KIERUNKI NA MORZU.

W celu wyznaczenia kierunku na morzu służą dwa urządzenia:

• Żyrokompas

• Kompas magnetyczny

Mapy nawigacyjne, pozwalają na bezpośrednie naniesienie lub odczytanie tylko kierunków rzeczywistych, gdyż jedynie południki rzeczywiste ,a nie inne są naniesione na mapy.

Rozpatrując kierunki na morzu możemy wyróżnić:

1. Kurs

2. Namiar

3. Kąt kursowy

4. Kierunek wiatru

RODZAJE KURSÓW.

Kurs rzeczywisty ( KR ) - jest to kąt zawarty między północną częścią południka rzeczywistego (N_R ) a dziobową częścią linii symetrii statku.

Kurs kompasowy ( KK ) - jest to kąt zawarty między północną częścią południka kompasowego (N_K ) a dziobową częścią linii symetrii statku

Kurs magnetyczny ( KM ) - jest to kąt zawarty między północną częścią południka magnetycznego (N_K )a dziobową częścią linii symetrii statku.

Kurs żyrokompasowy (KŻ ) - jest to kąt zawarty między północną częścią południka żyrokompasowego (N_Ż ) a dziobową częścią linii symetrii statku.

N_R

N_M N_Ż N_K

Rys.1. Rodzaje kursów.

ZAMIANA KURSÓW.

Często zachodzi konieczność przeliczenia wartości poszczególnych kursów znając zależności między nimi.

N_M

N_R

N_K KK N_Ż +δ ......... KM

+ d

...........

KR

KŻ

+pż

....... d+ δ= cp

KR

KR

- d

KK ........

+cp KM

........ - δ

KR ....... KK

Poprawki: deklinacja d, dewiacja δ, cp , pż- uwzględniamy ich znaki algebraiczne

cp - całkowita poprawka kompasu magnetycznego jest sumą algebraiczną deklinacji i dewiacji. Jest kątem zawartym pomiędzy północną częścią południka rzeczywistego a północną częścią południka kompasowego

d+ δ= cp

( + ) ( - )

Zamiana kursu rzeczywistego (KR ) na kurs żyrokompasowy ( KŻ ) i odwrotnie.

Aby dokonać zamiany między kursem rzeczywistym i kursem żyrokompasowym koniecznym jest znajomość wartości poprawki żyrokompasu ( pż ).

Poprawka żyrokompasu (pż) jest kątem zawartym pomiędzy północną częścią południka rzeczywistego i północną częścią południka żyrokompasowgo

Znak poprawki żyrokompasu:

Jeżeli północna część południka żyrokompasowego odchylona jest w prawo od północnej części południka rzeczywistego , poprawka żyrokompasu przyjmuje znak plus (+).

Natomiast, jeżeli północna część południka żyrokompasowego odchylona jest w lewo od północnej części południka rzeczywistego poprawka żyrokompasu ma znak (-).

N_R

N_Ż N_Ż

(-pż) (+pż)

Rys.2. Znak poprawki żyrokompasu.

Wartość poprawki żyrokompasu.

Poprawka żyrokompasu składa się z dwóch elementów:

1. błędu stałego żyrokompasu A;

2. dewiacji prędkościowej żyrokompasu δ_ż

Znając wartość błędu stałego i wartość dewiacji prędkościowej żyrokompasu określa się pż jako ich sumę algebraiczną :

pż = A + δ_ż

A- błąd stały żyrokompasu;

δ_ż - dewiacja prędkościowa żyrokompasu

Błąd stały żyrokompasu najczęściej nie istnieje lub przyjmuje wartości małe rzędu plus , minus 1 stopień

Dewiacja prędkościowa żyrokompasu jest funkcją szerokości geograficznej, prędkości statku i kursu rzeczywitego:

• wraz ze wzrostem prędkości statku i szerokości geograficznej dewiacja prędkościowa rośnie.

• Kurs statku wpływa na znak dewiacji prędkościowej

Kursy od 000 do 090 i od 270 do 360 - znak δ_ż dodatni (+)

Kursy od 090 do 180 i od 180 do 270 - znak δ_ż ujemny (-)

Na kursach 090 i 270 δ_ż osiąga wartość 0°

Na kursach 000 i 180 δ_ż osiąga największe wartości.

Żyrokompasy nowszej generacji wyposażone są w korektor eliminujący wartość dewiacji prędkościowej żyrokompasu. Przy starszy kompasach ,aby określić wartość dewiacji prędkościowej należy skorzystać z tabeli ( ),gdzie argumentami wejściowymi są:

• Szerokość geograficzna ( Lat.)

• Kurs rzeczywisty

• Prędkość statku

KR - pż = KŻ

gdzie: pż - poprawka żyrokompasu

Kurs żyrokompasowy obliczamy jako różnicę algebraiczną między kursem rzeczywistym i poprawką żyrokompasu.

Kurs rzeczywisty równa się sumie wartości kursu żyrokompasowego i poprawki żyrokompasu z uwzględnieniem jej znaku (+) lub (-).

KŻ + pż = KR

N_R

N_Ż

(+pż)

ZAMIANA NAMIARÓW

N_M

N_R

N_K NK N_Ż +δ ......... NM

+ d

...........

NR

NŻ

+pż

....... d+ δ= cp

NR

NR

- d

NK ........

