PRAWO SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
1.POJĘCIE SAM. W ZNACZENIU PRAWNYM. Cechy charak. wskazane przez prof. Rabską. Sam. jest to: 1) wyodrębniona gr. społ., okr. przez prawo, której członkostwo powstaje z mocy prawa, 2) powołana do wykonywania zadań adm. państwowej, w granicach okr. przez prawo, w sp. samodzielny, w formach właściwych dla adm. państwowej, 3) posiadająca własną strukturę org., okr. w przepisach prawa, o charak. przedstawicielskim, pozostającą pod kontrolą gr. społ., która ją wybrała, 4) organizacja jest zbudowana na zasadzie decentralizacji, działa na podst. prawa i pozostaje pod nadzorem organów państwa, 5) organy samorządowe, nie będąc organami adm. państwowej, wchodzą w skład jednolitego aparatu adm. państwa jako całości.
2.KLASYFIKACJA SAM. Kryterium podstawowe: więź łącząca członków danej grupy. Sam. teryt. Więzią jest zamieszkiwanie na określonym terenie. Aby być członkiem sam. teryt. wystarczy być stałym mieszkańcem danej j.p.t. Niezależne jest to od bierności czy aktywności danej osoby. Nie można wyłączyć się poprzez objaw własnej woli ze wspólnoty sam. teryt., a także organy samorządu nie mogą nikogo z tej wspólnoty wykluczyć. W Polsce mamy 3 sam. teryt.: sam. gminny, sam. powiatowy i sam. województwa. Sam. specjalny, zwany też nieterytorialnym. W doktrynie przyjęła się nazwa „sam. specjalny”. Pojęcie to wskazuje, że członków danego sam. łączy pewna więź o charak. specjalnym. Używanie pojęcia „sam. nieterytorialny” wskazuje jedynie na to, że członków tego sam. łączy więź inna niż terytorialna. Współcześnie w gr. sam. specjalnych możemy wyróżnić dwa rodzaje sam.: sam. zawodowy (jednoczący ludzi wykonujących ten sam zawód) i sam. gospodarczy (łączący ludzi o wspólnych interesach gosp., prowadzących działalność gosp.).
3.POJĘCIE SAM. TERYT. Sam. teryt. to powstały z mocy prawa i wyodrębniony w strukturze państwa związek lokalnego społeczeństwa, powołany do samodzielnego wykonywania adm. publ. oraz wyposażony w środki materialne umożliwiające realizację nałożonych zadań i przyznanych uprawnień. Wiąże się to ściśle z względną nizależnością organów samorządowych, możliwością wyborów organów przedstawicielskich, stosowaniem władztwa adm. oraz podległości nadzorowi państwa obejmującemu legalność i celowość.
4.POJĘCIE GMINY, POWIATU I WOJEWÓDZTWA. Wyjaśniając pojęcie gminy w ustawie o sam. gminnym ustawodawca stwierdza, że pod tym pojęciem należy rozumieć wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium. Ponadto wskazuje, że ową wspólnotę sam. tworzą mieszkańcy gminy z mocy prawa. W ustawie o sam. powiatowym zostało użyte bardzo podobne sformułowanie. Poprzez powiat należy rozumieć lokalną wspólnotę sam. oraz odpowiednie terytorium. Natomiast w ustawie o sam. województwa stanowi się o regionalnym charak. wspólnoty sam. Zgodnie z art.1 ustawy mieszkańcy województwa tworzą z mocy prawa regionalną wspólnotę sam., a pojęcie województwo oznacza regionalną wspólnotę sam. oraz odpowiednie terytorium. Na pojęcie gminy, powiatu i woj. jako jednostek sam. składają się 4 istotne elementy: 1) terytorium, 2) mieszkańcy tworzący wspólnotę teryt., 3) zadania z zakresu adm. publ., do których wykonywania zostały powołane, 4) możliwość korzystania z władztwa adm.
5.POJĘCIE WSPÓLNOTY SAM. Pojęcie wspólnoty sam. pojawia się zarówno w Konstytucji, jak i w 3 ustawach samorządowych Z istoty sam. teryt. wynika, że pod tym pojęciem należy rozumieć korporację terytorialną, gdyż podstawą jej wyodrębnienia jest związanie członkostwa grupy z oznaczonym terytorium, czyli przestrzenią wyznaczoną granicami jednostek zasadniczego podziału teryt. kraju. Członków wspólnoty sam. powinny łączyć wspólne interesy, cele oraz działania, które wiążą się ze wspólnym zamieszkiwaniem na terytorium danej jednostki sam.
