Projekty Reso - zagadnienia

Profilaktyka w gimnazjum:

1. Etapy opracowania szkolnego programu profilaktycznego (prof. w gimnazjum).

2. Realizacja szkolnego programu profilaktycznego (prof. w gimnazjum).

Profilaktyka w środowisku lokalnym:

3. Działania permutacyjne i perseweracyjne.

4. Trzy rodzaje postępowania: reformujące, projektujące i profilaktyczne.

5. Profilaktyka kreatywna a defensywna (22).

6. Trzy podstawowe kierunki przeciwdziałania problemom związanym z używaniem substancji psychoaktywnych (24).

7. Model funkcjonowania człowieka Jessere'ow (27).

8. Profilaktyka pierwszo, drugo i trzeciorzędowa: adresaci i realizatorzy.

9. Strategie: informacyjne, edukacyjne, interwencyjne, działań alternatywnych, zmniejszania szkód (29).

10. Pojęcie społeczności lokalnej. Optymalny obszar wdrażania działań profilaktycznych.

11. Warunki podnoszące prawdopodobieństwo sukcesu lokalnej strategii profilaktycznego (42).

12. Cechy dobrej strategii.

13. Cztery warianty rzeczywistości (stany rzeczy) (73).

14. Etapy cząstkowe etapu diagnozy (opis i ocena) (73-74).

15. Trzy główne funkcje mediów w promocji przyjętej strategii (81).

16. Trzy kroki przed opracowaniem programu (cztery kwestie w drugim) - krótko!

17. Etapy opracowania programu profilaktycznego - krótko!!

Profilaktyka integralna:

18. Cztery orientacje w profilaktyce z perspektywy historycznej (źródła dewiacji i sposoby jej zwalczania).

19. Jaka jest wada orientacji psychologizującej?

20. Typowe cechy człowieka, rodziny i społeczeństwa sprzyjającego uzależnieniu.

21. Na czym polega profilaktyka integralna? (krótko)

22. Dwa zagrożenia formowania się sfery duchowej.

23. Dwa wymogi dojrzałej postawy wobec życia.

1. Etapy opracowania szkolnego programu profilaktycznego (prof. w gimnazjum).

Kroki, które należy wykonać, są następujące:

1. Zapoznanie się z przepisami prawnymi dotyczącymi wychowawczej i profilaktycznej działalności szkoły oraz z charakterystyką wieku rozwojowego uczniów gimnazjum.

2. Przygotowanie narzędzi badawczych (wykorzystanie dostępnych narzędzi lub opracowanie ich we własnym zakresie).

3.Przeprowadzenie badań ankietowych w grupie:

a) uczniów,

1. rodziców uczniów,

2. nauczycieli.

4.Rozpoznanie możliwości i potrzeb środowiska lokalnego poprzez obserwacje, wywiady z osobami znającymi to środowisko.

5.Przeprowadzenie analizy SWOT według wzoru zamieszczonego w za-łączniku nr 9.

Technika analityczna SWOT polega na posegregowaniu posiadanych informacji o danej sprawie na cztery grupy (cztery kategorie czynników strategicznych):

• S (Strengths) - mocne strony: wszystko to co stanowi atut, przewagę, zaletę analizowanego obiektu,

• W (Weaknesses) - słabe strony: wszystko to co stanowi słabość, barierę, wadę analizowanego obiektu,

• O (Opportunities) - szanse: wszystko to co stwarza dla analizowanego obiektu szansę korzystnej zmiany,

• T (Threats) - zagrożenia: wszystko to co stwarza dla analizowanego obiektu niebezpieczeństwo zmiany niekorzystnej.

6.Analiza zebranego materiału badawczego oraz sformułowanie wniosków końcowych.

7. Opracowanie wstępnej wersji szkolnego programu profilaktycznego.

8. Porównanie szkolnego programu profilaktycznego z wizja szkoły, jej misją oraz programem wychowawczym, pod kątem ich zgodności- ogólnoszkolna dyskusja.

9. Wprowadzenie ewentualnych korekt i opracowanie końcowej wersji szkolnego programu profilaktycznego.

10.Wprowadzenie w życie opracowanego programu.

11.Ewaluacja programu.

2.Realizacja szkolnego programu profilaktycznego (prof. w gimnazjum).

1. Zasady prowadzenia zajęć

Aby praca w czasie realizacji poszczególnych zajęć w ramach programu profilaktycznego była efektywna i twórcza, nauczyciel powinien pamiętać o zachowaniu podstawowych zasad. Są one następujące:

• Zajęcia muszą być prowadzone metodami aktywizującymi (stosowaniu zasady uczenia przez działanie)

• Rozpoczynając realizację programu, należy ustalić obowiązujące w czasie trwania zajęć normy :

• gwarancję bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego (zakaz używania siły fizycznej, obrażania, krytykowania, oceniania);

• akceptujące, możliwie bliskie kontakty nauczyciela z uczniami;

• wspólne wykonywanie ćwiczeń przez uczniów i nauczyciela;

• wspieranie się i wzajemne pomaganie sobie członków zespołu klasowego;

• stworzenie atmosfery otwartości sprzyjającej ujawnianiu przeżywanych emocji i uczuć. Ustalone i obowiązujące normy trzeba zapisać i eksponować w trakcie zajęć.

