Dieta jako naturalne źródło potencjalnych składników uzupełniających leczenie

• Za substancje korzystnie oddziaływujące na zdrowie uznano:

błonnik pokarmowy,

oligosacharydy,

pochodne alkoholowe cukrów,

aminokwasy,

peptydy,

białka,

glikozydy,

alkohole,

izoprenoidy,

witaminy,

związki choliny,

bakterie kwasu mlekowego,

związki mineralne

nienasycone kwasy tłuszczowe

antyoksydanty

• Przykłady produktów funkcjonalnych i ich funkcji

• Naturalne substancje nieodżywcze

• Efekty żywieniowe NSN nie są tak dokładnie poznane jak to ma miejsce w przypadku witamin i składników mineralnych.

• Dotychczas brakuje odpowiedzi w jakim stopniu są one wchłaniane w organizmie i jaki jest ich metabolizm, a przede wszystkim nie ma informacji na temat dopuszczalnego dziennego zapotrzebowania na te związki.

• Jest to ważne gdyż niektórym NSN przypisuje się równocześnie właściwości przeciwżywieniowe, głównie z powodu hamowania trawienia i obniżania biodostępności odżywczych składników pożywienia, z którymi mogą wchodzić w niepożądane interakcje.

• Pozytywne efekty zdrowotne NSN wiążą się z:

• właściwościami przeciwutleniającymi.

• Wzmacnianiem systemu odpornościowego ustroju, który współdziała ze wszystkimi innymi fizjologicznymi układami takimi jak układ oddechowy, pokarmowy, nerwowy, moczowo-płciowy i mięśniowo-szkieletowy.

• Będąc stałym składnikiem diety człowieka mogą one bezpośrednio lub pośrednio wpływać na utrzymanie homeostazy organizmu.

• Metabolity wtórne roślin

• Do NSN należą głównie metabolity wtórne roślin, których rola polega między innymi na ochronie gatunku przed czynnikami zagrażającymi jego przetrwaniu w niesprzyjających warunkach.

• Główne grupy metabolitów wtórnych to (Harbone 1997):

• związki fenolowe (kwasy fenolowe, flawonoidy),

• terpenoidy (monoterpeny, saponiny, karetonoidy),

• związki azotowe (alkaloidy, aminy, aminokwasy niebiałkowe, glikozydy i glukozynolany).Izotiocjaniny w warzywach kapustnych

• Kapusta:

• Izotiocjanian allilu

• Izotiocjanian 3-metylosulfinopropylu

• Izotiocjanian 4-metylosulfinobutylu

• Izotiocjanian 3-metylotiopropylu

• Izotiocjanian 4-metylotiobutylu

• Izotiocjanian 2-fenyloetylu

• Izotiocjanian benzylu

• Brokuły:

• Sulforafan

• Izotiocjanian 3-metylosulfinopropylu

• Izotiocjanian 3-butenylu

• Izotiocjanian allilu

• Izotiocjanian 4-metylosulfinobutylu

• Rukiew i rzepa

• Izotiocjanian 2-fenyloetylu

Sulforafan

• Może oddziaływać bezpośrednio na poziomie komórek nowotworowych stymulując ich śmierć poprzez pobudzanie procesu apoptozy.

• Zaobserwowano to w odniesieniu do takich nowotworów jak rak okrężnicy i prostaty, ostra białaczka limfoblastyczna.

• Działa również bakteriobójczo na Helicobacter pylori.

Wytwarzanie sulforafanu podczas żucia brokułu

Indolo-3-karbinol (I3C)

• Powstaje w wyniku hydrolizy glukozynolanu: glukobrascyny obecnej w warzywach kapustnych (brokuły, brukselka).

• Najnowsze badania nad I3C koncentrują się nad oddziaływaniem na metabolizm estrogenów poprzez modyfikację struktury estradiolu, dzięki czemu obniżana jest zdolność do wspierania rozrostu chorych komórek.

• Stwierdzono, że terapia estrogenowa z udziałem I3C powoduje zahamowanie rozwoju komórek szyjki macicy zawierających brodawczaka ludzkiego HPV 16.

Karotenoidy

• Podobne strukturalnie izoprenoidy o symetrycznym łańcuchu węglowym (zwykle C40)

• najbardziej widoczne w owocach, kwiatach i warzywach (żółte, pomarańczowe, czerwone)

• scharakteryzowano 600

• likopen i -karoten to najbardziej podstawowe, z nich wywodzą się inne (cyklizacja, oksydacja, hydrogenacja, dehydrogenacja)

• kluczowy dla właściwości fizykochemicznych jest układ sprzężonych wiązań podwójnych

Podział

• Węglowodorowe (-karoten, likopen)

• utlenione - ksantofile (luteina, zeaksantyna)

• apokarotenoidy - poniżej 40 atomów węgla

• Wszystkie warzywa liściowe mają podobny skład jakościowy karotenoidów - różnice ilościowe

• najwięcej zawierają: zielona pietruszka, rzeżucha i szpinak (niewielki udział w diecie)

• w owocach, korzeniach i nasionach (chromoplasty, amyloplasty) występują większe różnice jakościowe

• główne karotenoidy niektórych owoców nie występują w aparacie fotosyntetycznym (likopen w pomidorach, apokarotenoidy w owocach cytrusowych)

• rozmieszczenie w owocach jest różne u różnych roślin (zwykle więcej w skórce niż w miąższu)

• niedojrzałe (zielone) owoce mają skład karotenoidów jak w liściach, podczas dojrzewania zmienia się.

Rola w ludzkim organizmie

• aktywność prowitaminy A - ograniczona do -karotenu i innych z -końcowymi grupami, np. -kryptoksantyna albo zeaksantyna

• ludzie z obniżonym poziomem karotenoidów są bardziej podatni na choroby zwyrodnieniowe

• karotenoidy, a szczególnie likopen, wpływają na złagodzenie przebiegu przewlekłych chorób jak CHD (choroba wieńcowa), a także pewnych odmian raka

• przypuszcza się że ich zdolności antyoksydacyjne odpowiadają za ich pozytywne działanie ale czy to jest ich rola in vivo pozostaje niewyjaśnione

• dieta bogata w pomidory przynosi lepsze rezultaty niż podawanie likopenu samodzielnie

• odwrotnie proporcjonalna zależność między wielkością spożycia karotenoidów a ryzykiem wystąpienia chorób oka

• wyższy poziom karotenoidów/antyoksydantów zmniejsza ryzyko zachorowania na kataraktę lub zwyrodnienie plamki żóltej

• wzrost spozycia luteiny i zeaksantyny zmniejsza szanse wystąpienia katarakty, inne karotenoidy nie mają tej właściwości

• ich zawartość może być modyfikowana poprzez zmiany w diecie. W ten sposób zwiększając ich spożycie można wpłynąć na redukcję ilości światła niebieskiego docierającego do tkanek wrażliwych na AMD (age-related macular degeneration) o 30-40%

Karotenoidy a gęstość kości.

• Barwniki o właściwościach antyoksydacyjnych pochodzące z roślin mogą chronić prze nadmierną utratą wapnia z kości w starszym wieku.