6.PRZYNALEŻNOŚĆ DO WSPÓLNOTY SAM.- POJĘCIE MIESZKAŃCA J.S.T. Z formalnego punktu widzenia członkiem wspólnoty gminnej, powiatowej czy wojewódzkiej jest każdy mieszkaniec z mocy prawa. Oznacza to, że przynależność mieszkańców do wspólnoty sam. ma charak. przymusowy, czy raczej powszechny. Więcej wątpliwości budzi udzielenie odp. na pytanie, komu przysługuje status mieszkańca gminy, powiatu czy woj. O zamieszkiwaniu, a tym samym członkostwie j.s.t. decydują dwie kumulatywne przesłanki ustalania miejsca zamieszkania, które wynikają z przepisów k.c., bo na grunt tej ustawy odsyła Ordynacja wyborcza. Tymi kryteriami jest po pierwsze przebywanie w okr. miejscowości, po drugie zamiar stałego w niej pobytu. W orzecznictwie SN znajdujemy też tezę, że miejscowość ta powinna stanowić centrum życiowej działalności danej osoby. Osoby, które spełniają wymienione przesłanki są mieszkańcami gminy, a w konsekwencji powiatu oraz woj.
7.PODMIOTOWOŚĆ PRAWNA GMINY Ustawy sam. przyznają j.s.t. podmiotowość prawną w 2 sferach: w sferze pr. publ. i w sferze pr. prywatnego. W sferze pr. prywatnego do upodmiotowienia dochodzi poprzez przyznanie j.s.t. osobowości prawnej. Dzięki uzyskaniu osobowości prawnej j.s.t. mogą uczestniczyć w obrocie prywatno- prawnym. Podstawowa jest podmiotowość w sferze pr. publ. J.s.t. jest podmiotem, osobą pr. publ. Gmina wykonuje zadania publ. we własnym imieniu i na własną odp. (upodmiotowienie w sferze pr. publ.). Posiada również osobowość prawną, tak więc jest upodmiotowiona w sferze pr. prywatnego. Samodzielność w sferze pr. publ. i prywatnego podlega ochronie sądowej.
8.SAMODZIELNOŚĆ J.S.T. I JEJ OCHRONA J.s.t. mogą samodzielnie wyst. W obrocie prywatno- prawnym. Samodzielność j.s.t. w sferze pr. publ. i prywatnego podlega ochronie sądowej. Jest to gwarancja samodzielności j.s.t. Art.2 ust.3 s. g- samodzielność gminy podlega ochronie sądowej. Art.2 ust.3 s. p- samodzielność powiatu podlega ochronie sądowej. Art.6 ust.3 s. w- samodzielność woj. podlega ochronie sądowej. Jeśli j.s.t. będą działać w sferze pr. prywatnego, gwarancję samodzielności będą dochodzić przed sądami powszechnymi. Jeśli będą działać w sferze pr. publ.- przed sądem adm. (NSA). Przede wszystkim samodzielność ta będzie chroniona przez możliwość zaskarżenia do NSA zastosowanych środków nadzoru. J.s.t. będą poszukiwały przed NSA ochrony swej samodzielności i niezależności przez uzyskanie gwarancji nienaruszalności przekazanych im zadań własnych.
9.TERYTORIUM GMINY (TWORZENIE, ZNOSZENIE, PODZIAŁ). RM ma kompetencje do kształtowania terytorium gminy. RM może: tworzyć, łączyć, dzielić, znosić gminy oraz ustalać ich granice; nadawać gminom status miasta; ustalać i zmieniać nazwy gmin oraz siedziby ich władz. RM dokonuje w/w czynności w drodze rozporządzenia z własnej inicjatywy lub z inicjatywy RG. Gdy inicjatywa zmian pochodzi od RG wówczas wydanie rozporządzenia wymaga: 1) wniosku RG wraz z uzasadnieniem poprzedzonego konsultacjami z mieszkańcami; 2) opinii rad gmin objętych zmianami, a w przypadku gdy zmiany naruszają granice powiatów lub woj. potrzebna jest dodatkowo opinia rad powiatów lub sejmików województw; 3) opinii wojewody. Gdy zmiany pochodzą z inicjatywy RM, wówczas wymaga się zaciągnięcia opinii rad gmin objętych zmianami, które poprzedzone są konsultacjami z mieszkańcami. Ustawodawca wskazuje, że RM ma zapewnić gminie terytorium możliwie jednorodne ze względu na układ osadniczy i przestrzenny, uwzględniając więzi społ., gosp. i kulturowe. Należy tak kształtować teryt., by gmina mogła sprawnie wykonywać zadania publiczne.
