BUDOWA I FUNKCJE UKŁADU NERWOWEGO.

Układ nerwowy składa się z ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego.

Każda czynność czy zadanie wykonywane przez określony narząd lub układ narządów, pozostaje pod ścisłym nadzorem centralnego układu nerwowego.

• Do ośrodkowego układu nerwowego należą:
  

1. mózgowie

• mózg

• pień mózgu

• móżdżek

2. rdzeń kręgowy

• MÓZGOWIE

Mózgowie wypełnia jamę czaszki i jest otoczone trzema oponami mózgowymi (twardą, pajęczą oraz miękką), oddzielającymi je od wewnętrznych ścian kości czaszki.

Pomiędzy oponą pajęczą (pajęczynówką) i oponą miękką znajduje się jama podpajęczynówkowa tworząca zbiorniki wypełnione płynem rdzeniowo-mózgowym.

Płyn ten wytwarzany jest w splotach naczyniowych komór bocznych.

• Struktury mózgu:

Mózg jest narządem parzystym; ma dwie półkule, lewą i prawą. Pomiędzy nimi znajduje się głęboka podłużna szczelina, na dnie której znajduje się przebiegające ku podstawie tzw. spoidło wielkie, Powierzchnia mózgu jest wyraźnie pofałdowana. Zakręty tworzą płaty mózgu.

Płat skroniowy:

• zakręt górny i wieczko: słuch muzyczny, fonematyczny i wrażenia dźwiękowe;

• obszar Wernickego - rozumienie mowy, gramatyka, prozodia;

• zakręt dolny: rozpoznawanie obiektów;

• kategoryzacja obiektów; pamięć werbalna, zapamiętywanie;

• część podstawna: analiza zapachów

• Płat potyliczny:

• Płat ciemieniowy:

• część górna: czucie dotyku, temperatury, bólu;

• prawa część dolna: orientacja przestrzenna, układ odniesienia względem swojego ciała konstruowany na podstawie wrażeń wzrokowych;

• lewa część dolna: modelowanie relacji przestrzennych ruchów palców.

• pomiędzy i część przyśrodkowa: celowe ruchy;

• integracja ruchu i wzroku;

• rozumienie języka symbolicznego, pojęć abstrakcyjnych, geometrycznych.

• Płat czołowy:

• część górna - funkcje ruchowe, pierwotna kora ruchowa, kora przedruchowa, dodatkowa kora ruchowa;

• pamięć wyuczonych działań ruchowych, np. taniec, nawyki, specyficzne schematy zachowań, wyrazy twarzy;

• przewidywanie konsekwencji działań;

• lewy płat - kojarzenie znaczenia i symbolu (słowa), kojarzenie sytuacyjne, obszar Brocka (mowa);

• wola działania, podejmowanie decyzji;

Powierzchnię zakrętów i wnętrza bruzd prawej i lewej półkuli pokrywa kora mózgu., kora składa się z dwóch warstw:

• istoty szarej,

• istoty białej,

W głębi półkul znajdują się otoczone istotą białą osobne skupiska istoty szarej, nie mające bezpośredniej łączności z korą - zwane jądrami podkorowymi albo jądrami podstawnymi.

• W korze można zlokalizować pola, które zasadniczo różnią się między sobą spełnianą funkcją

• Kora ruchowa (tylna część płatów czołowych)- zawiaduje ruchami zamierzonymi.

• Kora czuciowa (płaty ciemieniowe)- analizowane jest w niej czucie powierzchowne i głębokie,

• Kora słuchowa (płaty skroniowe)

• Kora wzrokowa (płaty potyliczne)

• Kora węchowa (pod płatami czołowymi)

• Kora asocjacyjna (płaty czołowe, a także - w mniejszym zakresie - w płatach skroniowych, ciemieniowych i potylicznych) - dokonuje się analiza zjawisk powstających wewnątrz ośrodkowego układu nerwowego

• UKŁAD LIMBICZNY

Najważniejsze elementy:

• ciało migdałowate (procesy emocjonalne)

• hipokamp (odpowiada przede wszystkim za pamięć)

Układ ten, kieruje naszymi zachowaniami, emocjami i jest miejscem powstawania popędów. ma wpływ na czynności narządów wewnętrznych.