• W trakcie badania oceniono spożycie, alpha-karotenu, beta-karotenu, beta-kryptoksantyny, likopenu, oraz luteiny i zeaksantyny przy pomocy kwestionariusza częstości spożycia. Wyniki wykazały istnienie zależności pomiędzy likopenem a BMD kręgów lędźwiowych u kobiet oraz BMD kości biodrowej u mężczyzn. Ponadto wykazano zależność między BMD kości biodrowej u mężczyzn korelowało z wysokim spożyciem karotenoidów ogółem, luteiny i zeaksantyny i beta-karotenu.

• Takie wyniki mogą być wyjaśnieniem obserwowanej we wcześniejszych badaniach protekcyjnej roli warzyw i owoców.

Likopen

• 85% likopenu pozyskujemy z produktów na bazie pomidorów.

• Przyswajalność likopenu podnosi gotowanie i duszenie, szczególnie w oliwie.

• Ketchup pomimo dużej zawartości likopenu nie jest najlepszym jego źródłem, ze względu na to, ze 1/3 jego masy stanowi cukier.

• Likopen zapobiega głównie rakowi prostaty i ogranicza ryzyko jego wystąpienia aż o ¼ przy spożyciu 2 posiłków tygodniowo zawierających pomidory duszone w oliwie.

• Mechanizm przeciwnowotworowy nie jest dobrze znany, ale może polegać na działaniu antyoksydacyjnym i blokującym oddziaływanie androgenów na prostatę.

ALLICYNA

• Zawarta w czosnku allicyna szybko przekształca się w inne związki min. ajoen, siarczek diallilu (DAS), disiarczek diallilu (DADS).

• Uważa się, że DAS i DADS rozpuszczalne w wodzie i oliwie mogą odegrać najważniejszą rolę w profilaktyce antyrakowej spośród związków siarkowych zawartych w czosnku.

• Prawdopodobnie pochodne allicyny są skuteczne szczególnie w przypadku zapobiegania rozwojowi raka spowodowanego nitrozoaminami.

Rola błonnika w procesie trawienia

• Posiada zdolność wiązania wody,

• Zwiększa podatność na procesy fermentacyjne,

• Zwiększa lepkość papki pokarmowej,

• Wykazuje hamujący wpływ na enzymy trawienne,

• Posiada zdolność wiązania kwasów żółciowych,

• Poprzez wiązanie toksycznych produktów przemiany materii i trawienia, umożliwia ich wydalanie

Wpływ błonnika na funkcje trawienne

• Pokarmy bogate w błonnik pobudzają funkcję żucia i wydzielania śliny, poprawiając proces trawienia

• Wiążą nadmiar kwasu solnego w żołądku

• Pobudzają ruchy robaczkowe i ukrwienie jelit.

Mechanizm hipolipemiczny błonnika

• Podatność błonnika na procesy fermentacyjne pod wpływem mikroflory jelitowej, decyduje o hamowaniu wątrobowej syntezy cholesterolu.

• Zdolność wiązania kwasów żółciowych, będących nośnikiem cholesterolu hamuje ich zwrotny transport do wątroby, obniżając w efekcie poziomu cholesterolu w surowicy krwi.

• Zdolność wiązania kwasów żółciowych zmniejsza ryzyko powstawania kamieni żółciowych, dlatego, dieta bogata w błonnik pokarmowy uznawana jest za dietę zmniejszającą litogenność żółci

Wpływ rozpuszczalnych frakcji błonnika pokarmowego na poziom lipidów

Wpływ błonnika pokarmowego na poziom glikemii

• zwalnia pasaż jelita cienkiego poprzez zwiększenie lepkości treści pokarmowej w wyniku tworzenia żeli,

• zwalnia odpowiedź glikemiczną poprzez opóźnienie opróżniania żołądka i jelita cienkiego,

• zmniejsza wchłanianie glukozy i triglicerydów,

• redukuje zapotrzebowanie na insulinę oraz doustne środki hipoglikemizujące,

• frakcje nierozpuszczalne w wodzie przyśpieszają, natomiast rozpuszczalne w wodzie opóźniają pasaż treści pokarmowej przez jelito cienkie.

ŹRÓDŁA BŁONNIKA

• pieczywo pochodzące z mąk grubego przemiału

• kasze

• otręby

• Warzywa

• owoce

30g błonnika dostarczymy, jeśli zjemy:
(w nawiasach podano ilość błonnika w gramach)

Witaminy antyoksydacyjne

• Odwrotna zależność między stężeniem vit.C, vit.E, β-karotenu, a ryzykiem choroby niedokrwiennej serca,

• Przy wysokiej podaży vit.E redukcja ryzyka ch.n.s u mężczyzn o 32%, u kobiet o 65%,

• Podanie wspólnie vit.E i C ↓ ryzyko o 47% u mężczyzn i 53% u kobiet.

Bjelakovic G, Nikolova D, Gluud LL, Simonetti RG, Gluud C.

• Mortality in randomized trials of antioxidant supplements for primary and secondary prevention: systematic review and meta-analysis.
  JAMA. 2007 Feb 28;297(8):842-57.

• w porównaniu z ochotnikami zażywającymi placebo osoby zażywające witaminę E miały o 4 proc., beta-karoten o 7 proc., a witaminę A aż o 16 proc. większe ryzyko zgonu.

• W przypadku witaminy C okazało się, że nie ma ona wpływu na śmiertelność.

• Jedynym przeciwutleniaczem, który zmniejszał ryzyko śmierci, był selen.
  
  

Przykłady źródeł pokarmowych antyoksydantów

Bioflawonoidy

Flawonoidy - związki organiczne, występują w różnych częściach roślin

Różnice w budowie pierścienia heterocyklicznego pozwalają rozróżnić:

• Katechiny

• Flawonole /kwercetyna,myricetyna,kemferol/

• Flawony

• Antocyjanidyny i in.

Źródła flawonoidów - warzywa, owoce, herbata, wino

Mechanizmy ochronnego działania wina i soku z winogron:

• Podwyższanie poziomu cholesterolu HDL

• Hamowanie agregacji płytek krwi

• Wzrost aktywności antyoksydacyjnej osocza

• Hamowanie podatności LDL na oksydację

• Obniżenie stężenia Lp(a)?

Rolę tą spełniają przede wszystkim niealkoholowe frakcje poliefenolowe (kwercetyna, myricetyna, katechina, epigallokatechina) wg.Rice-EwansA.C.1996

Wino, czy sok ?

SOK

• Flawonoidy w kompleksach polime- rycznych,

• Utrudnione trawienie,

• Słaba rozpuszczalność w wodzie,

• Gorsze wchłanianie,

• Słabsze właściwości antyoksydacyjne

WINO

• Fermentacja,

• Rozpad na monomery,

• Ok.10% zawartości alkoholu,

• Stan rozpuszczalny,

• Silny wpływ antyoksydacyjny

Zawartość związków fenolowych w czerwonym i białym winie, w piwie i soku z winogron wyrażona w mg/l. ( wg Miyagi Y.1997)

Skład flawonoidów czarnej herbaty

• Katechiny - 30%

• Tearubiginy - 47%

• Teaflawiny - 13%

• Flawonole - 10%

3-galusan epigalokatechiny
(EGCG)

• Jest najsilniejszym antyoksydantem zawartym w zielonej herbacie.

