Fragment listy zagadnień egzaminacyjnych z przedmiotu wraz z wyczerpującymi odpowiedziami, skrypty, notatki i inne, Prawo konstytucyjne


85. ABSOLUTORIUM RZĄDU

art.226

1. Rada Ministrów ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa.

2. Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią NIK (dwa dokumenty NIK: analiza wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej oraz opinia o przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów) podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium.

Rolę wiodącą odgrywa Komisja Finansów Publicznych, a poszczególne części sprawozdania są rozpatrywane przez odpowiednie komisje sejmowe.

W praktyce absolutorium jest to polityczna ocena całokształtu działalności rządu. W obecnym stanie prawnym odmowa udzielenia absolutorium nie pociąga za sobą żadnych bezpośrednich skutków prawnych; w aspekcie politycznym jest ona równoznaczna z wezwaniem rządu do podania się do dymisji.

86. INTERPELACJA POSŁA

art. 115 ust. 1

Prezes RM i pozostali członkowie RM mają obowiązek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ciągu 21 dni.

Interpelacje to indywidualne wystąpienia poselskie. Interpelacje dotyczą spraw o zasadniczym charakterze. Odpowiedzi udzielane są w formie pisemnej, niektóre są czynione przedmiotem obrad Sejmu i wtedy jest możliwe przeprowadzenia debaty. Jest to szczególna procedura kontrolna Sejmu.

87. ZAPYTANIA POSELSKIE

art. 115 ust.1 (jw.)

Zapytania to indywidualne wystąpienia poselskie. Zapytania nie dotyczą spraw o zasadniczym charakterze, ale pozostałych. Odpowiedzi udzielane są w formie pisemnej, niektóre są czynione przedmiotem obrad Sejmu i wtedy jest możliwe przeprowadzenia debaty. Jest to szczególna procedura kontrolna Sejmu.

88. ZGROMADZENIE NARODOWE

art.114

  1. W przypadkach określonych w Konstytucji Sejm i Senat, obradując wspólnie pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub w jego zastępstwie Marszałka Senatu, działają jako Zgromadzenie Narodowe.

  2. Zgromadzenie Narodowe uchwala swój regulamin.

Sejm i Senat obradują wspólnie jako Zgromadzenie Narodowe w następujących przypadkach:

  1. odebranie przysięgi od nowego Prezydenta (art.130)

  2. postawienie w stan oskarżenia Prezydenta przed Trybunałem Stanu (art.145 ust.2 - (…)większością 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego)

  3. uznanie Prezydenta jako trwale niezdolnego do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia (art.131 ust.2 pkt 4)

Zgromadzenie Narodowe nie uchwala Konstytucji ani nie może dokonywać w niej zmian. Określenie charakteru ustrojowego Zgromadzenia Narodowego nie zostało dokonane w konstytucji. W swej istocie Zgromadzenie Narodowe składa się nie tyle z Sejmu i Senatu, co z posłów i senatorów, którzy obradują i głosują wspólnie. W tym sensie Zgromadzenie Narodowe jest czymś zupełnie innym niż tzw. wspólne posiedzenia Izb, w ramach których nie można podejmować żadnych aktów prawnie wiążących, a Sejm i Senat zachowują własną tożsamość. Zgromadzenie Narodowe należy traktować jako ciało jednolite. Określenie kompetencji opiera się o zasadę enumeracji: wszystkie przypadki, w których może działać Zgromadzenie muszą być w sposób wyraźny określone w Konstytucji.

89. FORMY ORGANIZACJI PRZEDSTAWICIELI W IZBACH

Klub poselski (senatorski), parlamentarny, jest to zespół posłów/senatorów w parlamencie związany najczęściej przynależnością do tej samej partii politycznej (może, ale nie musi grupować posłów/senatorów z jednej partii politycznej). W Sejmie RP klub parlamentarny może utworzyć co najmniej 15 posłów/senatorów, którzy mogą należeć tylko do jednego klubu.

Celem klubu jest wywieranie politycznego wpływu na prace nad projektami ustaw poprzez występowanie z inicjatywą ustawodawczą. Parlamentarne reprezentacje partii oddziałują także na inne decyzje izby - udzielanie lub odmawianie rządowi wotum zaufania, uchwalanie absolutorium dla gabinetu, przyjmowanie sprawozdań oraz innych uchwał.

Przewodniczący klubów wchodzą w skład sejmowego Konwentu Seniorów. Do obowiązków kierownika klubu należy podanie do wiadomości Marszałka Sejmu składu osobowego oraz regulaminu (statutu) wewnętrznego klubu.

Koło poselskie (senatorskie) jest to zorganizowany zespół posłów/senatorów w parlamencie tworzony na podstawie kryterium politycznego. W Sejmie RP koło poselskie może utworzyć co najmniej 3 posłów/senatorów. Zgodnie z regulaminem Sejmu, władze koła poselskiego zobowiązane są do podania do wiadomości marszałka Sejmu składu osobowego oraz regulaminu wewnętrznego (statutu) koła poselskiego. Poseł może należeć tylko do jednego koła poselskiego.

Klub i koło stanowią też polityczną podstawę do tworzenia organów Sejmu i Senatu, wysuwają swoich kandydatów na stanowisko marszałka i wicemarszałków, tworzących później Prezydium Izby. Proponują również swoich członków do komisji zwyczajnych i nadzwyczajnych. W klubie mogą też powstawać wewnętrzne koła, zespoły, czy inne formacje.

90. ZAKRES PRZEDMIOTOWY USTAWY

Ustawa jest aktem o nieograniczonym zakresie przedmiotowym, co oznacza, że za jej pośrednictwem można regulować wszelkie materie, byle tylko zachować normatywny (ogólny) charakter jej postanowień i pozostać w zgodzie z treściami zawartymi w konstytucji i umowach międzynarodowych, międzynarodowych (art. 91 ust. 2).Obecne unormowanie wskazuje ustawie tylko jedno ograniczenie: art. 112 określa materie zastrzeżone dla regulaminu Sejmu i Senatu, co wyklucza możliwość ich regulowania w ustawie. Pewne najważniejsze kwestie mogą być regulowane wyłącznie w ustawie:

  1. normowanie sytuacji prawnej obywatela,

  2. normowanie podstawowych elementów ustroju aparatu władzy publicznej, a w szczególności organizacji, kompetencji i procedury działania organów realizujących funkcje władcze.

91. AUTONOMIA PARLAMENTU

Zasada autonomii parlamentu: uznanie wyłącznej właściwości parlamentu (jego izb) do podejmowania pewnych rozstrzygnięć, dotyczących zwłaszcza jego wewnętrznej organizacji i sposobu działania. Aspekt formalny: każda izba ma wyłączne prawo do uchwalania swojego regulaminu, normującego wewnętrzną organizację izby, rolę posłów (senatorów) w pracach izby, postępowanie w realizacji poszczególnych zadań i kompetencji przypisanych izbie. Aspekt materialny: autonomia personalna (wyłączność ustalania składu organów wewnętrznych), budżetowo-finansowa (wyłączność ustalania budżetu i decydowania o sposobie jego wykonania), terytorialna (odrębność siedziby parlamentu i wyłączność zarządzania tym terenem), jurysdykcyjna (wyłączność decyzji w sprawach immunitetowych i dyscyplinarnych).

