Program pracy koła polonistycznego

przeznaczony do realizacji w cyklu trzyletnim

 

Wstęp

 

    W literaturze można spotkać różnorodne koncepcje dotyczące dziecka zdolnego - kładą one nacisk na różne wyznaczniki czy uwarunkowania. Najczęściej wykorzystuje się model Renzulliego, wg którego można uznać za człowieka zdolnego osobę, która spełnia trzy konieczne warunki:

• posiada ponadprzeciętne zdolności ogólne,

• wykazuje silne zaangażowanie w zadanie (wysoka motywacja),

• ma możliwości twórcze. ¹

    Uczniowie zdolni wykazują czasem zdolności na wysokim poziomie w określonej dziedzinie - takie ukierunkowane zdolności zazwyczaj określane są mianem talentu. Niektórzy uczeni twierdzą jednak, że ukierunkowanie zdolności pojawia się w wieku dorastania i jest to zależne od wpływu ważnych osób w życiu dziecka (oznacza to na przykład, że uczeń ogólnie zdolny, który spotka wspaniałego nauczyciela muzyki, najpewniej skieruje swoje zdolności w  stronę tej dziedziny).² Tu właśnie pojawia się ogromna rola nauczyciela zwłaszcza w szkole gimnazjalnej, gdy burzliwie przeżywany okres dorastania wymaga zakreślenia pewnych punktów stałych, poszukiwania nowych autorytetów czy przynajmniej osób znaczących. Odkrywanie talentów w chwili, gdy młody człowiek zaczyna negować przede wszystkim swoją własną wartość ma niezwykle duże znaczenie dla jego osobowości. Trzeba mu pomóc uwierzyć w siebie, niekiedy otwarcie powiedzieć: „W tym jesteś dobry.” „Tu dużo możesz osiągnąć.” Od wrażliwości i mądrości pedagoga zależy, czy zbuntowany nastolatek stanie poszukującym wiedzy wędrowcem, gotowym podjąć niejeden wysiłek, by osiągnąć nakreślone wspólnie cele. Prawdą jest, że większość uczniów zdolnych to dzieci, które mają poczucie własnej wartości i są pewne swojej wiedzy. Nie zawsze jednak chcą ją ujawniać, przeżywają liczne problemy związane ze swoją pozycją w klasie i sposobem traktowania ich na różnych zajęciach, co prowadzić może do ukrywania posiadanych wiadomości, by nie wyróżniać się w klasie.

    Wybitna aktywność intelektualna rzadko jest akceptowana przez szkołę, najczęściej bywa uznana za kłopotliwą i przeszkadzającą w normalnym toku zajęć szkolnych, zatem jest tłumiona przez nauczycieli. Rodzice często obawiają się, że intensywnie rozwijane zainteresowania i zamiłowania wypierają czas przeznaczony na naukę i mogą odbijać się niekorzystnie na ocenach.

    Aby rozpocząć pracę z uczniem zdolnym należy go najpierw zidentyfikować, co uczynić można tylko drogą uważnej i wnikliwej obserwacji, gdyż zdolności nie zawsze przekładają się na oceny. Następnym krokiem jest zakreślenie ram tej pracy, czyli sformułowanie celów i treści programu, co jest tym istotniejsze, że uczeń zdolny ma specyficzne potrzeby, a zadaniem nauczyciela jest ich rozpoznanie i sprostanie im. Potrzeby te często są lekceważone, bo przecież dziecko i tak uczy się bardzo dobrze. Oczekiwania nauczyciela wobec ucznia nie mogą być ani zawyżone, ani zaniżone - nauczyciele uczestniczą w rozwoju ucznia zdolnego m.in. poprzez stawianie przed nim określonych celów i budzenie jego motywacji, zatem od ich oczekiwań zależy jakość pracy ucznia i jej efekty. Z tego względu program pracy z uczniem zdolnym należy traktować jako ogólny schemat, który wymaga dostosowania do konkretnej osobowości, rodzaju uzdolnień, sposobów pracy itp. Metody tej pracy są bardzo różne - od selekcjonowania tworzonych klas, przez indywidualny tok nauki po uczestniczenie w zajęciach pozalekcyjnych. To ostatnie jest najłatwiej osiągalne i w dużej mierze zależy od samego nauczyciela. Pracy tej pomaga również udział w olimpiadach, konkursach, turniejach - jednym z celów organizowania takich imprez jest wyłanianie uczniów zdolnych i promowanie ich, ale cel taki jest osiągalny tylko pod warunkiem, że uczniowie wiedzą o istnieniu danego konkursu i znajdują w nauczycielu chętnego opiekuna. Pomocą w jego pracy jest program - ten stanowi propozycję pracy z  dziećmi uzdolnionymi polonistycznie, które przygotowują się do udziału w konkursie języka polskiego, choć oczywiście start w nim nie jest to jedynym celem pracy.

Cele:

 

Celem nadrzędnym w pracy z uczniem zdolnym jest stworzenie mu wszechstronnych warunków indywidualnego rozwoju twórczego myślenia, zainteresowań i uzdolnień.

• rozwijanie zamiłowań i umiejętności humanistycznych,

• rozbudzanie dociekliwości i samodzielności w traktowaniu utworów literackich, kształtowanie postawy aktywnego odbioru dzieł literackich

• przygotowanie uczniów do startu w konkursie przedmiotowym języka polskiego,

• pobudzanie ucznia do pogłębiania i zdobywania wiedzy na drodze poszukiwań, badań, eksperymentów, zachęcanie do samokształcenia,

• kształtowanie wiary we własne siły i umiejętności,

• uaktywnianie ucznia i stworzenie odpowiednich warunków do pracy indywidualnej.

