KONSPEKT WYKŁADU Z ZAKRESU ROZDZ. XXV „Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności”
Zakres regulacji
wymuszenia stosunku seksualnego (art. 197 -199 k.k.)
pedofilia (art. 200 k.k. z 1997 r.)
kazirodztwo (art. 201 k.k. z 1997 r.)
przestępstwa związane z pornografią (art. 202 k.k.)
przestępstwa wokółprostytucyjne (art. 203-204 k.k.)
Problematyka dobra prawnego i przedmiotu ochrony w wypadku przestępstw seksualnych
uregulowanie k.k. z 1997 r. jest oparte na dwóch teoriach kryminalizacji przestępstw seksualnych:
tzw. koncepcji wolnościowej (wolnościowo-wiktymologicznej), stawiającej na ochronę dobra indywidualnego każdej jednostki w postaci świadomego samostanowienia w zakresie życia seksualnego, i
tzw. koncepcji moralistycznej, wskazującej na przełamanie ogólnie przyjętych, ponadindywidualnych norm postępowania w zakresie życia seksualnego wspólnym członkom społeczeństwa, których naruszenie usprawiedliwia penalizację takich społecznie nieakceptowalnych zachowań
Rozdz. XXV grupuje przestępstwa mające dwa odrębne przedmioty ochrony, tj. wolność seksualną oraz obyczajność w sferze życia seksualnego. Są to dwa odrębne rodzajowo dobra prawne.
Niektóre z typów z rozdz. XXV chronią tylko wolność seksualną, nie chroniąc jednocześnie obyczajności w sferze życia seksualnego, a niektóre typy chronią obyczajność , nie chroniąc wolności seksualnej.
Charakterystyka dobra prawnego w postaci wolności seksualnej:
dobro o charakterze indywidualnym - do jego naruszenia może dojść wyłącznie w stosunku do skonkretyzowanej jednostki;
dysponent dobra może nim swobodnie dysponować jeśli jest podmiotem zdolnym udzielić prawnokarnie relewantnej zgody na czynność seksualną:
ze względu na wiek wolność dysponowania swoją seksualnością mają osoby, które w chwili podjęcia decyzji o kontakcie seksualnym ukończyły 15 rok życia (wniosek wypływający z art. 200 k.k.)
ze względu na poczytalność wolność dysponowania swoją seksualnością mają osoby, które w chwili podjęcia decyzji o kontakcie seksualnym są w stanie rozpoznać znaczenie czynu i pokierować swoim postępowaniem w tym zakresie
obiektywne rozumienie wolności seksualnej - pozwala przyjąć, że do naruszenia tego dobra może dojść również w stosunku do jednostek indywidualnie niezdolnych do rozpoznania, że ich wolność seksualna została zaatakowana, a także w stosunku do jednostek, które nie zdają sobie sprawy, że dochodzi do ataku na ich wolność seksualną.
Charakterystyka dobra prawnego w postaci obyczajności w sferze życia seksualnego:
dobro o charakterze ogólnym (ponadindywidualnym) - typy godzące w obyczajność podważają abstrakcyjnie rozumiany standard zasad obyczajowych, nie zaś zindywidualizowane dobro jednostkowe;
brak dysponenta dobra,
przestępstwo bez ofiar - nie można w ich wypadku wskazać zindywidualizowanego pokrzywdzonego.
Wymuszenia stosunku seksualnego:
zgwałcenie (art. 197)
wykorzystanie osoby bezradnej lub niepoczytalnej (art. 198 k.k.)
wykorzystanie seksualne przez nadużycie stosunku zależności lub wykorzystanie krytycznego położenia (art. 199 § 1 k.k.)
wykorzystanie seksualne małoletniego (art. 199 § 2 i 3 k.k.)
Zgwałcenie (art. 197 k.k.)
Budowa typu:
w § 1 zgwałcenie polegające na doprowadzeniu przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem do obcowania płciowego;
w § 2 zgwałcenie polegające na doprowadzeniu tymi samymi środkami do innej czynności seksualnej
w § 3
zgwałcenie wspólnie z inną osobą (tzw. zgwałcenie zbiorowe)
wobec małoletniego poniżej lat 15 (tzw. zgwałcenie pedofilskie)
wobec wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry (tzw. zgwałcenie kazirodcze)
w § 4 zgwałcenia ze szczególnym okrucieństwem - odwołanie do § 1 albo 2 , albo § 3 w zw. z § 1, albo § 3 w zw. z § 2
Błąd ustawodawczy: brak § 4 w wyliczeniu z art. 10 § 2 - poprawiony nowelizacją z 5 listopada 2009
Indywidualny przedmiot ochrony: wolność seksualna
Wspólną cechą środków oddziaływania na ofiarę wymienionych w art. 197 jest to, że w wyniku ich zastosowania nie dochodzi w ogóle do podjęcia przez nią swobodnej decyzji woli w przedmiocie swojego życia seksualnego.
Tak określona sfera wolności seksualnej odnosi się do decyzji o podjęciu, kontynuowaniu i zakończeniu zachowań ze sfery życia seksualnego, a także do decydowania o miejscu, czasie czy też formie podjętych czynności seksualnych
Atak na wolność seksualną, wyczerpujący znamiona zgwałcenia, polegać może na zmuszeniu ofiary do określonego działania, zaniechania albo do znoszenia określonego zachowania sprawcy.
Zachowanie sprawcze musi stanowić atak na wolność seksualną - sama ingerencja w obręby sfer intymnych nie musi oznaczać takiego ataku.
Przykładowo: usunięcie owłosienia łonowego jako forma „grubiańskiego żartu” nie została przez Sąd Najwyższy uznana za realizację znamion art. 197 § 3 w zw. § 2, chociaż łączyła się z kontaktem sprawców z narządami płciowymi ofiary, gdyż nie było to zachowanie zmierzające do naruszenia wolności w sferze życia seksualnego, a co najwyżej stanowiło naruszenie nietykalności cielesnej ofiary (zob. wyrok SN z dnia 26 października 2001 r., WA 25/01, OSNKW 2002, nr 1-2)
Odróżnienie problematyki ataku na dobro prawne od zagadnień strony podmiotowej:
Odpowiedzialność karna sprawcy za przestępstwo zgwałcenia jest uzależniona od dopuszczenia się zamachu na wolność seksualną osoby pokrzywdzonej, nie zaś od szczególnego nastawienia psychicznego sprawcy do swojego czynu przejawiającego się w działaniu w celu zaspokojenia popędu seksualnego.