10.TERYTORIUM POWIATU. Kompetencje do tworzenia, łączenia, dzielenia i znoszenia powiatów, ustalania ich granic oraz ustalania i zmiany nazw powiatów posiada RM. RM czyni to w drodze rozporządzenia, które może być także wydane na wniosek zainteresowanej rady powiatu, rady miasta na prawach powiatu lub rady gminy. Ustalenie granic powiatu nast. przez wskazanie gmin wchodzących w skład powiatu. Zmiana granic dokonywana jest w sposób, które ma zapewnić powiatowi terytorium możliwie jednorodne ze względu na układ osadniczy i przestrzenny, uwzględniając więzi społ., gosp. i kulturowe. Należy tak kształtować teryt., by powiat mógł sprawnie wykonywać zadania publiczne. Przez dzielenie powiatów należy rozumieć wyłączenie jednej lub więcej gmin z terytorium powiatu z jednoczesnym włączeniem tej gminy lub gmin do innego powiatu.
11.TERYTORIUM WOJEWÓDZTWA. Woj. jest j.p.t. tworzoną dla potrzeb adm. rządowej, ale jest również j.s.t. W dwóch woj. siedziba władz sam. woj. i siedziba władz adm. rządowej się nie pokrywa: 1) woj. kuj.- pom. (siedziba władz sam. znajduje się w Toruniu, siedziba wojewody w Bydgoszczy), 2) woj. lubuskie (podobny układ między Gorzowem Wielkopolskim i Zieloną Górą). Woj. zostały utworzone w drodze ustawy, a więc zniesienie jakiegoś woj. czy utworzenie nowego też wymaga regulacji rangi ustawowej. Dopuszcza się zmian w zakresie granic województw. Zmiana granic woj. dokonywana jest w drodze rozporządzenia RM, po zasięgnięciu opinii organów stanowiących j.s.t., których zmiany dotyczą. Opinia ma charakter niewiążący.
Ustawa o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału teryt. państwa: wymienia województwa i wskazuje ich stolice, określa tryb przekształceń terytorialnych województwa, określa nazwy urzędów wojewodów, dokonała przyporządkowania poszczególnych gmin do konkretnych woj.
12.MIASTA NA PRAWACH POWIATU. Miastami na prawach powiatu są: 1) miasta, które w dniu 31 XII 1998r. liczyły więcej niż 100 tys. mieszkańców, 2) miasta, które z dniem 31 XII 98r. przestały być siedzibami województw (stolicami woj.), chyba, że na wniosek właściwej rady odstąpiono od nadania miastu statusu miasta na prawach powiatu, jak np. w przypadku Piły, 3) miasta nie liczące 100 tys. mieszkańców, którym nadano status miasta przy dokonywaniu pierwszego podziału adm. kraju.
13.POJĘCIE ZAKRESU DZIAŁANIA, ZADANIA I KOMPETENCJI. Zakres działania- oznacza wycinek spraw należących do sfery adm. publ., które przekazano do realizacji danego samorządu. Zakres działania jest wyznaczany przez określone zadania, w zakresie których mają działać gminy, powiaty, woj. Zadania- są to okr. rodzajowo grupy spraw, w których właściwy jest samorząd, np. gmina wykonuje zadania w zakresie pomocy społ. Kompetencje- zespół praw i obowiązków organizacyjnych obejmujących formy prawne działania głównie o charak. władczym. Kompetencje mają charak. nieprzenoszalny (są właściwe dla danego organu j.s.t.).
