1. Odwzorowanie Gaussa-Krugera jest odwzorowaniem konforemnym, walcowym, poprzecznym, w którym punkty położone na kuli lub elipsoidzie rzutuje się powierzchnię walca o osi prostopadłej do osi obrotu Ziemi. Stosuje się je do sporządzania map w skalach dużych i średnich. Polega ono na oddzielnym odwzorowywaniu pasów południkowych o różnicy długości geograficznej 3 stopnie na pobocznice walca stycznego do południka środkowego każdego odwzorowanego oddzielnie pasa. Po rozwinięciu walca południki styczności wyznaczają kierunek osi x, a równik, który odwzorowuje się również jako linia prosta, jest osią y. Są to układy współrzędnych prostokątnych płaskich o początkach na równiku. W odwzorowaniu tym odwzorowuje się wiernie tylko południk styczności, a w miarę oddalania się od niego występują zniekształcenia, symetrycznie na wschód i na zachód od południka styczności. Dla obszaru Polski przypadają cztery pasy południkowe 3 stopniowe, co prowadzi do 4 niezależnych układów współrzędnych. Dla każdego tak odwzorowanego pasa układu współrzędnych ma swój początek na równiku. Odcięte x liczone od równika na półkuli północnej są dodatnie, natomiast rzędne liczone od południka styczności są dodatnie na wschód. Aby uniknąć ujemnych rzędnych, od południka styczności dodaje się umownie 500000 m.

2. Rodzaje odwzorowań kartograficznych 1) płaszczyznowe,

2) stożkowe, 3) walcowe. Zależnie od orientacji powierzchni odwzorowania względem kuli rozróżniamy odwzorowania: 1) normalne (biegunowe), 2) poprzeczne (równikowe), 3) ukośne. Z punktu widzenia zniekształceń odwzorowania dzieli się na: 1) równokątne (konforemne), 2) równo polowe, 3) równo odległościowe.

3. Mapy i ich klasyfikacja - Mapą nazywamy obraz powierzchni ziemi lub jej części przedstawiony na płaszczyźnie w odpowiedniej skali za pomocą znaków umownych i opisów informacyjnych. Mapy geograficzne zawierają w swej treści wszystkie elementy krajobrazu powierzchni ziemi, z jednakowym stopniem szczegółowości zależnym od skali mapy i jej przeznaczenia. Mapy te dzielą się: 1) ogólno geograficzne w skalach od 1:10000 do 1:500000, 2) tematyczne, które obok elementów treści mapy ogólno geograficznej eksponują wybrane elementy treści, określone zagadnienia, zjawiska społeczno gospodarcze lub przyrodnicze. Mapy tematyczne są opracowaniami kartograficznymi eksponującymi jeden lub kilka wybranych elementów treści ogólno geograficznej lub określone zagadnienia społeczno gospodarcze lub przyrodnicze. Tłem spełniającym funkcję osnowy geograficznej w celu przedstawienia treści map tematycznych jest mapa ogólno geograficzna. Za podstawę podziału map tematycznych przyjęto kryterium treści. Zasadniczymi materiałami do sporządzania map tematycznych są: 1) opracowania kartograficzne lub wybrane elementy treści tych opracowań wykorzystane jako materiał podkładowy, na którego tle jest przedstawiona treść mapy, 2) istniejące mapy o tematyce dotyczącej treści opracowanej mapy tematycznej, 3) wyniki specjalnych pomiarów i badań terenowych, zdjęcia lotnicze, dane statystyczne, wyniki specjalnych obliczeń, 4) szczegółowe opracowania kartograficzne dotyczące tematyki opracowanej mapy.

4. Mapa do celów projektowych Projektowanie rozpoczyna się podczas wstępnych studiów związanych z lokalizacją inwestycji. Prawidłowy przebieg prac zależy od posiadania aktualnych map sytuacyjno wysokościowych i map tematycznych uwzględniających szkodliwe oddziaływanie przemysłu, komunikację, warunki geologiczne, stosunki wodne. Lokalizacja inwestycji jest uzależniona od możliwości dostarczania energii elektrycznej, ciepła i wody pitnej, ścieków. Zgodę na lokalizację inwestycji wydają Woj. Zespoły Uzgadniania Dokumentacji Projektowych na podstawie szczegółowego rozpoznania miejsca w zakresie sytuacyjnym, wysokościowym i uzbrojenia podziemnego. Cennym źródłem informacji o terenie są zdjęcia lotnicze i zdjęcia satelitarne. Mapa do opracowania planu realizacyjnego powinna: 1) przestawiać aktualną sytuację naziemnych szczegółów terenowych, łącznie z granicami władania i uwzględnieniem istniejącej zieleni wysokiej, 2) przedstawiać naturalne i sztuczne ukształtowanie pionowe terenu w wypadkach, gdy jest wymagana mapa sytuacyjno wysokościowa, 3) określać położenie urządzeń podziemnych z ich charakterystycznymi rzędnymi, 4) zawierać opracowane geodezyjnie lnie rozgraniczające tereny o różnym przeznaczeniu, linie zabudowy, ulic. Skalę mapy należy dostosować do rodzaju i inwestycji: 1) dla terenów zabudowanych i budownictwa przemysłowego nie mniej niż 1:1000, 2) dla działek budowlanych nie mniej niż 1:500, 3) duże inwestycje 1:2000 4) linie napowietrzne od 1:1000 do 1:10000.

