącą

wartość pieniężną produktu. Stosunek nominalnego PNB do PNB realnego stanowi „cenę PNB”, która nazywa się deflatorem PNB.

Dwie miary produktu narodowego: strumień dóbr i strumień dochodów

Metoda strumienia produktów. Każdego roku społeczeństwo konsumuje ogromną rozmaitość finalnych dóbr i usług: dóbr takich, jak jabłka, pomarańcze i chleb; usług takich jak opieka zdrowotna czy strzyżenie włosów. Uwzględniamy tylko dobra finalne, ostatecznie zakupywane i zużywane przez konsumentów.

Dochody rodzin wydawane są na te właśnie dobra konsumpcyjne, jak to pokazuje górna część rys.2

ZAKUPY KONSUMPCYJNE(w dol.)

DOBRA I USŁUGI

GOSP

DOM.

USŁUGI CZYNNIKÓW PRODUKCJI

PŁACE, PROCENT, ZYSKI ITD.

Rys.2 obieg okrężny w makroekonomii

Dodając wszystkie „dolary konsumpcyjne” wydane na owe dobra finalne, a dojdziemy do łącznego PNB w uproszczonej gospodarce.

Zatem możemy obliczyć dochód czy produkt narodowy jako sumę rocznego strumienia końcowych dóbr i usług: cena pomarańcz razy ilość pomarańcz plus cena jabłek razy ilość jabłek plus...

Produkt narodowy brutto definiujemy jako łączną wartość pieniężną strumienia produktów finalnych wytworzonych przez dany kraj.

Metoda dochodowa albo kosztowa. Istnieje drugi, równoważny sposób obliczania PNB w takiej prostej gospodarce.

Jaki jest łączny koszt wytworzonej produkcji, wypłacany przez przedsiębiorstwo członkom społeczeństwa w postaci ich zarobków(dochodów)?

Składają się na nie wynagrodzenia, odsetki, renty i zyski. Dlatego, że te właśnie wynagrodzenia czynników produkcji-ziemi, pracy i kapitału - są kosztami wytworzenia danego strumienia produkcji.

Produkt narodowy brutto definiujemy z drugiego punktu widzenia jako sumę dochodów czynników wytwórczych, będących równocześnie kosztami wytworzenia dóbr końcowych w danym społeczeństwie.

Równoważność obu podejść. Podejścia w/w są identyczne dlatego, że :zysk” włączyliśmy razem z płacami, procentem i rentą, do strumieni z dolnej części rysunku.

Zysk jest to, co zostaje nam ze sprzedaży jakiegoś produktu po zapłaceniu innych kosztów czynników produkcji-płac, procentów i rent.

Zysk jest więc resztą, residuum, które autonomicznie przybiera taką wartość jaka jest potrzebna do dokładnego zrównania strumienia kosztów i zarobków z dolnej części rysunku z wartością dóbr figurującą w jego górnej części.

Problem podwójnego liczenia

PNB jest to całkowita produkcja finalnych dóbr i usług. Ta definicja oznacza, że przy dodawaniu do siebie kukurydzy, jabłek, pomarańcz i chleba musimy wykluczyć „dobra pośrednie”(tj. te, których używa się do wytwarzania innych dóbr i które same nie są naprawdę dobrami końcowymi)-które krążą w kółko wewnątrz bloku oznaczonego napisem przedsiębiorstwa”. Nie są one kupowane przez konsumentów i nigdy się nie pojawiają w roli produktów końcowych w PNB.

„Wartość dodana” - różnica pomiędzy utargiem danego przedsiębiorstwa a dokonywanymi przez nie zakupami materiałów i usług od innych przedsiębiorstw.

Metoda wartości dodanej: aby uniknąć podwójnego liczenia, uważamy, żeby do produktu narodowego brutto włączać tylko dobra finalne, nie włączać zaś dóbr pośrednich, używanych w produkcji dóbr finalnych. Twardo trzymając się wartości dodanej w każdym stadium, uważając, by odjąć wydatki na dobra pośrednie kupowane od innych przedsiębiorstw, stosując prawidłowe „podejście dochodowe”, jesteśmy w stanie uniknąć podwójnego liczenia - rejestrując płace, procent, rentę i zysk dokładnie jeden tylko raz.

Inwestycje i akumulacja kapitału

Inwestycje polegają na zwiększeniu w danym społeczeństwie zasobu budynków, maszyn i urządzeń oraz zapasów. Inwestycje to wytworzone w ciągu danego roku nowe domy, fabryki, ciężarówki i zapasy.