• Zajęcia w ramach programu należy tak rozplanować, aby uniknąć kumulacji zagadnień

• Przed przystąpieniem do realizacji konkretnego tematu prowadzący musi dokładnie zapoznać się z tokiem lekcji zaplanowanym w scenariuszu zajęć.

• W czasie zajęć nie należy oceniać pomysłów i poglądów prezentowanych przez uczestników, gdyż nie jest to intencją tych zajęć.

• Prowadzący zajęcia może i powinien mówić o własnych doświadczeniach i poglądach dotyczących danego tematu.

• Nauczyciel powinien skoncentrować swoją aktywność na inicjowaniu pewnych działań w trakcie zajęć. Nie może jednak przyspieszać toku pracy ani wywoływać do odpowiedzi

• Trzeba zwracać uwagę na uczniów najmniej aktywnych, starać się zachęcić ich do udziału w zajęciach przez stosowanie pochwał i zachęt.

• Należy pamiętać o zachowaniu stałej struktury lekcji

2.Scenariusze

Zajęcia z uczniami można realizować, wykorzystując gotowe scenariusze zajęć lub przygotowując własne konspekty.

3. Współpraca z rodzicami

Efektywność oddziaływań wychowawczych zależy w dużym stopniu od tego, jaki jest stosunek rodziców uczniów do podejmowanych w szkole działań. Dlatego tez warto włączyć ich w przebieg realizowanego programu. Można to uczynić na dwa sposoby. Pośrednio — przez dzieci oraz — bezpośrednio — w czasie organizowanych w szkole zebrań z rodzicami.

3.Działania permutacyjne i perseweracyjne

Rodzaj działań składowych

- zdarzenia permutacyjne - zmiany pewnego stanu rzeczy

- zdarzenia perseweracyjne - zachowanie pewnego stanu rzeczy

W literaturze tematu osoby i instytucje podejmujące działania określane są umownym terminem „sprawca”. Rozróżnia się działania permutacyjne, których celem jest uzyskanie zmian obiektu oddziaływań. W ramach tej kategorii wyodrębnia się czynności konstrukcyjne i destrukcyjne. Z czynnością konstrukcyjną mamy do czynienia wtedy, gdy obiekt oddziaływań zyskuje nową cechę, a z destrukcyjną wówczas, gdy traci swoją dotychczasową cechę.

Działania perseweracyjne charakteryzują się tym, że obiekt oddziaływań zachowuje swoje dotychczasowe cechy. W ramach tej kategorii działań wyróżniane są czynności konserwacyjne i profilaktyczne.

Czynność konserwacyjna zmierza do tego, aby obiekt oddziaływań nie utracił posiadanej cechy, a profilaktyczna do tego, aby obiekt oddziaływań nie nabył cech, których nie posiadał przed podjęciem działania.

4.Trzy rodzaje postępowania: reformujące, projektujące i profilaktyczne.

Postępowanie reformujące rekomendowane jest, gdy dostrzega się potrzebę zmiany aktualnego stanu rzeczy, a jego negatywnie oceniane elementy są efektem uprzednich, nieskutecznych działań zaradczych.

Postępowanie projektujące podejmowane ma być w celu stworzenia takiego stanu rzeczy, który jest pożądany, a który aktualnie nie istnieje.

Natomiast postępowanie profilaktyczne zalecane jest w przypadku, gdy przewidywany kierunek rozwoju aktualnego stanu rzeczy oceniany jest negatywnie. Postępowanie profilaktyczne ma na celu zapobieganie takim niekorzystnym stanom rzeczy, które mogą dopiero zaistnieć w przyszłości.

5.Profilaktyka kreatywna a defensywna

Autor i propagator koncepcji profilaktyki kreatywnej Jerzy Kwaśniewski. Taką procedurę profilaktyki rozumie następująco: „Mówiąc o kreatywnej profilaktyce, mamy na myśli określony system racjonalnych działañ wzmacniających lub podtrzymujących rozmaite prospołeczne postawy, których zalążki powinny być ukształtowane w okresie dorastania, a także system oddziaływañ kształtujących takie postawy.” Zwolennicy profilaktyki kreatywnej preferują tzw. pozytywne sposoby i .rodki działania, za pomocą których chcą inicjować, kształtować i wzmacniać właściwe postawy. Przedkładają je nad tzw. negatywne sposoby i środki działania, które charakteryzują profilaktykę defensywną, a ich zastosowanie służy piętnowaniu, blokowaniu i wygaszaniu postaw niewłaściwych. Profilaktyka defensywna to odwoływanie siê do rozmaitych czynności destrukcyjnych wobec przewidywanych zagrożeń, w celu ich likwidacji lub osłabienia.

Natomiast profilaktyka kreatywna to wykorzystywanie czynności o charakterze konstrukcyjnym nakierowanych na wspomaganie i aktywizowanie tych, którzy w efekcie takich działań z powodzeniem radzą sobie z rozmaitymi zagrożeniami, jakich nie udało się w całości wyeliminować na drodze profilaktyki defensywnej.