5. Mapa zasadnicza którą sporządza się w skalach 1:5000, 1:2000, 1:1000, 1:500, opracowuje się w państwowym układzie współrzędnych 1965 w układzie sekcyjnym. Jest to źródłowe opracowanie kartograficzne zawierające informacje o przestrzennym rozmieszczeniu obiektów, uzbrojenia terenu oraz elementy ewidencji gruntów, jest to mapa sytuacyjno wysokościowa. Treścią mapy zasadniczej są punkty poziomej i wysokościowej osnowy geodezyjnej, elementy uzbrojenia terenu i obiekty naziemne, granice własności i granice użytków rolnych, hydrografia, rzeźba terenu. Dla dużych miast i obszarów o dużym nasyceniu infrastrukturą techniczną zakłada się mapę zasadniczą w postaci rozwarstwionej (nakładki przeźroczyste).

6. Planimetr i mechaniczne sposoby obliczania pola figury na mapie Metoda mechaniczna wyznaczania powierzchni polega na stosowaniu planimetru które pozwalają wyznaczyć pola figur o dowolnych kształtach. Planimetry wodzikowe dzieli się na: 1) biegunowe, 2) wózkowe. Zasada ich działania polega na graficznym całkowaniu pola figury na mapie. Biegunowy składa się z 2 ramion połączonych przegubowo, 1 ramie jest stałej długości i nazywa się biegunowym a 2 jest zmiennej długości i ma wodzik który służy do obwodzenia po określonym konturze figury. Na ramieniu 1 jest umieszczony wózek z kółkiem całkującym. Obwód kółka jest wyskalowany i za pomocą noniusza odczytuje się jego obrót. Liczbę pełnych obrotów kółka całkującego odczytuje się na połączonej z nim tarczy licznikowej. W planimetrze wózkowym zastąpiono ramię biegunowe i biegun wózkiem, a kółko całkujące toczy się po rysunku mapy. Dokładność jest wyższa od planimetru biegunowego.

7. Prawo przenoszenia się błędów średnich (prawo Gaussa) Przeważnie wielkości mierzone bezpośrednio wchodzą jako zmienne niezależne do związków funkcyjnych. Należy obliczać wartości funkcji niezależnych zmiennych losowych wyrażających długości, powierzchnie, objętości, współrzędne prostokątne punktów, oprócz obliczenia samej wartości funkcji należy też podać jej oszacowanie dokładnościowe, czyli obliczyć błąd średni. Błąd średni funkcji niezależnych zmiennych losowych wyraża się wzorem:

jeżeli rozpatrywana funkcja f=f(x,y,,z) oraz jeżeli znamy błędy średnie zmiennych tej funkcji mx, my,…, mz.

8. Metody pomiaru kątów poziomych pomiar kątów lub kierunków poziomych może być wykonywany różnymi metodami, zależnie od wymaganej dokładności wyników pomiarów. Sama idea pomiaru kątów polega na wyznaczeniu wzajemnego położenia półprostych pęku, wychodzących z jednego punktu zwanego wierzchołkami pęku. Metoda kierunkowa pomiaru kątów poziomych polega na wyznaczeniu wzajemnego położenia wszystkich wychodzących ze stanowiska kierunków.

9. Warunki geometryczne osi w teodolicie 1) oś libeli allalidowej 2) oś obrotu instrumentu - pionowa oś, dookoła której obraca się alidada względem spodarki i limbusa, 3) oś libeli kolimacyjnej - libeli rurkowej połączonej z indeksami odczytowymi kręgu pionowego, 4) oś obrotu lunety - pozioma oś, dookoła której obraca się luneta wraz z kręgiem pionowym, 5) oś celowa c - prosta łącząca środek krzyża kresek z punktem głównym obiektywu lunety. Układ osiowy teodolitu powinien spełniać następujące warunki geometryczne 1) dla libeli - oś libeli alidadowej powinna być prostopadła do osi obrotu instrumentu 2) dla osi obrotu lunety - oś obrotu powinna być prostopadła do osi obrotu instrumentu 3) dla osi celowej - oś celowa powinna być prostopadła do osi obrotu lunety 4) dla centryczności osi celowej - oś celowa lunety powinna przecinać się z osią obrotu instrumentu. Sprawdzenie teodolitu powinno obejmować następujące warunki geometryczne i montażowe: 1) oś libeli aliladowej powinna być prostopadła do osi obrotu instrumentu, niespełnienie tego warunku powoduje błąd libeli, 2) oś celowa lunety powinna być prostopadła do poziomej osi obrotu lunety, niespełnienie tego warunku powoduje błąd kolimacyjny warunku osi celowej, 3) oś obrotu lunety powinna być prostopadła do osi obrotu instrumentu, niespełnienie tego warunku powoduje błąd inklinacyjny, 4) oś celowa lunety powinna przecinać się z osią obrotu instrumentu, czyli osie te powinny leżeć w jednej

płaszczyźnie, niespełnienie tego warunku powoduje mimośród osi celowej, 5) przy pionowym ustawieniu instrumentu kreski siatki celowniczej powinny być pionowe i poziome, niespełnienie tego warunku powoduje błąd ustawienia krzyża kresek, 6) alidada powinna być osadzona centrycznie względem limbusa, a urządzenia odczytowe powinny być ustawione diametralnie, niespełnienie tego warunku powoduje mimośród alidady, 7) dla poziomej osi celowej oraz pionowej osi obrotu instrumentu odczyt kręgu pionowego powinien wynosić 90 (270) stopnia, przy spoziomowanej osi libeli kolimacyjnej, niespełnienie tego warunku powoduje błąd kręgu pionowego

10. Rodzaje osnów geodezyjnych: 1) sytuacyjna (triangulacja, poligonizacja) 2) wysokościowa 3) grawimetryczna której głównym zadaniem jest wyznaczenie wartości przyciągania ziemskiego i pola grawitacyjnego. Podstawowe osnowy sytuacyjne i wysokościowe są zagęszczane przez osnowy szczegółowe, służące do nawiązania pomiarów szczegółowych. Osnowa stanowi usystematyzowany zbiór punktów zastabilizowanych w terenie, których położenie jest określone na powierzchni odniesienia w przyjętym układzie współrzędnych (osnowa pozioma) lub względem powierzchni odniesienia w przyjętym układzie wysokości (osnowa wysokościowa). Punkty osnowy geodezyjnej utrwala się w terenie za pomocą odpowiednich znaków geodezyjnych.