Metody:

 

• wykład, pogadanka,

• metody dialogowe (dyskusja dydaktyczna)

• metody aktywizujące (gry dydaktyczne, metaplan, metoda ról),

• metoda projektów, metoda tekstu przewodniego

• praktyczne: praca z tekstem indywidualna i w małej grupie

• sesje zamykające - podsumowanie wyników i sformułowanie wniosków wymagające krytycznej oceny pracy własnej i innych.

Propozycje metod oceny założonych osiągnięć ucznia:

 

     Zadanie oceniania pracy ucznia na zajęciach koła polonistycznego jest przede wszystkim związane z postrzeganiem przez nauczyciela rozwoju i zdolności ucznia, jego postępów, pilności, uwagi, zainteresowania, zamiłowania, wkładu pracy - w tym przypadku, inaczej niż podczas zwykłych zajęć dydaktycznych, na plan dalszy schodzi zdobyta wiedza i umiejętności, choć nie można nie doceniać jej znaczenia.

    Ogarniając całą osobowość ucznia koncentrować należy się na:

• poznaniu go,

• rozwijaniu uzdolnień i możliwości twórczych,

• stymulowaniu aktywności poznawczej,

• kształtowaniu samodzielności myślenia i działania,

• umiejętności wiązania wiedzy teoretycznej z praktyką i odwrotnie.

    Ocenianie powinno wyrażać się przede wszystkim w formie uwag i wskazówek nauczyciela, a także wypowiedzi kolegów i koleżanek z grupy, nad którymi czuwa prowadzący.  Jego nadrzędnym celem powinno być zachęcanie do zaprezentowania przez ucznia swej kreatywności i oryginalności oraz stymulowanie jego rozwoju, wskazywanie mu kierunków pracy. Formami sprawdzania osiągnięć członków koła będzie

• umiejętność pracy w zespole (dyskusje punktowane, ocena prac wykonywanych w grupie, informacje zwrotne podczas rundek zamykających),

• aktywny udział w zajęciach koła,

• omawianie na zajęciach tworzonych przez gimnazjalistów prac pisemnych i innych prac długoterminowych,

• udział w konkursach polonistycznych i recytatorskich, pokazanie swoich umiejętności przed publicznością szkolną, przejście do kolejnych etapów,

• udział w konkursach literackich - rejonowych i ogólnopolskich,

• zorganizowanie na terenie szkoły wystawy wyników wszystkich konkursów, w których brali udział członkowie koła.

Bibliografia:

 

Chrząstowska B., Wysłouch S., Poetyka stosowana, Warszawa 1987.

Dziedzic A., Drama na lekcjach języka polskiego, Warszawa 1992.

Egzamin gimnazjalny - tematy przewodnie. Victor gimnazjalista - dodatek specjalny. Nr 3/2003 (9).

Egzamin gimnazjalny - tematy przewodnie. Victor gimnazjalista - dodatek specjalny.

http://ipe.pl/archiwum/+/html/prace/surma/plan_pracy_kola_teatralnego.htm

http://www.jeleniagora.pl/umnew/pppp/slownik/i.html

http://www.karpaty.edu.pl/spsamokleski/uczen_zdolny.htm

http://www.oeiizk.edu.pl/wychowawca/lechniak/22.pdf.

http://www.ogniskowiec.znp.edu.pl/publikacje/szkolysrednie

http://www.szkoly.edu.pl/gim.bukowno/asiudyka/kolop.htm

http://www.vulcan.edu.pl/eid/archiwum/2001/09-10/szanse.html

Koło polonistyczne i teatralne, Praca zbiorowa pod redakcją E. Szczepańskiej, Płock 1999.

Lewowicki T., Kształcenie uczniów zdolnych, WSiP, Warszawa 1986.

Maksymiak A., Teatr w szkole, Wrocław 1992.

Pankowska K., Drama - zabawa - myślenie, Warszawa 1990.

Perz J., Praca z uczniem uzdolnionym, www.ogniskowiec.znp.edu.pl.

Przygoda z dramą, Praca zbiorowa, Wrocław 1994.

Rybotycka L., Gry dramatyczne, Warszawa 1976.

Wiersz i proza. Powtórka do testu. Victor gimnazjalista - dodatek specjalny. Nr 6/2002 (6).

www.odn.poznan.pl 
 
 

Zajęcia koła są realizowane w wymiarze jednej godziny tygodniowo. 

 

 

TREŚCI NAUCZANIA

REALIZOWANE W RAMACH KOŁA polonistycznego

Pierwszy rok pracy

 

Ilość godzin

Tematyka zajęć

Procedury osiągania celów

Pojęcia poznawane przez ucznia

Przewidywane osiągnięcia ucznia

1

Moje ulubione lektury - poznajemy swoje fascynacje czytelnicze.

Uczeń przedstawia swoje fascynacje czytelnicze, formułuje sądy i opinie, broni swego stanowiska, poznaje w toku dyskusji przykłady różnych gatunków literackich, podejmuje próby klasyfikacji gatunkowej.

Rodzaj i gatunek literacki, powieść i jej rodzaje, opowiadanie, akcja, fabuła.

Formułuje opinie, precyzuje swoje stanowisko, argumentuje i uzasadnia je, zna nazwiska pisarzy młodzieżowych polskich i obcych i tytuły ich utworów, umie nazwać gatunki prozatorskie.

2

Literatura dla młodzieży - rzecz warta polecenia.

Sporządzanie plakatów reklamujących książki, pisanie recenzji, wyszukiwanie szczególnie przemawiających do odbiorcy cytatów, prezentacja scenek rodzajowych, przygotowywanie katalogu książek.

Recenzja, aforyzm, sentencja, opis katalogowy książki.