92. REGULAMIN PARLAMENTARNY

art. 112

Organizację wewnętrzną i porządek prac Sejmu oraz tryb powoływania i działalności jego organów, jak też sposób wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowiązków organów państwowych

wobec Sejmu określa regulamin Sejmu uchwalony przez Sejm.

art. 124

Do Senatu stosuje się odpowiednio przepisy art.110, art.112, art..113, art.120.

Regulaminy izb są właściwe do unormowania:

  1. ich organizacji wewnętrznej,

  2. porządku prac,

  3. trybu powoływania i działalności ich organów,

  4. sposobu wykonywania konstytucyjnych ustawowych obowiązków organów państwowych wobec danej izby.

Regulamin Sejmu jest uchwałą opublikowaną w Monitorze Polskim. Jest to jedyna uchwała, do której odsyła Konstytucja (ma ona w stosunku do Konstytucji charakter wykonawczy).

93. RODZAJE GŁOSOWANIA

Głosowania zawsze są jawne i zwykle odbywają się przez podniesienie ręki (są w użyciu karty magnetyczne ). Sejm podejmuje swoje uchwały zwykłą większością głosów przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, czyli przynajmniej 230 posłów (art.120). Pojęcie „zwykła większość” oznacza, że więcej jest głosów „za” niż „przeciw”, a głosy „wstrzymujące się” nie mają znaczenia.

Gdy postanowienia Konstytucji lub regulaminu Sejmu wymagają większości bezwzględnej - liczba głosów „za” musi być większa, niż suma głosów „przeciw” i „wstrzymujących się”.

Większość kwalifikowana - liczba głosów „za” musi osiągnąć ułamek ogólnej liczby głosujących, np. 2/3 lub 3/5.

94. POJĘCIE I RODZAJE QUORUM

Quorum - najmniejsza liczba członków ciała kolegialnego (np. parlamentu), których obecność jest niezbędna, aby podejmowana decyzja była wiążąca; zwykle - ½ składu.

Kworum (z łaciny quorum praesentia sufficit - których obecność wystarcza) liczba członków zgromadzenia (np. parlamentu, zebrania plenarnego stowarzyszenia czy organu kolegialnego), których obecność jest niezbędna do podjęcia prawomocnych decyzji. Na ogół konieczna jest połowa liczby członków. W Polsce, zgodnie z Konstytucją i Regulaminem Sejmu, aby decyzje Sejmu (Senatu) miały moc prawną wymagana jest obecność co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (senatorów). Natomiast uchwały komisji (sejmowej, senatorskiej) zapadają w obecności co najmniej 1/3 liczby jej członków, a gdy komisje obradują wspólnie, uchwały podejmowane są w obecności 1/3 (w Senacie 2/5) liczby członków każdej z uczestniczących w posiedzeniu komisji.

95. RODZAJE KOMISJI PARLAMENTARNYCH

art.110

  1. Sejm wybiera ze swojego grona Marszałka Sejmu i wicemarszałków.

  2. Marszałek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strzeże praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewnątrz.

  3. Sejm powołuje komisje stałe oraz może powoływać komisje nadzwyczajne.

Komisje sejmowe są wyspecjalizowanymi organami wewnętrznymi Sejmu, zajmującymi się rozpatrywaniem, opiniowaniem i przygotowaniem spraw stanowiących przedmiot obrad Sejmu, a w szczególności wyrażaniem opinii o sprawach przekazanych pod ich obrady przez Sejm, jego Marszałka lub jego Prezydium (art. 18 rSej). Komisje są organami pomocniczymi Sejmu - same nie dysponują możliwością podejmowania aktów i rozstrzygnięć (w praktyce - przyjmowane w brzmieniu zgodnym z propozycjami komisji). Mogą składać się wyłącznie z posłów. Skład osobowy komisji - wybierany przez Sejm na wniosek Prezydium Sejmu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów; możliwe dokonywanie zmian w każdym czasie. Każdy poseł zasiada przynajmniej w jednej komisji. Pracami kieruje prezydium komisji, przez nią wybierane.

Komisje stałe to komisje, których utworzenie przewiduje regulamin Sejmu (obecnie 27). Dwa kryteria dla określenia zakresu ich działania:

    1. resortowe - rozdziała zadań w oparciu o kryterium przedmiotowe, np. Komisja Obrony Narodowej, Komisja Spraw Zagranicznych, Komisja Administracji i Spraw Wewnętrznych) oraz wiążące się z pewnymi zadaniami czy problemami, np. Komisja Integracji Europejskiej;

    2. funkcjonalne - zakres działania komisji wiąże się z realizowanymi przez Sejm jego poszczególnymi funkcjami czy kompetencjami np. Komisja Etyki Poselskiej, Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej).

Komisje nadzwyczajne to komisje, które tworzone są przez Sejm doraźnie, dla zajęcia się określoną sprawą lub sprawami. Sejm określa cel, zasady i tryb ich działania. Zostaje rozwiązana po wykonaniu swojej misji. Komisje sejmowe mogą być tworzone tylko w ramach kompetencji wykonywanych przez Sejm.

Senat: odpowiednio art.110, art.112, art. 113 art. 120

Różnice w porównaniu ze schematem sejmowym: mniejsza liczba wicemarszałków (3), inna struktura komisji stałych (15, w tym 2 o charakterze funkcjonalnym: Ustawodawcza oraz Regulaminowa i Spraw Senatorskich), brak możliwości w Senacie powołania komisji śledczej.

96. STRUKTURA WŁADZY WYKONAWCZEJ W RÓŻNYCH SYSTEMACH RZĄDÓW

Władza wykonawcza jest podzielona między głowę państwa i rząd.

Wyłącznie kanclerz ponosi odpowiedzialność polityczną przed parlamentem. Kanclerz ma pełnię władzy wykonawczej, tworzy rząd i dobiera ministrów.

Władzę wykonawczą ma Prezydent. Jest ona niepodzielna i jednolita. Nie istnieje rząd z Premierem. Sekretarze nie mają własnych kompetencji, są nieodpowiedzialni politycznie, odpowiadają konstytucyjnie.

Szefem władzy wykonawczej jest Prezydent, który przewodniczy Radzie Ministrów.

art.10 ust.2

Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent RP i Rada Ministrów, Ministrów władzę sądowniczą sądy i trybunały.

97. POZYCJA I FUNKCJE GŁOWY PAŃSTWA W SYSTEMIE PARLAMENTARNO-GABINETOWYM

Wykształcił się w Anglii. Władza wykonawcza jest podzielona między głowę państwa i rząd. Rząd ponosi odpowiedzialność polityczną, solidarną i indywidualną przed parlamentem. Głowa państwa ma wąski zakres kompetencji - funkcja czysto reprezentacyjna. Jeśli głową państwa jest Prezydent, to jest wybierany przez parlament lub przy decydującym udziale parlamentu. Głowa państwa nie odpowiada politycznie przed parlamentem, za niektóre akty urzędowe głowy państwa odpowiada minister lub Premier poprzez kontrasygnatę.