11. osie niwelatora 1) oś libeli niwelacyjnej 2) oś celowa lunety 3) oś obrotu instrumentu 4) płaszczyznę główną libeli pudełkowej. Najważniejszym warunkiem geometrycznym niwelatorów jest to, aby oś celowa lunety była równoległa do osi libeli niwelacyjnej. Sprawdza się to metodą podwójnej niwelacji, polegająca na porównaniu różnic wysokości dwóch punktów wyznaczonych z niwelacji ze środka i niwelacji w przód.

12. Zasady niwelacji geom. I trygo. Pomiary wysokości zwane ogólnie niwelacją polegają na wyznaczaniu różnic wysokości punktów, a wysokości punktów nad przyjętą powierzchnią odniesienia oblicza się przez dodanie do wysokości punktu przyjętego za początkowy różnicy wysokości, wyróżnia się metody1) barometryczną, 2) hydrostatyczną, 3) geometryczną - jest najczęściej stosowaną metodą pomiaru różnic wysokości punktów powierzchni ziemi, ze względu na dokładność dzieli się na niwelację precyzyjną i techniczną, 4) trygonometryczną - polega na zakładaniu przestrzennych konstrukcji geometrycznych w których mierzy się kąty pionowe oraz długości. Do pomiaru dł. stosuje się pośrednie lub bezpośrednie metody pomiaru.

13. Metody pomiarów wysokościowych do badania ukształtowania terenu Pomiar wysokościowy rzeźby terenu wykonuje się głównie na potrzeby sporządzania map warstwicowych do celów projektowych oraz budowlanych związanych z robotami ziemnymi. Do prac związanych z wyznaczeniem pionowego ukształtowania terenu stosuje się następujące metody pomiarów: 1) niwelacji siatkowej - zakłada się siatkę regularnych kwadratów których wierzchołki utrwala się w terenie palami drewnianymi, 2) niwelacji punktów rozproszonych - polega na biegunowej metodzie wyznaczania położenia punktów względem punktów osnowy pomiarowej, 3) tachimetria - jest to metoda najczęściej stosowana do bezpośredniego pomiaru rzeźby terenu, podobna do niwelacji punktów rozproszonych, 4) przekroje podłużne i poprzeczne - do pomiaru pionowego ukształtowania terenu jest stosowana w budowlanych pomiarach realizacyjnych oraz w budownictwie komunikacyjnym, projektowaniu linii napowietrznych, szlaków wodnych.

14. Aktualizacja map: 1) bieżącą 2) okresowa. Mapa zasadnicza podlega aktualizacji bieżącej i okresowej, a mapy topograficzne, tematyczne aktualizacji okresowej. Za aktualizację bieżąca uważa się aktualizację dokonywaną w miarę zachodzących zmian. Za okresową uważa się za dokonywaną w określonych odstępach czasu. Aktualizacja bieżąca obejmuje 1) obiekty budowlane, 2) granice jednostek administracyjnych, 3) granice działek, 4) kontury klasyfikacyjne, 5) treść opisową. Aktualizację okresową wykonuje się w zależności od wynikających potrzeb i doprowadza w toku jej realizacji treści mapy zasadniczej do zgodności ze stanem faktycznym. W trakcie wykonania aktualizacji okresowej ujawniają się zmiany nie zgłoszone w aktualizacji bieżącej.

15. Pomiar szczegółów sytuacyjnych: 1) biegunowa metoda pomiaru szczegółów - polega na pomiarze współrzędnych biegunowych wyznaczonych punktów, w nawiązaniu do punktów osnowy pomiarowej. Z punktu o określonym położeniu sytuacyjnym, zwanym biegunem, mierzy się odległości do punktów szczegółów sytuacyjnych oraz kąty kierunkowe pomiędzy kierunkiem przyjętym za początkowy a mierzonymi szczegółami, do pomiarów metodą biegunową służą instrumenty zaopatrzone w krąg poziomy i dalmierz, 2) metoda rzędnych i odciętych (domiarów prostokątnych lub ortogonalna) - polega na tym, że w układzie lokalnym współrzędnych prostokątnych mierzy się punkty szczegółów sytuacyjnych. Układ ten stanowi bok poligonowy lub linia pomiarowa. Punkty będące szczegółami sytuacyjnymi rzutuje się na linie pomiarową przy użyciu węgielnicy. Odcięte mierzy się taśmą stalową od punktu osnowy pomiarowej do rzutu punktu na linię pomiarową, a rzędne mierzy się od linii pomiarowej do mierzonego punktu ruletką stalową. Wyniki pomiarów 1) i 2) mogą być nanoszone na pierworys mapy za pomocą odpowiednich nanośników biegunowych lub prostokątnych.