Umie sporządzić opis katalogowy książki, ułożyć karty w katalog, zna rodzaje katalogów, umie wybrać z tekstu sentencje i uzasadnić swój wybór, pisze recenzję zachęcającą do lektury wybranej pozycji książkowej.

1

Książkowe słownictwo - poznajemy terminologię bibliotekarską.

Korzystanie z encyklopedii tematycznych i słowników wyrazów obcych, analizowanie wystawki książek (przykłady antologii i książek z różnych wydawnictw), projektowanie ekslibrisu,

Akcydens, antologia, antykwariat, biały kruk, bibliofil, ekslibris, pagina, suplement, sygnet wydawniczy.

Rozumie i posługuje się poznanym na zajęciach słownictwem, sprawnie posługuje się słownikami i encyklopediami umiejąc dokonać wyboru potrzebnego  źródła, wykorzystuje zdobytą wiedzę do działań praktycznych (wykonanie ekslibrisu).

1

Fikcja literacka jako cecha literatury pięknej. Beletrystyka a literatura faktu.

Wskazywanie faktów historycznych w prezentowanych tekstach,  rozróżnianie postaci historycznych i fikcyjnych (rozsypanki), porównywanie ciągów faktów historycznych i fabuły powieści, oś czasu.

Fikcja literacka, prawda historyczna, powieść, nowela, biografia, autobiografia, pamiętnik.

Umie odróżnić fikcję literacką i prawdę historyczną oraz literaturę faktu od literatury pięknej, zna wyznaczniki obu rodzajów literatury.

1

Kolorowe słówka - bogacimy słownictwo.

Analiza tekstów poezji śpiewanej (np. SDM Szara piosenka) i malarstwa impresjonistów, nazywanie emocji i nastrojów, wyszukiwanie frazeologizmów na wskazany temat, układanie z nimi zdań.

Związek frazeologiczny, sens dosłowny i przenośny, impresja, plany obrazu.

Poznaje związki frazeologiczne, gromadzi słownictwo wokół wskazanego tematu; analizuje różne teksty kultury, formułując spostrzeżenia i wnioski; podejmuje próby interpretacji działa malarskiego.

3

Epoki literackie - literatura a historia.

Wysłuchanie wykładu, poznanie chronologii epok, praca na osi czasu, porządkowanie nazwisk twórców, tytułów ich dzieł i nazw epok, układanie rozsypanek, praca z komputerem.

Epoka historycznoliteracka, prąd literacki, antyk, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, XX wiek.

Zapoznaje się z sinusoidą epok wg J. Krzyżanowskiego, wskazuje podobieństwa i różnice w ideologiach epok historycznoliterackich, potrafi krótko scharakteryzować epoki.

2

Rodzaje literackie - jak odróżnić epikę, lirykę i dramat?

Pogadanka, praca z wybranymi fragmentami różnych tekstów literackich, wskazywanie w nich narratora lub podmiotu lirycznego, odnajdywanie w treści opisów, fabuły, środków poetyckich, narracji i dialogów.

Dramat, tekst główny i poboczny, akt, scena, komedia, tragedia, epika, narrator, fabuła, świat przedstawiony, opisowość, liryka, podmiot liryczny, obraz poetycki.

Zna wyznaczniki rodzaju literackiego, potrafi przyporządkować tekst literacki do właściwego rodzaju, wskazuje elementy budujące utwór.

3

Charakterystyka wybranych epok i najważniejszych twórców. Polscy nobliści literaccy.

Analiza treści wybranych pozycji książkowych, porównywanie sposobów ukazania świata przedstawionego i kreacji bohaterów. Poznanie sylwetek polskich noblistów literackich i ich twórczości. Analiza i interpretacja wybranych utworów Cz. Miłosza i W. Szymborskiej.

 

Umieszcza twórców na sinusoidzie epok, wskazuje powiązania treści utworu z ideologią właściwej epoki historycznoliterackiej.

1

Konkurs języka polskiego - etap szkolny.

Analiza i omówienie testu konkursowego i jego wyników.

 

Określa swoje mocne i słabe strony, dostrzega popełnione przez siebie błędy i poznaje sposoby ich poprawy, wskazuje kierunki dalszej pracy.

1

Wędrówka - bogacimy słownictwo.

Analiza tekstów poezji współczesnej (L. Staff Odys, Herbert Modlitwa pana Cogito - podróżnika, K. I. Gałczyński Prośba o wyspy szczęśliwe i poezji śpiewanej (np. E. Stachura Msza wędrującego) oraz malarstwa (J. Turner Odyseusz w ucieczce przed Polifemem, J. Malczewski Don Kichot i Sancho Pansa), nazywanie emocji i nastrojów, wyszukiwanie frazeologizmów na wskazany temat, układanie z nimi zdań.

Związek frazeologiczny, sens dosłowny i przenośny, gatunki literackie związane z podróżami (reportaż, dziennik podróży, list z podróży), plany obrazu.

Poznaje związki frazeologiczne, gromadzi słownictwo wokół wskazanego tematu; analizuje różne teksty kultury, formułując spostrzeżenia i wnioski; podejmuje próby interpretacji działa malarskiego.

2

Konstrukcja świata przestawionego w tekście literackim.

Czytanie i analizowanie wybranych fragmentów powieści, badanie elementów świata przedstawionego, dyskusja.

Czas, przestrzeń, bohater główny i bohaterowie poboczni, fabuła i akcja.

Wskazuje elementy świata przedstawionego, umie dostrzec zachodzące pomiędzy nimi związki, podejmuje próby określenia ich celowości.

2

Autor a narrator. Rodzaje narracji. Czas narracji.

Czytanie i badanie elementów świata przedstawionego wybranych fragmentów powieści, metaplan, sporządzanie wykresów porządkujących wiedzę.

