Temat: PRZED WĘDRÓWKĄ PO POLSCE

Czytamy mapę poziomicową

CELE LEKCJI:

• Rozwijanie umiejętności rozróżniania form ukształtowania terenu

• Kształcenie umiejętności posługiwania się mapami poziomicowymi

• Zachęcanie do obserwacji własnych w terenie

OSIĄGNIĘCIA. UCZEŃ:

• na podstawie mapy poziomicowej, ilustracji i rycin rozróżnia formy terenu

• odczytuje wysokości bezwzględne na mapie poziomicowej

• oblicza wysokości względne pagórka

• rozpoznaje formy ukształtowania powierzchni w terenie

METODY I FORMY PRACY:

Praca z mapą poziomicową, praca z podręcznikiem, burza mózgów, odgrywanie ról, mini wykład, obserwacja, praca indywidualna, zbiorowa i grupowa.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE:

• podręcznik klasa5

• atlas Przyroda

• mapa poziomicowa (tyle sztuk, ilu uczniów w klasie oraz cztery dodatkowe do pracy zespołowej) - Książka nauczyciela Przyroda, wyd. WSiP

• foliogramy (4.1, 4.2, 4.3) - Przyroda, zestaw foliogramów, wyd. WSiP

• ilustracje - charakterystyczne formy terenu: wklęsłe i wypukłe (pagórek, góra, dolina, kotlina, równina

• instrukcje do prac zespołowych

Czas:

dwie jednostki lekcyjne

PRZEBIEG LEKCJI:

Część wstępna:

1. Rozpoznajemy formy terenu

Wprowadzenie do tematu: Powtórzenie wiadomości o poznanych formach terenu w klasie czwartej.

• Nauczyciel kieruje do uczniów pytanie: Jakie formy terenu poznaliście w klasie czwartej?

→ Zgodnie z zasadami metody „burzy mózgów” odpowiedzi uczniów

nauczyciel zapisuje na tablicy w formie schematu.

→ Następnie wspólnie z uczniami grupuje je dzieląc na formy terenu wypukłe i

wklęsłe.

Należy dodać, że występują również obszary równinne - tereny płaskie lub prawie całkowicie poziome.

2. Oznaczamy elementy pagórka

• Nauczyciel zawiesza w widocznym miejscu rysunek pagórka.

• Uczniowie rozpoznają jego elementy a wybrany uczeń w odpowiednim

miejscu podpisuje na rysunku:

podnóże

zbocze łagodne

zbocze strome

wierzchołek

Część główna:

1. Odczytujemy wysokości bezwzględne i względne

• Nauczyciel rozdaje uczniom zdjęcia/ ilustracje różnych krajobrazów i prosi o rozpoznanie występujących tam form terenu.

• Wybrani uczniowie nazywają i pokazują je pozostałym.

• Następnie nauczyciel kieruje do uczniów pytanie:

W jaki sposób możemy określić wysokość danego wierzchołka względem miejsca, w którym się znajdujemy?

• Odpowiedzi uczniów zapisuje na tablicy w postaci diagramu promieniowego.

Oceniając daną wysokość względem jakiegoś miejsca określamy nisko- wysoko.

Nauczyciel objaśnia w jaki sposób poprawnie za pomocą niwelatora określa się wysokość w terenie.

Najlepiej lekcję wyznaczania wysokości względnej poprowadzić bezpośrednio w terenie, z użyciem niwelatora szkolnego.

Wysokość względna

• Nauczyciel objaśnia:

- czym jest wysokość względna,

- w jaki sposób obliczamy jej wartość,

- w jakich jednostkach ją zapisujemy.

Wysokość bezwzględna

• Nauczyciel wyjaśnia:

- co jest wysokość bezwzględna,

- w jaki sposób ją odczytujemy,

- w jakich jednostkach zapisujemy.

Ukształtowanie terenu- ważne pojęcia

● Nauczyciel wyświetla foliogram 4.2, uczniowie odczytują widoczne formy terenu.

• Następnie dzieli klasę na 6 grup. Każdej grupie przydziela jedną formę terenu z prośbą o wyjaśnienie znaczenia tego terminu.

• góra

• równina

• dolina

• pagórek

• wzgórze

• kotlina

● Teraz nauczyciel wyświetla foliogram 4.3, uczniowie sprawdzają poprawność

swoich definicji z podanymi i nanoszą stosowne korekty.

● Nauczyciel zwraca uwagę na poprawne stosowanie przez uczniów terminów

wysokości względnej i bezwzględnej a szczególnie określania ich wartości.

2. Czytamy mapę poziomicową

Poziomica i mapa poziomicowa

● Uczniowie analizują ryc. w podręczniku i ryc. rzeźby terenu na mapie w atlasie

a następnie odpowiadają na pytania:

• W jaki sposób na mapie przedstawia się ukształtowanie terenu?

