Pod pojęciem ryzyka rozumie­my zagrożenie osiągnięcia zamie­rzonych celów, którym jest wynik finansowy. Ryzyko jest równo­znaczne z wystąpieniem zdarzeń działających negatywnie na sytua­c­ję banku.

W przypadku ryzyka znane jest p-stwo zdarzeń, a w przypadku niepewności nie. W sytuacji ban­ku mamy do czynienia z niepew­no­ścią a nie z ryzykiem.

Ryzyko w działalności finan­sowej możemy podzielić na ryzy­ko w obszarze finansowym (to r. typowo bankowe i mające podsta­wo­we znaczenie w działalności banku) i ryzyko w obszarze tech.-organizacyjnym, które dzielimy na:

r. związane z kwalifikacjami zatrudnionego personelu

r. wynikające z niewłaści­wych zasad funkcjonowania kontroli wewn i księgowości,

r. kradzieży,

r. ataków terrorystycznych,

r. rozliczeń (występuje wów­czas gdy nie występuje jednocześnie wymiana płatności. Przy transakcjach walutowych istnieje niebezpieczeństwo, że jedna ze stron nie wywiąże się ze swoich zobowiązań i po otrzy­maniu płatności nie dostarczy wymaganej waluty. Niebezpie­czeń­stwo to wynika z różnicy czasowej w terminie płatności).

Jak przebiega transakcja walu­towa

Jest to wymiana jednej waluty na drugą wg określonego kursu i w określonym terminie dostawy waluty. Jednym z elementów jest data rozliczenia jest to termin wymiany walut) i instrukcja płatnicza (określa miejsce dokonania płatności).

Banki zarządzają r. rozlicze­niowym poprzez ustalenie limitu rozliczenia, które ogranicza cał­ko­­wity dzienny wolumen trans. walutowych.

Ryzyko w obszarze fin. dzielimy na

r. wyniku

r. płynności

Ryzyko wyniku to niebez­pieczeństwo nieosiągnięcia przez bank zamierzonego wyniku fin. Ryzyko wyniku (r. adekwatności kapitałowej) dzielimy na:

r. związane z partnerem transakcji czyli bank nie zrea­lizuje założonego wyniku na skutek częściowej lub całkowitej straty wynikającej z niewy­wiązania się ze swoich obowią­zków przez partnera transakcji lub pogorszenie jego standingu. Dzielimy je na:

r. niewypłacalności w transakcjach bilansowych,

r. niewypłacalności w transakcjach pozabilansowych tradycyjnych (dot ryzyka udzie­lonych przez bank gwarancji, poręczeń, akceptacji weksli),

r. niewypłacalności w tran­sa­kcjach instrumentami pochodnymi (chodzi tu o instru­menty, które nie przechodzą przez giełdę, np. kontrakty FRA, opcje na stopę procentową i kursy, itd.)

r. rynkowe w transakcjach bilansowych i pozabilansowych, które dzielimy na:

r. stopy procentowej (to możliwy negatywny wpływ zmian stóp proc na dochody i wartość netto jednostki)

r. walutowe (to niebezpie­czeństwo pogorszenia się sytuacji banku na skutek niekorzystnych zmian kursu walutowego. Banki zarządzają tzw. Pozycją walutową. Pozycja dewizowa danej waluty jest to różnica między należnościami i zobowiązaniami w tej walucie banki w celu utrzymania pozycji dewizowych na odpowiednim poziomie korzystają z między­ban­kowego rynku walutowego.

Kiedy w danej walucie N>Z, to bank zajmuje pozycję długą. W tej sytuacji niekorzystne dla wyniku finansowego banku jest wzrost wartości złotówki czyli aprecjacja złotego.

Kiedy N<Z jest odwrotnie.

r. rynkowe

r. spadku cen metali szla­che­tnych (dot. głównie spadku cen złota będącego składnikiem aktywów).

R. płynności to zagrożenia częściową bądź całkowitą utrata zdolności do terminowego regulo­wania dyspozycji płatniczych klientów przez bank. Oznacza to, że zagrożona jest zdolność banku do spłacenia zobowiązań. Jedną z przyczyn jest niewłaściwe zarzą­dza­nie strukturą czasową akty­wów i pasywów banku. Inną może być jego zła syt. fin. na skutek np. złych kredytów.

W I przypadku do stanu płynności można dojść ponosząc pewne dodatkowe koszty. W II przypad­ku, gdy informacja o złej syt. dojdzie do opinii publicznej, może dojść nawet do bankructwa.

R. adekwatności kapitałowej ma odpowiedzieć na pytanie czy struktura aktywów banku, które są finansowane kapitałami wł. i obc. jest właściwa i gwarantuje wypła­cal­ność banku oraz czy przy splocie niekorzystnych sytuacji może doprowadzić do tego, że kapitały własne nie będą w stanie amortyzować ewentualnych strat.