• EGCG blokuje aktywność receptora VEGF (Vascular Endothelial Growth Factor-naczyniowo śródbłonkowy czynnik wzrostu), który odgrywa zasadniczą rolę w inicjowaniu angiogenezy. Jest to podstawowy mechanizm antynowotworowego działania zielonej herbaty.

• EGCG hamuje wzrost in vivo wielu szczepów komórek rakowych, w tym białaczki szpikowej, raka nerki, skóry, piersi, jamy ustnej i prostaty.

Potencjał antyoksydacyjny herbaty

2 filiżanki = 1 kieliszek = 4 jabłka

herbaty wina

Naturalne źródła bio-flawonoidów

Źródła flawonoidów

• Herbata - 48%

• Cebula - 29%

• Jabłka - 7%

Definicja żywności funkcjonalnej

„Żywność może być uznana za funkcjonalną, jeśli udowodniono jej korzystny wpływ na jedną lub więcej funkcji organizmu ponad efekt odżywczy, a której wpływ polega na poprawie stanu zdrowia, samopoczucia i / lub zmniejszeniu ryzyka chorób”

Functional Food Science in Europe- FUFOSE - BJN.1999

Definicja

„Żywność funkcjonalna musi przypominać swoją postacią żywność konwencjonalną i wykazywać korzystne oddziaływanie w ilościach, które oczekuje się, że będą normalnie spożywane z dietą - nie są to tabletki ani kapsułki, ale część składowa prawidłowej diety.”

FUFOSE - 1999

Aby dany produkt spożywczy zaliczyć do żywności funkcjonalnej, należy naukowo udokumentować jego przydatność w pełnieniu roli ochronnej lub leczniczej u wszystkich konsumentów, lub wybranej grupy pacjentów.

„Żywność funkcjonalna, to specjalnie opracowane produkty spożywcze o określonych i udokumentowanych naukowo korzyściach zdrowotnych, które powinny być spożywane jako część codziennej diety.”

G. Mazza EU. Tenerife, April, 2001

Klasyfikacja żywności funkcjonalnej z uwagi na zaspokajanie określonych funkcji w profilaktyce chorób:

• Zmniejszająca ryzyko chorób układu krążenia

• Zmniejszająca ryzyko chorób nowotworowych

• Zmniejszająca ryzyko osteoporozy

• Zmniejszająca ryzyko zaburzeń czynnościowych jelit

• W chorobach metabolicznych i trawiennych

• Dla kobiet w ciąży i karmiących

• Dla niemowląt

• Dla sportowców i in.

Klasyfikacja żywności funkcjonalnej z uwagi na specyficzny skład

• Wzbogacona (w wapń)

• Niskoenergetyczna (np. z aspartamem, )

• Wysokobłonnikowa

• Probiotyczna

• O obniżonej zawartości sodu

• O obniżonej zawartości cholesterolu

• Bogata w NNKT

• Energetyzująca i inne.

Kurkumina

• Badania na myszach wykazały, ze kurkumina zapobiega wystąpieniu guzów wywoływanych przez różne czynniki kancerogenne.

• Wydaje się, że może być ona skuteczna w zapobieganiu i terapii różnych typów nowotworów w tym raka żołądka, jelita, okrężnicy, skóry i wątroby. Prawdopodobnie oddziaływuje zarówno na etapie inicjacji jak i promocji. Szczególnie korzystne działanie obserwuje się w przypadku raka okrężnicy dzięki redukcji poziomu cyklooksygenazy (COX-2)

Kurkumina

• Niektóre badania wskazują na hamowanie powstawania nowych naczyń krwionośnych w procesie angiogenezy, pozbawiając w ten sposób nowotwór możliwości dowozu substancji energetycznych.

• Słabą przyswajalność kurkuminy zwiększa użycie pieprzu. Zawarta w nim piperyna 1000 razy podnosi zdolność absorpcji tego związku.

Wskazania do stosowania preparatów uzupełniających niedobory żywieniowe

Reprezentatywne badania sposobu żywienia i stanu odżywienia Polaków

* Zawartość sodu, fosforu oraz potasu w dietach Polaków była wyższa niż zalecana.

* Niedobór wapnia wystąpił u 77% chłopców i mężczyzn oraz 88% dziewcząt i kobiet.

* Niedobory żelaza w diecie stwierdzono wśród 34% chłopców i mężczyzn oraz wśród 85% dziewcząt i kobiet.

* Niedobory cynku u 62% chłopców i mężczyzn oraz 72% dziewcząt i kobiet.

* Niedobory miedzi u 86% chłopców i mężczyzn oraz 96% dziewcząt i kobiet.

* Średnia zawartość witaminy A w przypadku kobiet w wieku 26-60 lat przekraczała zalecane normy. Jednocześnie, wśród 34% diet dziewcząt i kobiet stwierdzono jej niedobór. W dietach chłopców i mężczyzn niedobór wyniósł 24%.

* Średnia zawartość witaminy E we wszystkich grupach, z wyjątkiem dziewcząt w wieku 1-3 lat, była wyższa niż zalecana. Jednocześnie, wśród 22,7% diet chłopców i mężczyzn oraz 38,1% diet dziewcząt i kobiet stwierdzono niedobór tej witaminy.

* Niedobór witaminy B1 - 48,6 % chłopców i mężczyzn oraz 77,9% dziewcząt i kobiet.

* Niedobór witaminy B2 - 58,3% chłopców i mężczyzn oraz 68% dziewcząt i kobiet.

* Niedobory witaminy PP - 45,8% chłopców i mężczyzn oraz 71% dziewcząt i kobiet.

* Niedobór witaminy B6 -43% chłopców i mężczyzn i 58% dziewcząt i kobiet.

* Niedobór witaminy C 45% badanych

Przyczyny powstawania niedoborów

• Czynniki żywieniowe

• Styl życia

• Stany fizjologiczne charakteryzujące się zwiększonym zapotrzebowaniem na składniki odżywcze: ciąża i karmienie piersią

• Podeszły wiek

• Alkoholizm

• Palenie papierosów

• Narkomania

• Choroba nowotworowa

• Choroby przewodu pokarmowego

• Zespół złego wchłaniania

Sposoby wzbogacania diety
w substancje odżywcze

Stosowanie:

• Żywności wzbogacanej

• Suplementów diety

• Środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego (ŚSSPŻ)

Żywność a zdrowie

OBLIGATORYJNE WZBOGACANIE ŻYWNOŚCI

• jodowanie soli

• wzbogacanie margaryny
  w witaminy A i D

• wzbogacanie mąki
  w kwas foliowy (rozważane)

DOBROWOLNE WZBOGACANIE ŻYWNOŚCI

• soki i napoje bezalkoholowe (wit C, Ca)

• przetwory zbożowe (wit B1, B2, B6, B12, PP, kwas foliowy, Ca, Fe)