W Anglii: monarcha jest formalnie głową państwa i najwyższą władzą wykonawczą, integralną częścią parlamentu, najwyższym sędzią i zwierzchnikiem władzy sądowej. W rzeczywistości faktyczną władzę w imieniu monarchy sprawuje rząd, a ściślej premier, który dysponuje całkowitą swobodą akcji.

98. PREROGATYWY PREZYDENTA

Prerogatywy - określone akty Prezydenta zwolnione od obowiązku uzyskania kontrasygnaty. W obecnych czasach może to występować przede wszystkim w ustroju republikańskim. Odpowiedzialność za taki akt zostaje ograniczona tylko do sytuacji, gdy zostanie on podjęty z naruszeniem prawa. Zakres prerogatyw określa zakres działań, które Prezydent może podejmować samodzielnie, nawet wbrew woli rządu i parlamentu. Wymóg uzyskania kontrasygnaty (art.144 ust.2) jest zasadą, a wszelkie odstępstwa są określone w przepisach konstytucyjnych (art.144 ust.3 - wskazuje w trzydziestu punktach akty urzędowe Prezydenta, które mogą być wydawane bez kontrasygnaty).

99. POZYCJA USTROJOWA PREZYDENTA RP

Może być określona następującymi zasadami:

  1. zasada dualizmu - odrębne funkcjonowanie Prezydenta oraz rządu z Premierem na czele,

  2. choć pozycja Prezydenta uległa osłabieniu, to nadal wypełnia funkcje arbitra (czuwa nad konstytucyjną ciągłością państwa i interweniuje w razie zakłócenia stosunków między Sejmem a rządem,

  3. utrzymanie zasady wyboru Prezydenta przez Naród (może powoływać się na „wolę Narodu” w konfliktach z parlamentem),

  4. urząd Prezydenta ma charakter kadencyjny i ograniczony w czasie (art.127 ust.2),

  5. nie ponosi on odpowiedzialności politycznej wobec parlamentu, a podlega odpowiedzialności konstytucyjnej w razie naruszenia prawa (art.145). Z drugiej strony: kontrasygnata,

  6. zasada niepołączalności (art.132 Prezydent nie może piastować żadnego innego urzędu ani pełnić żadnej innej funkcji publicznej, z wyjątkiem tych, które są związane ze sprawami urzędu.).

100. ZASADY I TRYB WYBORU PREZYDENTA

art.127

  1. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym.

  2. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz.

  3. Na Prezydenta Rzeczypospolitej może być wybrany obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zgłasza co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.

  4. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie.

  5. W ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali kolejno największą liczbę głosów. Jeżeli którykolwiek z tych dwóch kandydatów wycofa zgodę na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wyborów w ponownym głosowaniu dopuszcza się kandydata, który otrzymał kolejno największą liczbę głosów w pierwszym głosowaniu. W takim przypadku datę ponownego głosowania odracza się o dalszych 14 dni.

  6. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który w ponownym głosowaniu otrzymał więcej głosów.

  7. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej określa ustawa.

art. 128 ust. 2

Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej zarządza Marszałek Sejmu na dzień przypadający nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej - nie później niż w czternastym dniu po opróżnieniu urzędu, wyznaczając datę wyborów na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów.

Jeżeli wybory są zarządzane w sytuacji przedterminowego opróżnienia urzędu Prezydenta (art.131 ust.2), to zarządzenie musi nastąpić nie później niż 14 dni po opróżnieniu urzędu, a wybory - nie później niż 60 dni po ich zarządzeniu.

art. 130

Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urząd po złożeniu wobec Zgromadzenia Narodowego następującej przysięgi:

"Obejmując z woli Narodu urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji, będę strzegł niezłomnie godności Narodu, niepodległości i bezpieczeństwa Państwa, a dobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem". Przysięga może być złożona z dodaniem zdania "Tak mi dopomóż Bóg".

101. UDZIAŁ PREZYDENTA RP W PROCEDURZE USTAWODAWCZEJ

art.122

  1. Po zakończeniu postępowania określonego w art. 121 Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.

  2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

  3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent Rzeczypospolitej nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodną z Konstytucją.

  4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodną z Konstytucją. Jeżeli jednak niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.

  5. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie wystąpił z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3, może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów najmniej obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3.

  6. Wystąpienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, określonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy.

102. AKTY PRAWNE PREZYDENTA RP

art.144 ust.1, ust.2

  1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystając ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urzędowe

  2. Akty urzędowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagają dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów, który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem.

Prezydent nie ma możliwości stanowienia aktów o mocy ustawy, chyba że w okresie stanu wojennego okaże się, że Sejm nie może zebrać się na posiedzenie. Wówczas Prezydent może wydawać rozporządzenia z mocą ustawy (art.234).

Konstytucja objęła obowiązkiem uzyskania kontrasygnaty akty urzędowe Prezydenta (art. 144 ust. 2; wszystkie decyzje i działania podjęte przez Prezydenta, za wyjątkiem prerogatyw - art.144 ust. 3):

  1. akty normatywne (art.142),

  2. inne akty prawne - akty, które rodzą wiążące skutki prawne po stronie swych adresatów; mogą to być skutki materialno-prawne lub proceduralne,

  3. pozostałe akty urzędowe (niewywołujące wiążących skutków prawnych po stronie adresatów, np. orędzie Prezydenta).

103. UPRAWNIENIA PREZYDENTA RP WOBEC SEJMU I SENATU

104. UPRAWNIENIA PREZYDENTA RP WOBEC RZĄDU

art. 154 ust.1

Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, który proponuje skład Rady Ministrów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje Prezesa Rady Ministrów wraz z pozostałymi członkami Rady Ministrów w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej Rady Ministrów.

art.162 ust.3

Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmując dymisję Rady Ministrów, powierza jej dalsze sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowej Rady Ministrów.

art.154 ust.1, ust.3

1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, który proponuje skład Rady Ministrów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje Prezesa Rady Ministrów wraz z pozostałymi członkami Rady Ministrów w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej Rady Ministrów.

3. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ciągu 14 dni od upływu terminów określonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera przysięgę od jej członków.

art.155

1. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę. Sejm w ciągu 14 dni od dnia powołania Rady Ministrów przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

2. W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie określonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory.

art.161
Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, dokonuje zmian w składzie Rady Ministrów.

Prezydentowi nie przysługują niemal żadne kompetencje, które pozwalałyby mu na egzekwowanie odpowiedzialności rządu lub ministrów. Nie może on samodzielnie dymisjonować rządu, Premiera czy ministrów. Nie może zwracać się do Sejmu o udzielenie im wotum nieufności. Jedyną możliwością jest zwrócenie się Prezydenta do Sejmu z wnioskiem o pociągnięcie Premiera lub ministra do odpowiedzialności konstytucyjnej (art.156 ust.2), ale następuje to tylko w razie złamania przez nich prawa.

art.141

    1. W sprawach szczególnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej może zwołać Radę Gabinetową. Radę Gabinetową tworzy Rada Ministrów obradująca pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej.