Ad 6 str 24

Główną intencją działań profilaktyki jest zmniejszanie ryzyka używania substancji psychoaktywnych i/lub zmniejszenie strat związanych z używaniem substancji psychoaktywnych. Tak rozumiana profilaktyka staje się elementem trzech podstawowych kierunków przeciwdziałania problemom związanym z używaniem substancji psychoaktywnych:

1) ograniczania podaży (supply reduction), - zapobieganie określone mianem prewencji

2) ograniczania popytu (drug demand reduction)- zapobieganie określane mianem profilaktyki, redukcja popytu, zniechęcanie do używania substancji psychoaktywnych przy użyciu środków perswazji, surowych zakazów i sankcji

3) ograniczania szkód (harm reduction).- zapobieganie określane mianem profilaktyki

Ad 7 str. 27

Interakcyjny model funkcjonowania człowieka wg Jesserów

zachowanie jednostki jest wypadkową oddziaływania kilku grup czynników. Czynniki te tkwią w samej jednostce oraz w jej otoczeniu społecznym.

2 RODZAJE CZYNNIKÓW

czynniki zewnętrzne zalicza się: strukturę rodziny, wykształcenie, zawód i wyznanie rodziców, ich system przekonań i religijność, klimat domowy (kontrola i wymagania), wpływy rówieśników oraz wpływy mediów.

Czynniki wewnętrzne to: system osobowości dziecka, główne motywy, osobiste przekonania (w tym krytycyzm, samoocena, poczucie kontroli), samokontrola (np. religijność, tolerancja na dewiację) oraz system spostrzegania środowiska. W tym ostatnim ważne jest, w jaki sposób dziecko widzi, ocenia swoje rodzinne i rówieśników (jak odczuwa wsparcie i kontrole ze strony rodziców i rówieśników, jak ocenia aprobatę rodziców i rówieśników dla zachowań dewiacyjnych oraz jak spostrzega wzorce rówieśnicze). Interakcja różnych grup czynników (wewnętrznych i zewnętrznych) decyduje, czy dziecko będzie się zachowywać prawidłowo, zgodnie z normami i oczekiwaniami społecznymi, czy też podejmie zachowania ryzykowne.

Ad 8. str. 28

Profilaktyka pierwszorzędowa adresowana jest do grupy niskiego ryzyka, realizatorami programów są przede wszystkim nauczyciele wspierani przez psychologów, a terenem działań jest głównie szkoła. Profilaktyka drugorzędowa adresowana jest do grupy podwyższonego ryzyka, realizatorami działań są przede wszystkim psychologowie (socjoterapeuci, doradcy rodzinni), a zajęcia prowadzone są najczęściej w poradniach psychologiczno- pedagogicznych i profilaktycznych, klubach lub świetlicach socjoterapeutycznych Profilaktyka trzeciorzędowa adresowana jest do grupy wysokiego ryzyka, realizatorami programów są lekarze specjaliści,psychologowie, psychoterapeuci, rehabilitanci, pracownicy socjalni, specjaliści z zakresu resocjalizacji itp. Terenem działań są specjalistyczne poradnie i ośrodki, szpitale, zakłady karne, kluby, placówki wychowawcze i resocjalizacyjne.

Ad 9. str. 29

Strategie

informacyjne- celem jest dostarczenie adekwatnych informacji na temat skutków zachowań ryzykownych oraz umożliwienie dokonywania racjonalnego wyboru. U podstaw tej strategii leży przekonanie, że ludzie, zwłaszcza młodzi, zachowują się ryzykownie, ponieważ zbyt mało wiedzą o mechanizmach i następstwach takich zachowań. Zakłada się, iż dostarczenie informacji o skutkach palenia tytoniu, picia alkoholu, odurzania się narkotykami czy aktywności seksualnej spowoduje zmianę postaw, a w rezultacie wpłynie na zmianę zachowań. Działania te stosowane są na wszystkich trzech poziomach profilaktyki.

edukacyjne- ich celem jest pomoc w rozwijaniu ważnych umiejętności psychologicznych i społecznych (umiejętności nawiązywania kontaktów z ludźmi, radzenia sobie ze stresem, rozwiązywania konfliktów, opierania się naciskom ze strony otoczenia itp.). U podstaw tych strategii leży przekonanie, że ludzie, nawet dysponujący odpowiednią wiedzą, podejmują zachowania ryzykowne z powodu braku wielu umiejętności niezbędnych w życiu społecznym. Deficyt w zakresie kompetencji społecznych uniemożliwia im budowanie głębszych, satysfakcjonujących związków z ludźmi, powoduje ciągłą frustrację, uniemożliwia odnoszenie sukcesów, np. zawodowych. Szukają więc chemicznych lub innych podpórek, żeby przetrwać. Działania te stosowane są na wszystkich trzech poziomach profilaktyki.

działań alternatywnych- ich celem jest pomoc w zaspokojeniu ważnych potrzeb (np. sukcesu, przynależności) oraz osiąganie satysfakcji życiowej przez stwarzanie możliwości zaangażowania się w działalność pozytywną (artystyczną, społeczną, sportową itp.). U podstaw tych strategii leży założenie, że wiele ludzi nie ma możliwości zrealizowania swej potrzeby aktywności, podniesienia samooceny poprzez osiąganie sukcesów czy też rozwoju zainteresowań. Dotyczy to zwłaszcza dzieci i młodzieży zaniedbanej wychowawczo. Działania te stosowane są na wszystkich trzech poziomach profilaktyki.

strategie interwencyjne- celem tych działań jest pomoc osobom mającym trudności w identyfikowaniu i rozwiązywaniu ich problemów oraz wspieranie w sytuacjach kryzysowych. Działania te zastrzeżone są dla poziomu drugiego i trzeciego.