Do naruszenia wolności seksualnej może więc dojść z motywów pozaseksualnych.
„Dla przyjęcia, że sprawca swoim czynem wyczerpał znamiona tego przestępstwa, jest bowiem istotne nie to, w jakim sprawca działał celu, lecz to, czy swoim zachowaniem - odpowiadającym ustawowemu opisowi - dopuścił się zamachu na wolność seksualną ofiary” (postanowienie SN z dnia 9 kwietnia 2001 r., II KKN 349/98, OSNKW 2001, nr 7-8, poz. 53)
Sposób ataku na dobro prawne charakterystyczny dla zgwałcenia:
w wypadku użycia przemocy lub groźby bezprawnej - sprawca swoimi działaniami w ogóle wyłącza możliwość podjęcia decyzji w zakresie autodeterminacji seksualnej, a jego działania są nakierowane na przełamanie oporu po stronie ofiary, a nie na wymuszenie jej decyzji o podjęciu kontaktu seksualnego - bez znaczenia jest w tym wypadku świadomość ataku na dobro prawne w postaci wolności seksualnej po stronie ofiary,
w wypadku podstępu - sprawca podstępnymi zabiegami wyklucza opór ofiary:
eliminując w ogóle możliwość podjęcia decyzji w przedmiocie zadysponowania swoją seksualnością - w tym wypadku nie ma znaczenia świadomość ataku na dobro prawne w postaci wolności seksualnej po stronie ofiary,
czyniąc tą decyzję wadliwą z uwagi na wywołanie lub wykorzystanie istotnego błędu w zakresie przesłanek motywacyjnych po stronie ofiary - w tym wypadku brak po stronie ofiary świadomości rzeczywistego stanu rzeczy (brak komponentu intelektualnego zgody)
Podmiot czynu zabronionego:
Przestępstwo z art. 197 jest przestępstwem powszechnym.
Podmiotem czynu zabronionego może być mężczyzna albo kobieta.
W grę wchodzą zgwałcenia heteroseksualne i homoseksualne, zarówno lesbijskie, jak i gejowskie.
Znamiona określające czynność sprawczą:
Nie jest to tzw. przestępstwo własnoręczne
Dla realizacji jego znamion nie jest konieczne, aby sprawca był stroną kontaktów seksualnych podjętych z ofiarą. Istotą zgwałcenia jest doprowadzenie innej osoby do obcowania płciowego lub innej czynności seksualnej, nie zaś udział w takiej aktywności.
Czynność seksualna to pojęcie zbiorcze obejmujące „obcowanie płciowe” i „inne czynności seksualne” - konieczność odwołania się do ocen kulturowych.
Doktrynalne propozycje definicji znamienia obcowanie płciowe:
zgoda co do tego, że w zakresie obcowania płciowego mieści się spółkowanie, czyli prawidłowy stosunek seksualny
wątpliwości co do zakresu znaczeniowego pojęcia surogaty spółkowania, przez które rozumie się formy kontaktów seksualnych, które są traktowane przez sprawcę jako ekwiwalentne i równoważne spółkowaniu
Surogaty spółkowania
W orzecznictwie za surogaty spółkowania uznano:
stosunek płciowy oralny
wyrok SA w Katowicach z dnia 13 maja 2004 r., II AKa 75/2004, KZS 2004/9 poz. 58
wkładanie ręki do narządów rodnych kobiety
wyrok SA w Katowicach z dnia 9 listopada 2006 r., II AKa 323/2006, KZS 2007/1 poz. 62
włożenie szyjki butelki do odbytu lub wprowadzenie wibratora w kształcie członka do pochwy i odbytu ofiary
wyrok SA w Katowicach z dnia 15 listopada 2006 r., II AKa 328/2006, KZS 2007/5 poz. 64, takie samo zdanie wyraził SN w uzasadnieniu wyroku z dnia 26 października 2001 r., WA 25/2001, OSNKW 2002/1-2 poz. 6 odwołując się do stanu faktycznego będącego kanwą postanowienia SN z dnia 9 kwietnia 2001 r., II KKN 349/98, OSNKW 2001/7-8 poz. 53
wyrok SA w Katowicach z dnia 19 kwietnia 2007 r., II AKa 40/07, KZS 2007, z. 11, poz. 42
odmiennie w uzasadnieniu wyroku SA we Wrocławiu z dnia 11 kwietnia 2007 r., II AKa 89/07, Lex, nr 301467, który przyjął za sądem I instancji, że wprowadzenie marchwi do dróg rodnych kobiety stanowi inną czynność seksualną w rozumieniu art. 197 § 2
Definicja obcowania płciowego:
kryterium biologiczne sprowadzające się do odwołania się do stopnia naruszenia integralności cielesnej osoby pokrzywdzonej,
obcowanie płciowe to czynność seksualna, w czasie której dochodzi do penetracyjnego zaangażowania żeńskich lub męskich organów płciowych po stronie ofiary lub do penetracyjnego zaangażowania innych naturalnych otworów ciała ofiary, które mogą zostać potraktowane jako surogat żeńskich organów płciowych, niezależnie od płci ofiary.
Surogatami żeńskich narządów płciowych są odbyt (coitus in anum) i otwór gębowy (coitus in ore w formie fellatio), gdyż z uwagi na swoje fizjologiczne cechy w czasie kontaktu seksualnego mogą pełnić podobną funkcję jak żeńskie narządy płciowe. Z zastrzeżeniem, że otwór gębowy można uznać więc za surogat żeńskiego narządu płciowego tylko w sytuacjach stosunku oralnego w formie fellatio.
Definicja „innej czynności seksualnej”:
Sąd Najwyższy wskazał, że „inna czynność seksualna, to takie zachowanie, niemieszczące się w pojęciu obcowania płciowego, które związane jest z szeroko rozumianym życiem płciowym człowieka, polegające na kontakcie cielesnym sprawcy z pokrzywdzonym lub przynajmniej na cielesnym i mającym charakter seksualny zaangażowaniu ofiary” (uchwała SN z dnia 19 maja 1999 r., I KZP 17/99, OSNKW 1999, nr 7-8, poz. 37).
„Inna czynność seksualna” to czynność seksualna, niebędąca obcowaniem płciowym, polegająca na cielesnym kontakcie uczestników takiej czynności, łączącym się z fizycznym zaangażowaniem intymnych sfer ciała co najmniej jednej z nich, lub przynajmniej fizycznym zaangażowaniu intymnych sfer ciała sprawcy albo ofiary, które w określonym kontekście kulturowym będą miały charakter seksualny, a więc będą mogły zostać uznane za formę zaspokojenia lub stymulowania naturalnego u człowieka popędu płciowego.