• Co to są poziomice?

• O czym informują nas mapy poziomicowe?

• Co to jest mapa poziomicowa?

● Nauczyciel czuwa nad poprawnością wypowiedzi uczniów a w podsumowaniu

uczniowie zapisują odpowiedzi na pytania:

• Ukształtowanie terenu przedstawia się za pomocą rysunków poziomicowych.

• Poziomice to linie łączące punkty znajdujące się na tej samej wysokości nad poziomem morza.

• Poziomie informują nas o:

• wysokości terenu i jego kształcie;

- tam gdzie poziomice leżą blisko siebie stoki są strome

- a tam gdzie stoki łagodne, poziomice są bardziej od siebie oddalone

• formach terenu: wypukłych, wklęsłych i równinnych

• Mapa poziomicowa to mapa, na której są narysowane poziomice.

● Na podsumowanie nauczyciel wyświetla foliogram 4.1 i krótko wyjaśnia, w jaki

sposób powstała mapa poziomicowa, nawiązując do wcześniej omawianych

form terenu.

Mapa poziomicowa w praktyce

● Nauczyciel dzieli klasę na 4 grupy. Rozdaje materiały pomocnicze do pracy w grupie:

• mapa poziomicowa - Książka nauczyciela - s. 120

• instrukcja do pracy w zespole

● Uczniowie pracują w grupach

Odgrywanie ról

• Uczniowie rozważają problemy z punktu widzenia konkretnych osób i w konkretnych sytuacjach. Planują działania, procedury osiągania celów, biorąc pod uwagę motywy osób, których role przyjmują.

• Nauczyciel zwraca uwagę na uczniów najsłabszych, aby mieli przydzielone zadanie w grupie.

Zadania dla zespołów

Zespół I Jesteście przedstawicielami klubu sportowego. Organizujecie igrzyska zimowe: zjazdy saneczkowe i narciarskie oraz lodowiska. Zaznaczcie na mapie poziomicowej miejsca pod budowę tych obiektów. Pamiętajcie o wybraniu odpowiednich form terenu i stoków (saneczkowe- stoki łagodne, narciarskie - stoki strome)!

Zespół II Jesteście przedstawicielami rolników. Poszukujecie nowych obszarów do uprawy ziemi i hodowli bydła. Zaznaczcie na zielono takie tereny na mapie poziomicowej. Pamiętajcie o formach terenu dogodnych dla rolników!

Zespół III Jesteście przedstawicielami biura turystycznego. Planujecie nowe trasy wycieczek pieszych. Zaznaczcie je na mapie poziomicowej. Pamiętajcie o różnych potrzebach turystów! Szlaki górskie dla zaawansowanych turystów zaznaczcie kolorem czerwonym na stokach stromych, niebieskim na stokach łagodnych. Trasy spacerowe, równinne zaznaczcie kolorem zielonym.

Zespół IV Jesteście przedstawicielami urbanistów miasta. Poszukujecie nowych miejsc pod budowę. Zaznaczcie na mapie poziomicowej miejsca do budowy nowego osiedla. Uzasadnijcie swój wybór, co zadecydowało o waszej lokalizacji. Pamiętajcie o odpowiednich formach terenu!

● Poszczególne zespoły przedstawiają swoje prace.

Pozostali uczniowie dyskutują, uzupełniają odpowiedzi, przedstawiają własne

zdanie.

• Nauczyciel czuwa nad poprawnością merytoryczną wypowiedzi. Zadaje dodatkowe pytania, uzupełnia.

Część końcowa:

W podsumowaniu uczniowie indywidualnie wykonują zadania na mapie poziomicowej (Książka nauczyciela, s. 120)

1. Odczytaj i zaznacz kolorem brązowym na mapie poziomicowej dwie najwyższe wysokości bezwzględne.

2. Odczytaj i zaznacz kolorem zielonym na mapie poziomicowej dwie najniższe wysokości bezwzględne.

3. Zaznacz na niebiesko rzekę i strzałką określ kierunek, w którym płynie.

4. Oblicz wysokość względną między początkiem rzeki (źródłem rzeki) a najwyższym szczytem w tej okolicy.

5. Wymień formy terenu występujące na tej mapie.

6. Opisz rzeźbę terenu przedstawioną na mapie w części północnej i w części południowej.

Praca domowa

Zaobserwuj i opisz formy terenu występujące w Twojej okolicy.

Możesz je sfotografować lub narysować w formie szkicu.

FORMY TERENU

wypukłe

wklęsłe

wzniesienie

kotlina

pagórek

wzgórze

góra

dolina

---