14.ZAKRES DZIAŁANIA I ZADANIA GMINY. Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publ. o znaczeniu lokalnym nie zastrzeżone na rzecz innych podmiotów. Istnieje domniemanie właściwości, zadań na rzecz RG. Zadania gminy (wg prof. Niewiadomskiego) można podzielić na zadania: 1) dot. infrastruktury społ. (edukacja publ., ochrona zdrowia, pomoc społ.), 2) dot. infrastruktury technicznej (drogi, ulice, mosty), 3) związane z porządkiem publ. i bezpieczeństwem obywateli, mieszkańców (ochrona przeciwpożarowa, przeciwpowodziowa), 4) związane z ochroną środowiska i zagospodarowaniem przestrzennym, 5) inne (promocja gminy, ochrona praw konsumenta). Jest to przykładowy wykaz zadań własnych gminy. Uszczegółowieniem zadań zajmują się przepisy materialnego prawa adm. Na gminę mogą być nakładane jeszcze inne zadania. Może to nastąpić w formie aktów normatywnych lub w wyniku porozumień.
15.ZAKRES DZIAŁANIA I ZADANIA POWIATU. Zakres działania sam. pow. został określony w art.4 ust. o sam. pow. Z tego przepisu wynika, że powiat wykonuje określone ustawami zadania publ. o charak. ponadgminnym. Po takim sformułowaniu mamy przykładowy wykaz 22 zadań jakimi zajmuje się powiat. Dodatkowo do zakresu działania powiatu należy zapewnienie wykonywania określonych w ustawach zadań i kompetencji kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży. Prof. Niewiadomski stwierdza, że funkcje powiatu mają charak. uzupełniający i wyrównawczy w stosunku do gminy, powiat powstaje nie po to, by konkurować z gminą w wykonywaniu zadań publ., ale po to, by razem z gminą stworzyć system realizacji zadań o charak. lokalnym. Wykaz zadań powiatu zamieszczony w art.4 jest determinowany zasadą wtórności. Powiat przejął zadania należące wcześniej do adm. rządowej (nie przejął zadań gminy). Zadania powiatu można podzielić na 5 grup: 1) z.dot. ponadpodstawowej infrastruktury społecznej, 2) z.dot. ponadpodstawowej infrastruktury technicznej, 3) zadania związane z porządkiem publ. i bezp. obywateli w wymiarze ponad gminnym, 4) z. związane z ochroną środowiska i zagospodarowaniem przestrzennym, 5) działania organizatorskie zmierzające do rozwiązywania lokalnych problemów.
16.ZAKRES DZIAŁANIA I ZADANIA SAM. WOJEWÓDZTWA. Z ustawy o sam. woj. wynika, że woj. jako j.s.t. wykonuje zadania publ. o charak. wojewódzkim nie zastrzeżone ustawami na rzecz organów adm. rządowej. Zakres działania sam. województwa dot. 2 kategorii spraw: 1) określanie strategii rozwoju woj., 2) prowadzenie polityki rozwoju woj. Dodatkowo poza tymi dwoma kategoriami zadań sam. woj. wykonuje zadania o charak. wojewódzkim określone ustawami. Zadania te wg prof. Niewiadomskiego ograniczają się do: 1) kształtowania i utrzymywania ładu przestrzennego, 2) pobudzania aktywności gospodarczej, 3) zachowywania dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego.
17.KLASYFIKACJA ZADAŃ J.S.T. (przedstawienie graficzne) Zadania samorządowe dzielimy na: własne (obowiązkowe i dobrowolne), zlecone (przekazane przez ustawy- zadania zlecone sensu stricto i wykonywane na podstawie porozumień), zadania przekazane- szczególna kategoria zadań.
18.ZADANIA OBLIGATORYJNE I FAKULTATYWNE. Zadania obligatoryjne muszą być wykonywane. Ustawodawca nie formułuje katalogu zadań obligatoryjnych, lecz odsyła do przepisów materialnego prawa adm. To ustawy z zakresu prawa materialnego mają określać, które z zadań mają charak. obowiązkowy. Ustawodawca stwarza mechanizmy, które pozwalają na dochodzenie przez obywateli realizacji tych zadań. Jednym z takich mechanizmów jest prawo wniesienia skargi do sądu adm. Służy ono każdemu, czyjego interes prawny lub uprawnienie zostało naruszone przez to, że organ danej j.s.t. nie wykonał czynności nakazanych prawem. Drugim z mechanizmów jest zażalenie na bezczynność- środek prawny, który służy gdy organ nie wydaje rozstrzygnięcia w określonym terminie. Zadania fakultatywne- j.s.t. same decydują czy będą realizowały określone zadania. Wskazanie takich zadań ma miejsce, ponieważ adm. nie może działać jeśli przepisy prawa nie zezwalają na określone działanie. Gdyby sam. chciał jakieś działanie podjąć, a nie byłoby umocowania prawnego, to działanie byłoby nielegalne.