zmniejszania szkód- przewidziane są głównie na potrzeby profilaktyki trzeciorzędowej. Adresatem tych działań są grupy najwyższego ryzyka, wobec których zawiodła wczesna profilaktyka, interwencje, terapia, resocjalizacja. Są to narkomani i alkoholicy z długim stażem, prostytutki i recydywiści, którzy z różnych względów nie mogą lub nie chcą wycofać się z ryzykownych zachowań. Często żyją w trudno dostępnych gettach i stanowią niebezpieczny margines, wymykający się spod kontroli instytucji państwowych i społecznych. Z uwagi na zły stan zdrowia osób z grup najwyższego ryzyka oraz występowanie w tych środowiskach takich zjawisk jak prostytucja i przestępczość, profesjonaliści podnoszą konieczność chronienia tych osób, a także społeczeństwa przed skutkami ich zachowań (np. chronienia mienia zwykłych obywateli, zabezpieczenia przed szerzeniem się licznych chorób zakazanych, przed wysokimi kosztami leczenia przewlekłych schorzeń).

AD 10.

Społeczność lokalna (te dwie def. To jedno i to samo tylko inaczej napisane)

1 Społeczność lokalną należy ujmować jako zbiorowość, pewną grupę ludzi, których łączy zajmowane terytorium, przestrzeń oraz poczucie przynależności do tego obszaru, na którym zachodzą codziennie społeczne interakcje między mieszkających tam ludźmi. Ponadto ze względu na zajmowanie wspólnego terytorium ludzi tych łączą specyficzne więzi i relacje, z których wynikają wspólne interesy i podobne potrzeby do zaspokojenia. Społeczność lokalna odznacza się także pewną autonomią oraz odrębnością od pozostałych społeczności ze względu na działające instytucje i stowarzyszenia powstałe w celu zaspakajania potrzeb ludzi, zapewnienia bezpieczeństwa i ładu, rozwiązywania ich problemów oraz zapewnienia samowystarczalności na danym obszarze.

2 skupiska ludności zamieszkującej w niedalekiej odległości na zwartym terenie pozostający w bliskich stosunkach oraz posiadający instytucje niezbędne do zapewnienia im samowystarczalności. Ponadto społeczność ta posiada swój system wartości oraz specyficzne poczucie sentymentu do zajmowanego miejsca czyli emocjonalne przywiązanie i poczucie przynależności co staje się jednym z najważniejszych aspektów istnienia społeczności lokalnych.

pojęcie może być używane w stosunku do osiedla mieszkaniowego, gminy a nawet miasta, grupy pracowników, uczniów klasy.

Str 35 -> optymalnym obszarem działań profilaktycznych czy działań typu ograniczania szkód związanych z nadużywaniem substancji psychoaktywnych jest poziom gminy. Poziom gminy może być definiowany jako tak zwany .złoty środek. pomiędzy pozbawionym nieformalnych więzów społecznych poziomem dużego miasta a społecznie bliskim, ale ubogim w zasoby finansowe i kadrowe poziomem osiedla mieszkaniowego. Ideałem, do którego warto dążyć, byłyby takie gminne strategie profilaktyczne, które wyzwalałyby dodatkowe działania na poziomie tych najmniejszych społeczności lokalnych.

Ad.11) Warunki podnoszące prawdopodobieństwo sukcesu lokalnej strategii profilaktycznego

Na podstawie dotychczasowych doświadczeń lokalnych programów profilaktycznych, zarówno polskich, jak i zagranicznych, można sformułować kilka warunków istotnie podnoszących prawdopodobieństwo sukcesu.

§ Właściwe zdefiniowane struktury problemu

§ Dobra znajomość dostępnych zasobów ludzkich i instytucjonalnych

§ Dobra orientacja na temat wcześniejszych i aktualnie realizowanych działań

i programów

§ Skuteczny lobbing, którego celem jest zaangażowanie władz lokalnych w proces

tworzenia programu zapobiegawczego (jeśli pomysł działań nie powstaje we

władzach gminy)

§ Rzeczywista obecność reprezentantów wielu lokalnych instytucji już na etapie

planowania lokalnej strategii profilaktyki i/ lub ograniczania problemów związanych z substancjami psychoaktywnymi

§ Sformułowanie jasnych, realistycznych celów i oczekiwanych rezultatów działań

§ Ustalenie precyzyjnego harmonogramu realizacji zaplanowanych działań z jednoznacznym

określeniem osób i instytucji odpowiedzialnych za ich realizację

§ Regularne spotkania między realizatorami (np. raz w miesiącu) organizowane

przez wybranego w dowolny sposób koordynatora programu

§ Zadbanie o społeczną widoczność i akceptacje przyjętej przez gminę strategii

działań zapobiegających nadużywaniu substancji psychoaktywnych.

Ad. 12) Cechy dobrej strategii.

Celowość strategii w zasadniczy sposób decyduje o jej sprawności. O celowości można mówić wtedy, gdy w następstwie wdrożenia projektowanych czynności zaplanowane cele strategiczne zostają faktycznie osiągnięte.

Działanie jest celowe, gdy prowadzi do powstania zamierzonych skutków. Jeśli skutki takie nie powstaną lub też powstaną, ale w następstwie innych przyczyn niż omawiane działanie, wtedy mamy do czynienia z działaniem niecelowym.