Sfery intymne ludzkiego ciała - części ludzkiego ciała powszechnie uważane za stymulatory seksualne, chociażby fizjologicznie nie były przeznaczone do kontaktów seksualnych (sfery waginalne, sfery genitalne, okolice odbytu lub kobiece piersi).
Eliminację drobnych kategorii zachowań seksualnych, jak wyżej wymienione, ze sfery desygnatów pojęcia „inna czynność seksualna” może zapewnić ograniczenie definicji tego znamienia tylko do takich form kontaktu cielesnego lub takiego zaangażowania cielesnego sprawcy albo ofiary, którego przedmiotem są sfery intymne ludzkiego ciała.
za «inną czynność seksualną» nie może być uznany nieprzyzwoity gest lub słowo (tzw. molestacja gestykularna lub werbalna).
nie wystarczy doprowadzenie ofiary do niejako «biernego» uczestnictwa w wydarzeniach o niewątpliwie seksualnym charakterze, jeśli nie jest ona jednak cieleśnie zaangażowana w tych wydarzeniach
Doprowadzenie do poddania się innej czynności seksualnej obejmuje wszystkie sytuacje doprowadzenia do znoszenia przez ofiarę zachowania sprawcy, zaś doprowadzenie do wykonania innej czynności seksualnej zakłada zmuszenie ofiary to określonej aktywności seksualnej, której przedmiotem może być ciało sprawcy albo też ciało samej ofiary.
Przemoc polega na oddziaływaniu siłą fizyczną na osobę albo na rzecz w celu przymuszenia osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia.
w grę wchodzi zarówno przemoc bezpośrednia (w postaci vis absoluta lub vis compulsiva) jak i pośrednia - siła fizyczna może być nakierowana na ciało ofiary, na osobę trzecią lub na rzecz
siła fizyczna musi być z uwagi na swą formę i intensywność wystarczająca do przełamania oporu - ocena wg. kryterium indywidualno-obiektywnego
Opór - zamanifestowany zewnętrznie sprzeciw ofiary wobec czynności, do której użyta siła fizyczna ma ją przymusić
nie jest konieczne wyczerpanie wszystkich dostępnych środków obrony
niezbędne jest obiektywnie dostrzegalne dla sprawcy podjęcie oporu w czasie stosowania przemocy
Nie ma znaczenia forma uzewnętrznienia oporu wobec sprawcy o ile tylko obiektywnie może być rozumiana jako brak zgody na czynność seksualną. W szczególności nie jest niezbędne stawianie oporu fizycznego a za akt rzeczywistego oporu uznany być może sprzeciw werbalny, prośba skierowana do sprawcy, próba jego przekupienia, krzyk, płacz, łkanie itp.
Nie jest warunkiem przyjęcia rzeczywistości oporu intensywność tego oporu albo wymóg, aby trwał on w czasie całego aktu stanowiącego zamach na wolność seksualną
Groźba bezprawna to forma nacisku kompulsywnego na proces decyzyjny ofiary zmierzający do przymuszenia jej do określonego działania, zaniechania lub znoszenia przez zagrożenie uszczerbkiem dla jej dóbr prawem chronionych. (art. 115 § 12).
Groźba ma wzbudzić w zagrożonym uzasadnioną obawę, że zostanie spełniona - kryterium indywidualno-obiektywne
Groźba bezprawna może zostać wyrażona w każdy sposób, który będzie zdatny do wywołania uzasadnionej obawy jej spełnienia.
Podstęp:
wywołanie lub wykorzystanie błędu ofiary odnośnie do istotnych przesłanek motywacyjnych stanowiących postawę do decyzji co do zaangażowania seksualnego ofiary (tzw. ujęcie wąskie), jak też
poprzedzone wprowadzeniem w błąd lub wykorzystaniem błędu ofiary doprowadzenie jej do stanu wykluczającego swobodną autodeterminację seksualną z uwagi na wyłączenie aparatu decyzyjnego albo ruchowego (tzw. ujęcie szerokie)
odróżnienie błędu istotnego od błędu nieistotnego w tym wypadku sprowadzać się winno do oceny czy okoliczność, co do której ofiara była w błędzie, z punktu widzenia wzorców kulturowych mogła stanowić główną determinantę podjęcia świadomej decyzji odnośnie do życia seksualnego
Wprowadzenie w błąd lub wykorzystanie błędu, na którym opiera się podstęp, powinno mieć charakter zabiegów oszukańczych ze strony sprawcy, to jest prowadzić do wywołania lub wykorzystania takich okoliczności, które w świadomości rozsądnego człowieka o budowie psychofizycznej ofiary mogłyby wywołać stan niezgodność z rzeczywistym stanem rzeczy - odwołanie się do kryterium indywidualno-obiektywnego
Skutek przestępny: znamię „doprowadza”
Przedmiot bezpośredniego działania:
Dla przyjęcia odpowiedzialności karnej za zgwałcenie nie ma znaczenia płeć ofiary (może być nią zarówno kobieta, jak i mężczyzna), jej wiek, czy stopień rozwoju fizycznego, w szczególności okoliczność czy osiągnęła dojrzałość płciową
Ofiarą zgwałcenia może być osoba pozostająca ze sprawcą w związku małżeńskim bądź konkubinacie.
Ofiarą zgwałcenia może być osoba trudniąca się prostytucją
Zjawisko nekrofilii może być ocenione wyłącznie z punktu widzenia odpowiedzialności karnej za znieważenie zwłok z art. 262 § 1
Zgwałcenie zbiorowe:
każdy z uczestników doprowadza wspólnie z innymi współsprawcami osobę pokrzywdzoną do poddania się czynności seksualnej, chociażby żaden z nich nie obcował płciowo lub nie dopuścił się innej czynności seksualnej z ofiarą - różny stopień społecznej szkodliwości różnych przypadków zgwałceń zbiorowych
na gruncie poprzednio obowiązującego stanu prawnego dla przyjęcia zgwałcenia zbiorowego konieczna była co najmniej trzyosobowa konfiguracja sprawcza, obecnie wystarczająca jest konfiguracja dwuoosobowa
Artykuł 197 § 3 stanowi przykład tzw. współsprawstwa koniecznego - znamię „w porozumieniu”
nie są objęte omawianym znamieniem kwalifikowanym przypadki niesprawczych form przestępnego współdziałania (podżegania i pomocnictwa) ani formy sprawstwa kierowniczego albo polecającego
przypadek współsprawstwa sukcesywnego w przypadku zgwałcenia
Zgwałcenie pedofilskie:
Typ kwalifikowany z uwagi na specyficzne cechy przedmiotu czynności wykonawczej jakim jest małoletni poniżej 15 roku życia
Wydaje się, że należy przyjąć pomijalny zbieg przepisów między art. 197 § 3 pkt. 2 i art. 200 § 1 k.k.