19.ZADANIA WŁASNE I ZLECONE. Zadania własne: 1) zadania własne obowiązkowe (obligatoryjne)- państwo nakłada ustawowy obowiązek realizacji tych zadań; 2) zadania własne dobrowolne (fakultatywne)- j.s.t. decyduje czy będzie wykonywała te zadania i w jakim zakresie; ustawodawca określa zadania fakultatywne, gdyż konieczna jest podstawa prawna do podjęcia działania przez j.s.t. Do zadań własnych należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty w sprawach ładu przestrzennego, ochrony środowiska, dróg, ulic, mostów, utrzymywania czystości itp. Nadzór nad działalnością w zakresie zadań własnych sprawowany jest na podstawie kryterium legalności. W przypadku nie wykonania zadań własnych obowiązkowych można wnieść zażalenie na bezczynność lub skargę do NSA. Zadania zlecone. Wyodrębnia się ich 2 kategorie: 1) zlecone na mocy regulacji ustawowej, 2) zlecone, które są przekazywane w drodze porozumienia zawieranego między j.s.t. a organem adm. rządowej. J.s.t. wykonują zadania zlecone na mocy ustaw z zakresu adm. rządowej. Zadania te nie są decentralizowane, lecz dekoncentrowane, bowiem zadania te nie zmieniają swego charak. Możliwe jest przekazywanie j.s.t. zadań z zakresu adm. rządowej na podstawie porozumienia zawieranego między organem sam. a organem jedn. rządowej. Taką możliwość przewidują przepisy ustawy o sam. gminnym i powiatowym.
20.ZADANIA POWIERZONE. 1. Zadania powierzone na mocy regulacji ustawowej. Ustawy mogą nakładać na gminę obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu adm. rządowej. Ustawy mogą określać niektóre sprawy należące do zakresu działania powiatu jako zadania z zakresu adm. rządowej wykonywane przez powiat. Mogą również określać sprawy należące do zakresu działania województwa jako zadania z zakresu adm. rządowej wykonywane przez zarząd województwa. Określenie w drodze ustawy tych zadań powoduje, że stają się one obowiązkiem dla j.s.t. Nie wykonanie ich stanowi naruszenie obowiązku wynikającego z ustawy. 2. Zadania powierzone w drodze porozumienia między j.s.t. a organem adm. rządowej. Możliwe jest przekazywanie j.s.t. zadań z zakresu adm. rządowej na podstawie porozumienia zawieranego między organem sam. a organem jedn. rządowej. Taką możliwość przewidują przepisy ustawy o sam. gminnym i powiatowym. Ustawy nie określają jednak charak. prawnego i formy porozumienia.
21.ZADANIA PRZEKAZANE. Powstały wraz z powołaniem do życia 3- szczeblowego sam. teryt. Z przepisów ustaw sam. wynika, że gminy, powiaty i woj. mogą zawierać między sobą porozumienia co do powierzania prowadzenia zadań publ. Gmina może wykonywać zadania powiatu, woj. na podstawie porozumień zawieranych pomiędzy nią a tą j.s.t. Powiat może zawierać porozumienia z jedn. lokalnego sam. teryt., a także z województwami. Województwo może natomiast zawierać porozumienia z innymi woj. oraz jedn. sam. lokalnego z obszaru woj. Z przepisów wynika, że przekazanie tych zadań może nastąpić w dowolną stronę, do góry i w dół, np. z gminy na powiat i odwrotnie. W doktrynie często prezentowane jest odmienne stanowisko. Przekazanie zadań wg wielu może nastąpić tylko w dół.
22.BEZPOŚREDNIE UPRAWNIENIA MIESZKAŃCÓW J.S.T. Mieszkańcy mogą wyrażać swoją wolę, podejmować rozstrzygnięcia w sprawach ich dotyczących (a przekazanych im w wyniku decentralizacji zadań publ.) w sposób bezpośredni lub pośredni. Bezpośrednie uprawnienia mieszkańców j.s.t. to: 1) uprawnienie mieszkańców j.s.t. do podejmowania władczych rozstrzygnięć (przez udział w wyborach i referendum), 2) uprawnienie mieszkańców j.s.t. do podejmowania rozstrzygnięć o charak. niewładczym (czyli wyrażanie opinii), 3) inne uprawnienia, np. możliwość korzystania przez mieszkańców z urządzeń i instalacji komunalnych, korzystanie z prawa do informacji.