16. Osnowy realizacyjne i tyczenie lokalizacyjne budowli inżynierskich jest to taka osnowa, założona w terenie i powiązana z projektem, która pozwoli na jednoznaczne wyznaczenie w terenie geometrycznych elementów projektu w układzie współrzędnych przestrzennych. Osnowa realizacyjna jest osnową sytuacyjno wysokościową szczegółową, zadanie tej osnowy może spełniać istniejąca na danym terenie osnowa pomiarowa, oś ulicy lub zabudowa. Osnowy realizacyjne zakłada się jako sieci regularnych figur lub sieci dowolnego kształtu, 1) w dostosowaniu kształtu figur do projektu szczegółowego zagospodarowania terenu, 2) zapewniające parametry dokładnościowe tyczenia obiektów z wymaganą dokładnością tyczenia lokalizacyjnego. Kształt osnowy jest zależny od warunków terenowych w sensie jego pionowego ukształtowania i dostępu do bezpośrednich pomiarów geodezyjnych oraz stosowanych metod tyczenia lokalizacyjnego. Tyczenie lokalizacyjne wykonuje się w układzie osnowy realizacyjnej na podstawie miar zawartych na szkicu dokumentacyjnym, obliczonych w ramach geodezyjnego opracowania projektu z dokładnością zew. tyczenia. Tyczy się wówczas punkt główny i kierunek główny obiektu, następnie w nawiązaniu do nich zakłada się siatkę budowlano - montażową, zapewniającą dokładność wew. tyczenia a na jej podstawie wytycza się wszystkie niezbędne punkty i osi realizowanego obiektu.

17. Szkice dokumentacyjne i zasady geodezyjnego opracowania planu generalnego Szczegółowe plany zagospodarowania przestrzennego, plany realizacyjne różnego rodzaju budownictwa, projekty obiektów inżynierskich, szlaków komunikacyjnych podlegają geodezyjnemu opracowaniu projektu inwestycji pod względem jednoznacznego określenia położenia jego elementów w przestrzeni. Rezultatem są szkice dokumentacyjne, zawierające dane o lokalizacji obiektu względem osnowy realizacyjnej lub istniejących już w terenie innych, jednoznacznie określonych punktów. Dokładność geodezyjnego opracowania projektu jest zależna od dokładności z jaką chcemy wyznaczyć poszczególne elementy projektu na gruncie. Wyróżnia się 2 etapy: 1) lokalizację obiektu lub zespołu obiektów względem otoczenia, 2) określenie wzajemnego położenia poszczególnych elementów geometrycznych tego samego obiektu.

18. Metody teledetekcyjne nazywa się metody zdalnego, bezkontaktowego zbierania informacji o przedmiotach i zjawiskach przez ich rejestrację, pomiar, analizę, interpretację obrazów lub zróżnicowanych rozkładów odbitej lub emitowanej energii promieniowania geograficznego przeprowadza się dwoma systemami: 1) aktywnym - polega na wysyłaniu przez specjalne urządzenia pęku promieniowania kierowanego przez źródło energii elektromagnetycznej. Promieniowanie to po dotarciu do badanego obiektu częściowo zostaje pochłonięte i częściowo odbite. Energia odbita wraca do źródła emisji, jest ona rejestrowana i przetwarzana. System pasywny. 2) pasywny - polega na wykorzystaniu energii elektromagnetycznej słońca. Emitowane przez słońce promieniowanie odbija się od badanego obiektu i jest rejestrowane przez odpowiednie urządzenie fotografujące.

19. Metody fotogrametryczne 1) analityczne - polegają na matematycznym formułowaniu i rozwiązywaniu zależności geometrycznych zachodzących pomiędzy fotografowanym obiektem i jego obrazami na zdjęciach. Do pomiarów współrzędnych tłowych na zdjęciach używa się: stereokomporatorów, monokomporatorów, autografów. 2) analogowa - polega na przekształceniu obrazu fotograficznego zdjęć w rzut ortogonalny, a więc mapę z wykorzystaniem fotogrametrycznych instrumentów analogowych. 3) ortograficzne - polegają na przekształceniu zdjęć z rzutu środkowego w rzut ortogonalny, mając jednak postać fotograficzną, przy użyciu przetworników służących do przetwarzania pasmowego, zwanych ortofotoskopami lub ortoprojektorami. Efektem końcowym jest foto mapa. 4) graficzna - realizuje w sposób wykreślny zależności geometryczne pomiędzy obrazem zdjęcia a terenem, metoda mało dokładna.

20. Obliczanie pola figury: 1) analityczna - polega na obliczaniu pól na podstawie elementów liniowych i kątowych zmierzonych w terenie (trójkąty, prostokąty, kwadraty, trapezy, …), 2) graficzna - polega na podziale danego obszaru na mapie na proste figury geometryczne. Ich boki mierzy się graficznie na mapie cyrklem i podziałką poprzeczną, mało dokładny sposób obliczeń. 3) mechaniczna - pytanie nr 6.

21. Metody tyczenia odcinków linii prostej - rozumiemy wyznaczenie dodatkowych punktów położonych pomiędzy skrajnymi punktami określającymi odcinek AB a należącymi do płaszczyzny pionowej przechodzącej przez te punkty. Do sygnalizacji położenia punktów używa się najczęściej tyczek geodezyjnych, a zależnie od pionowego ukształtowania terenu oraz przeszkód sytuacyjnych stosuje się różne sposoby postępowania. W terenach płaskich o dobrej widoczności stosuje się: 1) tyczenie w przód polegające na tym, że po ustawieniu nad punktami: początkowym i końcowym stajemy za jedną z nich w płaszczyźnie pionowej przez nie wyznaczonej, następnie rozpoczynając od punktu dalszego, tak ustawiamy kolejne tyczki 1,2,… aby ich położenie znajdowało się w tyczonej linii. 2) ze środka - jest stosowane głównie wówczas, gdy z punktu A nie widać tyczki stojącej w punkcie B ze względu na pionowe ukształtowanie terenu. Po ustawieniu tyczek w punktach A i B tyczymy jednocześnie dwa lub więcej punktów pośrednich prostej.

22. Sposoby obliczania objętości mas: 1) trójkątów - polega na podziale rzutu poziomego bryły na trójkąty, dla których są znane rzędne wierzchołków. Rzędne te mogą być odczytane z mapy warstwicowej lub pomierzone w terenie, 2) kwadratów - jest stosowana głównie wówczas, gdy wykonano pomiar terenowy metodą niwelacji siatkowej, 3) przekrojów pionowych - jest powszechnie stosowana do robót ziemnych w budownictwie komunikacyjnym. Polega na podzieleniu całej bryły na części pionowymi płaszczyznami, ma zastosowanie w bud. Drogowym i wodnym, 4) przekrojów poziomych - polega na podziale całej bryły płaszczyznami poziomymi cięcia warstwicowego mapy.