Inwestycje mają miejsce tylko wtedy, gdy dokonuje się jakaś akumulacja kapitału fizycznego.

PNB jest to suma wszystkich produktów finalnych. Obok dóbr i usług konsumpcyjnych musimy włączyć doń również inwestycje brutto(wszystkie maszyny, fabryki i domy zbudowane w ciągu danego roku, jakkolwiek niektóre z nich były kupione po prostu po to, aby zastąpić jakieś stare dobra kapitałowe, wyrzucone na złomowisko).

Jeżeli chcemy oszacować akumulację kapitału, mierzymy inwestycje netto: inwestycje netto to zawsze narodziny nowego kapitału(inwestycje brutto) minus zgony kapitału(amortyzacja kapitału).

PNN obejmuje konsumpcję i zakupy rządowe plus inwestycje netto.

PNB=PNN+ amortyzacja

Wydatki rządowe na dobra i usługi.

Obok dóbr prywatnych do rachunku należy włączyć także dobra publiczne

Do strumienia:

* konsumpcji i (C)

* prywatnych inwestycji brutto (I) dodajemy

* wszystkie wydatki rządu na dobra i usługi(G)

Wszystkie wydatki na rządową listę płac plus dobra kupowane przez rząd od przemysłu prywatnego zaliczamy do trzeciej kategorii strumienia produkcji, oznaczanej przez G i określanej jako „wydatki rządowe na dobra i usługi”.

Wyłączenie płatności transferowych.

Przykładami wypłat transferowych mogą być: zasiłki dla bezrobotnych: wypłaty z ubezpieczenia społecznego z tytułu emerytur, niezdolności do pracy, wdowieństwa czy sieroctwa: świadczenia dla niewidomych, dla rodziców mających dzieci na utrzymaniu, dla weteranów itd. Wypłaty te są dokonywane bez oczekiwania, że w zamian za nie zostanie wyświadczona jakaś usługa i dlatego są to transfery.

Sposób ujmowania podatków.

Stosując metodę strumienia produkcji do obliczania PNB jako C+I+G, nie musimy się martwić o podatki ani o to, jak rząd sam siebie finansuje. Bez względu na to, czy rząd finansuje swoje wydatki wpływami z podatków czy zaciągając pożyczki, statystyk będzie obliczać G jako wartość rządowych wydatków na dobra i usługi, dodając następnie C+I po faktycznych cenach rynkowych.

Stosując przy obliczaniu PNB podejście kosztowe musimy uwzględnić podatki.

Podatki bezpośrednie zawarte są w płacowym składniku uwydatnionym na niższej części rysunku i to samo dotyczy podatków bezpośrednich od procentów, rent i zysków.

Podatki bezpośrednie i pośrednie traktujemy jako składniki kosztów wytworzenia produktu finalnego(kosztowa metoda liczenia PNB).

Import i eksport

Eksport otrzymujemy dodając utargi z naszej produkcji, która jest wywożona za granicę i kupowana przez cudzoziemców oraz zarobki, dywidendy i procenty z tytułu dochodów czynników produkcji zlokalizowanych za granicą, ale stanowiących własność Amerykanów.

Dodając tę wielkość do dywidend i innych wynagrodzeń czynników produkcji wypłacanych cudzoziemcom, obliczamy nasz import.

Różnicę między eksportem a importem nazywamy eksportem netto.

Aby otrzymać łączne inwestycje dodajemy zagraniczne inwestycje netto do inwestycji krajowych.

Ostatecznie nasza definicja PNB brzmi:

PNB = konsumpcja + inwestycje + wydatki rządowe na dobra i usługi=

= C +(inwestycje krajowe + eksport - import)+ G

=C + I + G.

Dochody osobiste- wszystkie dochody(zarówno wynagrodzenia czynników produkcji, jak i transfery) faktycznie otrzymywane przez gospodarstwa domowe. Konstrukcja tej kategorii polega na tym, że (1) wychodząc od PNN (2) potrącamy zyski nie rozdzielone i zatrzymane w przedsiębiorstwach, podatki pośrednie i składki na ubezpieczenia społeczne oraz wypłaty odsetek netto dla działów gospodarki poza gospodarstwami domowymi: następnie (3) dodajemy wszystkie wypłaty transferowe otrzymywane przez gospodarstwa domowe.

Dochód rozporządzalny otrzymujemy odejmując od dochodów osobistych podatki od tychże dochodów.

Można powiedzieć, że dochodem rozporządzalnym jest to, co faktycznie ogół ludności dostaje i czym może rozporządzać wedle swego uznania

Łączny

popyt

Łączna

podaż

AS-AD

prod.

realny

ceny

---