    2. Radzie Gabinetowej nie przysługują kompetencje Rady Ministrów.

105. ODPOWIEDZIALNOŚĆ KONSTYTUCYJNA PREZYDENTA RP

Odpowiedzialność konstytucyjna to odpowiedzialność za naruszenie prawa (Konstytucji bądź ustawy), realizowana z inicjatywy parlamentu przez organ władzy sądowniczej. Odpowiedzialność konstytucyjna jest ponoszona za czyny, którymi Prezydent w zakresie swego urzędowania lub w związku z zajmowanym urzędem, w sposób zawiniony naruszył Konstytucję lub inną ustawę. Wstępny wniosek o postawienie Prezydenta w stan oskarżenia może złożyć tylko grupa posłów i senatorów w liczbie przynajmniej 140 osób. Wniosek jest rozpatrywany przez Komisję Odpowiedzialności Konstytucyjnej Sejmu, która przedstawia Zgromadzeniu Narodowemu wnioski. Dla postawienia Prezydenta w stan oskarżenia konieczne jest podjęcie uchwały Zgromadzenia Narodowego większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby jego członków (art.145 ust.2). Podjęcie takiej uchwały powoduje zawieszenie sprawowania urzędu przez Prezydenta. Proces odbywa się przed Trybunałem Stanu.

106. POWOŁYWANIE RADY MINISTRÓW

art.154

  1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, który proponuje skład Rady Ministrów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje Prezesa Rady Ministrów wraz z pozostałymi członkami Rady Ministrów w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej Rady Ministrów.

  2. Prezes Rady Ministrów, w ciągu 14 dni od dnia powołania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

  3. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ciągu 14 dni od upływu terminów określonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera przysięgę od jej członków.

art.155

  1. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę. Sejm w ciągu 14 dni od dnia powołania Rady Ministrów przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania większością głosów najmniej obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

  2. W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie określonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory.

107. ZAKRES DZIAŁANIA RADY MINISTRÓW

art.146

  1. Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej.

  2. Do Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego.

  3. Rada Ministrów kieruje administracją rządową.

  4. W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów w szczególności:

  1. zapewnia wykonanie ustaw,

  2. wydaje rozporządzenia (prawo powszechnie obowiązujące),

  3. koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,

  4. chroni interesy Skarbu Państwa,

  5. uchwala projekt budżetu państwa,

  6. kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu,

  7. zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,

  8. zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,

  9. sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi,

  10. zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe,

  11. sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej,

  12. określa organizację i tryb swojej pracy.

Podstawowy zakres działania RM wynika z jej przynależności do władzy wykonawczej. Art.146 wskazuje podstawowe zadania RM. Jest to wyliczenie zadań najważniejszych. Wyznaczają one jej główne kierunki działania.

108. AKTY PRAWNE RADY MINISTRÓW

art.92

              1. Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.

              2. Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.

              3. Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.

art.93

  1. Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.

  2. Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.

  3. Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.

Aktywność prawodawcza rządu ma zawsze charakter podustawowy (musi ona pozostawać w ramach obowiązującego ustawodawstwa). RM wydaje uchwały (regulacje normatywne wiążące dla organów i jednostek wchodzących do systemu organizacyjnego administracji rządowej - art.93 ust.1).

RM wydaje również rozporządzenia. Są one źródłem powszechnie obowiązującego prawa. Mogą być one wydane tylko na podstawie ustawy <tzw. upoważnienie: fakultatywne - pozwala na wydanie rozporządzenia, lub obligatoryjny - nakazuje wydanie rozporządzenia>.

Uchwały i rozporządzenia podlegają kontroli sądowej dotyczącej zgodności przyjmowanych unormowań z ustawami i innymi aktami powszechnie obowiązującego prawa. Mogą zostać zakwestionowane przed Trybunałem Konstytucyjnym.

109. ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE

RM wydaje rozporządzenia. Są one źródłem powszechnie obowiązującego prawa. Mają zawsze charakter podstawowy. Mogą być wydane tylko na podstawie ustawy <tzw. upoważnienie: fakultatywne - pozwala na wydanie rozporządzenia, lub obligatoryjny - nakazuje wydanie rozporządzenia>. To upoważnienie musi mieć charakter:

    1. szczegółowy podmiotowo (wskazywać organ uprawniony lub zobowiązany do wydania rozporządzenia),

    2. szczegółowy przedmiotowo (wskazuje zakres spraw przekazanych do uregulowania - naruszenie tej kompetencji oznacza naruszenie konstytucji),

    3. szczegółowy treściowo (musi określać wytyczne dotyczące treści rozporządzenia - art.92 ust.1),

Rozporządzenie musi zostać opublikowane w Dzienniku Ustaw - jest to warunek konieczny do wejścia w życie.

110. PREZES RADY MINISTRÓW - POZYCJA USTROJOWA I KOMPETENCJE

art.148

Prezes Rady Ministrów:

  1. reprezentuje Radę Ministrów,

  2. kieruje pracami Rady Ministrów,

  3. wydaje rozporządzenia,

  4. zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania,

  5. koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów,

  6. sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach,

  7. jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.

Określany mianem szefa rządu. Kompetencje Premiera:

- proces tworzenia rządu i dokonywania w nim zmian (bez wniosku Premiera nie może nastąpić powołanie nikogo do RM, Premier odwołuje ministrów rządu ministrów, tylko on udziela kontrasygnaty Prezydentowi, na nim koncentruje się odpowiedzialność rządu),

- zakres zadań i personalny kształt ministerstw i innych organów centralnych (przysługuje mu władza organizacyjna - określa szczegółowy zakres działania każdego ministra; ma wpływ na obsadę kierowniczego personelu w ministerstwach - powołuje i odwołuje sekretarzy i podsekretarzy stanu na wniosek odpowiednich ministrów; powołuje kierowników wielu urzędów centralnych, pełnomocników rządu oraz Szefa Kancelarii Prezesa RM),

- organizowanie prac rządowych (art.148),

- kierowanie prac terenową administracją rządową (powołuje/odwołuje wojewodów oraz wicewojewodów, ma kompetencje pozwalające na koordynowanie i nadawanie kierunku pracy organom terenowym - bezpośrednio w zakresie działania ministra MSWiA),

- zwierzchnictwo nad osobami zatrudnionymi w administracji rządowej (art.148 pkt 7, art.153),

- nadzór nad działalnością samorządu terytorialnego art.148 pkt 6).

W zakresie stanowienia prawa Prezes RM może wydawać rozporządzenia (art.148 pkt 3 w zw. z art.92) i zarządzenia (art.93).

Premiera można obalić jedynie przez wyrażenie całej RM wotum nieufności.

111. KONSTRUKTYWNE WOTUM NIEUFNOŚCI

art.158

              1. Sejm wyraża Radzie Ministrów wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów na wniosek zgłoszony przez co najmniej 46 posłów i wskazujący imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministrów. Jeżeli uchwała została przyjęta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisję Rady Ministrów i powołuje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministrów, a na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę.