Zgwałcenie kazirodcze:
Typ kwalifikowany z uwagi na specyficzne cechy przedmiotu czynności wykonawczej jakim jest wstępny, zstępny, przysposobiony, przysposabiający, brat lub siostra
Kumulatywna kwalifikacja z art. 197 § 3 pkt. 3 i art. 201 k.k., gdy sprawca pozostający w określonym stosunku pokrewieństwa z ofiarą jednocześnie podejmuje z nią czynność seksualną , a nie tylko do niej doprowadza
Zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem
w doktrynie i judykaturze wskazuje się na cztery kryteria, mające oddawać istotę tego znamienia:
wywołanie przez sprawcę szczególnie dotkliwych skutków fizycznych lub psychicznych u ofiary
zastosowania przez sprawcę środków przymusu niewspółmiernych do stawianego przez ofiarę oporu
utożsamianie szczególnego okrucieństwa z zamiarem sprawcy nakierowanym na poniżenie i zadanie bólu ofierze
wskazuje na szczególnie naganny sposób i rodzaj działania sprawcy
Działanie ze szczególnym okrucieństwem to podjęcie przez sprawcę takiego rodzaju lub sposobu działania, który w ocenie społecznej będzie uznany za szczególnie nagany, brutalny, odrażający, nieludzki, mogący obiektywnie, ale choćby potencjalnie powodować szczególnie dotkliwe następstwa fizyczne lub psychiczne dla osoby pokrzywdzonej, przy czym ocena czy działanie miało charakter szczególnie okrutny powinna brać pod uwagę cechy indywidualizujące ofiarę (wiek, płeć, stopień rozwoju psychicznego). Chodzi tu więc o podjęcie działań, z którymi nie łączy się typowo realizacja znamion przestępstwa zgwałcenia, a które oceniane być muszą jako dodatkowe, zbędne dla dokonania zgwałcenia, środki oddziaływania na osobę pokrzywdzoną o danej budowie psychofizycznej.
szczególnie brutalne środki przymuszania osoby pokrzywdzonej do czynności seksualnej lub szczególnie odrażające formy kontaktów seksualnych
Błędem jest utożsamianie okrucieństwa działania z samym dokonaniem zgwałcenia wobec pewnych kategorii ofiar
Działanie ze szczególnym okrucieństwem jest znamieniem stopniowalny
Strona podmiotowa:
konstrukcja zamiaru lubieżnego - pomylenie znamion strony podmiotowej ze znamieniem przedmiotu ochrony
Typy zasadnicze - wyłącznie z zamiarem bezpośrednim
Typy kwalifikowane - możliwy zamiar bezpośredni ze świadomością niepełną
Błąd co do nieświadomości bezprawności czynu (art. 30) - znaczenie ma kontekst kulturowy
Błąd co do znamion czynu (art. 28 § 1) może dotyczyć:
rzeczywistości oporu
charakteru samego czynu
Wykorzystanie osoby bezradnej i niepoczytalnej (art. 198 k.k.)
Indywidualny przedmiot ochrony: wolność seksualna - wolność od wykorzystywania istniejącego po stronie jednostki stanu braku możliwości swobodnego lub świadomego samostanowienia w sferze życia seksualnego
Sposób ataku na dobro prawne:
w wypadku stanu niepoczytalności albo stanu bezradności wynikającego z niepatologicznych zakłóceń czynności psychicznych - sprawca wykorzystuje okoliczność, że nie jest potrzebne do doprowadzenia do czynności seksualnej przełamanie oporu ofiary, przez oddziaływanie na jej ciało lub psychikę, gdyż w tych stanach wyłączony jest aparat decyzyjny ofiary - bez znaczenia dla realizacji znamion typu jest w tym wypadku świadomość ataku na dobro prawne w postaci wolności seksualnej po stronie ofiary;
w wypadku stanu bezradności spowodowanego czynnikami fizycznymi lub fizjologicznymi - ofiara jest niezdolna do podjęcia wobec sprawcy oporu przed podjętą czynnością seksualną - po stronie ofiary może istnieć świadomość ataku na dobro prawne w postaci wolności seksualnej, ale sprawca nie musi podejmować kroków zmierzających do oddziaływania na aparat decyzyjny ofiary, gdyż jest to zbędne.
Podmiot czynu zabronionego:
Debitum carnale rozciąga się na stan bezradności i niepoczytalności chyba, że współmałżonek zamanifestuje brak zgody na kontakt seksualny
Znamiona strony przedmiotowej:
typ nie jest tzw. przestępstwem własnoręcznym - znamię „doprowadza”
Bezradność może mieć swoje źródło:
w przyczynach natury fizycznej lub fizjologicznej (np. kalectwo, paraliż ciała, zupełne wyczerpanie fizyczne, wyłączenie możliwości ruchu ofiary z przyczyn niezależnych od sprawcy), jak i
w przyczynach wynikających z niepoczytalności ofiary wywołanej niepatologicznymi zakłóceniami czynności psychicznych (np. w wypadku pozostawania osoby pod wpływem narkotyków, alkoholu, narkozy, znajdowania się w stanie nieprzytomności) - kontrowersja w tym zakresie
Wykorzystanie bezradności innej osoby
Brak zdolności ofiary do rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem wynikający z upośledzenia umysłowego lub choroby psychicznej - nawiązuje do przesłanek niepoczytalności z art. 31 k.k. i tzw. metody psychiatryczno-psychologicznej
poza zakresem penalizacji wykorzystanie stanu ograniczonej poczytalności
Wykorzystanie stanu niepoczytalności - nie oznacza to więc zupełnego wykluczenia utrzymywania stosunków seksualnych przez osoby niepoczytalne, ale tylko przez osoby, które z uwagi na swoją niepoczytalność nie są w stanie rozpoznać znaczenia swojego czynu lub pokierować swoim postępowaniem
Skutek: przestępstwo materialne
Przedmiot bezpośredniego działania: osoba ludzka, znajdująca się w stanie bezradności albo niepoczytalności
Strona podmiotowa: wyłącznie w formie zamiaru bezpośredniego
Wykorzystanie seksualne przez nadużycie stosunku zależności lub wykorzystanie krytycznego położenia (art. 199 § 1 k.k.)