Autor, narrator pierwszo- i trzecioosobowy, czas, przestrzeń i fabuła powieści, narracja konfesyjna lub perswazyjna, narrator wszechwiedzący i n. zanurzony w świecie powieści.

Umie wskazać osobę narratora i scharakteryzować go, odczytuje i analizuje wiadomości zawarte w sposobie narracji i kreacji świata przedstawionego, formułuje wnioski, popiera je argumentami.

1

Proza - świat przedstawiony - sesja zamykająca

Prezentacja prac wykonanych indywidualnie metodą projektów. Podsumowanie wyników i sformułowanie wniosków - krytyczna ocena pracy własnej i innych.

terminy teoretycznoliterackie związane z prozą.

 

2

Dzieciństwo - bogacimy słownictwo.

Analiza tekstów prozatorskich (F. H. Burnett Tajemniczy ogród, L. M. Montgomery Ania z Zielonego Wzgórza, Przygody Tomka Sawyera, H. Sienkiewicz W pustyni i w puszczy) oraz malarstwa (J. Chełmoński Babie lato, J  Pankiewicz Portret dziewczynki wczerwonej sukni, S. Wyspiański Helenka i kwiaty, T. Makowski Dzieci pod drogowskazem), nazywanie emocji i nastrojów, wyszukiwanie aforyzmów i frazeologizmów na wskazany temat, układanie z nimi zdań. Analiza filmów powstających w oparciu o powieści H. Sienkiewicza i F. H. Burnett.

Związek frazeologiczny, sens dosłowny i przenośny, gatunki literackie związane z podróżami (reportaż, dziennik podróży, list z podróży), plany obrazu, adaptacja filmowa i ekranizacja.

Poznaje związki frazeologiczne, gromadzi słownictwo wokół wskazanego tematu; wyszukuje teksty literackie podejmujące omawiany temat; analizuje różne teksty kultury, formułując spostrzeżenia i wnioski; podejmuje próby interpretacji działa malarskiego; porównuje pierwowzór literacki i adaptację filmową.

2

Bohaterowie mówią - mowa zależna, niezależna i pozornie zależna.

Czytanie i badanie wybranych fragmentów powieści ze szczególnym uwzględnieniem dialogów i zdań wprowadzających wypowiedzi bohaterów.  Przekształcanie tekstu - ćwiczenia stylistyczne.

Mowa zależna, niezależna i pozornie zależna, monolog, dialog, obiektywizm i subiektywizm.

Wskazuje w tekście różne rodzaje wypowiedzi bohaterów, przekształca mowę zależna na niezależną i odwrotnie, odczytuje opinie narratora i odróżnia je od sądów bohaterów, rozpoznaje wypowiedzi obiektywne i subiektywne.

2

Sposoby charakteryzowania bohaterów.

Odnajdywanie w tekstach prozatorskich fragmentów charakteryzujących bohaterów, rozwiązywanie testów i ich analiza, własne próby pisarskie.

Charakterystyka pośrednia i bezpośrednia, bohater statyczny i dynamiczny, aktywny i bierny.

Umie wskazać fragmenty charakteryzujące bohatera, określić jego postawę na podstawie różnych wskaźników znajdujących się w tekście, tworzy krótkie wypowiedzi charakteryzujące wskazane postaci.

2

Młodość i starość - bogacimy słownictwo.

Analiza tekstów prozatorskich (C. Dickens Opowieść wigilijna, mity Ikar, Prometeusz, A, Mickiewicz Oda do młodości, E. Hemingway Stary człowieka i morze, J. Kochanowski Fraszki, Biblia)oraz malarstwa (A. Gierymski Pomarańczarka, Rembrandt Syn marnotrawny, A. Grottger Pożegnanie powstańca), nazywanie emocji i nastrojów, wyszukiwanie aforyzmów i frazeologizmów na wskazany temat, układanie z nimi zdań. Analiza filmu P. Weira Stowarzyszenie umarłych poetów.

Związek frazeologiczny, sens dosłowny i przenośny, charakterystyka postaci, plany obrazu, adaptacja filmowa.

Poznaje związki frazeologiczne, gromadzi słownictwo wokół wskazanego tematu; wyszukuje teksty literackie podejmujące omawiany temat; analizuje różne teksty kultury, formułując spostrzeżenia i wnioski; podejmuje próby interpretacji działa malarskiego, podejmuje próby odpowiedzi na pytanie o sens życia i aktywności twórczej, wartości fundamentalne dla człowieka.

1

Podsumowanie pracy - to już umiemy.

Sporządzanie mapy mentalnej, zbieranie wiadomości, układanie własnych testów i rozwiązywanie ich, analiza i ocena wspólnej pracy.

Terminy związane z badaniem tekstu poznane w ciągu rocznej pracy.

Sprawnie posługuje się poznanym słownictwem i zdobytą wiedzą, umie stosować ją w sytuacjach typowych i nietypowych.

 

Drugi rok pracy

 
 

Ilość godzin

Tematyka zajęć

Procedury osiągania celów

Pojęcia poznawane przez ucznia

Przewidywane osiągnięcia ucznia

1

Plany na nowy rok.

Burza mózgów, dyskusja. Ustalenie listy lektur dodatkowych czytanych przez uczniów.

 

Planuje własną pracę, określa kierunki własnego rozwoju i samokształcenia.

1

Gatunki epickie - powieść i jej rodzaje. Tekst w tekście.

Przypomnienie wiadomości z roku ubiegłego, praca grupowa z tekstem, mapa mentalna.

Powieść historyczna, fantastyczna, obyczajowa, przygodowa. Powieść-rzeka, saga. Nowela, opowiadanie.

Odróżnia gatunki epickie, przyporządkowuje do nich teksty literackie, wskazuje cechy gatunkowe na konkretnych przykładach.

1

Biografizm i autobiografizm.