Mierniki dot. r. adekwatności kapitałowej służą do oceny jak ryzykowne są kierunki, w które bank decyduje się inwestować, czyli jakie ryzyko niesie za sobą struktura aktywów banku. Wska­źniki te mają służyć do oceny, czy kapitały własne banku są w stanie pokryć ewentualne straty, na które narażony jest bank, gdy nastąpi niekorzystny dla niego splot okoliczności. Takim miernikiem jest wskaźnik wypłacalności [KW / (∑ N + Z) * wsk. ryzyka] * 100%

Istnieją 3 granice tego współczynnika:

1. powinien być > 8%

2. jeśli bank działa do 12 m-cy, to musi być > 15%

3. jeśli bank działa 12-24 m-ce, to > 12%

Wskaźnik ten mierzy w ilu % A, po uwzględnienia ryzyka, które są zaangażowane, są pokryte przez KW. Im wsk. jest wyższy tym większe bezp.

R. niewypłacalności partnera w transakcjach bilansowych dzielimy na:

r. kredytowe jest to zagrożenie, że odsetki lub kapi­tał, lub jedno i drugie kredytu lub pap. wart. nie zostaną spłacone zgodnie z umową. Jest najwię­kszym źródłem ryzyka w syste­mie bankowym i wynika z faktu, że największą sferą działalności banku jest udzielanie kredytów. Jest to ryzyko nie wywiązania się kontrahenta ze swoich zobow. kredytowych. Banki zarządzają i mierzą to ryzyko poprzez regu­lar­ne sprawdzanie zdolności kredytowej czyli oceny wiary­godności kredytowej swoich partnerów. Ryzyko to oceniają agencje ratingowe.

R. straty z tyt. spadku wartości dłużnych pap. wart. to ryzyko spowodowane tym, że emitent ma złe wyniki finansowe i to obniża jego standing i doprowadza do spadku wartości papierów dłużnych przez niego wyemitowanych.

R. straty z tyt. spadku wartości udziałów

R. straty z tyt. niewypłacalności dywidendy

R. straty z tyt. spadku wartości akcji (dot. spadku całego indeksu giełdowego).

Ryzyko rynkowe w transakcjach bil. i pozabil. dzielimy na:

r. rynkowe

r. stopy procentowej

r. walutowe

r. spadku cen metali szlachetnych

R. rynkowe to r. cenowe wyni­kające z niekorzystnego dla banku kształtowania się cen instrumen­tów finansowych.

R. stopy procentowej dzielimy na:

R. inwestycyjne (pojawia się kiedy zmiany rynkowych % powodują zmiany wartości ryn­ko­wej instrumentów fin. o stałej stopie proc. tj. obligacje, bony sk.

Wzrost rynkowej % powoduje spadek ceny (wartości bieżącej) takiego instrumentu i odwrotnie.

R. dochodu odnosi się do ryzyka straty dochodu, kiedy terminy zmian % zaciągniętych kredytów bądź przyjętych lokat i udzielonych kredytów nie są ideal­nie zsynchronizowane.

Jeśli A>P czyli N>Z, to wzrost % powoduje dodatkowy zysk, a spadek % powoduje stratę.

Jeżeli A<P czyli N<Z to wzrost % powoduje stratę, a spadek % powoduje dodatkowy zysk.

R. walutowe, to niebezpie­czeństwo pogorszenia się syt. fin. banku na skutek niekorzystnej zmiany kursu walutowego. Pozycja danej waluty jest to różnica pomiędzy N i Z w danej walucie.

Gdy N>Z - p. długa

Strata - jeśli waluta krajowa umocni się, a waluta obca osłabi (deprecjacja).

Zysk - jeśli waluta krajowa osłabi się, a waluta obca umocni (aprecjacja).

Gdy N<Z - p. krótka (jest odwrotnie jaw wyżej)

Gdy N=Z - p. zrównoważona (zamknięta).

Dwa rodzaje kwotowań:

1. bezpośrednie (USD/PLN) to takie, w którym walutą bazową jest waluta zagraniczna, a walu­tą kwotowaną jest waluta krajowa

2. pośrednie - odwrotnie.

Rodzaje ryzyka powodujące upadki banków:

1. Straty na kredytach czyli r. kredytowe, które prowadzi do utraty płynności a w rezultacie może prowadzić do bankructwa.

2. Nieuczciwość zarządu lub głównych dealerów.

3. Ryzyko stóp proc.

W latach 80-tych w ST. Zjednoczonych nastąpiła fala bankructw banków hipotecznych.

Przyczyny wzrostu ryzyka w działalności bankowej:

Tkwiące w zmianach na rynku usług finansowych:

globalizacja i umiędzyna­rodowienie rynków finanso­wych powoduje wzrost konku­rencji i obniżenie marż

zmiana struktury klientów loku­jących wkłady w bankach, wzrasta znaczenie dużych klientów negocjujących marże

rozwój finansowania przed­sięwzięć gospodarczych z pominięciem banków np. poprzez giełdę, emisję obligacji.

Zmiany w zasadach kształ­towania stóp proc. i kursów walu­towych będących skutkiem decyzji strategicznych co do mecha­nizmów funkcjonowania gospodarek. Generalnie przyjmu­je się, że na poziom % wpływają: podaż i popyt na pieniądz, inflac­ja, interwencjonizm państwowy.

Ryzyko kursowe pojawiło się po roku 1973 czyli po upadku systemy z Bretton Woods.

Od 1880 do czasu wielkiego kryzysu panował system waluty złotej. Panowała swoboda wywo­zu i przywozu złota w skali świata, co pozwalało wymieniać rządom krajów złoto na banknoty i odwrotnie.