Racjonalność odnosi się do wiedzy o przebiegu następstwa zdarzeń i wykorzystania tej wiedzy w procesie przygotowywania strategii działania. Adekwatna i ugruntowana wiedza pozwala dobrać takie środki i sposoby działania, które zwiększają skuteczność strategii. Bywa też, że strategie działań budowane na racjonalnych przesłankach okazuje się nieskuteczne. Powodem nieskuteczności mógł być rozmaite nieprzewidziane okoliczności lub nietypowy, zakłócony czymś przebieg zdarzeń.

Ekonomiczność wyraża się w relacji pomiędzy nakładami umożliwiającymi podjecie działania a jego efektami. Ocena ekonomiczności sprowadza się do uwzględnienia dwóch walorów praktycznych działania: oszczędności i wydajności. Działanie jest oszczędne, jeśli
i prowadzi do zamierzonych skutków przy użyciu relatywnie małych nakładów.

Spójność wewnętrzna strategii to taki układ działań, które są wzajemnie uporządkowane
i zharmonizowane. Warto zawczasu upewnić się, czy planowane działania nie wykluczają się wzajemnie w taki sposób, że realizacja jednych uniemożliwia podjecie drugich, bądź w taki, że w następstwie jednych uzyskujemy skutki niwelowane innymi działaniami. Pomocny
w tym względzie może okazać się postulat komplementarności działań strategicznych. Zaleca on branie pod uwagę różnych, nawet konkurencyjnych opcji. Właściwy, komplementarny dobór działań jest ważny szczególnie w przypadku wprowadzania rozwiązań nowatorskich; gdy takie rozwiązania zawiodą, działają równocześnie i zapewniają powodzenie alternatywne, sprawdzone już wcześniej i utrwalone sposoby działania. I odwrotnie, gdy te ostatnie przestają być efektywne, oczekiwane rezultaty mogą się ujawnić w następstwie uzupełniających je rozwiązań innowacyjnych, eksperymentalnych.

Interdyscyplinarność oznacza wzięcie pod uwagę w trakcie planowania i ewaluacji działań strategicznych wiedzy z różnych dziedzin czy dyscyplin naukowych: od aksjologii
i psychologii po nauki społeczne, polityczne czy ekonomiczne. Warto zatem zapoznawać się z literaturą fachową, śledzić na bieżąco publikacje książkowe i czasopisma prezentujące wyniki najświeższych badań i ekspertyz.

Kompleksowość dotyczy sposobu połączenia w całość wszystkich (a nie tylko wybranego fragmentu) elementów składowych strategii. Scalanie elementów powinno przebiegać
w sposób, który ułatwia koordynacje działań i współprace realizator ów, umożliwia np. obieg informacji i komunikacje miedzy realizatorami, wzajemne rozumienie i docenianie znaczenia zadań innych niż własne oraz wzajemną pomoc w ich realizacji.

Ad 13) Cztery warianty rzeczywistości (stany rzeczy) (73).wrażenie

Dla uporządkowania myślenia i dyskusji nad powyższym pytaniem warto uświadomią sobie cztery warianty rzeczywistości, które nazywamy tutaj stanami rzeczy.

§ Stan rzeczy aktualny to ten, którym twórcy strategii chcą się zajmować, modyfikować go, ulepszać. Należy pamiętać, że jego obraz w interesujących nas zakresach jest w mniejszym lub większym stopniu efektem jakich. uprzednich działań uznawanych za profilaktyczne i/lub efektem zaniechania jakichkolwiek tego typu działań.

§ Stan rzeczy przyszły rozumiany jest tu jako taki, którego rozwój przewiduje się
w przyszłości, po pierwsze w razie, gdy nie zostaną podjęte żadne nowe działania
o charakterze profilaktycznym, a po drugie wtedy, gdy takie działania zostaną wdrożone za pomocą projektu przewidzianego w strategii. W tym drugim wypadku przyszły stan rzeczy może być ujmowany bądź jako postulowany, bądź osiągnięty.

§ Stan rzeczy postulowany to wyobrażony, akceptowany i oczekiwany stan rzeczy, który ma pojawia się w przyszłości w następstwie wdrożenia działań profilaktycznych przewidzianych w strategii.

§ Stan rzeczy osiągnięty to stan, który faktycznie ujawni się w przyszłości w następstwie wdrożenia działań profilaktycznych przewidzianych w strategii.

Ad 14. Etapy cząstkowe etapu diagnozy (opis i ocena) (73-74).