• mleko i produkty mleczne (wit A, D3, Ca)

• wyroby cukiernicze (wit B1, B2, B6, B12, PP, kwas foliowy, Ca, Fe)

Pozostałe substancje wykazujące efekt odżywczy lub fizjologiczny

• Aminokwasy (np. BCAA)

• Kwasy tłuszczowe (np. Omega 3, CLA)

• Błonnik

• Lecytyna

• Preparaty pszczele

• Preparaty eznymatyczne

• Substancje ergogeniczne

• Koenzym Q

• Glukozyloamina

• Metylosulfometan MSM

• Chrząstka rekina

• Substancje ergogeniczne

• Luteina

• Skwalen

• Produkty roślinne i ekstrakty

Częstotliwość stosowania suplementów w przebadanych populacjach kształtowała się od 8% wśród mężczyzn ze środowiska wiejskiego do 28% wśród kobiet, mieszkanek Warszawy

• Dla porównania: rozpowszechnienie stosowania suplementacji notuje się:

• w USA - około 46% osób dorosłych i ponad połowa amerykańskich dzieci powyżej 3 lat otrzymuje witaminy i składniki mineralne w postaci farmaceutyków.

• w Japonii - 10%.

• We Francji -15%,

• w Północnej Irlandii -21%,

• w Niemczech -33% wśród mężczyzn i 40% wśród kobiet.

Kto pomaga wybrać suplementy?

• Badania TNS OBOP przeprowadzono w

2006 r. na grupie 1003 osób powyżej 15 roku życia.

• Bez względu na wiek, przy zdobywaniu wiedzy o suplementach diety, połowa Polaków korzysta z porady farmaceuty.

• W ok. 40% rodzin dzieci odżywiane są takimi samymi produktami jak ich rodzice. Tylko 33% matek dostosowuje jadłospis rodzinny do potrzeb dziecka

Przyczyny niedoborów u dzieci

• Monotonne, mało urozmaicone żywienie

• Typowe dla wieku dziecięcego częste choroby infekcyjne

• Mała ilość witamin i minerałów w diecie w okresie jesienno-zimowo-wiosennym

• Zwiększone ich zużycie podczas dużego wysiłku fizycznego.
  
  

Powody zalecania suplementacji diety dzieci przez lekarzy

• Po chorobie, kuracji antybiotykowej - 96%

• Profilaktycznie - 90%

• Wspomaganie rozwoju fizycznego organizmu - 90%

• Zmniejszona odporność organizmu, podatność na choroby - 88%

• Brak apetytu - 82%

• Przeciwdziałanie anemii - 77%

• Problemy z kośćmi i zębami - 69%

• Apatia, przygnębienie - 63%

• Problemy z cerą i skórą - 61%

• W trakcie choroby, przeziębienia - 54%

• Stres, rozdrażnienie, nadpobudliwość dziecka - 53%

• Dieta spowodowana alergią - 48%

W jakich sytuacjach matki podają preparaty wielowitaminowe?

• Profilaktycznie, przez cały rok - 46%

• Gdy pora roku sprzyja zachorowaniom - 39%

• W czasie przeziębienia, choroby - 36%

• Bez specjalnych powodów - 28%

• Gdy dziecko często choruje - 18%

• W okresie rekonwalescencji - 15%

• Gdy dziecko nie ma apetytu lub jest na diecie - 9%

• Gdy dziecko szybko rośnie - 8%

• Gdy dziecko ma problemy z cerą / ze skórą - 5%

• Gdy dziecko jest nadpobudliwe - 5%

• Gdy dziecko ma uczulenie, alergię - 5%

• Gdy dziecko jest apatyczne, przygnębione - 4%

• Gdy dziecko się szybko męczy - 4%

• Gdy dziecko jest płaczliwe, marudzi - 4%

• Gdy dziecko ma słabe zęby, kości - 4%

• Gdy dziecko ma anemię - 3%

Uzupełnianie niedoborów NNKT

• Eksperci PTP i PTBnM zalecają w codziennym żywieniu kobiet w ciąży łączne spożycie kwasów EPA i DHA od 1,0 do 1,5g. W żywieniu niemowląt najlepszym źródłem LC-PUFA (DHA i ARA) jest pokarm kobiecy, pokrywający zapotrzebowanie na wszystkie składniki odżywcze do 6 m.ż. Należy zalecić ostrożność w spożywaniu ryb morskich kobietom w ciąży i dzieciom do 7-go roku życia; szczególnie tuńczyk i łosoś nie powinny być częściej spożywane niż 1 raz w tygodniu ze względu na zwiększone ryzyko zatrucia rtęcią i/lub dioksynamii. W tej grupie uzupełnieniem niedoborów w diecie powinny być suplementy o kontrolowanej zawartości EPA i DHA.

Składniki mineralne i witaminy w diecie redukcyjnej (1300 kcal) dzieci otyłych

• Spożycie dla dziewcząt (13-15 lat) i dzieci (7-9 lat) w stosunku do zaleceń wynosiło odpowiednio: wapnia 51 i 57%, żelaza 45 i 72%, cynku 58 i 72%, miedzi 51 i 40%, witaminy E 54 i 78%, tiaminy 59 i 80%, niacyny 60 i 71%.

• Stosowanie w żywieniu osób z nadwagą diet redukcyjnych może prowadzić do niedoborów niektórych witamin i składników mineralnych.

Kobiety ciężarne i karmiące

Suplementacja przed zajściem w ciążę

• Zalecenia zespołu ekspertów powołanych przez Ministerstwo Zdrowia: kobiety w wieku rozrodczym, które mogą zajść w ciążę powinny spożywać 0,4 mg kwasu foliowego dziennie w celu zapobieżenia wystąpieniu u ich potomstwa wady cewy nerwowej.

• Dieta kobiet ciężarnych pokrywa tylko w ok. 50% dzienne zapotrzebowanie na kwas foliowy.

Suplementacja w ciąży

• W Polsce kobietom w ciąży warto zalecać suplementację witaminami i mikroelementami.

Dotyczy to zwłaszcza kobiet:

• przed 16. rokiem życia,

• w ciąży wielopłodowej,

• cierpiących na niepowściągliwe wymioty,

• palących papierosy,

• spożywających alkohol,

• pijących w dużych ilościach kawę,

• używających środki odurzające,

• przewlekle chorych,

• w niekorzystnej sytuacji ekonomicznej

• z niedowagą przed ciążą

Suplementację zaleca się także kobietom obciążonym wywiadem położniczym:

• stanem przedrzucawkowym w poprzedniej ciąży

• nadciśnieniem

• cukrzycą

Składniki odżywcze - przykłady zaleceń

• Żelazo

• Dieta ciężarnych w Polsce pokrywa zapotrzebowanie na żelazo jedynie w 40-80%.

• Aby zapobiec niedokrwistości z niedoboru żelaza zaleca się uzupełnianie niedoborów tego pierwiastka w II i III trymestrze ciąży

• Witamina C

• Suplementację witaminą C w dawce 80 mg/dobę zaleca się jedynie kobietom, u których występuje zwiększone ryzyko jej niedoboru (ciąża wielopłodowa, nadciśnienie tętnicze indukowane ciążą, cukrzyca ciężarnych).

