Zakażenia szpitalne - 20.04.2012r.

Zakażenia szpitalne

• Są to zazwyczaj zakażenia drobnoustrojami o długim czasie inkubacji np. wirus HBV, Legionella spp.

• Każde nabyte w szpitalu zakażenie, rozpoznane klinicznie, potwierdzone laboratoryjnie, które ujawniło się w okresie podczas pobytu w szpitalu chorego lub po jego opuszczeniu.

• Wszystkie zakażenia, jakie rozwijają się u pacjentów lub personelu medycznego w związku z pobytem w szpitalu.

• To zakażenia rozwijające się u personelu medycznego, pozostając w ścisłym związku z jego pracą.

Czynniki ryzyka (zależy od):

• predyspozycji chorego

• charakteru organizmu

• praktyk związanych z procesem diagnostycznym i leczniczym w czasie hospitalizacji

Czynniki ryzyka są określone jako wskaźniki prawdopodobieństwa zakażeń wynikających z różnicy częstości zakażeń w obecności i nieobecności czynnika predysponującego.

Najważniejsze czynniki ryzyka:

CHOROBA

• rodzaj choroby

• oddział, na jakim następuje hospitalizacja

• czas

• przeprowadzone zabiegi diagnostyczne i lecznicze

STANDARD SZPITALA

• prawidłowy proces sterylizacji

• prawidłowa dezynfekcja

• mycie i sprzątanie

Czynniki związane z rodzajem drobnoustroju:

• rodzaj zakażenia

• stopień wrażliwości

• zjadliwość

• wrażliwość na antybiotyki

Czynniki związane z chorym

• wiek

• choroba podstawowa - z powodu której jest hospitalizowany (dializowani z ostrą niewydolnością nerek - bardziej narażony)

• stan odżywienia pacjenta

• aktywność układu immunologicznego

• przerwanie ciągłości tkanek, otwarte złamania. rany cięte, miażdżone, oparzenia

• współistniejące choroby np. cukrzyca u chorego operowanego

Czynniki związane z zabiegiem i leczeniem inwazyjne techniki diagnostyczne i lecznicze (przerwanie ciągłości tkanek, błon śluzowych, przemieszczenie się drobnoustrojów będących florą fizjologiczną). Szerokie stosowanie antybiotyków prowadzące do selekcji opornych szczepów bakteryjnych oraz zmiany flory w kierunku grzybów i wirusów.

• obecność sztucznych materiałów wprowadzonych do układu :

• kostnego

• naczyniowego

• nerwowego

• leki

Wrota zakażeń szpitalnych:

• cewnik moczowy

• naturalne jamy ciała

• operacje

• intubacje

• cewnik naczyniowy

• inne

Postacie kliniczne:

• zapalenie płuc

• zakażenia górnych dróg oddechowych

• zakażenia przewodu pokarmowego - WZW, zakażenia wewnątrzbrzuszne

• zakażenia dróg moczowych

• zakażenia krwi

• zakażenia ośrodkowego układu nerwowego

• zakażenia układu sercowo - naczyniowego

• zakażenia skóry

• zakażenia tkanek miękkich

• zapalenie miejsca operowanego

• zapalenie oka, ucha, jamy ustnej, gardła

• zakażenia układu rozrodczego

• zakażenia kości i stawów

Postać kliniczna	Częstość występowania	Czynnik etiologiczny
zakażenie układu moczowego	35 - 40%	E.coli Enterococcus P.aeruginosa K.pneumoniae C.albicans P.mirabilis
szpitalne zapalenie płuc	16 - 18 %	S.aureus P.aeruginosa Enterobacter spp. K.pneumoniae E.coli
zakażenie miejsca operowanego	16 - 25 %	S.aureus CNS E.faecalis E.coli P.aeruginosa Enterobacter P.mirabilis K.pneumoniae C.albicans

Pierwotne zakażenia krwi: CNS, S.aureus

Patogeny alarmowe:

• wyselekcjonowane, wielooporne

• występowanie prowadzi do niepowodzeń terapeutycznych, wymusza stosowanie leków o szerokim spektrum

Epidemiologia zakażeń szpitalnych

• łańcuch epidemiologiczny - ciąg zdarzeń, procesów prowadzących do wystąpienia objawowego zakażenia













Zakażenie szpitalne - epidemie szpitalne - tym samym drobnoustrojem w tym samym czasie jest zakażona duża część osób hospitalizowanych lub cały szpital.

Przebieg zakażenia szpitalnego

• indywidualny przypadek

• zakażenie ogniskowe - co najmniej 2 osoby

• epidemie szpitalne

Źródła zakażenia

• chorzy ludzie i zwierzęta

• nosiciele (zdrowi i ozdrowieńcy)

• zwłoki ludzi lub zwierząt

• zbiorniki wodne

• hodowle drobnoustrojów w warunkach laboratoryjnych

Rezerwuar

• miejsce stałego bytowania, niekiedy namnażania się drobnoustrojów

• rezerwuar endogenny oraz egzogenny

Rezerwuar EGZOGENNY, nieożywiony - woda, pożywienie

• miejsca suche

• Gram (+)

• przetrwalniki laseczek

• bakterie kwasooporne

• zarodniki i formy przetrwalne grzybów

• miejsca wilgotne

• Gram (-) pałeczki z rodziny Entetobacteriaceae

• pałeczki niefermentujące

• Pseudomonas spp.