23.CZYNNE I BIERNE PRAWO WYBORCZE DO ORGANÓW STANOWIĄCYCH J.S.T. Czynne pr. wyborcze, czyli pr. wybierania przysługuje obywatelowi polskiemu, który najpóźniej w dniu wyborów ukończył 18 lat i stale zamieszkuje na terenie działania danej rady (sejmiku województwa). Czynne pr. wyborcze nie jest uzależnione od stałego zameldowania, lecz od kryterium stałego zamieszkiwania. Czynnego pr. wyborczego są pozbawione: 1) osoby pozbawione prawomocnym orzeczeniem sądowym praw publ., 2) osoby pozbawione pr. wyborczych orzeczeniem TS, 3) osoby ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu. Bierne pr. wyborcze, czyli pr. bycia wybieranym przysługuje osobie, która pr. wybierania do rady powiatu, gminy i sejmiku woj. A więc krąg osób identyczny jak w przypadku czynnego pr. wyborczego.
24.ZASADY PRZEPROWADZANIA WYBORÓW DO ORGANÓW STANOWIĄCYCH J.S.T. Zasady przeprowadzania wyborów do organów stanowiących określa ustawa z 1998r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, powiatu i sejmiku woj. Wybory są równe, bezpośrednie, powszechne i odbywają się w głosowaniu tajnym. Równe, czyli wszyscy wyborcy biorą w nich udział i dysponują 1 głosem. Bezpośrednie tzn., że w wyborach radnych wybieramy bezpośrednio spośród kandydatów, głosować można jedynie osobiście. Od tej zasady są odstępstwa. Bowiem osobie niepełnosprawnej można pomóc, ale ustawodawca wskazał wyraźnie osoby, które takiej pomocy nie mogą udzielić- członkowie komisji wyborczych, mężowie zaufania. Nie ma możliwości głosowania przez pełnomocnika. Tajne- w lokalu wyborczym należy zapewnić tajność głosowania. Zapewnienie tajności jest obowiązkiem służb wyborczych, ale tajność dotyczy również wyborcy. Nie może on w lokalu wyborczym rozgłaszać na kogo głosował. Wybory poprzedza kampania wyborcza. Dniem rozpoczęcia kampanii wyborczej jest dzień, w którym ogłoszono rozporządzenie Prezesa RM o zarządzeniu wyborów. Kończy się ona 24 godz. przed dniem wyborów.
25.REKLAMACJE NA NIEPRAWIDŁOWOŚĆ W SPISIE WYBORCÓW. Przed wyborami sporządza się spisy wyborców. Spis taki sporządza się w urzędzie gminy najpóźniej na 14 dni przed wyborami. Wyborca może być ujęty tylko w 1 spisie wyborców. Na sprzeczności ze stanem faktycznym w nim zawarte przysługuje prawo reklamacji. Reklamacje na nieprawidłowości w spisie rozpatruje wójt (burmistrz, prezydent miasta) w terminie 3 dni od dnia wniesienia reklamacji. Wydaje on decyzję w sprawie reklamacji. Decyzję dostarcza się niezwłocznie zainteresowanemu (musi być ona uzasadniona). Na decyzję wójta, która nie uwzględnia reklamacji bądź powoduje skreślenie ze spisu wyborców można wnieść skargę do sądu rejonowego. Sąd rozpatruje skargę w post. nieprocesowym, w składzie 1 sędziego, w terminie 3 dni od daty jej wniesienia. Decyzja sądu jest ostateczna.
26.ZGŁASZANIE KANDYDATÓW NA RADNYCH. Prawo zgłaszania kandydatów na radnych przysługuje komitetom wyborczym. Komitety wyborcze mogą być tworzone przez: 1) partie polit. i koalicje partii polit., 2) stowarzyszenia społ., 3) wyborców. Komitety wyborcze zgłaszają kandydatów w formie list kandydatów. Listy te muszą być poparte podpisami wyborców. W przypadku gminy, która liczy do 20 tys. mieszkańców, listę musi poprzeć min. 25 wyborców, w gminie pow. 20 tys. mieszkańców- 150 wyborców, w powiecie- 200 wyborców, w woj.- 300 wyborców.