+cp NM

........ - δ

NR ....... NK

Poprawki: deklinacja d, dewiacja δ, cp , pż- uwzględniamy ich znaki algebraiczne

RODZAJE NAMIARÓW.

Namiar rzeczywisty ( NR ) - jest to kąt zawarty między północną częścią południka rzeczywistego (N_R ) a linią namiaru.

Namiar kompasowy ( NK ) - jest to kąt zawarty między północną częścią południka kompasowego (N_K ) a linią namiaru.

Namiar magnetyczny ( NM ) - jest to kąt zawarty między północną częścią południka magnetycznego (N_K )a linią namiaru.

Namiar żyrokompasowy (NŻ ) - jest to kąt zawarty między północną częścią południka żyrokompasowego (N_Ż ) a linią namiaru.

Linia namiaru jest linią łączącą obserwatora z obiektem namierzanym

SYSTEMY LICZENIA KURSÓW I NAMIARÓW

• OKRĘŻNY

• POŁÓWKOWY

• ĆWIARTKOWY

1 W systemie okrężnym wartość wyrażona jest od północnej części ( odpowiedniego) południka , liczona w prawo do linii symetrii statku ( kursy ) lub do linii namiaru ( namiary ) osiągając wartość od 000 do 360 stopni

np. KR = 300 stopni np. NR= 220 stopni

2 W systemie połówkowym wartość wyrażona jest od północnej i południowej części ( odpowiedniego) południka do linii symetrii statku ( kursy ) lub do linii namiaru ( namiary ) osiągając wartość od 000 do 180 stopni. Wartość kąta posiada miana:

NE lub NW

SE lub SW

np. KR = 300 stopni np. NR= 220 stopni

S_R S_R

3. W systemie ćwiartkowym kurs lub namiar przyjmuje wartość maksymalną 90 stopni i odpowiada mniejszej wartości kąta wyrażonego w systemie połówkowym. Liczony jest od północnej lub południowej części ( odpowiedniego) południka do linii symetrii statku ( kursy ) lub do linii namiaru ( namiary ) w bliższą stronę. Wartość kąta posiada miana:

NE lub NW

SE lub SW

np. KR = 300 stopni np. NR= 220 stopni

S_R S_R

KAT KURSOWY

Kąt kursowy jest to kąt zawarty pomiędzy dziobową częścią linii symetrii statku a linią namiaru

• System okrężny -liczony jest zgodnie z ruchem wskazówek zegara od dziobowej części linii symetrii statku do linii namiaru od 000 stopni do 360 stopni , np. >K = 150˚

• System połówkowy -liczony jest od dziobowej części linii symetrii statku w bliższą stronę do linii namiaru i może być prawy lub lewy osiągając maksymalną wartość 180 stopni, np. P >K = 150˚

LEWY - jeżeli kąt kursowy w systemie okrężnym jest > od 180˚ - wartość będzie dopełnieniem do 360 stopni

PRAWY - jeżeli kąt kursowy w systemie okrężnym jest < od 180˚, wartość = się kątowi w systemie okrężnym

• System ćwiartkowy - liczony jest od rufowej części linii symetrii statku w bliższą stronę do linii namiaru i może być prawy lub lewy osiągając maksymalną wartość 90 stopni , np. . P >K = 30˚ R

LEWY - jeżeli kąt kursowy w systemie okrężnym jest > od 180˚ - wartość będzie dopełnieniem do 180˚ kąta kursowego w systemie połówkowym

PRAWY - jeżeli kąt kursowy w systemie okrężnym jest < od 180˚, wartość będzie dopełnieniem do 180˚ kąta kursowego w systemie połówkowym

PRZYKŁAD 1 : >K = 210˚ w systemie okrężnym zamienić na kąt kursowy w systemie połówkowym i ćwiartkowym

POŁÓWKOWY : 360˚ - 210˚ = L >K =150˚

ĆWIARTKOWY : 180˚ - 150˚ = L >K = 30˚ Rufa

PRZYKŁAD 2 : >K = 110˚ w systemie okrężnym zamienić na kąt kursowy w systemie połówkowym i ćwiartkowym

POŁÓWKOWY : równy kątowi w systemie okrężnym P >K =110˚

ĆWIARTKOWY : 180˚ - 110˚ = P >K = 70˚ Rufa

ZALEŻNOŚCI MIĘDZY KURSAMI, NAMIARAMI I KĄTAMI KURSOWYMI

KR + > K = NR ↔ NR - KR = >K

Np. KR = 080˚, > K = 200˚

NR = 080˚+200˚ = 280˚

KR - L >K = NR ↔ NR + L>K = KR

Np. KR = 300˚, L> K = 060˚

NR = 300˚- 060˚ = 240˚

9

KK

KŻ

KM

KR

KŻ

KR

KK

KM

KR

KŻ

pż

d

δ

cp

KR

KM

KK

d

δ

cp

pż

δ

d

NK

NM

NR

NŻ

KR

N_R

NR

N_R

N_R

N_R

N_R

N060 W

S120W

S040W

N140 W

N_R

>K = 210˚

N60 W

L >K = 30˚ Rufa 330210˚

S40W

L >K =150˚

P >K = 70˚ Rufa 330210˚

P >K = 110˚ Rufa 330210˚

>K = 110˚ 330210˚

>K = 200˚

NR = 280˚ 330210˚

KR = 080˚ 200˚

KR = 300˚ 200˚

L>K = 060˚ Rufa 330210˚

NR = 240˚ 330210˚

---