              2. Wniosek o podjęcie uchwały, o której mowa w ust. 1, może być poddany pod głosowanie nie wcześniej niż po upływie 7 dni od dnia jego zgłoszenia. Powtórny wniosek może być zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od dnia zgłoszenia poprzedniego wniosku. Powtórny wniosek może być zgłoszony przed upływem 3 miesięcy, jeżeli wystąpi z nim co najmniej 115 posłów.

Jedyną drogą wyrażenia rządowi wotum nieufności jest jednoczesne dokonanie wyboru nowego Premiera.

112. ODPOWIEDZIALNOŚĆ POLITYCZNA RADY MINISTRÓW

art.157 ust.2

Członkowie Rady Ministrów ponoszą przed Sejmem również odpowiedzialność indywidualną za sprawy należące do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministrów.

Indywidualna odpowiedzialność polityczna odnosi się do członków RM. Ponoszą ją przed Sejmem za sprawy należące do ich kompetencji bądź powierzone im przez Prezesa RM. W aspekcie podmiotowym nie obejmuje ona Premiera. W aspekcie przedmiotowym - może wiązać się tylko ze sprawami, które należą do zakresu działania danego członka rządu. W tych ramach może ona być egzekwowana z każdego powodu i w każdym czasie. Członkowie rządu odpowiadają politycznie również przed Premierem, który w każdej chwili może zażądać rezygnacji ze stanowiska. Członek rządu może zostać też odwołany przez Prezydenta na podstawie wniosku Premiera (art.161).

Wniosek o wyrażenie członkowi rządu wotum nieufności musi pochodzić od grupy co najmniej 69 posłów. Wniosek ma być poddany pod głosowanie nie wcześniej niż po upływie 7 dni od jego zgłoszenia. W tym czasie powinien zostać zaopiniowany przez odpowiednią komisję sejmową. Jeśli wniosek zostanie przyjęty większością głosów ustawowej liczby posłów, to Prezydent jest obowiązany odwołać ministra (art.159 ust.2). Jeżeli natomiast wniosek nie zostanie przyjęty, to jego ponowne zgłoszenie dopuszczalne jest po upływie 3 miesięcy, chyba że z nowym wnioskiem wystąpi grupa co najmniej 115 posłów.

113. POJĘCIE KONTRASYGNATY

art.144 ust.2

Akty urzędowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagają dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów, który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem.

Nic dodać nic ująć. Chyba.

114. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PARLAMENTARNA A ODPOWIEDZIALNOŚĆ KONSTYTUCYJNA

Odpowiedzialność konstytucyjna, przewidziane prawem (z reguły konstytucyjnym) konsekwencje wyciągane w stosunku do osób zajmujących wysokie stanowiska w państwie, które podczas wykonywania swoich funkcji w sposób zawiniony naruszyły konstytucję lub inne ustawy.

Odpowiedzialność konstytucyjna stosowana jest wobec Prezydenta, Premiera, ministrów oraz wyższych urzędników administracji publicznej. Odpowiadają oni albo przed parlamentem, zgodnie z procedurą impeachment, albo przed organem typu Trybunał Stanu (jak w Polsce czy Francji).

Odpowiedzialność konstytucyjna jest szczególnego rodzaju formą realizacji odpowiedzialności politycznej.

Odpowiedzialność polityczna (parlamentarna), prawna lub obyczajowa zasada, zgodnie z którą parlament może odwołać szefa rządu wraz z całym gabinetem (odpowiedzialność solidarna) bądź poszczególnych ministrów (odpowiedzialność indywidualna), jeżeli utracą oni jego zaufanie albo negatywnie zostanie oceniona prowadzona przez nich polityka.

W systemie parlamentarno-gabinetowym formą wyrażenia przez parlament niezadowolenia jest instytucja wotum nieufności, jako mechanizm realizacji odpowiedzialności politycznej. Głowa państwa (np. prezydent, monarcha) nie odpowiada politycznie, ponieważ wydawane przez nią akty prawne wymagają kontrasygnaty któregoś z właściwych ministrów.

Odpowiedzialność polityczna nie musi być związana z naruszeniem prawa, stąd też nie stwierdza się winy danego rządu, a podaje się jedynie negatywnej ocenie działalność jego lub poszczególnych ministrów.

115. PRZESŁANKI ODPOWIEDZIALNOŚCI KONSTYTUCYJNEJ MINISTRÓW

Premier i pozostali ministrowie ponoszą za swoją działalność odpowiedzialność konstytucyjną, jeżeli dopuszczą się naruszenia Konstytucji lub ustaw, bądź też popełnią przestępstwo w związku z zajmowanym stanowiskiem. O pociągnięciu do odpowiedzialności konstytucyjnej rozstrzyga Sejm, a wniosek w tej sprawie może złożyć Prezydent bądź grupa co najmniej 115 posłów. Uchwała Sejmu zapaść musi większością 3/5 ustawowej liczby posłów, a więc przynajmniej 276 głosami. Sprawę rozstrzyga wówczas Trybuna Stanu.

Odpowiedzialność konstytucyjna przybiera w Polsce charakter następczy, dotykając te osoby, które już wcześniej z różnych powodów odeszły z gabinetu. Jej funkcją staje się raczej ukaranie niż odwołanie ze stanowiska.

116. SKŁAD I SPOSÓB POWOŁYWANIA TRYBUNAŁU STANU

art.199

  1. Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Zastępcy przewodniczącego Trybunału oraz co najmniej połowa członków Trybunału Stanu powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego.

  2. Przewodniczącym Trybunału Stanu jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.

  3. Członkowie Trybunału Stanu w sprawowaniu funkcji sędziego Trybunału Stanu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.

Odpowiedzialność konstytucyjna jest realizowana przed TS jako odrębnym organem władzy sądowniczej. Nie jest on sądem w rozumieniu art.175 ust.1. ponowny wybór członków TS jest dopuszczalny. TS zachował charakter „sądu sejmowego”, ponieważ to Sejm wybiera członków TS - większość parlamentarna, jaka ukształtuje się na początku kadencji, ma w swoich rękach decyzję co do składu TS.

Funkcja członka TS ma charakter honorowy, czyli jest sprawowana nieodpłatnie. Członkom TS przysługuje również immunitet i nietykalność w trakcie sprawowania urzędu, analogicznie do art.200.

117. NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI

art. 202

  1. Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej.

  2. Najwyższa Izba Kontroli podlega Sejmowi.

  3. Najwyższa Izba Kontroli działa na zasadach kolegialności.

art. 204

1. Najwyższa Izba Kontroli przedkłada Sejmowi:

  1. analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej,

  2. opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów,

  3. informacje o wynikach kontroli, wnioski i wystąpienia, określone w ustawie.

2. Najwyższa Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej działalności.

art. 205

  1. Prezes Najwyższej Izby Kontroli jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 6 lat i może być ponownie powołany tylko raz.

  2. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych.