27.USTALANIE WYNIKÓW GŁOSOWANIA W WYBORACH DO ORGANÓW STANOWIĄCYCH J.S.T. Ordynacja wyborcza do rad gminy, powiatu i sejmiku woj. wprowadza różne systemy ustalania wyników głosowania. W gminach do 20 tys. mieszkańców mamy model wyborów większościowych, tzn. wybiera się kandydatów na radnych, którzy otrzymają największą liczbę ważnie oddanych głosów. W gminach powyżej 20 tys. mieszkańców, w powiatach i województwach mamy model wyborów proporcjonalnych połączony z systemem personalnej preferencji kandydata na liście. Podziału mandatów dokonuje się pomiędzy listy kandydatów proporcjonalnie do łącznej liczby ważnie oddanych głosów na kandydatów danej listy. Mandaty przypadające na dane listy rozdzielane są wśród kandydatów, którzy otrzymali największą liczbę głosów. W przypadku miast na prawach powiatów, powiatów i woj. obowiązuje próg wyborczy 5% głosów.
28.CZYNNE I BIERNE PRAWO WYBORCZE W WYBORACH WÓJTA. Czynne pr. wyborcze, czyli pr. wybierania przysługuje obywatelowi polskiemu, który najpóźniej w dniu wyborów ukończył 18 lat i zamieszkuje w gminie, w której wybiera się określonego kandydata. Czynnego pr. wyborczego nie mają: 1) osoby pozbawione prawomocnym orzeczeniem sądowym praw publ., 2) osoby pozbawione pr. wyborczych orzeczeniem TS, 3) osoby ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu. Innymi słowy czynne prawo wyborcze posiadają osoby, które posiadają prawo wybierania rad gminy, powiatu i sejmiku woj. Bierne pr. wyborcze, czyli pr. bycia wybieranym przysługuje obywatelom RP, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończyły 25 rok życia. Kandydat nie musi być mieszkańcem gminy, na obszarze której zamierza kandydować, ale kandydować może tylko w 1 gminie. Wybory wójtów są powszechne, równe, bezpośrednie, a głosowanie jest tajne. Odbywają się jedn. z wyborami do organów stanowiących j.s.t.
29.ZGŁASZANIE I REJESTRACJA KANDYDATÓW (na wójta). Kandydatów na wójta (burmistrza, prezydenta miasta) zgłaszają komitety wyborcze. Komitety wyborcze mogą być tworzone przez: 1) partie polit. i koalicje partii polit., 2) stowarzyszenia i org. społ., 3) wyborców. Prawo zgłaszania kandydatów na wójta ma komitet, który zarejestrował listy kandydatów na radnych w co najmniej połowie okręgów wyborczych w gminie. Jest to dodatkowa przesłanka, która musi być spełniona. Tak więc wybory wójtów, jak i sami kandydaci są powiązani z komitetami wyborczymi. Kandydaci zgłaszani są do gminnej komisji wyborczej najpóźniej do 25 dnia przed dniem wyborów. Gminna komisja wyborcza dokonuje rejestracji i sporządza listy kandydatów.
30.ZASADY WYBORU WÓJTA PRZEZ RADĘ GMINY. Jest to szczególny tryb wyboru wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Wybór wójta przez RG jest możliwy, gdy: 1) w danej gminie nie zgłoszono żadnego kandydata, 2) zgłoszono tylko jednego kandydata. Ad.1) Wówczas gminna komisja wyborcza niezwłocznie wzywa poprzez rozplakatowanie do dokonania nowych zgłoszeń. Jeżeli mimo to nie zostanie zgłoszony żaden kandydat to RG dokonuje wyboru wójta bezwzględną większością głosów w głosowaniu tajnym spośród kandydatów, których zgłosili radni. Prawo zgłoszenia kandydata na wójta przysługuje grupie radnych, którzy stanowią co najmniej 1/3 ustawowego składu rady. Zgłoszenie kandydata musi mieć formę pisemną. Rada w zgłoszeniu może poprzeć tylko 1 kandydata. Tak więc radni mogą zaproponować od 1 do max 3 kandydatów na wójta. Ad.2) Gdy w gminie został zarejestrowany tylko 1 kandydat, a po niezwłocznym wezwaniu przez gminną komisję wyborczą nie zarejestrowano żadnego nowego, wówczas wybory przeprowadza się. Kandydata uznaje się za wybranego jeśli poprze go więcej niż połowa głosujących. Jeśli nie uzyska on takiego poparcia, wówczas wyboru wójta dokonuje RG w trybie powyższym jakby nie został zgłoszony żaden kandydat. Jeśli RG nie dokona wyboru wójta w tym trybie, w określonym terminie (2 miesiące), to obowiązki wójta sprawuje osoba wyznaczona przez Prezesa RM.