Indywidualny przedmiot ochrony: wolność seksualna
Sposób ataku na dobro prawne:
w wypadku nadużycia stosunku zależności lub wykorzystania krytycznego położenia - sprawca stosuje nacisk kompulsywny na aparat decyzyjny ofiary, która mając pełną świadomość istniejącego stanu rzeczy (istnieje komponent intelektualny zgody) podejmuje niedobrowolnie decyzję o kontakcie seksualnym (brak komponentu wolutatywnego zgody)
przepis zakłada podjęcie przez ofiarę świadomej decyzji o wyrażeniu przyzwolenia na kontakt seksualny, przy czym przyzwolenie to ma charakter niedobrowolny i nie łączy się w ogóle z podjęciem oporu przeciwko zachowaniu sprawcy
Podmiot czynu zabronionego:
przestępstwo powszechne w zakresie wykorzystania krytycznego położenia
przestępstwo indywidualne w zakresie wykorzystania stosunku zależności
Przedmiot czynności seksualnej: ofiarą wykorzystania seksualnego może być jedynie osoba zdolna z uwagi na jej cechy indywidualne do podjęcia świadomej decyzji w przedmiocie przyzwolenia na określoną czynność seksualną - osoba musi być zdolna do wyrażenia zgody na czynność seksualną.
Znamiona określające czynność sprawczą:
Stosunek zależności polega na prawnym lub faktycznym podporządkowaniu lub uzależnieniu jednej osoby wobec drugiej, co pozwala tej ostatniej wywierać bezpośredni lub pośredni wpływ na dalszą sytuację życiową osoby zależnej w szczególności w zakresie jej sytuacji prawnej, społecznej, lub ekonomicznej
Stosunek zależności wynika z wzajemnych relacji między sprawcą a ofiarą, mających swoje źródło w rolach społecznych, w jakich osoby te występują, nie zaś z samej sytuacji faktycznej.
Stosunek zależności może być stały albo przemijający, formalny albo nieformalny
Nadużycie stosunku zależności ma miejsce, gdy sprawca wykorzystuje fakt posiadania realnego wpływu na kondycję życiową ofiary i w sposób wyraźny bądź konkludentny uzależnia ewentualność nastąpienia niekorzystnych zmian w sytuacji życiowej ofiary od wyrażenia przez nią zgody na obcowanie płciowe lub inną czynność seksualną
Krytyczne położenie to stan rzeczywistego niebezpieczeństwa dla dóbr prawnych przedstawiających wartość dla ofiary, którego to niebezpieczeństwa nie jest ona w zasadzie w stanie sama uchylić, natomiast jest to w stanie zrobić sprawca
Wykorzystanie krytycznego położenia ma miejsce, gdy sprawca uzależnia uniknięcie niepożądanych przez ofiarę następstw mogących wyniknąć z tego położenia od pozytywnej decyzji ofiary co do zadysponowania swoją wolnością seksualną - również prostytucja konieczna
Stosunek zależności i sytuacja krytycznego położenia muszą istnieć obiektywnie, to jest występować w rzeczywistości.
Nie jest warunkiem odpowiedzialności z art. 199 § 1 lub 2, aby stosunek zależności lub sytuacja krytycznego położenia powstały bez przyczynienia się do niej sprawcy
Wykorzystanie seksualne małoletniego (art. 199 § 3 k.k.)
Indywidualny przedmiot ochrony:
obyczajność w sferze życia seksualnego
za rzeczywisty przedmiotem ochrony uznać trzeba prawidłowy rozwój psychychofizyczny i społeczny małoletniego zagrożonego przez przedwczesne nawiązywanie kontaktów seksualnych pod wpływem nieakceptowanych społecznie form oddziaływania na jego procesy decyzyjne
Sposób ataku na dobro prawne:
W wypadku nadużycia zaufania małoletniego lub udzielenia mu korzyści majątkowej lub osobistej, albo jej obietnicy - sprawca stosuje nacisk kompulsywny na aparat decyzyjny ofiary, która mając pełną świadomość istniejącego stanu rzeczy (istnieje komponent intelektualny zgody) podejmuje dobrowolnie decyzję o kontakcie seksualnym (istnieje komponent wolutatywny zgody)
dochodzi do wyrażenia zgody na czynność seksualną, czyli do podjęcia świadomej i swobodnej decyzji w przedmiocie zadysponowania swoją seksualnością, ale sposób doprowadzenia do tej zgody jest uznany za nieobyczajny
Przedmiot czynności wykonawczej:
Ofiarą wykorzystania seksualnego może być jedynie osoba małoletnia między 15 - 18 rokiem życia - osoba musi być zdolna do wyrażenia zgody na czynność seksualną z punktu widzenia art. 200 k.k.
Podmiot czynu zabronionego:
przestępstwo powszechne w zakresie udzielenia korzyści majątkowej lub osobistej, albo jej obietnicy
przestępstwo indywidualne w zakresie nadużycia zaufania
Znamiona określające czynność sprawczą:
Nadużycie zaufania polega na wykorzystaniu przez sprawcę faktu, że małoletnia ofiara podejmuje świadomą decyzję w przedmiocie zadysponowania swoją seksualnością na podstawie motywacji, która nie mogłaby się stać podstawą takiej decyzji, gdyby nie okoliczność, że ofiara ma zaufanie do sprawcy - chodzi o wykorzystanie szczególnego związku psychiczno-emocjonalnego istniejącego między małoletnią ofiarą a sprawcą czynu, którego efektem jest uzyskanie zgody na kontakt seksualny
nawiązuje do archaicznej konstrukcji tzw. uwiedzenia
może polegać także na wprowadzeniu lub wykorzystaniu błędu także co do nieistotnych motywów decyzji
Znamię udzielenia korzyści majątkowej lub osobistej, albo jej obietnicy zostanie zrealizowane, gdy sprawca bezpośrednio lub pośrednio dokona przysporzenia albo obietnicy przysporzenia o charakterze majątkowym bądź osobistym na rzecz małoletniego, przez co doprowadzi do określonej czynności seksualnej
zawężenie karalności przez uzależnienie udzielenia korzyści osobistej od uległości seksualnej ofiary
Artykuł 199 § 3 rozszerzył zakres penalizacji na sytuację skorzystania przez sprawcę z usług seksualnych prostytuujących się małoletnich pomiędzy 15 a 18 rokiem życia; korzystanie z usług prostytuujących się małoletnich poniżej lat 15, stanowi realizację znamion art. 200 k.k.