Pod koniec II wojny światowej rządy krajów alianckich spotkały się w Bretton Woods w lipcu 1944 r. by ustalić stosunki walu­towe po wojnie. Na koniec tej konferencjo powołano MFW i Międzynarodowy Bank Rozwoju.

Tylko $ ameryk. miał być wymie­nialny na złoto po stałym kursie 35% za uncję. W rezultacie wartość wszystkich innych walut ustalono w stosunku do $. Upadek systemu z Bretton Woods nastąpił w 1973 r. i od tej pory podlegają wahaniom.

Czynniki określające kursy walutowe:

1. Relatywne stopy procento­we (inwestor chcąc osiągnąć jak najwyższą stopę zwrotu, obser­wuje różne stopy zwrotu na rynkach i porównuje je. Inwes­tor np. kupuje walutę wyżej oprocentowaną bo ma tendencję do aprecjacji)

2. Parytet siły nabywczej (to miara relatywnej siły nabywczej różnych walut. Określa się go poprzez porównanie cen tego samego towaru lub koszyka towarów w różnych krajach wyrażonych w jednej walucie, którą jest najczęściej $ amer.)

3. Sytuacja gospodarcza (bilans płatn., wzrost gosp., % inflacji, % bezrobocia, podaż pieniądza, deficyt budż)

Bilans płatniczy składa się z:

b. obrotów bieżących - zawiera bilans handlowy (E + I) i b. usług, przelewów i dochodów + szara strefa,

b. kapitałowego - składa się z b. inwestycji bezpośrednich i spekulacyjnych. Jeżeli saldo b. płatniczego jest dodatnie

4. Czynniki polityczne (zwią­zane z wyborami, interwencje banku centralnego na rynku walutowym).

5. Oczekiwania rynku - krót­ko­terminowe zmiany kursów są rezultatem tego co uczestnicy kursu oczekują., ale tylko do momentu ogłoszenia kursów. Jeśli oczekiwania były zbyt pozytywne (negatywne), to nastą­piła przesadna relacja kursu i ogłoszenie informacji powoduje, że reakcja po fakcie jest odwrotnego kierunku.

Metody mierzenia ryzyka bankowego

Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego działający przy Banku Rozliczeń Międzynaro­dowych w Bazylei zajmuje się opracowywaniem przepisów prawnych regulujących funkcjo­nowanie systemów bankowych.

W przypadku r. kredytowego rozróżniamy dwie grupy:

do mierzenia r. związane z pojedynczą transakcją i tu wyko­rzy­stuje się analizą dyskryminacyjną i metodę credit scoring

do liczenia ryzyka związa­nego z całym systemem kredy­towym wykorzystuje się metodę wariancji i kowariancji.

W przypadku r. stopy procentowej wykorzystuje się metodę luki (szacuje zmianę dochodów z danego portfela w wyniku zmiany stopy proc., kursu walutowego), duracji i elasty­czności (służą do policzenia zmian w wartości bieżącej A i P, jeśli zadziała któryś z czynników ryzyka)

Do mierzenia r. walutowego można wykorzystywać metodę luki.

Do mierzenia wszystkich ryzyk rynkowych wykorzystuje się metodę VAR.

Metoda VAR

Szacuje MAX stratę na portfelu jaka może nastąpić przy zało­żonym poziomie ufności w określonym przedziale czasowym. Pozwala badać łączny wpływ r. rynkowych, na jakie narażony jest dany portfel.

VAR zawsze oblicza p-stwo, zgodnie z którym straty będą mniejsze od wyliczonej kwoty. Wyliczona kwota może być stracona w ściśle określonym czasie, uzależnionym od okresu na jaki przyjęto stałość portfela (zwany okresem przetrzy­my­wania. Jeśli okres przetrzymy­wania jest zdefiniowany jako 1 dzień, a współczynnik ufności 1-α=0,95 (czyli średnio jest 95% szansy, że strata na portfelu będzie niższa niż wyliczona VAR), to wtedy, przy tych dodatkowych założeniach def VAR jest następująca: VAR jest to MAX kwota jaką można stracić na portfelu w ciągu 24h przy 95% współczynnika ufności. Metoda VAR pozwala odpowiedzieć na pytania:

ile możemy stracić w danym portfelu w ciągu 1-go dnia i z jakim p-stwem

ile możemy stracić w ekstremalnych okolicznościach

jakie możemy osiągnąć korzy­ś­ci z dywersyfikacji portfela

który z obszarów działal­ności banku obarczony jest największym ryzykiem.

Ryzyko mierzą wskaźniki dynamiki i struktury w ujęciu nominalnym i realnym.

Jeśli mamy wsk. dynamiki Dx (w ujęciu nominalnym) którego poziom znamy w roku t i (t-1), to chcąc znać jego ujęcie realne obliczamy:

Drx = [(Dr - r)*100%] / (100+r)

Jeżeli zjawisko jest strumie­niem, to jednym z najlepszych wsk. jest wskaźnik

Sx = (X / K) * 100%, gdzie X to zyzk netto, a K to kapitał własny.

Realną stopę zyskowności mierzy się następująco:

Srx = [(Sx - r) / (100 + r)] * 100%

Jeśli Srx=0 to znaczy, że zre­a­lizowany zysk nominalny poz­wa­­la tylko na utrzymanie realnej wartości KW

Jeżeli Srx>0 to zreali­zowany zysk nominalny jest wyższy od skutków deprecjacji KW z powodu inflacji i pozwala na podwyższenie ich wartości

Jeżeli Srx<0, to nominalny zysk nie pokrywa w pełni strat inflacyjnych w KW. Realna ich wartość ulega obniżeniu.