Analizuje fragmenty prozy biograficznej i autobiograficznej (J. Porazińska Kto mi dał skrzydła, B. Wachowicz Marie jego życia, S. Żeromski Dzienniki, M. Białoszewski Pamiętnik z powstania warszawskiego). Wyodrębnia elementy życiorysu postaci historycznej i fikcji, dyskutuje nad wartością historyczną i obiektywizmem tego typu tekstów.

Dziennik, pamiętnik, powieść autobiograficzna, biograficzna, fakty historyczne, fikcja literacka.

Redaguje notatki encyklopedyczne na podstawie fragm. tekstów literackich, pisze fikcyjną autobiografię w oparciu o notki biograficzne, wydziela fakty historyczne i elementy fikcji literackiej w powieści biograficznej, odróżnia tekst autobiograficzny od biograficznego.

2

Styl i stylizacja.

Czyta teksty stylizowane, wskazuje warstwy stylizacji, odróżnia postaci mówiące językiem literackim i gwarą, analizuje teksty literackie: K. Przerwa-Tetmajer Na Skalnym Podhalu, M. Musierowicz Kwiat kalafiora, H. Sienkiewicz Pan Wołodyjowski, W. Reymont Chłopi. Własne próby pisarskie.

Archaizacja, dialekt, dialektyzacja, gwara środowiskowa, tekst stylizowany.

Dostrzega sposoby stylizacji w tekście literackim, wskazuje, na czym polega stylizacja w konkretnych tekstach, dostrzega archaizmy, rozróżnia rodzaje stylizacji.

2

Wyrazy nacechowane emocjonalnie. Słowotwórstwo. Archaizmy i neologizmy.

Czyta teksty neutralne znaczeniowo i silnie nacechowane, analizuje je, wskazuje sposoby nacechowania, zestawia wyrazy nacechowane i ich neutralne odpowiedniki, grupuje wyrazy według środowiska, z którego pochodzą. Praca ze słownikami.

Wyraz neutralny znaczeniowo i nacechowany, zdrobnienie, zgrubienie, przyrostek i przedrostek, klasyfikacja wyrazów, skróty słownikowe.

Umie odróżnić tekst i wyraz nacechowany emocjonalnie i wskazać rodzaj tego nacechowania. W świadomy sposób używa języka, dostrzega funkcję impresywną tekstu.

2

Tajemnica - bogacimy słownictwo.

Analiza tekstów prozatorskich i lirycznych (F. H. Burnett Tajemniczy ogród, A. Mickiewicz Ballady, Mity greckie, A. Mickiewicz Pan Tadeusz, A. de Saint Exupery Mały książę)oraz fragmentów filmów A. Wajdy i A. Holland, nazywanie emocji i nastrojów, wyszukiwanie aforyzmów i frazeologizmów na wskazany temat, układanie z nimi zdań.

Związek frazeologiczny, sens dosłowny i przenośny, charakterystyka postaci, adaptacja filmowa.

Poznaje związki frazeologiczne, gromadzi słownictwo wokół wskazanego tematu; wyszukuje teksty literackie podejmujące omawiany temat; analizuje różne teksty kultury, formułując spostrzeżenia i wnioski; dostrzega środki wyrazu właściwe dla przekazu filmowego i literackiego.

1

Kontekst utworu. Aluzja literacka, cytat, parafraza.

Pracuje z tekstami literackimi będącymi parafrazami lub aluzjami literackimi (K. I. Gałczyński Teatrzyk Zielona Gęś), porównuje je z pierwowzorem literackim, podejmuje samodzielne próby parodii i parafrazy, znajduje sposoby wprowadzania cytatu we własnym tekście. Poznaje teksty o wyraźnym kontekście (W. Szymborska Żona Lota, Na wieży Babel, Kobiety Rubensa i in.). Praca w grupach - próby pisarskie: scenki dramatyczne lub fragmenty prozy.

Cytat, parodia, parafraza, aluzja literacka. Kontekst filozoficzny, literacki, historyczny.

Dostrzega w tekście odwołania do innych utworów, zdarzeń lub postaci. Umie we właściwy sposób cytować cudze myśli lub słowa. Odróżnia cytat od parodii i parafrazy. Wskazuje kontekst filozoficzny, historyczny, literacki i in. utworu.

1

Tekst i jego funkcje.

Wykład, analiza krótkich tekstów o różnych, wyraźnie zaznaczonych funkcjach, praca w grupach: odnajdywanie najważniejszych cech każdego z tekstów; zebranie i uporządkowanie wiadomości, przekształcanie krótkich wypowiedzi na teksty o wskazanej przez nauczyciela funkcji, rozpoznawanie funkcji tekstu stworzonego przez inną grupę.

Funkcje tekstu: informatywna, poetycka, impresywna i ekspresywna, a także fatyczna, stanowiąca i magiczna

Zna cztery funkcje tekstu i ich cele; umie określić, jakimi przesłankami kierował się nadawca danego tekstu; wskazuje mechanizmy rządzące tekstami o przewadze funkcji impresywnej, tworzy krótki tekst o określonej funkcji.

1

Proza poetycka. Poetyzmy.

Czytanie i analiza fragmentów Listów J. Słowackiego i Sklepów cynamonowych B. Schultza, wskazywanie charakterystycznych cech tekstu, analiza językowa tekstu. Opis wybranego obrazu w sposób tradycyjny i prozą poetycką.

Proza poetycka, układ graficzny, środki stylistyczne, poetyzm.

Potrafi wskazać fragmenty prozy poetyckiej, odróżniając ją od tekstów innego rodzaju, wyodrębnia je z większej całości, wyróżnia poetyzmy, dostrzega sposoby przekształcania narracji na prozę poetycką.

1

Poezja - autor a podmiot liryczny.