Art. 199 - strona podmiotowa
Strona podmiotowa: zamiar bezpośredni (ze świadomością niepełną)
Błąd sprawcy w postaci nieświadomości istnienia stosunku zależności, a także stosunku zaufania lub ich nadużycia, albo istnienia krytycznego położenia lub jego wykorzystania - prowadzi do wyłączenia odpowiedzialności karnej z uwagi na wyłączenie umyślności po stronie sprawcy.
Błąd sprawcy w postaci urojenia sobie faktu istnienia stosunku zależności, a także stosunku zaufania lub ich nadużycia, albo istnienia krytycznego położenia lub jego wykorzystania, a także błąd sprawcy co do tego, że zgoda na daną czynność seksualną była uzależniona od udzielenia małoletniemu korzyści majątkowej lub osobistej, albo jej obietnicy, łączący się ze zgodą partnera na czynność seksualną - może skutkować odpowiedzialnością za usiłowanie nieudolne wykorzystania seksualnego z uwagi na brak przedmiotu nadającego się do popełnienia czynu zabronionego
PROBLEMATYKA ZBIEGU W ROZDZ. XXV
Wykluczony jest jednoczynowy zbieg art. 197 k.k. z art. 198 k.k. - w przypadkach użycia przemocy, groźby bezprawnej lub podstępu nie dojdzie do wykorzystania stanu bezradności lub niepoczytalności po stronie ofiary, albo odwrotnie użycie środków z art. 197 k.k. nie będzie miało znaczenia dla przełamania oporu ofiary.
Wykluczony jest jednoczynowy zbieg art. 197 k.k. z art. 199 k.k. - we wszystkich przypadkach użycia przemocy, groźby bezprawnej lub podstępu nie dojdzie do nadużycia stosunku zależności (lub stosunku zaufania) albo do wykorzystania krytycznego położenia, czy też bez znaczenia będzie uzyskanie przez małoletniego korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy.
Wykluczony jest jednoczynowy zbieg art. 198 k.k. z art. 199 k.k. - w wypadku art. 198 k.k. nie ma potrzeby oddziaływania na psychikę ofiary w celu doprowadzenia do czynności seksualnych, zaś takie oddziaływanie na świadomą znaczenia swojej decyzji jednostkę jest immanentną cechą typów z art. 199 § 1 i 3 k.k.
Pedofilia (art. 200 k.k.)
Indywidualny przedmiot ochrony (§ 1):
wolność seksualna jako wolność od nawiązywania przez małoletnich poniżej 15 roku życia kontaktów seksualnych z uwagi na brak możliwości podjęcia przez te osoby świadomej decyzji w przedmiocie zadysponowania swoją seksualnością.
prawidłowy rozwój psychiczny i fizyczny małoletnich poniżej 15 roku życia jako osób narażonych przez przedwczesne rozpoczęcie życia seksualnego na zaburzenia rozwoju psychospołecznego
ochrona małoletnich przed konsekwencjami społecznymi przedwczesnego macierzyństwa lub ojcostwa
Indywidualny przedmiot ochrony (§ 2)
wolność seksualna jako wolność od prezentowania małoletnim poniżej 15 roku życia czynności seksualnych z uwagi na brak możliwości podjęcia przez te osoby świadomej decyzji co do odbioru takich treści, w które sam fizycznie małoletni nie jest zaangażowany.
prawidłowy rozwój psychiczny i fizyczny małoletnich poniżej 15 roku życia jako osób narażonych na zaburzenia rozwoju psychospołecznego związane z prezentowaniem im wykonania czynności seksualnych, których sensu nie są w stanie zrozumieć.
Przyzwolenie na kontakt seksualny nie ma znaczenia prawnego, gdyż nie może być uznane za prawnorelewantną zgodę w rozumieniu art. 200 k.k.
Znikomy stopień społecznej szkodliwości - postanowienie SN z dnia 25 czerwca 2008, V KK 1/08, Biul. PK 2008, nr 10
Podmiot czynu zabronionego: przestępstwo powszechne
problem sytuacji dobrowolnego współżycia dwojga małoletnich poniżej lat 15 - możliwość stosowania środków wobec nieletnich
Znamiona określające czynność sprawczą (§ 1):
nie jest to tzw. przestępstwo własnoręczne - wątpliwości w tym względzie co do znamienia „obcowanie płciowe”
ustawa nowelizująca z dnia 18 marca 2004 r. rozszerzyła zakres penalizacji typu opisanego w § 1 tego przepisu na wszystkie sytuacje podjęcia czynności seksualnej z małoletnim poniżej lat 15, uniezależniając odpowiedzialność karną za przestępstwo pedofilii od tego, czy sprawca doprowadził ofiarę do czynności seksualnych.
wszelkie formy fizycznego lub psychicznego oddziaływania prowadzące do czynności seksualnej z udziałem małoletniego poniżej 15 roku życia
Znamiona określające czynność sprawczą(§ 2):
prezentowanie wykonania czynności seksualnej może polegać na pokazywaniu małoletniemu poniżej lat 15 wykonania czynności seksualnej przez sprawcę, inną osobę lub osoby trzecie, a także na pokazywaniu zapisów wizualnych takich zarejestrowanych czynności; małoletni poniżej lat 15 musi być widzem prezentowanego mu wykonania czynności seksualnej
typ ten nie obejmuje najczęstszych w praktyce przypadków ekshibicjonizmu polegających na obnażaniu się sprawcy, które nie łączą się jednocześnie z jakąkolwiek czynnością seksualną w obecności małoletniego, a jednocześnie stanowią stymulator seksualny dla sprawcy
prezentowanie „na żywo” albo z nagrania, ale tylko czynności seksualnych wykonywanych przez „prawdziwych” ludzi
Przedmiot czynności wykonawczej: małoletni poniżej 15 roku życia
Znamiona podmiotowe:
§ 1: zamiaru bezpośredniego (ewentualnie ze świadomością niepełną)
§ 2: odwołanie się do konstrukcji tzw. zamiaru lubieżnego - użycie specyficznego znamienia podmiotowego, wskazującego na kierunkowe nastawienie sprawcy mającego na celu własne zaspokojenie seksualne, wskazuje na to, że zakresem penalizacji objęte są tylko takie przypadki prezentowania małoletniemu wykonania czynności seksualnej, które mają służyć wywołaniu podniecenia seksualnego u sprawcy.