• Wapń

• Suplementacja szczególnie wskazana jest u pacjentek ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia nadciśnienia indukowanego ciążą (stan przedrzucawkowy w poprzedniej ciąży), ciążą wielopłodową, cukrzycą, chorobami nerek, stanem przedrzucawkowym w rodzinie.

• Wapń może być dostarczany w postaci cytrynianu lub węglanu

wapnia w dawce 200-500 mg, 2-3 razy dziennie w trakcie posiłku.

• Jod

• Stosowanie preparatów zawierających jod jest szczególnie zalecane w regionach górskich i podgórskich.

• Optymalny preparat powinien być właściwie skomponowany.

• Przy dobieraniu witamin i mikroelementów

należy zawsze pamiętać, że nie zawsze preparaty zawierające największe ich ilości są najlepszym rozwiązaniem, szczególnie dla pacjentki w okresie ciąży.

• Okres prekoncepcyjny i I trymestr wymaga

zupełnie innej suplementacji niż II, III trymestr i okres laktacji.

Poziom bezpieczeństwa i ryzyko przedawkowania wybranych witamin i związków mineralnych proponowanych jako
suplementy diety kobietom w ciąży

Składniki odżywcze wzbudzające najwięcej kontrowersji

• Dodawanie witaminy A do suplementów diety w okresie ciąży

u pacjentek racjonalnie się odżywiających wydaje się bezcelowe.

• Dodawanie selenu do suplementów diety wydaje się nieuzasadnione ze względu na duże ryzyko jego przedawkowania

Zmiany w funkcjonowaniu organizmu w starszym wieku

• mniej wydajnie pracuje układ pokarmowy (zmniejszenie wydzielania soków trawiennych, zahamowanie ruchów robaczkowych), co może powodować częste występowanie niestrawności, biegunek lub zaparć.

• maleje odporność organizmu

• niekorzystne zmiany zachodzą w układzie kostno-szkieletowym, gdzie następują zaburzenia w gospodarce wapniowo-fosforowej prowadzące do zrzeszotnienia kości zwanego osteoporozą.

• zmiany nie omijają również układu krążenia i dotyczą przede wszystkim wzrostu ciśnienia tętniczego, oraz utraty elastyczności tętnic, która może być spowodowana przez miażdżycę.

Osoby starsze

• U ludzi starych dochodzi do upośledzenia mechanizmu adaptacyjnego wchłaniania Ca z przewodu pokarmowego.

• zaleca się, aby kobiety po 60 roku życia zwiększyły spożycie wapnia do 1100 mg.

• W przypadku konieczności suplementacji Ca preparatami jego soli najczęściej stosuje się Calcium carbonicum i Calcium gluconicum.

• Deficyt witaminy D pojawia się często wśród osób prowadzących domowy tryb życia, szczególnie zimą. Jej niedobór należy korygować podając odpowiednie dawki witaminy D2 i D3 - z suplementacją przynajmniej 1 g wapnia dziennie.

• Osobom starszym zaleca się profilaktycznie 600 j. m./dobę

Inne niedobory w starszym wieku

• Witamina B12 - Dość częste niedobory, których przyczyną są m.in. zmiany morfologiczne błony śluzowej całego przewodu pokarmowego.

• Niedobory żelaza u osób starszych często są spowodowane zmniejszoną, z racji wieku,  zdolnością wchłaniania z przewodu pokarmowego

Osoby starsze chore na cukrzycę

• Korzystna może okazać się codzienna suplementacja preparatami multiwitaminowymi, szczególnie w przypadku osób spożywających posiłki o małej kaloryczności.

• Wszystkie osoby w podeszłym wieku powinny

przyjmować przynajmniej 1200 mg wapnia dziennie.

Kwas foliowy a otępienie

• Obserwacja ponad 500 starszych osób:

• Niedobór kwasu foliowego zwiększa ryzyko otępienia ponad trzykrotnie

• Odkrycie to wymaga dokładnej analizy, możliwe, że niedobór kwasu foliowego jest objawem postępującej demencji a nie jej przyczyną.
  

Magnez i kwas foliowy a ryzyko udaru mózgu u palaczy

• Zbadano ryzyko wystąpienia udaru mózgu w grupie 26556 fińskich palaczy papierosów (mężczyźni), w wieku od 50 do 69 lat.

• Duże spożycie magnezu było związane ze statystycznie mniejszym ryzykiem udaru niedokrwiennego, natomiast nie wpływało na ryzyko krwotoku śródmózgowego ani podpajęczynówkowego.

• Wysokie spożycie kwasu foliowego obniża ryzyko udaru mózgu o 20%.

Profilaktyka chorób układu krążenia

• Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego dotyczące profilaktyki ChNS przewidują podawanie kwasu foliowego w ilości 400 ųg łącznie z witaminą B6 - 2 mg i B12 - 6 ųg dziennie u pacjentów ze stężeniem homocysteiny w osoczu powyżej 10 ųmol/l i wysokim ryzykiem ChNS

Witamina D a ryzyko choroby niedokrwiennej serca

• Badanie objęło 1739 osób, średnia wieku 59 lat, 5 lat obserwacji.

• Niskie stężenie witaminy D we krwi zwiększa ryzyko zawału serca, niewydolności serca i udaru mózgu o 62%.

Bjelakovic G, Nikolova D, Gluud LL, Simonetti RG, Gluud C.

Mortality in randomized trials of antioxidant supplements for primary and secondary prevention: systematic review and meta-analysis.
JAMA. 2007 Feb 28;297(8):842-57.

• W porównaniu z ochotnikami zażywającymi placebo osoby zażywające witaminę E miały o 4 proc., beta-karoten o 7 proc., a witaminę A aż o 16 proc. większe ryzyko zgonu.

• W przypadku witaminy C okazało się, że nie ma ona wpływu na śmiertelność.

• Jedynym przeciwutleniaczem, który zmniejszał ryzyko śmierci, był selen.
  
  

Profilaktyka chorób układu krążenia- błonnik pokarmowy

• Frakcje rozpuszczalne w wodzie: hamowanie wątrobowej syntezy cholesterolu.

• Zdolność wiązania kwasów żółciowych, będących nośnikiem cholesterolu hamuje ich zwrotny transport do wątroby, obniżając w efekcie poziomu cholesterolu w surowicy krwi.

• Za skuteczne uznaje się dawkę od 2g do 10g na dobę.

Czynniki zwiększające ryzyko AMD

• Występowanie AMD w rodzinie - u osób, w których rodzinie występowała ta choroba, ryzyko jej rozwoju jest zwiększone.

• Ryzyko zwiększa się wraz z wiekiem.

• Dieta niedoborowa

ZWYRODNIENIE PLAMKI ŻÓŁTEJ OKA
Niedobór w diecie

• witaminy C

• witaminy E,

• cynku

• luteiny i zeaksantyny

Badania przeprowadzone w Harvard University wykazały, że podawanie co najmniej 6 mg luteiny w codziennej diecie blisko dwukrotnie zmniejsza ryzyko wystąpienia uszkodzenia plamki żółtej (ok. 46%).