Sterowanie ryzykiem polega na podejmowaniu przedsięwzięć mających na celu ograniczenie r. do dopuszczalnych norm. Rodzaje sterowań:

aktywne - czyli podejmo­wanie przedsięwzięć oddziału­jących na przyczyny występo­wania ryzyka. Wykorzystuje się tu instrumenty pochodne (tj. FRA, opcje), które polegają na tworzeniu do otwartej pozycji (np. walutowej) pozycję przeci­w­stawną tak, aby występowała ujemna koleracja.

pasywne - podejmowanie przedsięwzięć oddziałujących na skutki, a więc mających na celu zmniejszenie wpływu nies­po­dziewanych strat na sytuację banku.

Porozumienie bazylejskie z 1988 narzuciło MIN wlk. KW, które należy utrzymyeać jako zabezpieczenie wysokości zaan­ga­żowania banku wc klientów:

k. podstawowy

k. zapasowy

k. rezerwowy

+ zobow. podporządkowane i niepodzielny wynik fin. z lat ubiegłych.

Rodzaje A i wagi przypisy­wa­nego im ryzyka

waga „0%” - gotówka w kasie, rezerwa obowiązkowa, należności rządów państw OECD z pewnymi wyjątkami i banków centralnych tych państw, papiery dłużne emito­wane przez rządy krajów OECD i inne rządy mające gwarancje krajów OECD

waga „20%” - należności od banków i krajów OECD, papiery dłużne tych krajów, pap. watr. agencji rządowych krajów OECD, obligacje samorządów lokalnych krajów zrzeszonych w OECD, papiery dłużne EBI, należności od innych podmiotów mających gwarancję OECD.

waga „50%” - kredyty udzie­lane innych podmiotów, cele ustalone hipoteką na nieruchomości, którą dłużnik zamieszkuje.

waga „100%” - inne należności i pap. wart.

RYZYKO KREDYTOWE

Rezerwy są jednym z narzędzi przeciwdziałania ryzyku kredy­towemu. Banki są obowiązane przynajmniej raz na kwartał dokonywać przeglądu N i udzie­lonych Z pozabilansowych oraz dokonać ich klasyfikacji: od skarbu państwa, od osób prawnych, pozostałe.

Klasyfikacja N od pozostałych:

normalne-opóźnienie nie przekracza 1 m-ca oraz syt. dłużnika nie budzi obaw.

pod obserwacją-opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek nie przekracza 1 m-ca, syt. dłużnika nie budzi obaw, ale naruszone są kryteria przy udzielaniu kredytu (rezerwa poniżej 2% kwoty)

poniżej standardu-opóźnienie 1-3 m-ce lub st. dłu­ż­nika może stanowić zagrożenie terminowości spłaty (20%)

wątpliwe-opóźnienie 3-6 m-cy (50%)

stracone-opóźnienie ponad 6 m-cy lub dłużnik został postawiony w stan likwidacji lub upadłości (100%).

Rezerwy celowe są księgowane w ciężar kosztów i obniżają zyski. Rozwiązanie rezerwy, w później­szych okresach wpływa na wzrost zysków.

Banki nie lubią tworzyć rezerw, bo pogarszają one ocenę banku oraz nie wszystkie stanowią koszt uzyskania przychodu (np. rezerwy utworzone zgodnie z ustawą o r-ści). Zgodnie z ustawą o pod. doch. za koszty uważa się rezerwę w wys. 25% wątpliwych kredytów i 100% - jeśli nieściągalność kredytu została usprawiedliwiona przez upadłość lub likwidację dłużnika.

Ryzyko kredytowe to niebezpieczeństwo niespłacenia przez dłużnika kredytu wraz z odsetkami i należnymi prowiz­jami.

Głównym czynnikiem przyznania przez bank kredytu jest pozytywna ocena zdolności kredytowej, a metoda wskaźni­kowa służy do jej oceny. Analizę wskaźnikową możemy prowadzić w 3 aspektach:

porównanie z ważnym punktem odniesienia - z pewną wartością standardową

porównanie w czasie - obliczając wsk. dla więcej niż 1-go roku można sprawdzić jego trend. Porównanie w czasie pozwala na podjęcie działań zanim problem stanie się nierozwiązywalny.

porównanie branżowe - porównujemy ze średnim wsk. w danej branży.

Na podst. tych wsk. bank kwalifikuje przedsiębiorstwa do odpowiedniego profilu z punktu widzenia ryzyka:

Profil A - przeds. Musi mieć spełnionych przynajmniej 5 wsk. z profilu A, może mieć tylko 1 wsk. na poziomie alarmowym, musi mieć cechy przeds. O profilu A.

Przeds. nie ma problemu z otrzymaniem kredytu.

Profil B - 5 wsk. o wartościach z profilu B lub lepszych, max 1 wsk. na poziomie alarmowym, mieć cechy przeds. o profilu B.

Przeds. jest zdolne do spłaty, ale istnieje obowiązek zabezpieczenia.

Profil C - przynajmniej 5 wsk. o wartościach z profilu C lub lepszych, max 3 wsk. na poziomie alarmowym, mieć cechy przeds. o profilu C.