Na etapie diagnozy należy równolegle dokonać:

§ Opisu (a1) i oceny (a2) zjawiska używania i nadużywania substancji psychoaktywnych oraz zjawisk powiązanych z tym zagadnieniem

§ Opisu (b1) i oceny (b2) stanu działań profilaktycznych i kontrolnych

§ Opisu (c1) i oceny (c2) stanu dostępnych narzędzi zmiany

a1. Opis stanu zjawiska używania i nadużywania substancji psychoaktywnych oraz zjawisk powiązanych z tym zagadnieniem powinien dotyczyć konkretnej społeczności, dla której strategia jest budowana. Zwykle są to informacje o poziomie rozpowszechnienia i wzorcach używania substancji psychoaktywnych, kategoriach konsumentów i stylach konsumpcji, wysokości podaży substancji psychoaktywnych oraz formach ich dystrybucji. Istotny jest także lokalny kontekst kulturowy, społeczny i ekonomiczny sięgania po substancje.

a2. Ocena stanu zjawiska używania i nadużywania substancji psychoaktywnych oraz innych zjawisk powiązanych z tą kwestią będzie ocena negatywna wtedy, gdy aktualna albo przyszła, przewidywana sytuacja okaże się niezgodna z wizją postulowaną, a oceną pozytywną wtedy, gdy stwierdzona zostanie zgodność tych sytuacji.

b1. Opis stanu działań profilaktycznych i kontrolnych dotyczy rozpoznania wszystkich działań bezpośrednio i pośrednio zapobiegawczych, które realizowano w środowisku lokalnym w niedalekiej przeszłości i które są stosowane obecnie. Opis tych elementów jest niezbędny nie tylko dlatego, że po prostu warto, przystępując do budowy strategii profilaktycznej, poznać aktualny stan przedsięwzięć w tym zakresie. Dobra orientacja w tej dziedzinie jest potrzebna przede wszystkim dlatego, że sytuacja, która się chce za pomoc strategii kształtować, jest po części następstwem zamierzonym lub niezamierzonym dotychczasowych praktyk zapobiegawczych i kontrolnych.

b2. Ocena stanu działań profilaktycznych i kontrolnych, a szczególnie ocena dotychczasowych ich efektów istotnie uzupełnia ocenę stanu rzeczy. Pozytywna jest w wypadku, gdy dotychczasowe działania okazuje się celowe, to znaczy pomagają w osiągnięciu postulowanych stanów rzeczy. Ocena negatywna pojawia się, gdy dotychczasowe działania okazuje się niecelowe. Co oznacza, że nie spowodowały osiągnięcia postulowanych stanów rzeczy lub/i dąży w efekcie rezultaty niezgodne Jak budować lokalne strategie profilaktyczne z zamierzonymi. Warto podkreślić, że w praktyce takie jednoznaczne oceny na ogół nie występują. Zazwyczaj to co nazywamy tu osiągniętym stanem rzeczy w mniejszym lub większym stopniu zbliża się do stanu postulowanego. Stopień tego zbliżenia decyduje o tym, czy stawiamy ocenę pozytywną czy negatywną.

c1. Opis narzędzi zmiany to rozpoznanie ogółu zasobów, jakimi dysponuje społeczność lokalna i jakie mogą zostać wykorzystane do realizacji lokalnej strategii. Jak budować lokalne strategie profilaktyczne Opis powinien być wyczerpujący i zawierać inwentarz wszystkich formalnych i nieformalnych zasobów, zarówno aktualnych, jak i potencjalnych, tzn. takich, jakie można i należy pozyskać, zmobilizować.

Po pierwsze, w inwentarzu zasobów powinny być scharakteryzowane zasoby w postaci podmiotów działania (pojedyncze osoby, grupy i zespoły osób, instytucje i organizacje oraz ich pracownicy i aktywiści, ich kompetencje, doświadczenia, wysiłek i czas konieczny do realizacji zadań strategicznych) wraz z uwzględnieniem kosztów doskonalenia tych zasobów oraz kosztów tworzenia i utrzymania warunków ich efektywnej koordynacji i współpracy.

Po drugie, w inwentarzu zasobów powinny zostać przewidziane i zarejestrowane wszelkie środki materialne potrzebne do wdrożenia strategii (materiały, narzędzia, aparatura).

c2. Również ocena narzędzi zmiany rozstrzyga o kształcie rozwiązań strategicznych, gdy¿ warunkuje ekonomiczność i wykonalność strategii. Wprawdzie teza o opłacalności przedsięwzięć profilaktycznych jest powszechnie podzielana, ale nie odnosi się ona do wszelkich wersji tego typu przedsięwzięć. Niektóre strategie osiągania postulowanych stanów rzeczy mógł okazać się zbyt kosztowne i przewyższać pułap aktualnych możliwości społeczności lokalnej.

Ad 15. Trzy główne funkcje mediów w promocji przyjętej strategii (81).

Najogólniej rzecz ujmując, media mają tu do spełnienia następujące

trzy funkcje:

§ perswazyjną,

§ mobilizującą,

§ informacyjną.

Istotą pierwszej funkcji jest przekonywanie mieszkańców o potrzebie zapobiegania różnym problemom wśród młodzieży ze szczególnym uwzględnieniem substancji psychoaktywnych, o podstawowej roli ograniczania na nie popytu. Zdobycie społecznej akceptacji dla głównych idei profilaktyki jest zasadniczym warunkiem pomyślnej realizacji. Ujmując rzecz szerzej, warto wskazać na potrzebę kształtowania racjonalnych postaw wobec zjawiska i wobec osób dotkniętych problemami związanymi z nadużywaniem substancji .

Funkcja mobilizacyjna polega na organizowaniu poparcia dla strategii, zarówno w sensie tworzenia sprzyjającego klimatu, jak propagowania włączania się w poszczególne przedsięwzięcia. Pomoc ze strony mieszkańców czy instytucji zainspirowana przez media może przyczynić się do rozwoju strategii wzbogacając ją o nowe inicjatywy lub ułatwiając realizację już podjętych.