Półkule dość zasadniczo się między sobą różnią. Zawsze jedna z półkul dominuje nad drugą, z reguły jest to półkula lewa (u osób praworęcznych). W niej na przykład zlokalizowane są ośrodki mowy związane z zapamiętywaniem i jej rozumieniem oraz jej odtwarzaniem, także w formie pisanej.

• Kresomózgowie odpowiada za:

• planowanie

• myślenie

• pamięć

• wolę działania i podejmowanie decyzji

• ocenę emocji i sytuacji

• pamięć wyuczonych działań ruchowych, np. taniec, nawyki, specyficzne schematy zachowań, wyrazy twarzy

• przewidywanie konsekwencji działań

• konformizm społeczny, takt

• Międzymózgowie i podwzgórze

znajdują się ośrodki nerwowe głodu/sytości, termoregulacji, pragnienia, agresji/ucieczki, popędu płciowego i instynktu macierzyńskiego.

• Funkcje:

• Ośrodek regulacji metabolizmu

• otrzymywanie informacji czuciowych ze wszystkich układów czuciowych z wyjątkiem węchowego i wysyłanie połączenia do kory, jąder podstawy i podwzgórza.

• bardzo istotna rola w integracji informacji czuciowych i ruchowych.

• Wzgórze jest podstawowym ośrodkiem czucia powierzchniowego.

• Narządy szyszynkowe pełnią funkcję wewnątrzwydzielniczą lub są wrażliwe na światło.

• MÓŻDŻEK

Móżdżek dzieli się na dwie półkule oddzielone tzw. robakiem. Półkule móżdżku mają liczne równolegle biegnące, wąskie zakręty, oddzielone szczelinami. Są podzielone na płaty i płaciki. Móżdżek, posiada także istotę szarą oraz znajdującą się pod nią - istotę białą, tworzącą tzw. ciało rdzenne. W istocie białej znajdują się osobne skupiska istoty szarej. Są to tzw. jądra móżdżku.

• Funkcje móżdżku:

• koordynacja ruchów celowych;

• utrzymanie równowagi;

• regulacja napięcia mięśni;

• pamięć niektórych odruchów;

• wpływ na ruchy oczu.

• Pień mózgu:

Trzy główne struktury to:

• rdzeń przedłużony,

• most,

• śródmózgowie.

• Pień mózgu

• oddychanie (most);

• kontrola rytmu serca (rdzeń przedłużony);

• połykanie, kaszel i odruchy wymiotne (rdzeń przedłużony);

• odruchy zaskoczenia, podskoku (śródmózgowie);

• kontrola systemu autonomicznego: pocenia się, ciśnienia krwi, temperatury i trawienia.

• ogólny poziom przytomności;

• sen

• utrzymywanie równowagi.

• Twór siatkowaty (RAS)

W rdzeniu przedłużonym pnia mózgu.
Kontroluje stan pobudzenia umysłu, czuwania i przytomności.
Zawiera liczne jądra neuronów kontrolujące oddechy, liczne odruchy (kichanie, wymioty).
Dzieli się na układ wstępujący, wysyłający sygnały do wzgórza, podwzgórza i kory, oraz układ zstępujący, otrzymujący sygnały od nerwów czuciowych i móżdżku, przesyłane przez rdzeń kręgowy do mięśni.

• Rdzeń kręgowy

Znajduje się on poza czaszką w kanale kręgowym kręgosłupa. Zaczyna się na wysokości otworu owalnego czaszki, kończy się stożkowato - tzw. stożkiem rdzeniowym na wysokości drugiego kręgu lędźwiowego.

Jest, tak jak mózg, otoczony trzema oponami. Także i tutaj pomiędzy oponą twardą i podpajeczą znajduje się przestrzeń wypełniona płynem rdzeniowo-mózgowym.

Rdzeń kręgowy ma budowę segmentową. Wyróżnia się w nim 31 par odcinków, tzw. neuromerów:

• 8 szyjnych (C1-C8),

• 12 piersiowych (Th1-Th12),

• 5 lędźwiowych (L1-L5),

• 5 krzyżowych (S1-S5),

• 1 guziczny (C0).

Charakterystyczny jest wygląd istoty szarej: kształt litery „H”. Ramiona tej litery to tzw. rogi rdzenia: z przodu - dwa rogi brzuszne, z tyłu - dwa rogi grzbietowe.