Zabezpieczenie jest obowiązkowe, a jego wlk. jest równa kredyt+odsetki.

Profil D - max 4 wsk. na poziomie alarmowym, mieć cechy przeds. o profilu D.

Nie spełnia podst. warunków do udzielenia kredytu.

RYZYKO STOPY PROCEN­TO­­WEJ

Ryzyko st.proc. to możliwy negatywny wpływ zmian stóp proc na dochody i wartość netto jednostki. Wielkość ryzyka stanowi funkcję wielkości i kierunków zmian stopy procentowej oraz wielkości i ter­mi­nów zapadalności i wymagal­ności pasywów i aktywów banku. Zmiany stóp proc. mogą nieść straty bądź zyski, w zależności od terminów zapadalności i wyma­galności oraz od częstości zmian % A i P oraz w zależności od tego mogą być klasyfikowane do wrażliwych lub niewrażliwych na zmianę %.

Przeszacowanie następuje w okre­sie z góry określonym w umowie lokaty lub kredytu, po której % lokaty lub kredytu może być zmieniona.

A niewr. na zmianę %:

Długoterm. kredyty o st.stop.proc

Długoterm. pap. wart. o st.stop.proc

Kredyty hipoteczne o stałym oproc.

P niewr. na zmianę %:

Długoterm. lokaty o st.stop.proc

Kapitał własny (kapitał akcyjny)

Obligacje lub certyfikaty depozytowe o stałym oproc., wyemitowane przez bank.

A wrażl. na zmianę %:

Kredyty o zmiennym oproc.

Krótkoterm. pap. wart.

Długoterm. kredyty przeszacowywane w ciągu najbliższego roku

Bony pieniężne emitowane przez NBP

P wrażl. na zmianę %:

Depozyty i lokaty krótkoterminowe

Certyfikaty depoz. o stopie proc. zmienianej w ciągu roku

Krótkoterminowe środki pozyskane z NBP

R. stopy % dzielimy na:

r. dochodu (mierzone meto­dą luki)

r. inwestycyjne (związane z wartością pap wart. która zmie­nia się wraz ze zmianą %) i dzielimy je na:

r. ceny

r. reinwestowania

LUKA bada tylko wpływ zmian % na dochody. Analiza luki dokonywana jest na okres 1 roku i jest to różnica pomiędzy aktywami wrażliwymi na zmianę % (RSA), a pasywami wrażliwy­mi na zmianę % (RSL) w danym roku.

Luka dodatnia gdy RSA>RSL, tzn. jeśli % wzrosną w danym roku, to bank może oczekiwać wzrostu dochodów odsetkowych netto.

Wskazuje, że więcej aktywów niż pasywów zmienia wysokość w danym roku.

Luka ujemna gdy RSA<RSL - odwrotnie

Luka skumulowana dla aktywów i pasywów w podokresach wrażliwych na zmianę % plus luka aktywów i pasywów jest równa ZERO.

Założenia przy analizie luki

1. Luka jest uzależniona od harmonogramów spłat. Wszys­tkie płatności zostaną dokonane zgodnie z umowami.

2. % zmieniają się o tę samą wielkość dla A i P dla każdego okresu.

3. Nie uwzględnia przyszłego wzrostu, spadku, zmiany A i P.

4. Nie uwzględnia zmian wartości pieniądza w czasie.

5. Zakłada, że zmiana % dla RSA i RSL następuje w środku danego okresu czasu, co ozna­cza inaczej, że każdego dnia taka sama wielość RSA i RSL jest przeszacowywana w danym okresie.

6. Wybór różnych okresów czasu przynosi różne rezultaty.

Terminowe stopy procentowe - krzywa dochodowości

Krzywa dochodowości przedsta­wia wysokość stóp proc. jako funkcje terminów płatności. Dla różnych instrumentów fin. mamy różne krzywe dochodowości. (płaska, normalna, malejąca).

Przyjmuje się, że kształt krzywej dochodowości zawiera w sobie prognozy wszystkich przyszłych stóp proc. Te prognozowane stopy proc. noszą nazwę terminowych stóp procent. i są traktowane jako prognoza przyszłych stóp proc. wygene­rowana przez cały rynek. Są to prognozy, którymi posługuje się w danym momencie rynek przy zawieraniu transakcji termino­wych i przy wycenie instrumen­tów pochodnych. Czyli z krzywej dochodowości możemy obliczyć stopy procentowe prognozowane dla przyszłych okresów czasu i wykorzystujemy ją do obliczania wartości bieżącej przyszłych przepływów pieniężnych.

BID = WIBID

OFFER = WIBOR

WIBID i WIBOR to też krzywe dochodowości - depozyty i kredy­ty wzięte na określone okresy czasu.

RYZYKO INWESTYCYJNE

Polega na zmianie ceny instrumentu fin. w związku ze zmianami %, co prowadzi do zmiany wartości portfela inwes­tycyjnego, a w ogólnym przypad­ku do zmiany wartości aktywów i pasywów.

Miary związane z mierzeniem r. inwest. to: średni okres zwrotu (duracja), wartość punktu bazo­wego (na podst. obligacji o st. st. proc.)