Zaleca się spożywanie
5 mg luteiny i 1 mg zeaksantyny każdego dnia.

Możliwość wystąpienia niedoborów składników odżywczych, zależnie od obszaru resekcji

Podsumowanie

• Najlepszą metodą zapobiegania niedoborom składników odżywczych jest racjonalna dieta, dostosowana do potrzeb organizmu

• Stosowanie suplementacji diety powinno być poprzedzone poradą u specjalisty, a czas stosowania suplementacji musi być ograniczony do momentu ustąpienia objawów niedoborów

Skuteczność suplementacji

Podstawowym warunkiem skuteczności suplementacji jest przyjmowanie

takich ilości poszczególnych składników z preparatami farmaceutycznymi,

aby łączne spożycie danego składnika z racją pokarmową i preparatem

stanowiło około 100% zalecanego dziennego spożycia żywnością.

Suplementy diety - wątpliwości

• dawki witamin i składników mineralnych mogą przekraczać dawki zalecane lub nawet dawki lecznicze

• dostępne dane naukowe nie pozwalają na ustalenie najwyższych bezpiecznych, dopuszczalnych ilości (UL - Upper Level) dla wszystkich witamin i składników mineralnych

Interakcje leków z witaminami i solami mineralnymi

• Kwas foliowy i witamina B6 zmniejsza skuteczność leków przeciwdrgawkowych oraz barbituranów.

• Witamina E wspomaga działanie czynników zapobiegającym zakrzepom i dlatego nie może być stosowana z lekiem przeciwzakrzepowym Coumadin (warfarin).

• Preparaty wapnia, cynku i magnezu obniżają skuteczność działania antybiotyków z grupy chinolonów.

• Preparaty cynku, magnezu, wapnia, żelaza, Witaminy B2 oraz witaminy C mogą obniżać wchłanianie tetracyklin.

• Witamina K hamuje działanie preparatu Coumadin. W czasie stosowania preparatu nie należy jeść produktów bogatych w witaminę K np. wątróbki

• Koenzym Q 10 zmniejsza efektywność Coumadinu.

Interakcje między preparatami witaminowymi i mineralnymi

• Długotrwałe stosowanie preparatów potasu ma negatywny wpływ na wchłanianie witaminy B12 i może prowadzić do jej niedoborów.

• Długotrwałe przyjmowanie β-karotenu obniża poziom witaminy E we krwi.

Biooleje. Wskazania terapeutyczne.Preparaty w obrocie aptecznym

Aterogenne oddziaływanie nasyconych kwasów tłuszczowych, to:

◊ wzrost poziomu cholesterolu całkowitego

◊ wzrost poziomu LDL-cholesterolu

◊ wzrost produkcji frakcji VLDL

◊ zwiększenie krzepliwości krwi

◊ dysfunkcja śródbłonka naczyniowego

◊ zwiększenie insulinooporności

◊ arytmia

◊ wzrost ciśnienia tętniczego

Jednonienasycone kwasy tłuszczowe - MUFA

Kwas oleinowy C18:1 - oliwa z oliwek, olej rzepakowy bezerukowy

• Zmniejszenie stężenia cholesterolu całkowitego,

• Redukcja LDL-C,

• Brak wpływu na frakcję HDL,

• Zalecane spożycie od 10 do 15 % energii.

Aterogenne oddziaływanie kwasów tłuszczowych trans

Przykładowe źródła pokarmowe kwasów TRANS

Źródła pokarmowe kwasów TRANS
g/100g produktu

NNKT

Kwasy tłuszczowe wielonienasycone, których organizm nie potrafi sam syntetyzować noszą nazwę NNKT - Niezbędnych Nienasyconych Kwasów Tłuszczowych.

NNKT warunkują prawidłowy rozwój i wzrost organizmu, zapewniają właściwy stan skóry, pełnią ważna role w budowie i funkcjonowaniu błon komórkowych, regulują proces transportu i dystrybucji lipidów. Jednocześnie zapobiegają nadciśnieniu, powstawaniu zakrzepów w naczyniach krwionośnych, odpowiadają za prawidłowy poziom cholesterolu we krwi, a także zwiększają ukrwienie serca. NNKT służą także jako materiał wyjściowy do produkcji hormonów tkankowych - eikozanoidów - wpływających na czynność wielu narządów i tkanek.

PUFA

• Kwasy tłuszczowe omega-3 (n-3)

• Kwasy tłuszczowe omega-6 (n-6)

KWASY n - 6
linolowy /LA/, arachidowy /AA/, gammalinolenowy /GLA/

Są składnikiem błon komórkowych, niezbędnym substratem do syntezy kwasu arachidonowego, prekursorem kilku prostaglandyn, trombooksanów i prostacyklin, związków regulujących stan naczyń krwionośnych, agregację płytek krwi, skurcze mięśni gładkich oraz procesy zapalne.

KWASY n-6

(kwas linolowy C18:2)

• Redukuje stężenie LDL-C

• Zmniejsza gotowość prozakrzepową poprzez zubożenie płytek w kwas arachidonowy,

• Brak wpływu na TG,

• Zaleca się 6-7% energii

KWASY OMEGA-3

• kwas alfa-linolenowy, będący prekursorem kwasów omega-3

• kwas eikozapentaenowy (EPA)

• kwas dokozaheksaenowy (DHA)

Są głównym składnikiem fosfolipidów błon komórkowych, przede wszystkim siatkówki, mózgu i plemników; stanowiąc ok. 36% wszystkich kwasów tłuszczowych w nich występujących.

Kwasy n-3 pełnią role w zapobieganiu i profilaktyce:

• Choroby niedokrwiennej serca i udaru mózgu,

• W prawidłowym rozwoju siatkówki i mózgu,

• Chorobach autoimmunologicznych (lupus,nephropatia)

• Choroba Crohn`a,

• Rak piersi, prostaty i jelita grubego,

• Łagodnym nadciśnieniu tętniczym,

• Reumatoidalnym zapaleniu stawów.

• Leczeniu depresji.

Mechanizmy biologicznego działania kwasów omega-3

Codzienne spożywanie lub suplementacja 1g kwasów tłuszczowych omega-3, zmniejsza ryzyko nagłego zgonu u osób po przebytym zawale serca o 42%, w wyniku przeciwdziałania arytmii
Circulation (4) 2002r

• Aby uzyskać korzystne efekty biologiczne dla zdrowia człowieka, proporcja pomiędzy spożyciem kwasów omega-6 (tłuszcze roślinne) a kwasów omega-3 w codziennej diecie powinna wynosić 5-6 :1.

Rekomendacje ekspertów dla osób dorosłych

• W związku z bardzo niskim spożyciem ryb morskich w populacji polskiej istnieje pilna konieczność nasilenia akcji edukacyjnej w celu uzyskania wzrostu spożycia kwasów EPA i DHA w codziennych dietach do optymalnego poziomu 1grama dziennie.