  3. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.

art. 206

Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

Wiceprezesi NIK są powoływani przez Prezydium Sejmu na wniosek Prezesa NIK. Prezes, wiceprezesi, dyrektor generalny NIK oraz dalszych czternastu członków tworzą Kolegium NIK. Członkowie Kolegium są powoływani przez Prezydium Sejmu na wniosek Prezesa NIK (7- powoływani spośród przedstawicieli nauk prawnych lub ekonomicznych, 7 pozostali - powoływani spośród wyższych rangą pracowników NIK).

Art.204 ust.1 określa, z politycznego punktu widzenia, podstawowe zadanie NIK.

118. KRYTERIA I ZAKRES KONTROLI NIK

art. 203

  1. Najwyższa Izba Kontroli kontroluje działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności. (poza tym systemem NIK może kontrolować Trybunał Konstytucyjny, Rzecznika Praw Obywatelskich, Sąd Najwyższy i Naczelny Sąd Administracyjny - tylko w zakresie wykonania budżetu oraz gospodarki finansowej i majątkowej oraz Kancelarię Prezydenta, Kancelarię Sejmu i Senatu i Krajową Radę Radiofonii i Telewizji - na zlecenie Sejmu także w innych aspektach)

  2. Najwyższa Izba Kontroli może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności. (nie ma tu zastosowania kryterium celowości)

  3. Najwyższa Izba Kontroli może również kontrolować z punktu widzenia legalności i gospodarności działalność innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa.

Zakres kontrolnych kompetencji NIK ma w sensie przedmiotowym charakter uniwersalny. Obejmuje całokształt działalności organów kontrolowanych.

W ramach kontroli pracownicy NIK mają prawo do swobodnego wstępu do obiektów i pomieszczeń jednostek kontrolowanych, wglądu do wszelkich dokumentów, przeprowadzania oględzin, wzywania i przesłuchiwania świadków, żądania wyjaśnień, wyjaśnień kierownicy kontrolowanych jednostek mają obowiązek zapewnić im należytą pomoc. Wyniki kontroli są ujmowane w protokole kontroli. Jednostce kontrolowanej zostaje przekazane wystąpienie pokontrolne. Adresat wystąpienia jest obowiązany do poinformowania NIK o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków. NIK nie ma obecnie możliwości wydawania zarządzeń wymagających wykonania, ani nakładania kar na osoby w jednostkach kontrolowanych.

119. KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI

art. 213

1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.

2. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje rozporządzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwały.

art. 214

1. Członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji są powoływani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej.

2. Członek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością pełnionej funkcji.

art. 215

Zasady i tryb działania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, jej organizację oraz szczegółowe zasady powoływania jej członków określa ustawa.

KRRiT składa się z 9 członków powoływanych przez Sejm (4), Senat (2) i Prezydenta (3) spośród osób wyróżniających się wiedzą i doświadczeniem w zakresie środków masowego przekazu. Kadencja trwa 6 lat, z tym, że co 2 lata wymieniana jest 1/3 składu. Powołanie ponowne na pełną kadencję nie jest dopuszczalne.

W trakcie kadencji członek Rady nie może być odwołany, chyba że w przypadku: zrzeczenia się funkcji, choroby trwale uniemożliwiającej sprawowanie funkcji, skazania prawomocnym wyrokiem za popełnienie przestępstwa z winy umyślnej, naruszenia przepisów ustawy, stwierdzonego orzeczeniem TS.

Istnieje natomiast procedura politycznej odpowiedzialności Rady in corpore (co roku Rada przedstawia sprawozdanie ze swojej działalności do zatwierdzenia przez Sejm i Senat. Jeśli zostanie ono odrzucone, to kadencja Rady wygasa, pod warunkiem potwierdzenia wygaśnięcia przez Prezydenta RP).

Na czele KRRiT stoi jej przewodniczący wybierany przez Radę spośród swego grona. Może zostać odwołany tylko przez Radę, większością 2/3 głosów.

Kompetencje Rady: projektowanie (w porozumieniu z Premierem) kierunków polityki państwa w dziedzinie radiofonii i telewizji, powoływanie składu rad nadzorczych w spółkach publicznej radiofonii i telewizji, udzielanie i cofanie koncesji na rozpowszechnianie programów przez nadawców prywatnych, sprawowanie kontroli działalności nadawców (nie może to być cenzura prewencyjna), określanie (w granicach upoważnień ustawowych) warunków prowadzenia działalności przez nadawców, określanie opłat abonamentowych.

120. ZASADY USTROJU SĄDÓW

art. 176 ust.2

Ustrój i właściwość sądów oraz postępowanie przed sądami określają ustawy.

Sądy powszechne tworzą złożoną strukturę podporządkowaną zasadzie instancyjności. Na szczycie tej struktury znajduje się Sąd Najwyższy, który sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania (art.183 ust.1). Organami sądów powszechnych są prezes oraz organy samorządu sędziowskiego (na szczeblu sądów wojewódzkich i apelacyjnych) - zgromadzenia ogólne i kolegia.

Prezes kieruje sądem i reprezentuje go na zewnątrz, pełni funkcje administracji sądowej i sprawuje nadzór administracyjny nad sądami niższymi. Prezesów powołuje/odwołuje Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii zgromadzenia ogólnego sędziów danego sądu, a w przypadku prezesów sądów rejonowych - kolegium sądu wojewódzkiego. Opinia nie ma charakteru wiążącego, ale w przypadku nie wyrażenia zgody zgromadzenia/kolegium decyzja ministra nie dochodzi do skutku.

Zgromadzenie ogólne składa się ze wszystkich sędziów danego sądu, w sądach wojewódzkich obejmuje ono też przedstawicieli sądów rejonowych. Do jego zadań należy m.in. przedstawianie Krajowej Radzie Sądownictwa kandydatów na sędziów danego sądu, opiniowanie kandydatury prezesa sądu, wybór kolegium, wysłuchiwanie informacji prezesa i kolegium. Kolegium składa się z 4 do 10 sędziów wybieranych przez zgromadzenie ogólne. Ustala ono m.in. podział czynności i zasady przydzielania spraw oraz wyraża opinie w różnych sprawach personalnych.

Zwierzchni nadzór nad administracyjną działalnością sądów powszechnych sprawuje Minister Sprawiedliwości (działania Ministra nie mogą wkraczać w kwestie objęte niezawisłością sędziowską.

121. RODZAJE SĄDÓW W POLSCE

art. 175

  1. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe.

  2. Sąd wyjątkowy lub tryb doraźny może być ustanowiony tylko na czas wojny.

art.183 ust.1

Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.

art.185

Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Sąd Najwyższy jest naczelnym organem sądowym w Polsce, sprawujący nadzór w zakresie orzekania nad wszystkimi sądami. Do jego istotnych zadań należy zapewnienie prawidłowości wykładni prawa.