Obligacja narażona jest na ryzyko:

Kredytowe: niewywiązanie się emitenta ze swoich zobo­wiązań. Ważne przy emisji są ratingi wystawiane emitentom. Im wyższy rating, tym wyższe odsetki musi zapłacić by przy­ciągnąć inwestorów. Jeżeli rating podmiotu zmienia się, ma to wpływ na cenę całego niespła­conego przez niego długu.

Rynkowe: zmiana wartości obligacji związana ze zmianą poziomu lub zmienności stóp procent.

Płynności: wiąże się ze sprze­dażą lub kupnem danego instr. fin. bez znacznego wpływu na jego cenę. Głównym czyn­nikiem kształtującym to ryzyko jest wielkość rynku.

Obligacja określona jest przez:

nominał i kwotę nominalną

okres zapadalności

kupon i stopa kuponowa

narosłe odsetki.

Kwota nominalna to 100% nominału czyli kwoty na jaką został zaciągnięty dług przez emitenta i jaką jest on zobo­wią­zany zwrócić w okresie zapadalności obligacji. Cena obliga­­cji określona jest jako procent kwoty nominalnej.

Okres zapadalności jest to długość czasu upływającego między datą emisji a terminem gdy obligacja ma być spłacona.

Termin wykupu jest to termin po upływie którego emitent jest zobowiązany wykupić obligację, czyli zwrócić dług.

Kupon jest to okresowa płat­ność odsetkowa, wypłacana w okresie życia obligacji (jeśli wielkość kuponowa jest stała w całym okresie życia obligacji, to mamy obligację o stałym oproc.

Narosłe odsetki - jeśli obligacja zostanie sprzedana przed terminem płatności kuponu, wtedy sprzedający traci do niego prawo, a nabywca jednocześnie musi mu to odpowiednio zrekom­pensować w cenie obligacji. Wysokość rekompensaty zależy od czasu jaki upłynął pomiędzy ostatnią płatnością kuponową a momentem sprzedaży.

Płatności odsetkowe genero­wane przez obligację są wyrażone jako roczna stopa zwrotu czyli stopa kuponowa jest podawana w postaci zanualizowanej. Więk­szość obligacji wypłaca je na koniec okresu odsetkowego, który wynosi zazwyczaj: rok, pół roku, kwartał.

WARTOŚĆ BIEŻĄCA

Wartość bieżąca jest kwotą, która musiałaby być zainwesto­wana dziś, aby w przyszłości otrzymać przepływy pieniężne zgodne z warunkami emisji tego instrumentu. Wartość bieżąca jest sumą wartości bieżących każdego przepływu pieniężnego w strumieniu.

Odzwierciedla jak instrument o stałym oprocentowaniu ma się do bieżących rynkowych stóp proc. i częstotliwości wypłaty kuponów.

Założenia:

płaska krzywa dochodowości, czyli niezależnie od terminów zapadalności, stopa proc. jest taka sama,

wartość bieżącą będziemy nazywać wartością bieżącą nominalną, czyli bez narosłych odsetek.

P₀ - cena czysta (bez narosłych odsetek) i ta cena fluktuuje wokół ceny nominalnej

P₀ ≈ PV₀ i mówi nam czy cena jest opłacalna czy nie, tzn. czy przewyższa wartość bieżącą czy nie.

Jeżeli P₀ < PV₀ to opłaca się obligację kupić.

Wpływ zmian stóp proc. na PV

1. Gdy % rosną, PV spada i odwrotnie.

2. Im dłuższy termin do wykupu tym większe zmiany w wartości bieżącej - spowo­dowane zmianami rynkowej stopy proc. Efekt wzrostu r.s.p. najbardziej jest odczuwalny w spadku wartości obligacji 3-letniej, a najmniej 1-rocznej.

3. Wzrost i spadek % o tej samej wartości bezwzględnej wywołuje różny efekt w spadku wartości bieżącej. Efekt ten mierzy miara „wypukłości obligacji”.

4. Jeżeli rośnie stopa zwrotu z obligacji to jej cena spada.

Wartość bieżąca obligacji policzona dla okresu płatności odsetek nosi nazwę wartość bieżąca nominalna, a cena odnosząca się do tej wartości - cena czysta (tj. bez narosłych odsetek).

Wartość bieżąca nominalna fluktuuje wokół ceny czystej (PV₀ ≈ P₀.)

Dwa sposoby wyceny obligacji między płatnościami kupono­wymi:

1. Polega na policzeniu narosłych odsetek od daty ostatniej płatności.

Narosłe odsetki = R_k *M*a

Cena brudna = cena czysta + narosłe odsetki.

2. Polega na bezpośrednim ustaleniu bieżącej wartości rynkowej, wynikającej z momentu czasu, w którym dokonujemy transakcji.

α + a = 1

Rentowność (stopa zwrotu) w okresie do wykupu YTM

Jeśli za P podstawiamy PV, to w miejsce YTM możemy wstawić r.

YTM jest to zanualizowana stopa proc.

DURACJA

Przez durację rozumie się śred­ni czas oczekiwania na wpływy pieniężne z danego instrumentu finansowego. Jednostką w jakiej mierzona jest duracja są lata.

Duracja jest punktem w czasie, w którym ważone płatności kupo­nowe znajdujące się po lewej stronie tego punktu dokładnie równoważą ważone płatności ku­po­nowe i ważoną kwotę nomi­nalną występującą po prawej stronie tego punktu.