• Nerwy czaszkowe to nerwy rozpoczynających się na obszarze mózgowia i przebiegających głównie w obrębie głowy. Wyróżnia się 12 par nerwów czaszkowych. Wszystkie pary nerwów czaszkowych (z wyjątkiem nerwu IV) wychodzą z powierzchni podstawnej mózgu. Nerwy czaszkowe unerwiają głowę z wyjątkiem nerwu błędnego.

Odpowiadają za odbiór różnorodnych wrażeń zmysłowych, pracę kilku ważnych grup mięśni oraz funkcje wydzielnicze gruczołów (ślinowych, łzowych, błon śluzowych, itp.). Tradycyjnie oznacza się je za pomocą cyfr rzymskich od I do XII, pomimo istnienia innych włókien, również odpowiadających definicji nerwu czaszkowego.

Widok mózgowia od podstawy.

•       I - nerw węchowy

•      II - nerw wzrokowy

•      III - nerw okoruchowy

•      IV - nerw bloczkowy

•      V - nerw trójdzielny

•      VI - nerw odwodzący

•      VII - nerw twarzowy

•      VIII - nerw przedsionkowo-ślimakowy

•      IX - nerw językowo-gardłowy

•      X - nerw błędny

•      XI - nerw dodatkowy

•      XII - nerw podjęzykowy

• Podział nerwów:

• Ruchowe - III okoruchowy, IV bloczkowy, VI odwodzący, XI dodatkowy, XII podjęzykowy

• Czuciowe - I węchowy, II wzrokowy, VIII ślimakowy

• Mieszane - V trójdzielny, VII twarzowy, IX językowo - gardłowy, X błędny

• Nerw węchowy

Przewodzi bodźce węchowe. U człowieka składa się on z około 20 nici węchowych, które odchodzą od komórek węchowych, mieszczących się w polu węchowym jamy nosa. Nici węchowe wchodzą do jamy czaszki przez blaszkę sitową kości sitowej i kończą się w opuszce węchowej.

Nerw węchowy

• Nerw wzrokowy

Odpowiada za przekaz (i przetwarzanie) wrażeń wzrokowych. Można wyróżnić w nim cztery części:

- odcinek wewnątrzgałkowy (od siatkówki do zewnętrznych granic gałki ocznej),

- odcinek wewnątrzoczodołowy (od gałki ocznej do kanału wzrokowego),

- odcinek przechodzący przez kanał wzrokowy,

- odcinek wewnątrzczaszkowy (od kanału wzrokowego do skrzyżowania wzrokowego).

Nerw wzrokowy (przecięty). Widok od tylnej części gałki ocznej

Jest on otoczony oponami mózgowo-rdzeniowymi (twardą, pajęczynówką, miękką). Nerw wzrokowy nie ma swoistych cech nerwu obwodowego - zasadniczo jest pęczkiem istoty białej mózgowia.

• Nerw okoruchowy

Nerw okoruchowy - III nerw czaszkowy. Ma charakter mieszany - zawiera włókna ruchowe, autonomiczne oraz czuciowe. Jest nerwem ruchowym gałki ocznej. Unerwia mięsień dźwigacz powieki górnej oraz wszystkie mięśnie zewnętrzne oka, z wyjątkiem mięśni prostego bocznego i skośnego górnego. W skład nerwu okoruchowego wchodzą także , unerwiające zwieracze źrenicy. Posiada też włókna czuciowe przebiegające od unerwianych przez niego mięśni.

Nerwy oczodołu widziane

z góry

• Nerw bloczkowy

Nerw bloczkowy - IV nerw czaszkowy. Ma charakter ruchowy, unerwia mięsień skośny górny w oczodole. Porażenie tego nerwu powoduje zez zbieżny z odchyleniem gałki ocznej ku górze.

• Nerw trójdzielny

Nerw trójdzielny - V nerw czaszkowy, największy wśród nich. Jest nerwem I łuku skrzelowego. Ma charakter mieszany (czuciowo-ruchowy).

Gałęzie nerwu trójdzielnego: oczna , szczękowa i rzuchwową.