23. Tolerancje wymiarowe i ich związek z dokładnością pomiarów Produkcja elementów konstrukcyjnych, rozstaw osi montażowych, wzajemne położenie sytuacyjne i wysokościowe elementów budowlanych powinny mieć wymiary i kształty zgodne z wymaganiami dokumentacji technicznej, z uwzględnieniem odpowiednich tolerancji wymiarowych. Zapewnia to możliwość poprawnego zestawienia i połączenia elementów konstrukcyjnych budowli oraz wzajemnego ich usytuowania w terenie w zakresie kształtów i wymiarów. Ze względu na występowanie na różnych etapach produkcji i montażu błędów wykonawczych, muszą one mieścić się w dopuszczalnym zakresie rozrzutu, określonym przez pole tolerancji wymiarowej. 1) wymiar rzeczywisty - to prawdziwa wartość wymiaru zrealizowanego elementu lub konstrukcji geometrycznej obiektu, 2) stwierdzony - jest to wynik pomiaru wymiarów lub kształtów elementów budowlanych bądź konstrukcji, 3) tolerowany - jest to wymiar nominalny z podanymi odchyłkami granicznymi 4) tolerancja - jest różnicą górnego i dolnego wymiaru tolerowanego,

24. Tyczenie łuków kołowych: 1) punktów głównych łuku kołowego - oś trasy drogowej składa się z odcinków prostych połączonych ze sobą za pomocą krzywych, którymi są łuki kołowe z krzywymi przejściowymi w postaci wycinka klotoidy, paraboli lub innej krzywej. Tyczenie przebiegu krzywych polega na wyznaczeniu punktów głównych i pośrednich krzywych. Punkty pośrednie wyznacza się w odległościach zależnych od wymaganej dokładności wytyczenia przebiegu krzywej w terenie. 2) punktów pośrednich łuku kołowego: a) metoda rzędnych i odciętych - polega na tym że, w lokalnym układzie współrzędnych prostokątnych x, y oblicza się ich współrzędne, a następnie w terenie odkłada się obliczone wartości od osi przyjętego układu, tycząc określone punkty łuku. Zależnie od przyjętego układu współrzędnych rozróżniamy tyczenie od stycznej i od cięciwy. Tyczenie wykonuje się od bliższego punktu styczności. Metodę tą stosuje się do punktów położonych w równych odległościach po łuku lub dla równych odcinków na stycznej.

b) biegunowa - polega na tym, że z punktu głównego łuku odkłada się kąty od stycznej do łuku oraz cięciwy. Kąt jest równy połowie kąta środkowego dla danej długości łuku, a długość cięciwy. Zależnie od warunków terenowych można stosować tą metodę do tyczenia punktów pośrednich z dowolnego punktu łuku, w którym jest znany kierunek stycznej. Długości cięciw dla kolejnych tyczonych punktów można odkładać albo od wcześniej wytyczonego punktu, albo zawsze od bieguna w kierunku aktualnej osi celowej. Drugi wariant jest dokładniejszy, gdyż nie przenoszą się błędy punktów wcześniej wytyczonych.

25. Metoda stałej prostej w pomiarach realizacyjnych tyczenie osi montażowych polega na odkładaniu od pionowej płaszczyzny odniesienia wyznaczonej za pomocą teodolitu określonych odcinków. Płaszczyzna ta jest ustalona przez punkty destabilizowane w terenie lub na wznoszonym budynku, na jego konstrukcji podporowej.

26. Dokładność zew. i wew. w pomiarach realizacyjnych Tyczenie lokalizacyjne wykonuje się w układzie osnowy realizacyjnej na podstawie miar zawartych w szkicu dokumentacyjnym, obliczonych w ramach geodezyjnego opracowania projektu z dokładnością zew. tyczenia. Tyczy się wówczas punkt główny i kierunek główny obiektu, następnie w nawiązaniu do nich zakłada się siatkę budowlano montażową, zapewniającą dokładność wew. tyczenia, a na jej podstawie wytycza się wszystkie niezbędne punkty i osie realizowanego obiektu.

27. Metoda rzutowania polega na ustawieniu 2 teodolitów w 2 kierunkach wzajemnie prostopadłych tak aby można było celować od podstawy i wierzchołka słupa, poziomujemy je i naprowadzamy kreski pionowe siatek celowniczych lunet na odpowiednie wskaźniki osiowe przy podstawie słupa, następnie pochylamy lunety teodolitów tak aby wycelować na wysokość wskaźników osiowych przy wierzchołku słupa. Należy pamiętać o błędach instrumentu i ich wpływie na wynik.

28. Błędy dzielimy na: 1) systematyczne - wpływają zawsze w ten sam sposób na wynik pomiaru wykonywalnego za pomocą tej samej aparatury pomiarowej i tej samej metody mierzenia. Wynikają one z niezmiennej dokładności narzędzi pomiarowych, błędów osobowych i wpływających jednokierunkowo warunków pomiaru. Można błędy te wyeliminować przez zastosowanie odpowiedniej metody pomiaru lub można wyznaczyć wartości tych błędów i sposobem rachunkowym uwzględnić w ostatecznych wynikach pomiarów 2) przypadkowe - zależą od wielu czynników, których nie da się zarejestrować i które zmieniają się w trakcie wykonywania pomiarów. Do takich zmiennych czynników zalicza się krótko trwałe zmiany przypadkowe środowiska, w którym odbywa się pomiar, wibracje poszczególnych części pomiarowych.