Rezerwuar EGZOGENNY, ożywiony - personel medyczny, pacjenci, osoby odwiedzające

Rezerwuar ENDOGENNY

• pacjent oraz jego flora naturalna i przejściowa

Inne źródła:

• kuchnia szpitalna

• pomieszczenia kuchenne

• pralnia

Drogi szerzenia:

• podstawowe warunki przetrwania - możliwość przenoszenia się zarazków z organizmu zakażonego objawowo i bezobjawowo, nosicieli lub okresowo skolonizowane na osobniki wrażliwe.

DROGA BEZPOŚREDNIA - kontakt bezpośredni personelu medycznego z pacjentem w trakcie zabiegu diagnostycznego, leczniczego, pielęgnacyjnego.

DROGA POŚREDNIA

• powietrzno - kropelkowa

• powietrzno - pyłkowa

• wodno - pokarmowa

• brudne ręce personelu

• jatrogenna

• przedmioty codziennego użytku

Transmisja krzyżowa

• pacjent <-> pacjent

• personel <-> personel

• pacjent <-> personel

Zapobieganie i zwalczanie zakażeń szpitalnych:

• dostatecznie stała kontrola wszystkich elementów łańcucha epidemiologicznego

• dochodzenie epidemiologiczne, gdy zwiększa się częstość izolacji tego samego patogenu od wielu chorych

Cel dochodzenia epidemiologicznego:

• wykrycie źródła drobnoustroju

• określenie sposobów jego przenoszenia i wrót zakażenia

Likwidacja źródła drobnoustrojów:

• przestrzeganie okresowych badań na nosicielstwo

• edukacja personelu medycznego w zakresie higieny osobistej

• przestrzeganie standardów sterylizacji i prawidłowości działania urządzeń klimatyzacyjnych

• izolacja chorego

Przerywanie dróg szerzenia:

1. Droga powietrzno - kropelkowa

1. prawidłowa ekspresja aparatów nawilżających (mycie, wymiana elementów, dezynfekcja)

2. higiena rąk personelu

3. higiena jamy ustnej pacjenta

4. izolacja pacjentów zakażonych

5. maski ochronne

2. Droga pokarmowa

1. higiena przygotowywanych posiłków

2. prawidłowe przechowywanie produktów spożywczych

3. mycie, dezynfekcja naczyń i pomieszczeń kuchennych

4. izolacja pacjentów z uporczywymi biegunkami

3. Droga przez przerwanie ciągłości tkanek

1. prawidłowe przygotowanie pola operacyjnego

2. prawidłowa antybiotykowa profilaktyka okołooperacyjna

3. prawidłowa sterylizacja narzędzi chirurgicznych

4. prawidłowa opieka nad raną operacyjną

5. prawidłowe przygotowanie zespołu operacyjnego i bloku zabiegowego

6. prawidłowa sterylizacja narzędzi chirurgicznych

4. Droga związana z zakażeniem florą endogenną pacjenta

1. przygotowanie skóry pacjenta

2. przygotowanie lekarza do pracy w warunkach aseptycznych

3. opieka nad miejscami wkłuć

4. możliwe jak najszybsze usunięcie cewnika

Higiena szpitalna - podnoszenie higieny szpitalnej - eliminacja źródeł zakażenia w łańcuchu epidemiologicznym.

Działania podnoszące higienę szpitalną:

• codzienne czyszczenie pomieszczeń, sprzętów, mebli

• dezynfekcja miejsc, aparatów, narzędzi, zagrożenie namnażania się w nich bakterii

• prawidłowa i skuteczna sterylizacja

• przestrzeganie protokołu mycia się, ubierania i przebierania zespołu operacyjnego

• używanie rękawiczek i dezynfekcja rąk po każdym kontakcie z pacjentem

• skuteczna aseptyka skóry chorego

Materiał do badania epidemiologicznego:

• materiał kliniczny od pacjenta i personelu

• materiał ze środowiska szpitalnego

Komitet ds. zakażeń:

• dyrektor szpitala

• dyrektor administracyjny

• naczelna pielęgniarka

• kierownik apteki szpitalnej

• kierownik laboratorium mikrobiologicznego

Zadania komitetu:

• zestawienie i analizowanie danych o zakażeniach, sposobach przeciwdziałania, stosowaniu antybiotyków, publikowania raportów

• koordynowanie prac zespołów epidemiologicznych oddziałów

• prowadzenie działalności edukacyjnej

• podejmowanie decyzji o zamknięciu oddziałów w celu reorganizacji, dezynfekcji

• wspieranie systemów sterylizacji

Zespół epidemiologiczny:

• lekarz epidemiolog

• pielęgniarka epidemiologiczna

• mikrobiolog

Mikrobiolog:

• organizacja, współudział i kontrola badań mikrobiologicznych w laboratorium

• konsultacja w zakresie interpretacji wyników badań mikrobiologicznych i doboru stosowanych antybiotyków

• kontrola mikrobiologiczna sterylizacji, dezynfekcji i mycia

Decyzje zespołów:

• zmiany środków do dezynfekcji i mycia rąk

• sposobu dezynfekcji narzędzi

• zmiany cewników naczyniowych

• szczepień

• wykonywania dodatkowych badań mikrobiologicznych

• szczegółowego przestrzegania aseptyki

Karta zakażeń:

• podstawa rzetelnej informacji i analizy zakażeń na oddziale, zarówno czynników ryzyka jak i czynników etiologicznych

• podstawowe informacje o chorym, objawach zakażenia, czynników ryzyka

• powinna być uzupełniana raportami z pracowni bakteriologicznej

Źródła do obliczenia:

• liczby i rodzajów czynników ryzyka

• określenie czynników etiologicznych

• ognisk zakażeń z określeniem źródła i dróg szerzenia się zarazka

• zakażeń pojedynczych

• klinicznych postaci zakażeń

Miesięczne i półroczne opracowania - ocena sytuacji.

---