Sądy powszechne. Konstytucja wprowadza wymóg dwuinstancyjności (art.176 ust.1). Ustawa „Prawo o ustroju sądów powszechnych” nadaje sądownictwu powszechnemu trójszczeblowy charakter, oparty na podziale terytorialnym państwa (sądy rejonowe, wojewódzkie i apelacyjne). Sąd rejonowy tworzy się dla jednej lub większej liczby gmin na terenie tego samego województwa. Sąd wojewódzki jest tworzony dla jednego województwa. Jest sądem odwoławczym w sprawach rozstrzyganych w pierwszej instancji przez sądy rejonowe, z drugiej strony, rozpoznaje w pierwszej instancji sprawy poważniejsze lub o charakterze bardziej skomplikowanym, określone przez ustawę. Sąd apelacyjny tworzony jest dla okręgu obejmującego kilka dawnych województw. Pełni on zadania sądu drugiej instancji, bo rozpatruje apelacje od orzeczeń sądów wojewódzkich działających jako pierwsza instancja, a także sądu kasacyjnego, bo możliwe jest tymczasowe powierzenie sądom apelacyjnym rozpoznawania kasacji w sprawach należących do właściwości rzeczowej sądów.

Sądy szczególne są to sądy o właściwości obejmującej określoną grupę spraw i usytuowane poza systemem sądów powszechnych. Istnieją w sposób stały i tym różnią się od sądów wyjątkowych (tworzone w czasie wojny), a do postępowania przed nimi stosują się te same zasady konstytucyjne, co w sądach powszechnych i tym różnią się od postępowania doraźnego (tylko w czasie wojny), wykluczającego dwuinstancyjność. Sądy wojskowe to wojskowe sądy garnizonowe (pierwsza instancja) i wojskowe sądy okręgowe (druga instancja oraz pierwszoinstancyjna właściwość w sprawach najpoważniejszych - w tym wypadku drugą instancją jest Izba Wojskowa Sądu Najwyższego, w której rozpoznaje się kasacje od orzeczeń wydanych w drugiej instancji). Są to sądy karne, właściwe w sprawach o przestępstwa popełnione przez żołnierzy w czynnej służbie wojskowej, także w sprawach o niektóre przestępstwa popełnione przez cywilnych pracowników wojska oraz żołnierzy sił zbrojnych państw obcych. Sędzią sądu wojskowego może być tylko oficer pełniący zawodową służbę stałą. Naczelny Sąd Administracyjny, NSA, jest to organ sądowniczy, który sprawuje wymiar sprawiedliwości przez sądową kontrolę administracji publicznej. NSA działa w Warszawie i w ośrodkach zamiejscowych tworzonych dla jednego lub kilku województw. W skład NSA wchodzą: Prezes i wiceprezesi Sądu, prezesi izb, prezesi ośrodków zamiejscowych oraz sędziowie. Prezesa i wiceprezesów NSA powołuje i odwołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej spośród sędziów tego Sądu, za zgodą Zgromadzenia Ogólnego Sędziów NSA. Kontrola ta obejmuje również orzekanie zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych. Rola sądów administracyjnych ma charakter twórczy. Zespalając normy prawa administracyjnego, prawa konstytucyjnego i innych dziedzin prawa. Sędzia NSA może być członkiem tylko jednej izby. NSA orzeka w sprawach skarg na: decyzje administracyjne, postępowanie administracyjno - egzekucyjne. Sąd rozpatruje również skargi na uchwały organów samorządu terytorialnego. NSA rozstrzyga sprawę wyrokiem lub postanowieniem. NSA jest niezależny od nadzoru administracyjnego Ministra Sprawiedliwości; wszystkie zadania administracyjne są wykonywane przez Prezesa tego sądu.

122. FUNKCJE SĄDU NAJWYŻSZEGO

art.183

  1. Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania. (ma to na celu zapewnienie prawidłowości oraz jednolitości wykładni prawa i praktyki sądowej w dziedzinach poddanych właściwości SN).

  2. Sąd Najwyższy wykonuje także inne czynności określone w Konstytucji i ustawach. (np. orzekanie o ważności wyborów i referendów)

SN wykonuje swoje funkcje w dwóch podstawowych formatach:

    1. rozpatrywanie środków odwoławczych od orzeczeń sądowych (sądy powszechne - rozpatrywanie kasacji; w charakterze II instancji SN orzeka w sprawach wojskowych),

    2. podejmowanie uchwał mających na celu wyjaśnienie wątpliwości prawnych (na podstawie przedłożenia sądu orzekającego w konkretnej sprawie lub w procedurze abstrakcyjnej - na wniosek jednego z Prezesów SN, Ministra Sprawiedliwości - Prokuratora generalnego i Rzecznika Praw Obywatelskich; uchwały te podejmowane są przez 7 sędziów lub całą izbę, połączone izby lub cały skład SN, są one wiążące dla składów orzekających SN, dla pozostałych sądów - mają znaczenie precedensu).

SN nie może samodzielnie orzekać o konstytucyjności ustaw.

W celu wykonania swoich funkcji Sąd Najwyższy posługuje się środkami przekazanymi mu przez ustawę. Należą do nich:

1) rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń sądowych;

2) rozpoznawanie rewizji nadzwyczajnych od prawomocnych orzeczeń NSA;

3) udzielenie odpowiedzi na pytania prawne, formułowane prze sądy rozpoznające konkretną sprawę;
4) rozpoznawanie innych spraw przewidzianych przez ustawę.

123. KRAJOWA RADA SĄDOWNICTWA

art. 186

  1. Krajowa Rada Sądownictwa stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

  2. Krajowa Rada Sądownictwa może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych w zakresie, w jakim dotyczą one niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

Art. 187

  1. Krajowa Rada Sądownictwa składa się z:

  1. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedliwości, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego i osoby powołanej przez Prezydenta Rzeczypospolitej,

  2. piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych,

  3. czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków wybranych przez Senat spośród senatorów.

  1. Krajowa Rada Sądownictwa wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących.

  2. Kadencja wybranych członków Krajowej Rady Sądownictwa trwa cztery lata.

  3. Ustrój, zakres działania i tryb pracy Krajowej Rady Sądownictwa oraz sposób wyboru jej członków określa ustawa.

Jest to organ kolegialny. W jej skład wchodzą przedstawiciele trzech władz, a jej zadaniem jest pośredniczenie w podejmowaniu przez egzekutywę i legislatywę najważniejszych decyzji dotyczących sądownictwa. Podstawowe kompetencje Rady są związane ze sprawami personalnymi sądownictwa. Rada wyraża opinie co do propozycji zmian ustroju sądów (m.in. włączona w proces ustawodawczy). Rada wypowiada się też w sprawach etyki zawodowej sędziów, wysłuchuje i omawia różne informacje o działalności sądów i problemach sądownictwa.

124. GWARANCJE NIEZAWISŁOŚCI SĘDZIÓW

Należy je rozpatrywać w aspekcie personalnym (odnosi się do praw i obowiązków sędziego) i merytorycznym (sędzia może być w rozstrzyganiu sprawy poddany tylko prawu i wskazówkom sformułowanym w orzeczeniu sądu wyższego).