Pogadanka, analiza fragmentów wierszy Leśmiana, Mickiewicza, Słowackiego, Kochanowskiego, rozwiązywanie testów, układanie rozsypanek, wskazywanie podmiotu, bohatera i adresata wypowiedzi lirycznej.

Podmiot liryczny,  ja liryczne, ty liryczne (adresat), on liryczny (bohater),  liryka bezpośrednia i pośrednia, liryka inwokacyjna i roli.

Odróżnia lirykę bezpośrednią i pośrednią; wskazuje miejsca w tekście, w których podmiot liryczny ujawnia swa obecność, stawia hipotezy interpretacyjne i podejmuje próby ich udowodnienia.

2

Obrazowanie w wierszu.

Porównywanie kontrastowych obrazów poetyckich wnioskowanie, odnajdywanie sposobów uzyskania końcowego efektu - analiza tekstu.

Obraz poetycki (dynamiczny, statyczny), plastyczność, muzykalność wiersza, onomatopeja.

Wyodrębnia obrazy poetyckie, zna rodzaje obrazowania w wierszu i nazywa je, wskazuje różnice między obrazami i sposoby, jakimi je osiągnięto, znajduje w tekście onomatopeje.

2

Formy wypowiedzi lirycznej: wyznanie, opis, dialog, apostrofa.

Praca z przygotowanymi tekstami i ćwiczeniami z nimi związanymi, wskazywanie najważniejszych postaci wypowiedzi lirycznej, określanie jej typu.

Wyznanie, opis, apostrofa, dialog,

Zna i rozróżnia typy wypowiedzi lirycznej.

1

Opis wiersza - strofy, rymy, sylaby.

Wykład, ćwiczenia w grupach - przyporządkowywani nazwom poszczególnych rodzajów strof i rymów, pisanie krótkich wierszyków wg określonych kryteriów.

Wiersz stroficzny i stychiczny, rym (dokładny, niedokładny, gramatyczny, żeński, męski), układ rymów (okalający. parzysty, krzyżowy), rytm, wiersz sylabiczny, sylabotoniczny, biały i wolny, akcent, średniówka.

Zna terminologię związaną z opisem wiersza, rozumie różnice między różnymi rodzajami strof, rymów, umie przeanalizować rozkład akcentów i znaleźć średniówkę.

2

Gatunki liryki i ich cechy.

Wykład, czytanie przykładów różnych utworów lirycznych (Krasickiego, Kochanowskiego, Mickiewicza, Staffa, Fredry, Asnyka), porównywanie ich, wyszukiwanie cech wspólnych, formułowanie definicji i korygowanie ich.

Sonet, bajka, tren, satyra, ballada, fraszka, pieśń, hymn, psalm.

Zna gatunki najważniejsze liryczne, zna ich cechy, umie zakwalifikować konkretny tekst o wyrazistych cechach do właściwego gatunku.

1

Konkurs języka polskiego - etap szkolny.

Analiza i omówienie testu konkursowego i jego wyników.

 

Dostrzega swoje mocne i słabe strony, analizuje popełnione przez siebie błędy i poznaje sposoby ich poprawy, określa kierunki dalszej pracy.

2

Romantyczny świat - bogacimy słownictwo.

Analiza tekstów literackich (J. Goethe Król olch, A. Mickiewicz Dziady, Oda do młodości; J. Słowacki Balladyna)oraz malarstwa (F. Goya Kolos, C. Friedrich Wędrowiec, Opactwo w dębowym lesie), nazywanie emocji i nastrojów, wyszukiwanie aforyzmów i frazeologizmów na wskazany temat, układanie z nimi zdań.

Związek frazeologiczny, sens dosłowny i przenośny, charakterystyka postaci, plany obrazu, nastrój, bohater romantyczny, miłość romantyczna, mesjanizm.

Poznaje związki frazeologiczne, gromadzi słownictwo wokół wskazanego tematu; wyszukuje teksty literackie podejmujące omawiany temat; analizuje różne teksty kultury, formułując spostrzeżenia i wnioski; podejmuje próby interpretacji działa malarskiego, podejmuje próby odpowiedzi na pytanie o sens życia i aktywności twórczej.

2

Tropy stylistyczne - porównania, epitety, metafory.

Czytanie i szczegółowe analizowanie fragmentów wierszy, sporządzanie graficznych obrazów metafor, zestawianie porównań i epitetów z wyrazami określanymi, wskazywanie epitetów, porównań i przenośni w tekstach, funkcjonalizacja (burza mózgów).

Figura stylistyczna (trop), epitet, epitet stały, porównanie, porównanie homeryckie, metafora, sens metaforyczny.

Wskazuje w teście poznane tropy stylistyczne, właściwie je klasyfikuje i interpretuje, podejmuje próby ich funkcjonalizacji.

1

Metafora - rodzaje.

Czytanie i szczegółowe analizowanie fragmentów wierszy, sporządzanie graficznych obrazów metafor, wskazywanie różnych rodzajów metafor w tekstach, funkcjonalizacja (burza mózgów).

Animizacja, personifikacja, alegoria, symbol, peryfraza

Wskazuje w teście różne rodzaje metafor, właściwie je klasyfikuje i interpretuje, podejmuje próby ich funkcjonalizacji.

2

Stałe elementy analizy i interpretacji wiersza.

Próby - przy pomocy nauczyciela - całościowej analizy i interpretacji wybranych wierszy. Wskazywanie elementów składowych, koniecznych przy analizie. Układanie list pytań do wiersza i odpowiadania na nie (praca w parach).

Gatunek, kontekst kultury i kontekst historyczny, autor, budowa (wersy, strofy, rum, rytm), motyw główny, środki stylistyczne.