Własności duracji

1. Duracja instr. fin., który nie generuje płatności kuponowych od momentu emisji lub w pozostałym okresie do wykupu jest równa okresowi zapadal­ności tego instrumentu.

2. Duracja obligacji zwykłej jest zawsze mniejsza niż jej okres zapadalności.

3. Im wyższa stopa kuponowa tym mniejsza duracja.

4. Im wyższa rentowność obligacji tym mniejsza duracja i odwrotnie.

5. Duracja obligacji zmienia się w czasie.

DURACJA ZMODYFIKOWANA

PV ≈ P₀

(marża) + r ≈ YTM

INT: jeśli rentowność obligacji wzrasta o 1%, to występuje spadek ceny brudnej (wartości rynkowej) instrumentu finanso­wego o MD%.

1% = 100 pkt bazowych.

BPV to spadek ceny brudnej wywołany wzrostem rentowności o 1 pkt bazowy czyli jeśli rentowność wzrasta to BPV infor­muje nas o ile spadnie cena brudna obligacji.

100*ΔP=BPV=-MD * (PV/100) czyli wiemy o ile (w $ lub zł) spadnie (wzrośnie) cena obligacji.

PVe = PVa - PVl

100% * ΔPVe/PVe = [(-MDa*Pva + MDl*PVl) * Δr] / (PVa - PVl)

Jeśli -MDa*PVa + MDl*PVl = 0, to zmiany % nie powodują zmian w wartości rynkowej KW banku.

Jeśli -MDa*PVa + MDl*PVl >0, to wzrost % powoduje wzrost wartości rynkowej KW banku

Jeśli -MDa*PVa + MDl*PVl <0, to wzrost % powoduje spadek wartości rynkowej KW banku

PV₀ ≈ P₀

P ≈ PV

PV ≈ PV₀

r ≈ YTM

UODPORNIONY PORTFEL OBLIGACJI

Duracja jest miarą, która ulega zmianie dla danego instrumentu fin. jeśli zmieniają się r.s.%

Celem uodparniania obligacji jest osiągnięcie pożądanej całkowitej stopy zwrotu z inwestycji w konkretnym horyzoncie czasowym.

Pożądana całkowita stopa zwrotu to %, która funkcjonuje na rynku w momencie zakupu obligacji i wokół której oscyluje stopa zwrotu w okresie do wykupi YTM dla obligacji (problem rozpatrujemy gdy mamy do czynienia z pap. wart., którego emitentem jest Skarb Państwa, bo w innym przypadku należałoby uwzględnić wyższe YTM uwzględniając ryzyko emitenta).

Całkowita stopa zwrotu (stopa ex post) to wymagana do osiągnięcia wymaganego wzrostu lokaty lub zrealizowana stopa.

Na całkowitą roczną stopę zwrotu składają się dwa rodzaje ryzyka:

R. reinwestycji

R. ceny ( = wartość bieżąca obligacji w przypadku zmiany % - wartość bieżąca obligacji gdy nie ma zmiany %)

R. reinwestycji oddziałowuje mniej silnie niż r. ceny.

Przy spadku rynkowych % ,ceny obligacji rosną, a dochody z rein­westowania spadają i odwrotnie.

Ryzyko ceny wraz ze wzrostem przetrzymywanych obligacji jest malejące, natomiast ryzyko reinwestowania jest rosnące.

Ryzyko ceny jest „+” gdy stopy procentowe wzrastają.

Wartości absolutne tych ryzyk są sobie równe dla okresu przet­rzy­mywania równego wartości duracji obligacji. Czyli duracja jest to punkt w czasie, w którym r. ceno­we i r. reinwestowania znoszą się wzajemnie.

METODY DYSKRYMINACYJNE

Inaczej taksonomiczne. Takso­no­metria zajmuje się procedurami porządkowania, grupowania, dys­kry­mi­nacji obiektów należących do zbioru, z punktu widzenia pew­nego kryterium.

Etapy tworzenia zmiennych

1. Dobór zmiennych

2. Konstrukcja syntetycznego miernika kredytowego jako przykład zmiennej syntetycznej

3. Klasyfikacja podmiotów do grup ryzyka.

Teorie dot. miar

Obiektami są jednostki badania, które podlegają klasyfikacji. Cechy stanowią własność obiek­tów i są dobierane ze względu na zjawisko będące kryterium klasy­fikacji obiektów. Czyli przedmiotem badania jest zbiór obiektów Ω = {P1, P2, ..., Pk}.

Zbiór cech opisujących poszczególne obiekty Y = {Y1, Y2, ..., Yg}.

Macierz Y [k,g]

Yij - wartość j-tej cechy w i-tym obiekcie.

Kolumna j - jak zachowywała się cech j we wszystkich badanych obiektach.

Kolumna i - z jakimi warto­ściami realizowały się wszystkie cechy dla i-tego obiektu.

Celem badania jest doprowa­dzenie do podziału zbioru Ω na h-podzbiorów w taki sposób, by podział ten spełniał własności:

S1∪S2∪...Sh = Ω

Si ∩ Sj = φ, i,j=1...h, i # j,

Si # φ

Istnieje wiele cech diagnostycz­nych Yj charakteryzujących dane zjawisko. Niektóre z nich powie­lają informacje dostarczone przez inne zmienne.