Aspekt personalny - stabilizacja urzędu sędziego (art.179), nieusuwalność sędziego (art.180 ust.1, 2, 3), nieprzenaszalność sędziego (art.180 ust.4, 5), immunitet sędziowski (art.181), odpowiedzialność dyscyplinarna (za naruszenie obowiązków sędziowskich odpowiedzialność ponoszona wyłącznie przed sądami dyscyplinarnymi; także tylko w drodze dyscyplinarnej sędzia odpowiada za wykroczenia), niepołączalność (art.178 ust.3), status materialny i zasady wynagradzania (art. 178 ust.2).

Aspekt merytoryczny - art.178 ust.1, niedopuszczalne są jakiekolwiek wskazania, czy sugestie płynące z innej strony czy formułowane w inny sposób. Sędzia nie może odmawiać stosowania ustaw w oparciu o zarzut niekonstytucyjności, może jedynie uruchamiać stosowną procedurę przed Trybunałem Konstytucyjnym. Sędzia nie jest związany aktami podstawowymi i może samodzielnie oceniać zgodność tych aktów z ustawami i Konstytucją, a w razie stwierdzenia niezgodności - odmawiać ich stosowania.

125. TREŚĆ ZASADY NIEZALEŻNOŚCI SĄDÓW

Pozycja sądownictwa w znacznej mierze opiera się na zasadzie separacji władzy sądowniczej (tylko sądy mogą wymierzać sprawiedliwość). Interpretując zasadę podziału władz w odniesieniu do władzy sądowniczej, silnie akcentuje się zasadę niezależności sądów i monopol kompetencyjny sądownictwa na sprawowanie władzy sądowniczej, na ostateczne rozstrzyganie o prawach i obowiązkach jednostki czy osób prawnych. Jednym z podstawowych elementów zasady państwa prawnego jest dostęp obywatela do sądu, istnienie sądowej drogi rozstrzygania wszelkich sporów.

Niezależności władzy sądowniczej nie uchybia uprawnienie głowy państwa do stosowania w indywidualnych przypadkach prawa łaski, a także możliwości uchwalenia przez parlament aktu w generalny sposób łagodzącego skutki prawomocnych skazań (amnestia) lub nawet darowującego i puszczającego w niepamięć pewne przestępstwa czy wykroczenia (abolicja). Ingerencje władzy ustawodawczej w treść prawomocnych orzeczeń sądowych w sprawach karnych nie powinny być jednak częstą praktyką.

Podstawowym środkiem oddziaływania władzy ustawodawczej na funkcjonowanie sądownictwa jest stanowienie ustaw określających treść prawa stosowanego przez sądy (art.178 ust.1). Istotnym hamulcem działań władzy ustawodawczej jest istnienie sądownictwa konstytucyjnego. Podobną rolę spełnia sądownictwo administracyjne wobec działań władzy wykonawczej.

126.KONSTYTUCYJNE ZAŁOŻENIA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

art. 163

Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych.

art. 164

  1. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina.

  2. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa.

  3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego.

art. 165

  1. Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe.

  2. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej.

Ustrój władzy lokalnej opiera się na zasadzie dualizmu (część zadań jest realizowana przez agendy administracji rządowej bezpośrednio podporządkowanej Premierowi i RM, a część - przez samorządy terytorialne). Ustrój władzy lokalnej musi być oparty również na istnieniu gmin. Wyższe szczeble samorządu terytorialnego muszą mieć podstawę prawną zawartą w zasadach konstytucyjnych określonych w art.165-172.

Obowiązuje trójszczeblowy podział terytorialny państwa, przy czym szczebel gminny i powiatowy ma charakter czysto samorządowy (nie istnieją tu organy rządowej administracji ogólnej; mogą istnieć organy rządowej administracji niezespolonej, o ile odrębne ustawy przewidują), a województwa charakter mieszany.

127.ZASADY WYBORÓW DO RAD GMIN

art.169 ust.2

Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa.

art.170

Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego określa ustawa.

art.171 ust.3

Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.

Przepis ten pozostawia ustawodawcy zwykłemu swobodę w wyborze systemu większościowego lub proporcjonalnego. W odniesieniu do gmin system wyborczy zależy od wielkości gminy. W gminach do 20 000 mieszkańców stosuje się system większości względnej (mandat otrzymują osoby, które otrzymały największą ilość głosów). W gminach większych stosuje się natomiast system proporcjonalny (ale bez zastosowania progów wyborczych). O ważności wyborów rozstrzygają odpowiednie terytorialne sady wojewódzkie, o ile został zgłoszony protest. Kadencja trwa 4 lata.

128. REFERENDUM LOKALNE - RODZAJE

art.170

Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego określa ustawa.

Referendum lokalne może być przeprowadzone w każdej sprawie ważnej dla danej jednostki samorządowej, natomiast musi być przeprowadzone (jedyny przykład referendum obligatoryjnego) w sprawie odwołania rady (sejmiku) przed upływem kadencji (na szczeblu gminnym - także dla samoopodatkowania się mieszkańców).

NIC WIĘCEJ NIE ZNALAZŁAM W KSIĄŻCE…

129. KOMPETENCJE RADY GMINY, RADY POWIATU, SEJMIKU WOJEWÓDZKIEGO

Rada (sejmik) jest organem stanowiącym i kontrolnym na swoim terenie. W szczególności Rada:

Organem stanowiącym i kontrolnym powiatu jest rada powiatu. Do jej wyłącznej właściwości m.in. należy:

1) ustanawianie aktów prawa miejscowego;

2) uchwalanie budżetu powiatu i rozpatrywanie sprawozdań z jego wykonania;

3) podejmowanie uchwał w sprawach wysokości podatków;

4) podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych powiatu (m.in. dot. emitowania obligacji, zaciągania pożyczek i kredytów).

Organem stanowiącym i kontrolnym województwa jest sejmik województwa. Do jego wyłącznej właściwości należy m.in.:

1) stanowienie aktów prawa miejscowego;

2) uchwalanie strategii rozwoju województwa;

3) uchwalanie budżetu i rozpatrywanie sprawozdań z jego wykonania;

4) uchwalanie współpracy zagranicznej województwa;

5) podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych (m.in. nabywania i sprzedawania nieruchomości, emitowania obligacji, zaciągania pożyczek i kredytów, tworzenia spółek prawa handlowego i przystępowania do nich).

130. PRAWO MIEJSCOWE

……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

……………………………………………………………………………………………………………………………………………...

131. ORGANY NADZORU NAD DZIAŁALNOŚCIĄ SAMORZĄDU

art.171

    1. Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności. (organ nadzorczy może badać działalność jednostki samorządu terytorialnego tylko co do jej zgodności z prawem, a nie ma prawa oceniać celowości, gospodarności i rzetelności)

    2. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. (nie istnieją procedury nadzorcze pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego różnych szczebli)

    3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy. (Trybunał Konstytucyjny ustalił, że nie jest to środek nadzorczy sensu stricte, ponieważ nie przysługuje organom administracji rządowej)

Do najważniejszych środków nadzorczych należy zaliczyć:

Rada Ministrów

Trybunał Stanu

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

13


Wyszukiwarka