Przez pojecie funkcji informacyjnej rozumiemy szerokie propagowanie strategii oraz poszczególnych jej przedsięwzięć. Informacje o ofercie czasu wolnego dla młodzieży lub poradnictwie dla rodziców, wiadomości o organizowanych imprezach stanowić mogą ważny kanał rekrutacji uczestników. Do niektórych grup potencjał- Jak budować lokalne strategie profilaktycznych adresatów, jak na przykład do młodzieży bezrobotnej, wręcz trudno będzie dotrzeć w inny sposób.

16.Trzy kroki przed opracowaniem programu (cztery kwestie w drugim) - krótko!

Pierwszy krok: Rozpoznawanie strategii lokalnej

Drugi krok : Rozpoznawanie potencjału włsanego

Trzeci krok: Przed podjęciem decyzji

17.Etapy opracowania szkolnego programu profilaktycznego - krótko!

I

Ocena aktualnych potrzeb

II

Okre.lenie celów programu

III

Wybór metod i sposobów realizacji celów

IV

Ustalenie kosztów realizacji programu

V

Kontrola realizacji programu (monitoring)

VI

Analiza otrzymanych rezultatów (ewaluacja)

VII

Modyfikacja programu

18.cztery orientacje w profilaktyce z perspektywy historycznej ( źródła dewiacji, i jej sposoby zwalczania)

1.moralizatorska ma za zadanie moralinie nas przestrzegać

2.biologizująca interpretacja okazała się niewystarczająca, gdyż okazało się, że jedyne, co jest wrodzone, to naturalna obrona organizmu człowieka przed wszelkimi toksynami. Nawet wtedy, gdy ta obrona jest zmniejszona na skutek czynników dziedzicznych czy nabytych, to i tak nie od sfery biologicznej zależy to, czy dana osoba zacznie nadużywać alkoholu i wchodzić na drogę uzależnienia.

3. Perspektywa psychologiczna Opiera się on na trafnym spostrzeżeniu, że atrakcyjność narkotyków czy alkoholu dla pewnych osób wynika głównie z dążenia do dobrego samopoczucia emocjonalnego albo do uśmierzenia niepokoju w szybki i łatwy sposób, czyli bez potrzeby modyfikowania własnej sytuacji egzystencjalnej czy własnego postępowania.

4. Profilaktyka integralna stara się w pełni respektować fakt, że sięganie po substancje psychoaktywne, współżycie seksualne przed- i pozamałżeńskie, przemoc i agresja, przestępczość, niepowodzenia szkolne i inne niepokojące zachowania to zjawiska ze sobą powiązane i że tylko zwalczając każde z nich, można skutecznie zapobiegać pojawieniu się pozostałych

Źródła dewiacji
W zależności od przyjętej koncepcji, socjolodzy upatrują źródeł dewiacji w odmiennych przyczynach.

• koncepcje biologiczne: według nich źródła dewiacji leżą w cechach wrodzonych dewiantów (nacisk na cechy fizyczne).

• koncepcje psychologiczne: źródła dewiacji leżą w cechach osobowości. W tym ujęciu stany psychiczne są dziedziczne, nie podlegają kontroli jednostki i odpowiadają za niekonwencjonalne zachowania.

• koncepcje funkcjonalistyczne: przestępczość i dewiacja wynikają z napięć strukturalnych. Jeżeli cele jednostki postawione są zbyt wysoko i nie może ona spełnić tych aspiracji za pomocą dostępnych środków, rodzi się zachowanie dewiacyjne.

• koncepcje interakcjonistyczne: dewiacja jest wytworem społeczeństwa. Zachowania dewiacyjne wyuczone są w większości w grupach pierwotnych, na takiej samej zasadzie jak zachowania praworządne. Jest to proces interakcji między dewiantami a niedewiantami.

• koncepcje konfliktowe: dewiacja jest świadomym wyborem, często natury politycznej. Dewiacja dotyczy wszystkich warstw społeczeństwa i należy ją rozumieć w kontekście nierówności i konfliktów pomiędzy interesami różnych grup społecznych.

• teorie kontroli: dewiacja jest wynikiem zachowania równowagi między impulsami, które skłaniają do dokonania czynu przestępczego a mechanizmami kontroli społecznej powstrzymującymi od takich czynów.

Pyt 19.

Perspektywa psychologiczna nie ukazuje nam całej prawdy. Nie sięga istoty problemu, bo leży on głębiej.

20). Typowe Cechy uzależnień

Uzależnieniu towarzyszą nieprzyjemne doznania psychiczne, stany lękowe, strach, poczucie winy. Czynności nałogowe przytępiają je, natomiast stanowiąc ucieczkę nie dają odczuć pozytywnych. Osoba uzależniona odczuwa strach przed objawami odstawienia środka lub zaprzestania działań, stąd też towarzyszy jej lęk związany z ewentualnym wyczerpaniem możliwości kontynuacji. Osoba taka - świadoma pojawiającego się czy istniejącego uzależnienia - próbuje przekonać siebie
i otoczenie, że tak nie jest, że nie jest to stan uzależnienia, co jest ewidentnym oszukiwaniem siebie. Stan psychiczny uzależnionego ulega pogorszeniu wobec faktu zauważenia przymusowego charakteru uzależnienia. Osoba uzależniona uświadamia sobie najczęściej w późniejszej fazie, negatywny charakter działań i skutki, ale postępujące osłabienie woli utrudnia lub uniemożliwia porzucenie nałogu. Problemu uzależnień nie można omawiać w oderwaniu od skutków, jakie one powodują. Cechy uzależnień już te skutki odsłaniają, a zatem ocena czy dane zjawisko jest nałogiem, czy nie, też znajduje się w jakiś sposób w sferze skutków.