Proces wyboru zmiennych diagnostycznych

Wybieramy takie zmienne, które są słabo skolerowane między sobą, oraz mocno skolerowane z pewną podgrupą cech, której będą reprezentantem. Cechy diagnosty­cz­ne muszą mieć zdolność do deskryminacji badanych jedno­stek, czyli powinny charaktery­zować się wysoką zmiennością. Do mierzenia zmienności cechy służy współczynniki zmienności.

Cechy charakteryzuje wysoki stopień skolerowania. Celem gru­powania cech jest taki ich podział, aby wszystkie koleracje wewnątrz grup były stosunkowo wysokie, a koleracje międzygrupowe były minimalne. W badaniu opieramy się na wartościach bezwzględnych współczynnika koleracji.

Metoda doboru cech diagnostycznych. Procedura parametryczna.

Przyjmujemy wartość krytyczną dla parametru r* najczęściej w okolicy 0,5

1. W macierzy koleracji R obliczamy sumę elementów każdej kolumny

2. Porównujemy R-y dla poszczególnych kolumn. Wybieramy wartość największą

Rw = max Rj

Kolumnę, która charakteryzowała się wartością max, określamy jako W (Yw-to cecha centralna).

1. W kolumnie W wybieramy elementy r_sw, r_sw≥ r*

Cechy S, to cechy satelitarne dla cechy W.

2. Wykreślamy w macierzy R wiersze i kolumny o numerach S i W. Otrzymujemy macierz zredukowaną. W macierzy zredukowanej liczymy sumę war­­to­ś­ci bezwzględnych współczynnika koleracji w każdej kolumnie.

3. Procedury powtarzamy do momentu gdy nie będzie można już wykreślić żadnego wiersza i na tym procedurę kończymy.

W ogólnym przypadku z G zmiennych dochodzimy do M zmiennych centralnych.

Procedury tworzenia zm. synte­tycznych

1. Wzorzec rozwoju - metoda zaproponowana przez Hellwiga

2. Metoda średniej arytme­tycz­nej ważonej.

Wzorzec rozwoju - standaryz­ujemy zmienne (wariancje są rów­­ne 1). Tworzymy tzw. Wzo­rzec rozwoju.

Jest to jednostka o współrzędnych standaryzowanych (S-zbiór sty­mu­lant, D-zbiór destymulant).

Cechy diagnostyczne dzielimy na: stymulanty, destymulanty, nomi­na­nty. Za stymulanty traktujemy takie cechy, których wysokie wartości uważamy za pożądane ze względu na konstruowaną zm. syntetyczną, zaś wartości niskie są niepożądane. Dla destymulant sytuacja jest odwrotna. Wartości niepożądane są wysokie.

Nominanty, to zmienne, które ma­ja neutralny wpływ na zmienną syntetyczną i usuwamy ją z badania.

Dla każdego obiektu obliczamy odległość od wzorca rozwoju, a im ta wartość jest mniejsza tym i-ty obiekt jest bliższy wzorca rozwoju czyli jednostki idealnej. Miara ta jest nieunormowana. Te dwie cechy są uznane za mankamenty. W związku z tym zbudowano względną miarę - względny miernik Hellwiga . ta miara jest unormowana i przyj­muje wartości z przedziały <0,1> z p-stwem bliskim jedności. Im bliżej jej wartość zbliża się do jedności, tym mniejsza jest różnica stopnia rozwoju rozpa­trywanej jednostki w stosunku do wzorca rozwoju.jeśli przyjmuje wartość ujemną, to rozwój wyróż­nionego obiektu jest zdecydo­wanie słabszy od rozwoju pozostałych jednostek.

Zm. synt. utworzone jako średnia arytm ważona

W tej metodzie wykorzystujemy wagi, tzn. uwzględniamy różne znaczenia poszczególnych cech dla opisu badanego zjawiska. Wagi muszą spełniać założenia: 0<wj<1, ∑wj = 1

Taksonomiczne mierniki rozwoju opisują badane obiekty za pomocą jednej agregatowej zmiennej. W ten sposób klasy­fikacja jednostek wielocechowych zostaje sprowadzona do podziału n 1 cechę. Punktem wyjścia two­rze­nia klas ryzyka jest uporząd­kowanie zbioru obiektów wg nierosnących wartości zmiennej syntetycznej.

Funkcja dyskryminacyjna

Wykorzystano ją do oceny ryzyka kredytowego.

MODEL ALTMANA badano 33 przeds. dobre i 33 przeds. złe. Zadaniem było oszacować pewną funkcję Z

Z = 0,012X1 + 0,014X2 + 0,033X2 + 0,006X4 + 0,0099X5

Dla każdego nowego przeds. liczył Zn i wyznaczył wartość krytyczną Zkr. Jeśli Zn>Zkn, to przeds. jest złe, tzn zbankrutuje w najbliższej przyszłości i na odwrót.

Na podstawie informacji występujących w próbie należy skonstruować formułę pozwala­jącą na ustalenia z której popu­lacji X1 czy X2 pochodzą nowe obserwacje. Funkcja dyskrymi­nacyjna określona jest wzorem

Y = ∑βi * Xi

Aby ocenić przynależność danej populacji, liczymy wartość krytyczną Ykr, aby przypisać przeds. do danej grupy populacji.

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

1

---