Błąd co do wieku ofiary (art. 28 § 1) - ocena wg kryterium obiektywnego
Problem zbiegu przepisów:
Wykluczony jest jednoczynowy zbieg między art. 199 § 1 i 3 k.k. i art. 200 k.k. - przedmiotem czynności wykonawczej z art. 199 § 1 i 3 k.k. nie mogą być małoletni poniżej lat 15 jako osoby, które w świetle art. 200 k.k. w ogóle nie są zdolne do podjęcia świadomej decyzji w przedmiocie swojego życia seksualnego.
Możliwy jest kumulatywny zbieg przepisów art. 197, 198 z art. 200 k.k. - dla realizacji znamion zgwałcenia i wykorzystania seksualnego nie ma znaczenia świadomość ataku na wolność seksualną po stronie ofiary.
Art. 200a. § 1. Kto w celu popełnienia przestępstwa określonego w art. 197 § 3 pkt 2 lub art. 200, jak również produkowania lub utrwalania treści pornograficznych, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego lub sieci telekomunikacyjnej nawiązuje kontakt z małoletnim poniżej lat 15, zmierzając, za pomocą wprowadzenia go w błąd, wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania sytuacji albo przy użyciu groźby bezprawnej, do spotkania z nim, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Kto za pośrednictwem systemu teleinformatycznego lub sieci telekomunikacyjnej małoletniemu poniżej lat 15 składa propozycję obcowania płciowego, poddania się lub wykonania innej czynności seksualnej lub udziału w produkowaniu lub utrwalaniu treści pornograficznych, i zmierza do jej realizacji, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Grooming (child grooming) - zachowania osób dorosłych wobec dzieci zmierzające do wywołania u nich zaufania, mające na celu doprowadzanie do sytuacji umożliwiającej im nawiązanie z nimi kontaktu seksualnego. Zachowania te oparte są z reguły na błędzie dziecka co do osoby, z którą podejmuje kontakt, albo na błędzie co do celu tego kontaktu.
art. 200a. § 1 - penalizuje czynności przygotowawcze do przestępstw z art. art. 197 § 3 pkt 2 lub art. 200;
art. 200a. § 2 - pytanie czy nie jest superfluum ustawowym, gdyż tego typu zachowania mogą być kwalifikowane jako usiłowanie przestępstwa pedofilii;
Art. 200b. Kto publicznie propaguje lub pochwala zachowania o charakterze pedofilskim, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Przestępstwo tzw. pozytywnej pedofilii
Art. 191a. § 1. Kto utrwala wizerunek nagiej osoby lub osoby w trakcie czynności seksualnej, używając w tym celu wobec niej przemocy, groźby bezprawnej lub podstępu, albo wizerunek nagiej osoby lub osoby w trakcie czynności seksualnej bez jej zgody rozpowszechnia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego
Art. 191a. § 2. zdanie drugie - penalizacja pewnych form zjawiska sextingu, polegającego na przesyłaniu za pomocą urządzeń elektronicznych zdjęć lub filmów zawierających przekaz o kontekście seksualnym
Kazirodztwo (art. 201 k.k.)
Indywidualny przedmiot ochrony:
obyczajność w sferze życia seksualnego - brak znaczenia prawnego zgody na kazirodcze obcowanie płciowe
prawidłowe funkcjonowanie rodziny
względy eugeniczne - wątpliwe zwłaszcza w świetle zakresu podmiotowego tego typu
Podmiot czynu zabronionego: przestępstwo indywidualne
Znamiona określające czynność sprawczą:
art. 201 jest tzw. przestępstwem własnoręcznym - znamię „dopuszcza się”
penalizuje wyłącznie akty kazirodcze przybierające formę obcowania płciowego
pojęcia „wstępny” i „zstępny” opisują stosunek pokrewieństwa, tj. istnienie stosunku opartego na pochodzeniu od wspólnego przodka
Pojęcia „przysposobiony” i „przysposabiający” odnoszą się do prawnego stosunku przysposobienia, którego istotą jest stworzenie na zasadzie fikcji prawnej odpowiednika stosunku istniejącego pomiędzy rodzicami i dziećmi (zob. art. 121 k.r.o.).
Pojęcia „brat” i „siostra” odnoszą się do stosunku pokrewieństwa w linii bocznej i obejmują taką relację między dwiema osobami, w której przynajmniej jedno z rodziców jest ich wspólnym przodkiem.
Strona podmiotowa:
zamiar bezpośredni (ewentualnie ze świadomością niepełną)
Błąd co do istnienia stosunku pokrewieństwa lub przysposobienia (art. 28 § 1 k.k.) - przypadek Edypa
Problematyka zbiegu:
Możliwy jest kumulatywny zbieg przepisów art. 197, 198, 199, 200 z art. 201 k.k. - w art. 201 k.k. chroniona obyczajność publiczna a nie wolność seksualna.
Pornografia (art. 202 k.k.)