Umie nazwać gatunek, określić rolę tytułu, odnieść tekst do kontekstu historycznego i kulturowego, omówić budowę utworu, wskazać środki stylistyczne i funkcjonalizować je. Odczytuje motyw główny i przesłanie utworu.

1

Znaczenie dosłowne, alegoryczne, symboliczne.

Czytanie fragmentów tekstów, interpretacja głosowa, odczytywanie wszystkich warstw znaczeń zawartych w utworze, praca z tekstem.

Symbol, alegoria, ironia.

Uważnie czyta tekst literacki, odczytuje i interpretuje zawarte w nim sensy, zna najsłynniejsze alegorie literackie

2

Analiza i interpretacja przykładowych utworów poetyckich.

Czytanie tekstów poetów współczesnych, praca indywidualna - przygotowanie do analizy i interpretacji wg rozdanych schematów, interpretacja ustna, dyskusja.

Poznane terminy teoretycznoliterackie związane z analizą i interpretacją.

Wnikliwie czyta tekst poetycki, dokonuje samodzielnej analizy i interpretacji, ocenia krytycznie interpretację innych, wskazuje ich mocne i słabe strony, formułuje sądy i popiera je argumentami.

 

Trzeci rok pracy

 
 

Ilość godzin

Tematyka zajęć

Procedury osiągania celów

Pojęcia poznawane przez ucznia

Przewidywane osiągnięcia ucznia

1

Plany na nowy rok.

Burza mózgów, dyskusja. Ustalenie listy lektur dodatkowych czytanych przez uczniów.

 

Planuje własną pracę, określa kierunki własnego rozwoju i samokształcenia.

2

Błędy językowe i ich typologia.

Praca ze słownikami i poradnikami językowymi, wykład, praca z planszami, analiza wybranych błędów językowych, praca z tekstami zawierającymi błędy - próba ich klasyfikacji i poprawienia.

Pleonazm, tautologia, błąd frazeologiczny, gramatyczny, składniowy.

Korzysta ze słowników i poradników językowych, zna rodzaje błędów językowych, klasyfikuje je i umie poprawnie wyrazić zawartą w źle napisanych zdaniach myśl.

2

Opis przeżyć wewnętrznych

Czytanie tekstów literackich, zbieranie słownictwa potrzebnego do opisu przeżyć, tworzenie opisu lub wiersza bezpośrednio wyrażającego przeżycia podmiotu lirycznego; praca metodą niedokończonych zdań i sytuacyjną,

Emocje, stan psychiczny, wyznanie, subiektywizm.

Nazywa uczucia, odczytuje emocje zapisane w tekście literackim, umie wyrazić własne stany psychiczne i opisać je.

2

Teatr - bogacimy słownictwo.

Analiza tekstów dramatycznych (Sofokles Antygona, Szekspir Romeo i Julia, Hamlet, Fredro Zemsta), nazywanie emocji i nastrojów, wyszukiwanie aforyzmów i frazeologizmów na wskazany temat, układanie z nimi zdań. Oglądanie fragmentów sfilmowanych jasełek i kabaretów.

Teatr, tragedia, komedia, opera, jasełka, kabaret.

Poznaje związki frazeologiczne, gromadzi słownictwo wokół wskazanego tematu; wyszukuje teksty literackie podejmujące omawiany temat; analizuje różne teksty kultury, formułując spostrzeżenia i wnioski.

2

Dramat i jego gatunki.

Analiza fragmentów różnego rodzaju dramatów - dawnych i współczesnych, odnajdywanie cech dramatu i wyróżników gatunkowych, inscenizacje i gry dramatyczne.

Teatr antyczny, średniowieczny, misterium, tragedia, komedia, opera, dramat groteskowy, dramat romantyczny, jasełka, kabaret.

Zna cechy gatunkowe dramatu, umie wykorzystywać informacje zapisane w didaskaliach, odróżnia gatunki dramatyczne.

2

Konstrukcja akcji, punkt kulminacyjny.

Omawianie wybranego dramatu o wyrazistej konstrukcji, analiza przebiegu akcji, drzewko decyzyjne. Dyskusja.

Ekspozycja, zawiązanie akcji, perypetie, punkt kulminacyjne, rozwiązanie akcji.

Umie scharakteryzować przebieg akcji i wskazać punkt kulminacyjny, analizuje zachowanie bohaterów, podaje możliwe rozwiązania, określa, jak inne prowadzenie akcji wpłynęłoby na klasyfikację gatunkową.

1

Tekst główny i poboczny.

Przygotowywanie adaptacji scenicznych fragmentów dramatów wybranych przez młodzież. Określanie roli didaskaliów, korzystanie ze wskazówek autora i korygowanie ich. Dyskusja, inscenizacje.

Tekst główny, didaskalia, scenopis.

Umie przygotować adaptację sceniczną wybranej sceny, planuje pracę swoją i zespołu, zna środki pozajęzykowe wyrazu i posługuje się nimi.

2

Wina i kara - bogacimy słownictwo.

Analiza tekstów prozatorskich (Biblia, Mity greckie, Sofokles Antygona, A. Mickiewicz Dziady cz. II, Ballady, H. Sienkiewicz Latarnik)oraz malarstwa (Lucas van Leyden Lot i jego córki, H. Bosch Śmierć skąpca, Rafael Adam i Ewa), nazywanie emocji i nastrojów, wyszukiwanie aforyzmów i frazeologizmów na wskazany temat, układanie z nimi zdań.

Związek frazeologiczny, sens dosłowny i przenośny, charakterystyka postaci, plany i myśl przewodnia obrazu.

Poznaje związki frazeologiczne, gromadzi słownictwo wokół wskazanego tematu; wyszukuje teksty literackie podejmujące omawiany temat; analizuje różne teksty kultury, formułując spostrzeżenia i wnioski; podejmuje próby interpretacji działa malarskiego, podejmuje próby odpowiedzi na pytanie o sens życia i wartości fundamentalne dla człowieka.