• Źródła włókien:

• włókna czuciowe - ich aksony tworzą część większą i wnikają do jąder czuciowych pnia mózgu:

• jądra pasma śródmózgowego - czucie proprioceptywne

• jądro główne nerwu trójdzielnego - czucie protopatyczne (dotyk, ucisk nieprecyzyjny) (w moście)

• jądra pasma rdzeniowego - czucie epikrytyczne (bólu, ciepła zimna)

• włókna ruchowe - jądro ruchowe nerwu trójdzielnego

Unerwienie skóry głowy i szyi

• nerw oczny V1 jest nerwem czuciowym, unerwia oko i oczodół; dzieli się na 3 gałęzie końcowe:

• nerw łzowy - unerwia gruczoł łzowy

• nerw czołowy - unerwia zatokę czołową, skórę czoła, powiekę górną

• nerw nosowo-rzęskowy - unerwia przyśrodkowy kąt oka

• nerw szczękowy V2 jest nerwem czuciowym, unerwia okolice szczęki; oddaje 3 gałęzie końcowe:

• nerw jarzmowy - unerwia okolicę policzka

• nerw podoczodołowy - unerwia zatokę szczękową, a za pośrednictwem nerwu zębodołowego górnego zęby i dziąsła górne.

• splot zębowy górny - unerwia zęby i dziąsła szczęki

• nerwy skrzydłowo podniebienne- zaopatrują podniebienie twarde, gardło, oczodół i jamę nosową.

• nerw żuchwowy V3 jest nerwem czuciowo-ruchowym, unerwia czuciowo okolice żuchwy i skroni oraz ruchowo mięśnie żucia; oddaje gałęzie:

• grupa przednia

• nerw policzkowy - unerwia skórę i śluzówkę policzka

• nerw żwaczowy - unerwia mięsień żwacz

• nerwy skroniowe głębokie - unerwiają mięsień skroniowy

• nerw skrzydłowy boczny - unerwia mięsień skrzydłowy boczny

• nerw skrzydłowy przyśrodkowy - unerwia mięsień skrzydłowy przyśrodkowy

• grupa tylna

• nerw uszno-skroniowy - unerwia staw skroniowo-żuchwowy, skórę skroni i małżowinę uszną; prowadzi włókna pozazwojowe przywspółczulne do ślinianki przyusznej

• nerw językowy - unerwia czuciowo 2/3 przednie języka

• nerw zębodołowy dolny

• nerw żuchowowo-gnykowy - unerwia mięsień żuchwowo-gnykowy i mięśnie szyi

• nerw bródkowy - unerwia skórę okolicy bródkowej i śluzówkę wargi dolnej

• splot zębowy dolny - unerwia zęby i dziąsła żuchwy

• Nerw odwodzący

Nerw odwodzący - VI nerw czaszkowy. Ma charakter ruchowy. Unerwia mięsień prosty boczny gałki ocznej. Jego porażenie powoduje zeza zbieżnego.

Nerwy oczodołu prawego. Widoczny odcinek końcowy Nerwu odwodzącego zaznaczony jako 6th N. z końcowymi gałązkami nerwowymi rozpadającymi się w mięśniu prostym bocznym (RECT. LAT.). Na rysunku mięsień odcięty od gałki ocznej

• Zespolenia i warianty anatomiczne

Nerw odwodzący w zatoce jamistej otrzymuje włókna współczulne ze splotu jamistego. W oczodole może otrzymywać także włókna czuciowe od nerwu ocznego (od n. trójdzielnego). Niekiedy n. odwodzący może nie występować a jego funkcje przejmują wtedy gałązki n. okoruchowego.

• VII Nerw czaszkowy -n. Twarzowy ( n. facialis )

• Jest nerwem mieszanym, choć w przeważającej części składa się z włókien ruchowych. Łączy się ściśle w przewodzie słuchowym z nerwem pośrednim zawierającym włókna smakowe i przywspółczulne. Niekiedy uważa się, iż nerw pośredni stanowi cześć mniejszą nerwu twarzowego lub czuciowy jego korzeń.

Źródła włókien

• włókna czuciowe - komórki pseudojednobiegunowe zwoju kolanka;

• włókna ruchowe - jądro początkowe nerwu twarzowego ruchowe. Otaczają one jądro nerwu odwodzącego tworząc kolanko nerwu twarzowego.

