 | Pobierz dokument gestalt.gestalt.gestalt.doc Rozmiar 59 KB |
Gestalt
Mniej więcej w tym samym czasie, gdy w Stanach Zjednoczonych przybierała na sile rewolucja behawiorystyczna, psychologię niemiecką ogarniała rewolucja gestaltowska. Był to jeszcze jeden protest przeciwko psychologii wundtowskiej. Psychologia postaci swój sprzeciw koncentrowała głównie na atomistycznej koncepcji Wundta. Jak pamiętamy, podstawą psychologii Wundta było dążenie do wyróżnienie elementów (pierwiastków) świadomości. Właśnie to postaciowcy i behawioryści - każde w inny sposób - uczynili obiektem swojej krytyki. I choć obie szkoły myślenia wyszły od sprzeciwu wobec tych samych idei ostatecznie zaczęły się nawzajem zwalczać.
Postaciowcy akceptowali wartość świadomości, krytykując próby zredukowania jej do atomów lub elementów. Postaciowcy nazywali metodę Wundta psychologią „cegły i zaprawy”, sugerując, że spoiwem elementów jest proces asocjacji. Przedstawiciele psychologii postaci zarzucali Wundtowi, że według niego na spostrzeżenie przedmiotu składa się zsumowanie lub nagromadzenie elementów w pewien rodzaj wiązki. Utrzymywali oni, że połączenie elementów zmysłowych daje w efekcie nowy wzór lub konfigurację (całość miała być tu czymś więcej niż sumą części).
Podstawowy dla psychologii postaci nacisk na całościowość percepcji można znaleźć w dziele niemieckiego filozofa Immanuela Kanta. Kant dowodził, że gdy spostrzegamy to, co nazywamy przedmiotami, natykamy się na stany umysłowe, które wydają się złożone z kawałków i części. Według Kanta, elementy te są jednak sensownie zorganizowane i to nie wskutek jakiegoś mechanicznego procesu asocjacji. Przeciwnie - to umysł w procesie postrzegania będzie kształtował lub tworzył całe doświadczenie. Spostrzeganie nie jest więc biernym odbieraniem wrażeń i łączeniem elementów zmysłowych, ale aktywnym organizowaniem elementów w spójne doświadczenie. W ten sposób umysł nadaje formę surowym danym percepcyjnym.
Późniejsze metody postaciowców w dużym stopniu przypominały podejście Brentany, który nie zgadzając się z Wundtem (głównym przedmiotem uwagi powinny być elementy świadomego doświadczenia) postulował, aby psychologia badała akt doświadczenia. Uważał introspekcję Wundta za sztuczną i wolał mniej ścisłe i bardziej bezpośrednie spostrzeżenie wewnętrzne doświadczania, tak jak było ono dane.
Ernst Mach wzory przestrzenne i wzory czasowe uważał za wrażenia. Jego ideę rozwinął Christian von Ehrenfels, twórca koncepcji jakości doświadczenia (jakości postaciowych - Gestalt Qualitaten), które nie mogą być wyjaśnione jako połączenie elementów zmysłowych. Według von Ehrenfelsa postać była elementem tworzonym przez umysł na podstawie elementów zmysłowych. Umysł był zatem „zdolny” do tworzenia postaci z elementarnych wrażeń. Prekursorem gestaltowskiej szkoły myślenia był także William James, który przeciwstawił się atomistycznym tendencjom w psychologii. James uważał elementy świadomości za sztuczne abstrakcje. Twierdził, że ludzie spostrzegają przedmioty jako całość, a nie jako wiązki wrażeń. Na rozwój psychologii postaci wpłynął także niemiecki ruch filozoficzny i psychologiczny, znany jako fenomenologia. Według fenomenologów doświadczenie nie jest rozkładane czy redukowane do elementów, ani w inny sposób poddawane sztucznemu abstrahowaniu. Punktem wyjścia jest raczej niemal naiwne, zdroworozsądkowe doświadczenie, a nie doświadczenie relacjonowane przez wyszkolonego w introspekcji obserwatora z określonym nastawieniem lub ukierunkowaniem.
Głównymi założycielami psychologii postaci byli: Max Wertheimer (studiował pod kierunkiem von Ehrenfelsa), a także Kurt Koffka i Wolfgang Kohler, którzy byli studentami Stumpfa.
Max Werthimer