• W grupach podwyższonego ryzyka chorób układu krążenia, nowotworowych i reumatoidalnych oraz chorób neurodegeneracyjnych należy w miarę możliwości zwiększyć zawartość kwasów EPA i DHA do 1,5grama dziennie.

• Podstawowym źródłem obu tych kwasów powinny być ryby morskie, a w szczególności śledzie, makrela, łosoś, dorsz, flądra, halibut, a ich spożycie powinno stanowić 2 posiłki tygodniowo.

• W przypadku niemożności spełnienia tych zaleceń należy stosować suplementy kwasów EPA i DHA o zdeklarowanej ich zawartości w preparatach.

Zalecenie stosowania kwasów omega-3 wg AHA

Ryzyko objawów ubocznych przy spożywaniu rekomendowanych dawek kwasów omega-3

Uwaga

• Przy podawaniu leków przeciwpłytkowych i przeciwzakrzepowych, co jest bardzo częste u pacjentów kardiologicznych, istnieje niebezpieczeństwo nasilenia krwawień.

• Stąd nie poleca się u takich pacjentów suplementacji dodatkową dawką kwasów omega-3, przekraczającą 1g/dziennie.

• Kwasy omega-3 dostarczone z dietą w odpowiedniej proporcji tj. EPA:DHA 2:3 zostają wbudowane w fosfolipidy błon komórkowych, gdzie m. in. regulują produkcję leukotrienów i prostaglandyn.

• DHA w mózgu płodu gromadzi się pomiędzy 26 a 40 tygodniem ciąży i wpływa na funkcję neuronów tj. transmisję sympatyczną i odpowiedź bioelektryczną.

• DHA jest niezbędny dla funkcjonowania rodopsyny i jej stężenia w zewnętrznych pręcikach siatkówki, co ma ścisłe powiązanie z ostrością widzenia.

• DHA ma istotny wpływ na tkankę kostną płodu i dziecka zwiększając wchłanianie wapnia.

• Kwasy EPA i DHA wpływają na prawidłową syntezę surfaktantu.

Kliniczne konsekwencje niedoboru EPA i DHA.

• Spowolnienie dojrzewania mózgu i hamować rozwój intelektualny i psychoruchowy dziecka.

• Zaburzenia widzenia u niemowląt i dzieci.

• Niedobór EPA i DHA w żywieniu kobiet w ciąży stanowić zagrożenie życia dla wcześniaków ze względu na możliwość wystąpienia niewydolności oddychania spowodowanej niedoborem surfaktantu

• EPA i DHA odgrywają rolę w regulacji odporności na zakażenia wirusowe i bakteryjne.

• Wpływ na mechanizmy epigenetyczne niektórych chorób, w szczególności na powstawanie cukrzycy typu I.

• Istnieją pośrednie dowody, że niedobór EPA i DHA w żywieniu dzieci może zwiększać ich nadwrażliwość komórkową na alergeny.

Zalecenia ekspertów

• Eksperci PTP i PTBnM zalecają w codziennym żywieniu kobiet w ciąży łączne spożycie kwasów EPA i DHA od 1,0 do 1,5g. W żywieniu niemowląt najlepszym źródłem LC-PUFA (DHA i ARA) jest pokarm kobiecy, pokrywający zapotrzebowanie na wszystkie składniki odżywcze do 6 m.ż. Należy zalecić ostrożność w spożywaniu ryb morskich kobietom w ciąży i dzieciom do 7-go roku życia; szczególnie tuńczyk i łosoś nie powinny być częściej spożywane niż 1 raz w tygodniu ze względu na zwiększone ryzyko zatrucia rtęcią i/lub dioksynamii. W tej grupie uzupełnieniem niedoborów w diecie powinny być suplementy o kontrolowanej zawartości EPA i DHA.

Zalecenia cd.

• Suplementy zawierające EPA i DHA są szczególnie zalecane dzieciom obciążonym rodzinną historią chorób układu krążenia oraz nadwagą i otyłością. Mogą one zapobiegać zaburzeniom gospodarki lipidowej i nadciśnieniu tętniczemu.

Tłuszcz rybi, a reakcje alergiczne

Podaż 1g kwasów omega-3 przez rok u pacjentów z astmą poprawia u 40% natężoną pojemność wydechowa pierwszosekundową (FEV1)

Joel Schwartz AJCN 2000

Fitosterole = sterole roślinne

Źródła pokarmowe steroli roślinnych :

• Oleje roślinne - od 100-500mg/100g

• Rośliny strączkowe - ok. 220mg/100g

• Nasiona sezamu, słonecznika -

- 500-700mg /100g

Ryzyko ch.n.s, a sterole

Dzienna podaż nie mniej niż 2g steroli lub stanoli powoduje redukcję ryzyka choroby niedokrwiennej serca o 25%.

Oleje roślinne

• Oleje zawierające przeważającą ilość estrów nienasyconych kwasów tłuszczowych (olejowy, linolowy, linolenowy są płynne, a z dominujacą ilością nasyconych kwasów tłuszczowych (laurynowy, mirystynowy, palmitynowy, stearynowy) są stałe.

• Oleje roślinne mogą być wykorzystywane jako rozpuszczalniki substancji lipofilnych i służyć do przygotowywania maści, kremów (podłoże - olej kakaowy), emulsji, zawiesin, mydeł.

• Niektóre oleje wykazują aktywność biologiczną, np. zawierające NNKT, uczestniczące w biosyntezie składników błon komórkowych, eikozanoidów.

BIOOLEJE

Naturalne oleje roślinne o wysokiej zawartości niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych - NNKT, zawierające ponadto inne związki biologicznie czynne takie jak witaminy, fosfolipidy, fitosterole.

Oleje zawierające przewagę nasyconych kwasów tłuszczowych

• Olej kakaowy (cacao oleum)

• Olej kokosowy (cocois oleum)

• Olej palmowy (palmae oleum)

Oleje zawierające przewagę
jednonienasyconych kwasów tłuszczowych

• Olej arachidowy (arachidis oleum)

• Olej oliwkowy (olivarum oleum)

• Olej rzepakowy (rapae oleum)

• Olej rycynowy (ricini oleum)

Oleje zawierające przewagę wielonienasyconych kwasów tłuszczowych

• Olej migdałowy (Amygdalarum oleum)

• Olej z nasion bawełny (Gossypii oleum)

• Olej słonecznikowy (Helianthi oleum)

• Olej sojowy (Sojae oleum)

• Olej lniany (Lini oleum)

• Olej z owoców awokado (Perseae oleum)

• Olej sezamowy (Sezami oleum)

• Olej wiesiołkowy (Oenotherae oleum virginum)

• Olej z nasion ogórecznika (Boraginis oleum)

• Olej z zarodków pszenicy (Tritici embryonis oleum)

Olej sojowy - sojae oleum

• Otrzymywany z nasion soi Glycine soja.

• Olej zawiera ok. 50% kwasu linolowego.

• Służy do otrzymywania lecytyny, stosowanej w leczeniu HLP oraz profilaktyce miażdżycy.