29. Mapy numeryczne w ta­kich programach inżynierskich jak np. AutoCAD, Microstation, C-GEO to elektroniczne warstwy tematyczne z obiektami i elementami graficznymi. Warstwy te po nałożeniu na siebie dadzą pełny obraz mapy numerycznej, który będzie odpowiednikiem lewej strony map foliowych. Projekty obiektów budowlanych można sytuować na założo­nych przez projektantów „czystych" warstwach elektronicz­nych, co z kolei będzie odpowiednikiem prawej strony map tradycyjnych. Warunkiem koniecznym do utworzenia mapy numerycznej jest posiadanie współrzędnych płaskich (a dla części dotyczącej rzeźby terenu, współrzędnych przestrzen­nych) wszystkich tzw. obiektów ogólno geograficznych, elementów ewidencji gruntów i budynków, sieci uzbrojenia terenu: nadziemnych, naziemnych i podziemnych oraz dodatkowej treści uwzględniającej specyfikę poszczególnych branż projek­towych.

Pomijając zagadnienie kosztów licencji programu projekto­wania inżynierskiego, podstawową barierą stosowania map numerycznych do celów projektowych jest znikome, jak na razie, pokrycie nimi terenów w Polsce. Zakładanie map numerycznych należy do zadań starostów i prezydentów miast i niewielu z nich może takimi się pochwalić.

1. Odwzorowanie Gaussa-Krugera

2. Rodzaje odwzorowań kartograficznych

3. Mapy i ich klasyfikacja

4. Mapa do celów projektowych

5. Mapa zasadnicza

6. Planimetr i mechaniczne sposoby obliczania pola figury na mapie

7. Prawo przenoszenia się błędów średnich (prawo Gaussa)

8. Metody pomiaru kątów poziomych

9. Warunki geometryczne osi w teodolicie

10. Rodzaje osnów geodezyjnych

11. osie niwelatora

12. Zasady niwelacji geom. I trygo.

13. Metody pomiarów wysokościowych do badania ukształtowania terenu

14. Aktualizacja map

15. Pomiar szczegółów sytuacyjnych:

16. Osnowy realizacyjne i tyczenie lokalizacyjne budowli inżynierskich

17. Szkice dokumentacyjne i zasady geodezyjnego opracowania planu generalnego

18. Metody teledetekcyjne

19. Metody fotogrametryczne

20. Obliczanie pola figury

21. Metody tyczenia odcinków linii prostej

22. Sposoby obliczania objętości mas

23. Tolerancje wymiarowe i ich związek z dokładnością pomiarów

24. Tyczenie łuków kołowych

25. Metoda stałej prostej w pomiarach realizacyjnych

26. Dokładność zew. i wew. w pomiarach realizacyjnych

27. Metoda rzutowania

28. Błędy dzielimy na

29. Mapy numeryczne

1. Działy geodezji - krótka charakterystyka

2. Klasyfikacje odwzorowań kartograficznych

3. Podstawowe układy współrzędnych

4. Mapy i ich klasyfikacja

6. Model błędu przypadkowego (określenie błędu średniego)

7. Prawo Gausa

8. Opracowanie serii pomiarów niejednakowo dokładnych (wagi obserwacji)

9. Zasada niwelacji geometrycznej

10. Zasada niwelacji trygonometrycznej

11A. Warunki osiowe, sprawdzenie niwelatora

11B. Warunki osiowe i sprawdzenie teodolitu

12. Klasyfikacja osnów i sieci geodezyjnych

13. Dokładność a niezawodność pomiarów geodezyjnych

14. Obliczanie prostych sieci geodezyjnych (ciąg lub wcięcia)

15. Metody pomiarów szczegółów sytuacyjno wysokościowych

16. Niwelacja terenowa metodą siatkową

17. Niwelacja terenowa za pomocą przekrojów

18. Tachimetria przy użyciu TOTAL - STATION

19. Zasady manualnego opracowania pierworysu mapy

20. Metody wyznaczania pól powierzchni

21. Mapa geograficzna kraju (zasadnicza) i jej treść

22. Osnowy i sieci realizacyjne

24. Prace geodezyjne związane z realizacją tras komunikacyjnych

25. Tyczenie punktów pośrednich łuku kołowego

26. Tyczenie punktów głównych łuku kołowego

27. Zastosowanie metod fotogrametrii i teledetekcji

Azymut - kąt skierowany pomiędzy kierunkiem północnym, a kierunkiem boku zgodne
z ruchem wskazówek zegara.

Mapa - jest to rysunek powierzchni ziemi na płaszczyźnie wykonany zmniejszeniu wg. określonego prawa matematycznego z uwzględnieniem jej krzywizny, a przedstawiający znakami umownymi przedmioty terenowe lub na ich tle zjawiska przyrody, życie gospodarczo społeczne dobrane i scharakteryzowane zgodnie z przeznaczeniem mapy.

Rysunek niewielkiej części powierzchni ziemi wykonany w dużej skali bez uwzględnienia krzywizny ziemi, a zachowaniem pełnego podobieństwa zarysów przedmiotów terenowych, nazywano dawniej w literaturze, a obecnie już tylko potocznie - planem. Skala planów we wszystkich jego częściach jest wielkością stałą.

Znaczenie mapy.

Mapa jest jednym z najwygodniejszych źródeł badania powierzchni ziemi, ponieważ umożliwia jednoczesny przegląd przestrzennego rozmieszczenia przedmiotów i zjawisk dowolnego wycinka jej obszaru. Stanowi ona podstawę wszelkiego rodzaju planowania organizacji i przedstawiania wyników gospodarki narodowej (rolnej, leśnej, górniczej, przemysłowej, komunikacyjnej, budowlanej), a także do badań naukowych, oraz działalności społecznej i kulturalnej. Bardzo duże znaczenie posiada mapa dla wojska jako źródło poznania i oceny terenu, orientowania się w nim, jak również jako podstawa planowania i organizacji działań bojowych na lądzie, morzu i w powietrzu, a zwłaszcza współdziałania wojsk w walce.