• włókna przywspółczulne - znajdują się w jądrze przywspółczulnym nerwu twarzowego .Ich aksony biegną wraz z włóknami czuciowymi w nerwie pośrednim, a dalej drogą nerwu skalistego większego i struny bębenkowej do zwoju podżuchwowego i skrzydłowo-podniebiennego.

• Gałęzie nerwu VII

• gałęzie ruchowe - zaopatrują mięśnie mimiczne twarzy; tylny brzusiec mięśnia dwubrzuścowego rylcowego i strzemiączka.

• gałęzie ruchowe trzewne - przywspółczulne unerwienie ślinianek podżuchwowych i podjęzykowych jak również błon węchowych.

• gałęzie czuciowe specjalne - odpowiedzialne za czucie smaku z przednich 2/3 języka oraz podniebienia twardego i miękkiego.

• gałęzie czuciowe ogólne - ogólne czucie ze skóry małżowiny usznej i z niewielkiej powierzchni za uchem.

• Nerw VIII - n.przedsionkowo-ślimakowy (n. vestibulocochlearis)

VIII nerw czaszkowy unerwiający ucho wewnętrzne łączy je z mózgowiem. Nerw ten przekazuje informacje słuchowe ze ślimaka i informacje dotyczące przyspieszeń liniowych i kątowych z kanałów półkolistych i łagiewki. Dawniej używana nazwa: nerw statyczno-słuchowy.

• Nerw VIII początkowo dzieli się na dwie części:

• część przedsionkową z receptorami

• część ślimakową (nerw słuchowy) z receptorami

• Nerw przedsionkowo-ślimakowy jest pierwszym odcinkiem drogi słuchowej.

• Nerw IX -n. językowo-gardłowy ( n. glossopharyngeus)

IX nerw czaszkowy jest nerwem mieszanym:

• większą część nerwu tworzą włókna czuciowe, unerwiające gardło i język;

• niewielką część stanowią włókna ruchowe, przeznaczone dla mięśni gardła, języka, podniebienia i wydzielnicze dla ślinianki przyusznej.

• Gałęzie

• nerw bębenkowy

• gałąź zatoki tętnicy szyjnej

• g. gardłowe

• g. do mięśnia rylcowo-gardłowego

• g. migdałkowe:

• g. językowe, końcowe -unerwiają końcową 1/3 część języka, prowadzą włókna czuciowe smakowe dla brodawek okolonych i liściastych

• Nerw X - błędny (n. vagus)

Nerw X jest najdłuższy z nerwów czaszkowych i jest nerwem mieszanym, prowadzi włókna czuciowe, ruchowe i przywspółczulne. Należy do autonomicznego układu nerwowego o charakterze przywspółczulnym podobnie jak okoruchowy i twarzowy.

• Nerw błędny zaopatruje:

1. ruchowo

• mięśnie podniebienia

• mięśnie gardła

• wszystkie mięśnie krtani,

2. czuciowo

• oponę twardą tylnego dołu czaszki

• tylny odcinek zewnętrznej powierzchni błony bębenkowej

• skórę ściany tylnej i dolnej przewodu słuchowego zewnętrznego

• przylegającą część małżowiny usznej

• krtań,

3. parasympatycznie -

• wszystkie narządy klatki piersiowej (tchawica, oskrzela, opłucna, splot aortalny, przełyk, serce, osierdzie) i

• jamy brzusznej (żołądek oraz za pośrednictwem splotu trzewnego: trzustka, śledziona, wątroba, jelito cienkie, początkowy odcinek jelita grubego, nerki i nadnercza)

• Wyróżnia się 4 części nerwu błędnego:

1. Głowowa

2. Szyjna

3. Piersiowa

4. brzuszna

• Gałęzie nerwu X :

W części głowowej:

• G. oponowa

• G. uszna

W części szyjnej:

• Gg gardłowe

• Nerw krtaniowy górny

• Gg sercowe szyjne górne

• Nerw krtaniowy wsteczny przechodzący w Nerw krtaniowy dolny

• Nerw XI - dodatkowy (n. accessorius)

Nerw dodatkowy ma charakter ruchowy, a jego włókna mają początek w dwóch jądrach ruchowych:

1. jądrze czaszkowym nerwu dodatkowego

2. jądrze rdzeniowym nerwu dodatkowego

Z jąder tych wychodzą odpowiednio: korzeń czaszkowy i rdzeniowy, które łączą się w tylnym dole czaszki, tworząc wspólnie pień nerwu dodatkowego.