• Profilaktycznie w miażdżycy i hipercholesterolemii. W postaci emulsji do zywienia pozajelitowego (Lipofundin) i jako dodatek do kąpieli przy suchej skórze (Balneum Hermal)

LECYTYNA

• Lecytyna jest źródłem substancji o charakterze witamin: choliny i inozytolu.

• Cholina - jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania mózgu, błon komórkowych, wątroby.

• Inozytol - jest składnikiem błon komórkowych wspomagającym metabolizm tłuszczu. Zapewnia również prawidłowe funkcjonowanie neuroprzekaźników.

Przeciwwskazania i działania niepożądane

• Nadwrażliwosć na lecytynę

• Niekiedy może powodować nudności, wymioty, wzdęcia lub biegunki.

• Dawkowanie: do kilku gramów dziennie przez wiele tygodni

Oleje zawierające kwas gamma-linolenowy

Olej wiesiołkowy i olej z ogórecznika

Wskazania: w leczeniu wspomagającym zaburzeń hormonalnych (cukrzyca, zespół napiecia przedmiesiączkowego), zaburzeń przemiany lipidów, przewlekłych chorób skóry, chorób alergicznych, nadpobudliwości u dzieci i dorosłych.

Interakcje: Nie stosować z lekami które powodują wydłużenie czasu krwawienia. Podawany łącznie z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi wydłuża ich działanie.

OLEJ Z WIESIOŁKA
oenotherae oleum

• Olej wytłaczany w temperaturze nie wyższej niż 30C z nasion wiesiołka dziwnego, wiesiołka dwuletniego i innych gatunków z rodzaju Oenothera L.

• Powinien zawierać nie mniej niż 9% kwasu gammalinolenowego i 73,5% kwasu linolowego.

OLEJ Z WIESIOŁKA

• Stosowany w celu uzupełnienia niedoborów NNKT

• Preparaty zawierający kapsułkowany olej lub olej z maceratem czosnkowym

Olej z nasion ogórecznika
boraginis oleum

• zawiera NNKT: kwas γ-linolenowy (18-25%), kwas linolowy (30-40%) oraz kwas oleinowy (15-19%)

• Ma takie samo zastosowanie jak olej wiesiołkowy.

• Preparaty zawierające kapsułkowany olej z ogórecznika: Boracelle, Biogal, Boragoglandyna 100 (mieszanina z olejem słonecznikowym) , Neoglandyna

Olej z zarodków pszenicy

• Zawiera kwas linolowy (57%), linolenowy (8%), α-tokoferol

• Stosowany w celu uzupełnienia niedoborów NNKT i witaminy E, w stanach wyczerpania, pomocniczo w leczeniu miażdżycy, zewnętrznie w odmrożeniach, oparzeniach.

Olej z pestek dyni

• Zawiera kwasy: linolenowy, linolowy, oleinowy, tokoferole, karotenoidy, fitosterole.

• Zmniejszają aktywność 5α-reduktazy oraz hamują wiązanie testosteronu oraz DHT do receptorów androgenowych.

• Działają przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo.

• Stosowany w preparatach stosowanych w celu zmniejszenia dolegliwości związanych z rozrostem gruczołu krokowego oraz w hipercholesterolemii.

Olej z zarodków kukurydzy

• Zawiera kwas linolowy (do 60%), oleinowy (25-35%), palmitynowy (9-20%), tokoferole, fitosterole.

• Zastosowanie: w leczeniu objawów łagodnego rozrostu stercza.

Olej lniany - lini oleum

• Otrzymywany jest przez wyciskanie na zimno nasion lnu zwyczajnego.

• Jest żółty, klarowny, o swoistym zapachu

• Ma zastosowanie w dermatologii i kosmetologii. Zewnętrznie w owrzodzeniach i stanach zapalnych skóry.

• Zawiera głównie kwas linolenowy i linolowy. Dostarcza NNKT, i obniża poziom cholesterolu.

LINOMAG

Seria preparatów

(maść, krem, płyn) stosowanych w oparzeniach, pękaniu skóry, wysypkach alergicznych, odleżynach

LINIMER i BIOFLAX

Olej wątłuszowy - tran leczniczy

• Olej otrzymywany jest z wątroby wątłusza (dorsza) i innych gatunków

• Zawiera ok. 85% glicerydów nienasyconych kwasów tłuszczowych, głównie olejowego, linolowego, palmitooleinowego, EPA i DHA

• Zawiera witaminę A i D3

• Wskazania

• dla dzieci i niemowląt powyżej pierwszego miesiąca życia

• dla osób z niedoborami WNKT omega-3 oraz witamin A, D, E

• W okresie rekonwalescencji.

• Profilaktycznie w okresie większego zapotrzebowania na witaminy i NNKT.

• Wspomagająco: w dolegliwościach związanych z okresem menopauzy jak osteoporoza, atrofia skóry i błon śluzowych

Interakcje

• Neomycyna zmniejsza wchłanianie witaminy A.

• Leki przeciwdrgawkowe i barbiturany -witaminy D.

• Ze względu na zawartość witaminy D tran należy ostrożnie stosować z glikozydami naparstnicy.

Przeciwwskazania

• Hiperwitaminoza D

• Hiperkalcemia

• ZZW

• Kamica nerkowa

• Ostrożnie u osób z niewydolnością nerek

TRAN

Wpływ suplementacji diety matki długołańcuchowymi kwasami tłuszczowymi n-3 podczas ciąży i w laktacji na poziom IQ u dzieci w wieku 4 lat.

IB Helland, L. Smith, Hellad. Saarem, OD Saugstad, CA Drevon

Pediatrics vol 111 no 1 January 20003

Wnioski:

Suplementacja diety matki wielonienasyconymi długołańcuchowymi kwasami tłuszczowymi n-3 podczas ciąży i laktacji korzystnie wpływa na późniejszy rozwój umysłowy dzieci.

Olej z wątroby rekina grenlandzkiego

• Zawiera alkiloglicerole, które gromadzą się w błonie komórek bakteryjnych i nowotworowych i ją uszkadzają. Pobudzają fagocytozę i powstawanie przeciwciał

• Ecomer - wskazania: stany rekonwalescencji, stany zmniejszonej odporności, pomocniczo w przewlekłych zakażeniach, radio i chemioterapii.

• Ekogal, Iskial, Selamer, Viatamarin.

Olej z wątroby rekina nowozelandzkiego i tasmańskiego

• Zawiera skwalen, alkiloglicerole i omega-3

• Skwalen jest prekursorem hormonów sterolowych. Pobudza komórkową i humoralną odpowiedź układu odpornościowego.

• Wskazania: Leczenie miażdżycy, łuszczycy, hipertriglicerydemii, pomocniczo w reumatoidalnym zapaleniu stawów, podczas radio i chemioterapii, w chorabach na tle alergicznym, astmie, cukrzycy.

• Biomarine 750-kapsułki

Interakcje i przeciwwskazania

• Mogą nasilać działanie leków przeciwzakrzepowych (kwas EPA wydłuża czas krwawienia) oraz NLPZ.

• Nie należy stosować u chorych na hemofilię, oraz u osób przyjmujących leki przeciwzakrzepowe

• Nie zaleca się stosowania w ciąży.

---