Charakterystyczne cechy mapy

Ogólnie biorąc odtwarzaniu powierzchni ziemi na płaszczyźnie występują 3 zasadnicze trudności, które spowodowane są przez:

- kulisty kształt ziemi

- nierówności jej powierzchni

- konieczność uogólnienia (generacji obrazu powierzchni ziemi wywołana przez jego ogromne zmniejszenie w stosunku do rzeczywistości

W odróżnieniu do innych obrazów powierzchni ziemi (fotografia, szkice) mapę cechują:

1. matematyczna podstawa konstrukcji

2. znaki umowne

,dobór i uogólnienie (generalizacja) przedstawionych przedmiotów zgodnie z jej przeznaczeniem

Matematyczna podstawa konstrukcji zapewnia mapie jedną z jej najważniejszych cech, jaką jest kartometryczność, która nadaje obrazowi właściwości pomiarowe a mapie zapewnia charakter dokumentu technicznego. Zadaniem matematycznej konstrukcji mapy jest rozwiązanie największej trudności w przedstawieniu powierzchni ziemi, jaką stanowi jej kulistość. Powierzchni ziemi jest faktycznie powierzchnią tzw. geoidy tj. takiej powierzchni, która jest prostopadła w każdym swoim punkcie do kierunku siły ciężkości. Powierzchnia ta nie jest powierzchnią matematyczną. Najdokładniejszym przybliżeniem powierzchni geoidy (ziemi) jest elipsoida obrotowa, tj. taka bryła, która powstaje przez obrót elipsy wokół małej osi. Dlatego też przy opracowywaniu map topograficznych, jako kształt ziemi przyjmuje się elipsoidę ziemską. Proces przejścia z powierzchni (elipsoidy, kuli) na płaszczyznę z zastosowaniem metod matematycznych nazywa się odwzorowaniem kartograficznym. Otrzymane w wyniku odwzorowania siatki południków i równoleżników nazywa się siatką kartograficzną.

Odwzorowanie Gaussa-Krỏgera (południki na mapie co 6^o lub co 3^ó) odwzorowanie poprzeczne Merkatora (płaszczyzna walca styczna do równika)]

Znaki umowne. Wszystkie przedmioty terenowe, ich cechy i opis przedstawia się na mapach ustalonymi w normach i powszechnie obowiązującymi znakami umownymi, ich stosowanie pozwala przedstawić na mapie obraz i położenie przedmiotów terenowych nie dających się przedstawić w skali mapy, a ważnych ze względu na treść mapy. Pozwala to również na uzyskanie jednolitego obrazu mapy wykonanego w różnych skalach, oraz umożliwia ustalenie wymiarów na podstawie mapy (z opisu)

Generalizacja mapy. Obraz kartograficzny w odróżnieniu od obrazu fotograficznego nie przedstawia wszystkiego, co widzimy na powierzchni ziemi. W miarę zmniejszania się skali ten sam obraz staje się coraz mniejszy i mniej czytelny. Musimy rzeczywisty kształt istniejącej sytuacji zastąpić kształtem przybliżonym starając się przy tym zachować generalne kierunki, punkty załamania itp. cechy obrazu rzeczywistego.

Mapy tworzone przez geodetów metodami klasycznymi są to mapy sytuacyjno wysokościowe, a w skalach mniejszych mapy topograficzne. Mogą być tworzone mapy fotogrametryczne ze zdjęć lotniczych i satelitarnych.

Projekt i założenia osnowy geodezyjnej Osnowa geodezyjna jest to zbiór punktów zmaterializowanych w postaci znaków geodezyjnych destabilizowanych trwale
na powierzchni terenu lub obiektach posadowionych na powierzchni o wzajemnie określonych relacjach matematycznych, które są funkcjami mierzonych kątów, długości
i azymutów między bokami wyznaczonymi przez punkty sieci

Podział punktów geodezyjnych na klasy różniące się zagęszczeniem sieci

I → II → III →… klasa

→ wzrost zagęszczenia

Punkty I klasy muszą mieć bezpośrednią widoczność.

Jakie elementy musza być w osnowie pomierzone:

- kąty

- odległości

- azymuty (tylko na wybranych bokach, bardzo nielicznych)

Najbardziej rozpowszechniona metodą pomiarów osnowy I i II klasy jest technika satelitarna GPS( współcześnie)

Osnowa Geodezyjna

Ze względu na rodzaj opracowania osnowy dzielimy na: poziome i pionowe (wysokościowe).

1. Poziomą osnowę geodezyjną stanowi zbiór usystematyzowanych punktów, których wzajemne położenie na powierzchni odniesienia zostało określone przy zastosowaniu techniki geodezyjnej. Ze względu na rolę i znaczenie dla opracowań geodezyjno - kartograficznych pozioma osnowa geodezyjna dzieli się na osnowę podstawową, szczegółową i pomiarową. Osnowy, których elementami wiążącymi poszczególne punkty jest związek długości odcinków i kątów zawartych między nimi, nazywamy ścięciami kątowo - liniowymi. Wyróżnić tutaj możemy m. in. wcięcia kątowe w przód oraz ciągi liniowe.