Pyt 21.

W ramach profilaktyki integralnej ważnym elementem jest dążenie do zapobiegania zjawiskom
i zachowaniom problematycznym.

w perspektywie integralnej chodzi o konsekwentne zapobieganie wszelkim, a nie tylko niektórym zachowaniom i postawom, które są szkodliwe, gdyż zaburzają rozwój dzieci i młodzieży ( że koncentrując się w danym momencie na jakimś specyficznym zagrożeniu (np. nikotyna, alkohol, narkotyk, nieodpowiedzialna inicjacja seksualna, choroby weneryczne i AIDS, pornografia, przestępczość, przemoc, demoralizacja, telewizja, Internet, hazard, itd.) )w sposób świadomy
i konsekwentny wspomagamy oddziaływania z innych obszarów profilaktyki i wychowania.

Profilaktyka integralna cechuje się zatem całościowością swych celów i obszarów działania. Owa całościowość i kompletność ma podwójny wymiar. Z jednej strony zakłada ona patrzenie na wychowanka jako na całość psychofizyczną i duchowo-społeczną. Z drugiej strony wymaga całościowego spojrzenia na różnorodne formy zagrożeń w wieku rozwojowym oraz na kompetencje życiowe, którymi powinien dysponować wychowanek. Innymi słowy profilaktyka integralna stara się w pełni respektować fakt, że sięganie po substancje psychoaktywne, współżycie seksualne przed-
i pozamałżeńskie, przemoc i agresja, przestępczość, niepowodzenia szkolne i inne niepokojące zachowania to zjawiska ze sobą powiązane i że tylko zwalczając każde z nich, można skutecznie zapobiegać pojawieniu się pozostałych.37 Z oczywistych względów profilaktyka integralna jest działaniem holistycznym nie tylko w odniesieniu do wychowanka w całym bogactwie jego wewnętrznych uwarunkowań, ale także w odniesieniu do grup i środowisk społecznych, które wpływają na jego sytuację i zachowania i które z tego względu powinny być włączone w działania profilaktyczne (rodzice i rodzina, parafia, szkoła, grupy rówieśnicze, psycholodzy i pedagodzy szkolni, policja, instytucje samorządowe, organizacje pozarządowe, itp.

22). Dwa zagrożenia formowania się sfery duchowej?

Stawianie pytania o sens życia nie daje gwarancji, że znajdziemy prawdziwe odpowiedzi. Coraz częściej nazywamy duchowością coś, co nią nie jest. Dla przykładu, odczucia estetyczne czy zachwyt nad pięknem przyrody nie wystarczy, by człowiek zrozumiał samego siebie. Istnieje zatem groźba zastąpienia duchowości jej namiastką, a nawet karykaturą.

Gdy człowiek jest pusty duchowo lub gdy rozwija w sobie jedynie namiastkę duchowości, wtedy nie może w sposób świadomy i wolny kierować swoim istnieniem. Nie ma wolności bez duchowości. Człowiek niedojrzały duchowo zwykle uzależnia się od swego ciała (np. od jedzenia, lenistwa, popędów), od subiektywnego myślenia (różne postaci iluzji i zaprzeczania prawdy
o samym sobie), od emocji (kierowanie się tym, co przyjemne emocjonalnie, a nie tym, co wartościowe), od nacisków środowiska (robię to, co większość, bo sam nie wiem, kim jestem i po co żyję), od osób czy rzeczy.

23). Dwa wymogi dojrzałej postawy wobec życia

Dojrzałość duchowa wychowanka może być weryfikowana na podstawie jego sposobu rozumienia własnej rzeczywistości cielesnej, psychicznej, moralnej i społecznej, a także na podstawie jego sposobu odnoszenia się do rzeczywistości we wszystkich tych sferach. Dojrzały duchowo wychowanek nie redukuje siebie do sfery cielesnej, lecz uczy się takiego kierowania ciałem, by wyrażało ono miłość poprzez obecność, pracowitość i czułość. Podejmuje decyzje w oparciu o prawdę i odpowiedzialność, a nie w oparciu o doraźne stany emocjonalne czy subiektywne poglądy. Dąży do tego, by mieć rację w działaniu, a nie tylko w myśleniu. Dojrzałość duchowa uwalnia od dyktatury subiektywnego myślenia i umożliwia szukanie prawdy, która wyzwala: prawdy w sferze moralnej, społecznej i religijnej, a także w sferze wartości i wolności.

Dojrzała duchowość oznacza, że człowiek nie wymyśla jakiejś "wizji" siebie, lecz odkrywa obiektywną prawdę o sobie: o tym, co go rozwija i prowadzi do radości oraz o tym, co mu zagraża i prowadzi do kryzysu. Taki człowiek ma świadomość, że nie istnieje „łatwe szczęście” (czyli osiągnięte bez wysiłku, dyscypliny i norm moralnych) i że nie można rozwijać jednej sfery człowieczeństwa kosztem innych sfer.

---