Pięć typów czynów zabronionych:
w § 1 przestępstwo prezentowania treści pornograficznych osobom pełnoletnim,
w § 2 przestępstwo prezentowania lub rozpowszechniania treści pornograficznych albo udostępniania przedmiotów pornograficznych osobom małoletnim,
w § 3 przestępstwo rozpowszechniania pornografii twardej,
w § 4 przestępstwo utrwalania treści pornograficznych z udziałem małoletniego poniżej lat 15 i
w § 4a przestępstwo sprowadzania, przechowywania lub posiadania treści pornograficznych z udziałem małoletniego poniżej lat 15
legalność obrotu i posiadania tzw. pornografii miękkiej, wyjątki w § 1 i § 2
karalność obrotu tzw. pornografią twardą, zaś bezkarność posiadania takiej pornografii
karalność obrotu i posiadania tzw. pornografii pedofilskiej (całkowita prohibicja w tym zakresie)
Indywidualny przedmiot ochrony w art. 202: wolność seksualna z wyjątkiem art. 202 § 3 w odniesieniu do treści pornograficznych z udziałem małoletniego pomiędzy 15 a 18 rokiem życia albo treści pornograficznych związanych z posługiwaniem się zwierzęciem stanowi obyczajność w sferze życia seksualnego
Znamiona określające czynność sprawczą:
treści pornograficzne:
definicje subiektywistyczno-moralistyczne zamiarem twórcy danej treści jest przede wszystkim wywołanie podniecenia seksualnego u odbiorcy przekazu,
definicje obiektywno-pragmatyczne, skupiające się na obiektywnej ocenie prezentowanej treści mającej mieć charakter pornograficzny
Pornograficzna treść przekazu (def. M. Filara):
„1) treścią prezentacji jest przedstawienie przejawów płciowości i życia seksualnego człowieka,
2) przedstawienie to koncentruje się wyłącznie na zaprezentowaniu jego techniczno-biologicznych aspektów z pominięciem wszelkiej warstwy intelektualno-personalitycznej,
3) przedstawienie to zawiera ukazanie narządów płciowych w ich seksualnych funkcjach, w szczególności w ich bezpośrednim zetknięciu się podczas stosunków seksualnych, przez co zyskuje ono postać całkowicie zdepersonalizowanej i zdehumanizowanej rejestracji «technologii seksu»,
4) przedmiotowe aspekty prezentacji wykazują jednoznacznie, że jedyną lub główną intencją jej twórcy było wywołanie u odbiorcy podniecenia seksualnego,
5) kryterium pomocniczym może tu być walor estetyczny danej prezentacji; im jest on niższy, tym bardziej sugerować może ocenę danej prezentacji jako pornograficznej”
odróżnienie treści pornograficznych od treści erotycznych
odróżnieniu pornografii od przekazu naukowego oraz od przekazu artystycznego
Treść pornograficzną, jako pewną formę przekazu intelektualnego, należy wyraźnie odróżnić od przedmiotu materialnego, w którym ten przekaz jest wyrażony albo na którym ten przekaz jest utrwalony.
Treści pornograficzne z udziałem małoletniego to wszelkiego rodzaju przekaz pornograficzny przedstawiający czynności seksualne z udziałem rzeczywistej osoby małoletniej, a więc osoby, która nie ukończyła 18 roku życia
Karalność tzw. pozorowanej pornografii dziecięcej - nowelizacja k.k. z dnia 24 października 2008 r:
§ 4b. Kto produkuje, rozpowszechnia, prezentuje, przechowuje lub posiada treści pornograficzne przedstawiające wytworzony albo przetworzony wizerunek małoletniego uczestniczącego w czynności seksualnej
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Treści pornograficzne związane z prezentowaniem przemocy to przekaz pornograficzny przedstawiający sceny stosowania rzeczywistej, a nie jedynie pozorowanej przemocy
Treści pornograficzne związane z posługiwaniem się zwierzęciem to przekaz pornograficzny ukazujący sceny obcowania płciowego pomiędzy człowiekiem a zwierzęciem (zoofilia, sodomia).
Doprowadzenie do uprawiania prostytucji (art. 203 k.k.)
Indywidualny przedmiot ochrony: wolność seksualna i godność ludzka
Istota tego typu sprowadza się do użycia środków nacisku na ofiarę właściwych dla opisu znamion art. 197 i art. 199 § 1, jednak w innym celu niż doprowadzenie do obcowania płciowego lub poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności, a mianowicie w celu doprowadzenia innej osoby do uprawiania prostytucji.
Uprawianie prostytucji - zob. 204 k.k.
Doprowadzanie do uprawiania prostytucji - czynność sprawcza jest nakierowania na doprowadzenie do sytuacji, w której osoba poddana bezprawnemu naciskowi rozpocznie proceder polegający na stałym i odpłatnym świadczeniu usług seksualnych
problem oddzielenia od siebie etapu usiłowania i dokonania w przypadku tego typu - jednorazowe doprowadzenie do aktu seksualnego za zapłatą może być uznane jedynie za usiłowanie realizacji znamion art. 203
Przestępstwa wokółprostytucyjne (art. 204 k.k.)
Tradycyjnie już zjawisko prostytucji nie jest w ustawodawstwie polskim czynem zabronionym pod groźbą kary. Odstępstwem od tej zasady był tylko art. 207 k.k. z 1932 r. przewidujący karalność prostytucji homoseksualnej. Obecnie tylko art. 142 k.w.
Art. 204 k.k. przewiduje odpowiedzialność karną za tzw. przestępstwa wokółprostytucjne, polegające na eksploatacji prostytucji przez :
stręczycielstwo (§ 1 zdanie pierwsze),
kuplerstwo (§ 1 zdanie drugie),
sutenerstwo (§ 2) oraz
na zwabianiu lub uprowadzeniu innej osoby w celu uprawiania prostytucji za granicą (§ 4).
Indywidualny przedmiot ochrony: obyczajność w sferze życia seksualnego oraz godność ludzka
Prostytucja to proceder polegający na nawiązywaniu stosunków hetero lub homoseksualnych w formie obcowania płciowego lub innej czynności seksualnej z reguły z przygodnie spotykanymi, zmieniającymi się partnerami, w zasadzie bez zaangażowania uczuciowego, w zamian za korzyść majątkową lub osobistą traktowaną jako ekwiwalent za podjęcie kontaktu seksualnego
definicje szerokie - ograniczają się do opłatnego świadczenia usług seksualnych
definicje zawężające - kryteria dodatkowe pozwalające odróżnić prostytucję od rozwiązłości seksualnej czy zjawiska sponsoringu
uprawianie prostytucji - powtarzalny charakter procederu
Przez stręczycielstwo należy rozumieć nakłanianie innej osoby do uprawiania prostytucji oraz pośredniczenie w kontaktach pomiędzy osobą uprawiającą prostytucję a osobą korzystającą z jej usług
Przez kuplerstwo należy rozumieć ułatwianie innej osobie uprawiania prostytucji z wyjątkiem szczególnej postaci stręczycielstwa polegającej na ułatwianiu procederu prostytuowania się przez pośredniczenie w kontaktach z klientami
Stręczycielstwo w swojej podstawowej formie i kuplerstwo stanowią przestępstwa podżegania i pomocnictwa sui genesis - podżeganie i pomocnictwo do czynu niekaralnego
Przez sutenerstwo należy rozumieć czerpanie korzyści majątkowych z uprawiania prostytucji przez inną osobę
wąskie rozumienie zwrotu „czerpie korzyści majątkowe z uprawiania prostytucji przez inną osobę” - ocena czy konkretna sytuacja faktyczna może być uznana za czerpanie korzyści majątkowej z uprawiania prostytucji przez inną osobę, czy też jest jedynie uzyskiwaniem korzyści majątkowej od osoby prostytuującej się w ramach tolerowanych społecznie zachowań, wymaga każdorazowego odniesienia do zoobiektywizowanej oceny społecznej.
1