2

Komizm - rodzaje, przykłady.

Czytanie wybranych scen ze znanych komedii i Teatrzyku Zielona Gęś K. I. Gałczyńskiego, oglądanie ich realizacji scenicznych (fragmenty teatru telewizji lub filmu A. Wajdy Zemsta), analiza wybranych scen filmowych (film niemy, komedia z Louisem de Funes), analiza dowcipów, wierszy L. J. Kerna i aforyzmów J. Leca.

Komizm słowny, sytuacyjny, charakteru (postaci), czarny humor.

Zna rodzaje komizmu i potrafi je odróżnić, wyjaśnia, na czym polega komizm wskazanych tekstów.

2

Kreacja bohatera - rola pozajęzykowych środków wyrazu.

Gry dramatyczne, ćwiczenia uwzględniające mimikę, gest i głos, refleksja na temat zależności między uczuciem a postawą, rzeźba, drama.

Mimika, gestykulacja. Interpretacja głosowa.

Umie odczytać  z tekstu uczucia i emocje bohatera, zna pozajęzykowe środki wyrazu, którymi można je oddać, próbuje za pomocą mimiki, gestykulacji i ruchu scenicznego wyrazić przeżycia; głosowo interpretuje tekst.

1

Konkurs języka polskiego - etap szkolny.

Analiza i omówienie testu konkursowego i jego wyników.

 

Dostrzega swoje mocne i słabe strony, analizuje popełnione przez siebie błędy i poznaje sposoby ich poprawy, określa kierunki dalszej pracy.

2

Sztuka pisania - esej.

Praca w grupach z różnymi definicjami eseju, wyodrębnianie cech gatunkowych, czytanie przykładowych esejów, tworzenie własnych prób, czytanie i omówienie ich.

Esej, eseista.

Zna cechy gatunkowe eseju, tworzy krótki tekst spełniający wymogi tego gatunku.

2

Praca - bogacimy słownictwo.

Analiza tekstów prozatorskich (Biblia, J. Kochanowski Pieśń świętojańska o Sobótce, M. Rej Żywot człowieka poczciwego, A. Mickiewicz Pan Tadeusz, H. Sienkiewicz Latarnik)oraz malarstwa (T. Makowski Szewczyk, J. Vermeer Koronczarka, J. Chełmoński Orka), nazywanie emocji i nastrojów, wyszukiwanie aforyzmów i frazeologizmów na wskazany temat, układanie z nimi zdań.

Związek frazeologiczny, sens dosłowny i przenośny, charakterystyka postaci, plany obrazu, adaptacja filmowa.

Poznaje związki frazeologiczne, gromadzi słownictwo wokół wskazanego tematu; wyszukuje teksty literackie podejmujące omawiany temat; analizuje różne teksty kultury, formułując spostrzeżenia i wnioski; podejmuje próby interpretacji działa malarskiego, podejmuje próby odpowiedzi na pytanie o sens życia i aktywności ludzkiej, wartości fundamentalne dla człowieka.

2

Omówienie wybranych przez uczniów lektur.

Prezentacja wybranych przez uczniów lektur, czytanie recenzji, dyskusja, metaplan.

Kreacja świata przedstawionego, motywacja bohatera, portret psychologiczny, realizm, fantastyka.

Pisze recenzję, umie scharakteryzować świat przedstawiony uwzględniając wszystkie jego elementy.

3

Rozpoznawanie wybranych gatunków publicystycznych.

Praca w grupach z różnymi definicjami wybranych gatunków publicystycznych, wyodrębnianie cech gatunkowych, czytanie przykładowych reportaży, felietonów, wywiadów; tworzenie własnych tekstów, czytanie i omówienie ich.

Reportaż, felieton, wywiad.

Zna cechy gatunkowe gatunków publicystycznych, rozróżnia je, tworzy własne teksty - krótki reportaż, wywiad  z postaciami rzeczywistymi i fikcyjnymi.

2

Rycerz, honor, bohater - bogacimy słownictwo.

Analiza tekstów prozatorskich ( Pieśń o Rolandzie, Homer Iliada, Odyseja, Legendy arturiańskie, H. Sienkiewicz Trylogia, Cervantes Don Kichot)oraz malarstwa (J. Matejko Bitwa pod Grunwaldem, H. Daumier Don Kichot), nazywanie emocji i nastrojów, wyszukiwanie aforyzmów i frazeologizmów na wskazany temat, układanie z nimi zdań. Analiza fragmentów filmu Troja, Pan Wołodyjowski. Dyskusja, metaplan.

Związek frazeologiczny, sens dosłowny i przenośny, charakterystyka postaci, plany obrazu, adaptacja filmowa.

Poznaje związki frazeologiczne, gromadzi słownictwo wokół wskazanego tematu; wyszukuje teksty literackie podejmujące omawiany temat; analizuje różne teksty kultury, w tym dzieło filmowe, formułując spostrzeżenia i wnioski; podejmuje próby interpretacji działa malarskiego, podejmuje próby odpowiedzi na pytanie o sens życia i  wartości fundamentalne dla człowieka.

1

Podsumowujemy trzy lata naszej pracy - sesja zamykająca

Prezentacja prac wykonanych indywidualnie metodą projektów. Podsumowanie wyników i sformułowanie wniosków.

 

Analizuje i krytycznie ocenia pracy własną i innych, wyciąga wnioski, wyznacza kierunki własnego samokształcenia.

¹ za: Anna Bentyn, Uczeń zdolny. W poszukiwaniu definicji ucznia zdolnego, www.odn.poznan.pl.

² A. Bentyn, Uczeń..., op. cit.

---