Nerw dodatkowy prowadzi włókna ruchowe dla mięśni szyi: mostkowo- obojczykowo- sutkowego oraz czworobocznego.

• Nerw XII - podjęzykowy (n. hypoglossus)

• Nerw podjęzykowy jest dwunastym nerwem, o charakterze ruchowym.

Komórki korzeniowe nerwu XII tworzą jądro początkowe nerwu podjęzykowego w rdzeniu przedłużonym.

Nerw XII prowadzi włókna ruchowe do wszystkich mięśni języka. Włókna czuciowe zawarte w gałęzi oponowej unerwiające opony twardej tylnego dołu czaszki pożycza od nerwu językowego.

• Nerwy rdzeniowe

• Nerwy rdzeniowe odchodzą od rdzenia kręgowego i opuszczają rdzeń kręgowy przez otwory międzykręgowe, które są utworzone przez wcięcie kręgowe dolne i górne: wychodzący z rogów przednich korzeń przedni oraz wchodzący do rdzenia przez rogi tylne korzeń tylny, na którym występuje zwój rdzeniowy. Z połączenia obu korzeni powstaje pień nerwu rdzeniowego, z którego odchodzą 4 gałęzie.

Wyróżniamy nastepujące gałęzie :

• oponową (unerwiają okostną kręgosłupa i jego opony),

• brzuszną (łączą się, tworząc sploty),

• grzbietową( unerwiają skórę i mięśnie grzbietu) i

• łączącą nerwu rdzeniowego

Niepozorna jest gałąź oponowa, która z powrotem wraca do kanału kręgowego, unerwiając m.in. opony rdzenia.

Nerwy rdzeniowe

U człowieka nerwy rdzeniowe dzielimy na: szyjne - 8 par, piersiowe - 12 par, lędźwiowe - 5 par, krzyżowe - 5 par i guziczne (ogonowe) - 1 para

Powyżej przedstawiono budowę nerwu rdzeniowego - widok z góry

Jest 31 par tychże nerwów i dzielą się one na:

• nerwy szyjne C1-C8 (8 par)

• nerwy piersiowe Th1-Th12 (12 par)

• nerwy lędźwiowe L1-L5 (5 par)

• nerwy krzyżowe S1-S5 (5 par)

• nerwy guziczne Co1 (1 para)

• Odcinek szyjny

W odcinku szyjnym jest 8 par nerwów rdzeniowych - z ich gałęzi przednich powstają dwa sploty: splot szyjny, utworzony z gałęzi przednich od pierwszego do czwartego nerwu szyjnego, i splot ramienny, w skład którego wchodzą gałęzie przednie od piątego do ósmego szyjnego i pierwszego nerwu piersiowego. Splot szyjny unerwia szyję i częściowo głowę. Najdłuższą jego gałęzią jest nerw przeponowy.

Od splotu ramiennego zaś odchodzą nerwy do kończyny górnej:

• nerw łokciowy,

• nerw promieniowy,

• nerw pośrodkowy,

• nerw pachowy

• nerw mięśniowo - skórny,

• nerwy skórne przyśrodkowe ramienia i przedramienia

Splot ten znajduje się w dole nadobojczykowym i części podobojczykowej. Gałęzie od części nadobojczykowej unerwiają skórę i mięśnie klatki piersiowej i obręczy kończyny górnej. Gałęzie od części podobojczykowej unerwiają stawy, mięśnie i skórę kończyny dolnej.

• Odcinek piersiowy

W odcinku piersiowym gałęzie przednie nie tworzą splotów, natomiast oddają 12 par nerwów międzyżebrowych, które unerwiają mięśnie i skórę klatki piersiowej i brzucha, a ruchowo przeponę.

• Odcinek lędźwiowy

W odcinku lędźwiowym jest 5 nerwów rdzeniowych, których gałęzie przednie tworzą splot lędźwiowy, od którego odchodzą nerwy zaopatrujące dolną część ściany brzucha i niektóre mięśnie uda.
Największym nerwem tego splotu jest nerw udowy, a najdłuższym nerw udowo - goleniowy, trzeba zaznaczyć, że jest on także i najdłuższym nerwem ciała człowieka.