2. Wcięcie kątowe w przód:

W zależności od usytuowania szczegółów terenowych względem punktów osnowy a także od stopnia trudności terenu można wyznaczyć położenie niedostępnego punktu za pomocą m in. wcięcia kątowego w przód. Takie zagęszczenie osnów geodezyjnych polega na tym, że w utworzonym przez nas trójkącie dwa punkty są punktami osnowy o znanych już współrzędnych a punkt trzeci (punkt niedostępny bezpośrednio) mamy wyznaczyć. W przypadku wcięcia kątowego w przód musimy pomierzyć kąty α_A i α_B. Na podstawie tych kątów możemy wyznaczyć współrzędne punktu P - niedostępnego punktu w terenie.

Ciąg poligonowy

Kąty poziome α- kąty wierzchołkowe, wyznaczane przez linie i płaszczyzny pionowe przechodzące przez punkty osnowy geodezyjnej

odległości l - pomiary taśmami mierniczymi, stalowymi

Jeżeli odległość większa od dłg. taśmy mierniczej to używamy dodatkowo tyczek

Współcześnie zamiast pomiarów wstęgowych stosujemy dalmierze elektromagnetyczne, których wzorcem pomiarowym jest sinusoidalna fala. Zasięg może wynieść nawet 50km,
a dokładność pomiaru określana błędem rzędu 1-2 mm na kilometr mierzonej odległości.

Sieć pozioma III klasa.

Metody zdjęcia szczegółów

Zdjęcie szczegółów - wykonywanie takich pomiarów geodezyjnych, które umożliwiają obliczenie współrzędnych X i Y zdejmowanego szczegółu, oraz w dowolnym etapie jego naniesienia na mapie.

Metoda wcięć liniowych do wyznaczanie proporcji w terenie

Budynek jest szczegółem I rzędu, więc musi być domierzony z osnowy. Zastosowanie do projektu terenu

Metoda rzędnych i odciętych

węgielnica do wyznaczania kątów prostych

Metoda wygodna przy wydłużonym obiekcie

metoda biegunowa

przy pomocy teodolitu pomiar kątów

Szczególnie stosowana na rozległych terenach.

Obliczanie współrzędnych X i Y punktów osnowy geodezyjnej oraz szczegółów terenowych.

Obliczenia takie wykonuje się w geodezyjnym układzie współrzędnych X i Y
z zastosowaniem odpowiednich wzorów, wykonuje się pomierzone w trakcie pomiarów osnowy kąty i długości, a w trakcie zdjęcia szczegółów pomierzone elementy liniowe
i kątowe w zależności od zastosowanej metody zdjęcia szczegółów. Obliczając współrzędne mogę wykorzystać, jeśli dane pomiarowe, o których była mowa wcześniej uzupełnione zostaną współrzędne punktów nawiązania (co najmniej współrzędne dwóch punktów) bądź współrzędne jednego punktu i azymutu jednego boku. Zazwyczaj określone współrzędne punktów osnowy geodezyjnej poprzedzają obliczenia współrzędnych szczegółów terenu.
W obydwu przypadkach stosowane są następujące procedury obliczeniowe

1)Kartowanie mapy sytuacyjnej.

Kartowanie - rozpoczyna się od wykreślenie sekcji arkusza mapy, zazwyczaj o wymiarach 500/800 mm A0, po przez narysowanie na arkuszu siatki kwadratów o wymiarach 10/10 cm (zazwyczaj)

2)Na podstawie tak ustalonej bazy wykreślamy na mapie podstawowe punkty osnowy geodezyjnej oraz szczegóły terenu.

3)Sporządzenie aparatu pomiarowo - kartograficznego. Na opracowanie składa się szereg czynności w efekcie których dostaniemy zbiór dokumentów składających się z:

- sprawozdania technicznego określników pomiaru długości, kątów w osnowie geodezyjnej.

- ……. pomiarów ze zdjęcia wymiarów,

- opis poszczególnych metod,

- obliczeń współrzędnych punków osnowy i szczegółów( wycinki komputerowa),

- z mapy sytuacyjnej wykreślonej ręcznie lub za pomocą plotera,

- zestawienie współrzędnej punktów osnowy i szczegółów w formie wycinku oraz
na dyskietce lub CD,

Pomiary wysokościowe

Celem ich jest określenie (wyznaczenie) wysokości punktów osnowy geodezyjnej oraz szczegółów terenowych. Z tych ostatnich w wyniku tzw interpolacji określane są warstwice rzeźby terenu. W geodezji w zależności od przyjętego poziomu odniesienia można określić różnego rodzaju wysokości. Najczęściej jednak dla celów gospodarczych na mapach gospodarczych podane są wysokości których poziom odniesienia jest średnim poziomem wód i oceanów określany na jakimś dostępnym etapie historycznym. W Polsce przyjęto dwa takie poziomy odniesienia . Jeden w Kronsztadzie a drugi w Amsterdamie (delta = 15cm).

Mareograf-do wyznaczania średniego poziomu morza

Pozioma osnowa wysokościowa na terenie Polski:

Poziom osnowy składa się z punktów zwanych reperami tj punktów materialnych destabilizowanych na powierzchni ziemi lub na obiektach np. budynkach. Wzajemne odległości tak fizycznie zastabilizowanych znaków w terenie wynoszą ok. 500m.Repery te wyznaczają linie nazywane odcinkami niwelacyjnymi, a długość tych odcinków zależy od tzw klasy niwelacji.

Podstawowa państwowa osnowa niwelacyjna dzieli się na 3 klasy różniące się dokładnością wyznaczania wysokości.

1 klasa - błąd średni < 1mm/km odcinka niwelacyjnego,

Podstawową metodą wyznaczania różnic wysokości jest matematyzacja niwelacji geometrycznej. Kolejne klasy zagęszczają tą siadkę

Pomiar osnowy wysokościowej

Podstawową metody pomiaru różnic wysokości między dwoma punktami jest metoda niwelacji geometrycznych

Obliczanie powierzchni.

nieregularne powierzchnie można zastąpić nieregularnym wielokątem

(Wzory Gaussa)

3

---