• Odcinek krzyżowy

Odcinek krzyżowy liczy pięć nerwów, których gałęzie tworzące splot krzyżowy. Gałęzie te zaopatrują ścianę miednicy i większą część kończyny dolnej.

Największym nerwem tego splotu jest nerw kulszowy, który w okolicy dołu podkolanowego dzieli się na nerw piszczelowy i nerw strzałkowy wspólny.
Nerw kulszowy unerwia mięśnie grupy tylniej uda, mięśnie i skórę goleni i stopy.

• Układ Autonomiczny

• Układ współczulny

• Składa się on ze zwojów złączonych między sobą gałęziami międzyzwojowymi. Tworzą one wspólnie pień współczulny i przebiegają po obu stronach kręgosłupa od podstawy czaszki aż do kości krzyżowej.

• Wewnątrz zwojów pnia współczulnego są ciała neuronów zazwojowych.

• Z pniem współczulnym łączą się gałęzie nerwowe i są to:

• Gałęzie łączące szare i białe (stanowią połączenie z nerwem rdzeniowym).

• Nerwy trzewne - zdążające do splotów trzewnych jam ciała.

• Nerwy serowe - zaopatrują serce.

Gałęzie z pnia współczulnego tworzą sploty trzewne.

Najczęsćiej są one położone w jamach ciała i zaopatrują we włókna układ współczulny. Nerwy wewnętrzne zlokalizowane są najczęściej w okolicach dużych naczyń krwionośnych, którymi docierają do narządów przez nie unaczynionych.

• Główne sploty trzewne:

• Splot sercowy- klatka piersiowa.

• Splot trzewny-jama brzucha.

• Parzysty splot podbrzuszny dolny- w jamie miednicy.

Rola neurotransmitera

Neurony przedzwojowe układu współczulnego na zakończeniach wydzielają acetylocholinę.

Neurony zazwojowe adrenalinę.

• Skutki działania układu współczulnego:

• Wzrost czynności akcji serca.

• Zwiększone ciśnienie tętnicze krwi.

• Rozszerzenie oskrzeli i źrenic.

• Wzmożona przemiana materii.

• Układ przywspółczulny

W części czaszkowej:

Neurony przedzwojowe-znajdują się w jadrach przywspółczulnych neuronów:

• okołoruchowego - jądro przywspółczulne nerwu okoruchowego i twarzowego (jądro ślinowe górne i jądro łzowe)

• językowo-gardłowe (jądro ślinowe dolne)

• błędnego (jadro grzbietowe nerwu błędnego)

• W części krzyżowej:

• Neurony przedzwojowe- są w rdzeniu kręgowym poziomie S2-S4.Wychodzące z nich włókna biegną w korzeniach przednich odpowiednich neuronów rdzeniowych, następnie przez narządy trzewne, miednicze dostają się do splotu podbrzusznego dolnego oraz do ściany narządów miednicy i dystalnej części jelita grubego.

• Neurony za zwojowe znajdują się w ścianach wspomnianych narządów.

Neurony przywspółczulne obu części układu przywspółczulnego wydzielają w swych zakończeniach acetylocholinę.

Zadaniem tego układu jest gromadzenie energii.

Skutki jego pracy to:

• Zwężenie oskrzeli i źrenic,

• Wzmożona praca jelit,

• Spowolnienie przemiany materii,

• Bibliografia

1. Podstawy neuropatologii, pod red. Mirosława Mosakowskiego, Jerzego Dymemeckiego, Mieczysława Wenderga, PZWL, Warszawa 1981.

2. Mózg a zachowanie, Red. Teresa Górska, Anna Grabowska, Jolanta Zagradzka, PWN, Warszawa 2005.

3. Neurologia Kompendium, Prof. dr hab. med. Antoni Prusiński, PZWL, Warszawa.

4. Neurologia, red. Wojciech Kazubski, Paweł Liberski, PZWL, Warszawa.

5. Neuroanatomia czynnościowa i kliniczna, prof. dr hab. med. Olgierd Markiewicz, prof. dr hab. med. Janusz Morys, PZWL, Warszawa.

6. Pielęgniarstwo neurologiczne, Jaracz Krystyna, PZWL, Warszawa 2008

---