31.USTALANIE WYNIKÓW GŁOSOWANIA W WYBORACH WÓJTA. Obwodowa komisja wyborcza po zamknięciu lokalu wyborczego na podstawie kart z urny ustala wyniki wyborów w swym obwodzie. Komisja ta sporządza protokół z głosowania, który przewodniczący komisji obwodowej oddaje do gminnej komisji wyborczej. Ta na podstawie otrzymanych protokołów z obwodowych komisji wyborczych sporządza ostateczny podsumowujący protokół, w którym ogłasza się wyniki wyborów. Za wybranego na wójta uważa się kandydata, który w głosowaniu otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie otrzyma takiej większości głosów to po upływie 14 dni przeprowadza się 2-gą turę wyborów na wójta. W 2-giej turze biorą udział 2 kandydaci, którzy uzyskali największą liczbę głosów w 1-szej turze. Jeśli jeden z kandydatów umrze, zrezygnuje itp., wówczas na jego miejsce wchodzi kandydat, który jako kolejny uzyskał największą liczbę głosów (3 w pierwszej turze). Za wybranego w 2-giej turze uznaje się tego kandydata, który uzyskał większą liczbę głosów.
32.POJĘCIE I CEL PRZEPROWADZENIA REF. LOKALNEGO. Referendum to forma demokracji bezpośredniej, która przysługuje mieszkańcom danej j.s.t. W drodze ref. mieszkańcy dokonują władczych rozstrzygnięć w sprawach poddanych pod ref. lokalne. Art.170 Konst. stanowi, że członkowie wspólnoty sam. mogą decydować w drodze ref. w sprawach dotyczących tej wspólnoty. Szczegółowo instytucję ref. reguluje ustawa z 2000r. o referendum lokalnym. Wg niej celem ref. jest wyrażenie opinii przez mieszkańców danej j.s.t. w drodze głosowania co do: 1. sposobu rozstrzygnięcia sprawy dotyczącej członków tej wspólnoty, 2. odwołania organu stanowiącego tej jednostki, a w przypadku gminy również wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Referendum lokalne polega na udzieleniu na urzędowej karcie do głosowania pozytywnej lub negatywnej odp. na postawione pytanie lub na dokonaniu wyboru spośród kilku zaproponowanych wariantów rozwiązania. W referendum mogą brać osoby stale zamieszkujące na obszarze danej j.s.t. posiadające czynne pr. wyborcze do organu stanowiącego tej jedn.
33.REFERENDUM OBLIGATORYJNE I FAKULTATYWNE. Referendum lokalne dzieli się na obligatoryjne i fakultatywne. Ref. obligatoryjne przeprowadza się w sprawach, w których jest ono jedyną prawną formą podjęcia rozstrzygnięcia. Ref. fakultatywne- przeprowadzane w sprawach, w których rozstrzygnięcia mogą być podejmowane również w innych formach, ale ze względu na specyfikę sprawy zdecydowano się na ref. Do ref. obligatoryjnego zalicza się następujące typy referendum: 1) ref. w sprawie odwołania organu stanowiącego j.s.t. (przed upływem kadencji), 2) ref. w sprawie odwołania wójta, burmistrza, prezydenta miasta, 3) ref. w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców na cele publ.
34.PRZEDMIOT REF. LOKALNEGO (w jakiej sprawie może być przeprowadzone). Szczegółowo instytucję ref. reguluje ustawa z 2000r. o ref. lokalnym. Wg niej celem ref. jest wyrażenie woli przez mieszkańców danej j.s.t. w drodze głosowania. W ref. lokalnym decyduje się: 1) o sposobie rozstrzygnięcia sprawy (dotyczącej mieszkańców danej j.s.t.) poddanej pod ref., 2) o odwołaniu organu stanowiącego j.s.t., a w przypadku gminy o odwołaniu wójta (burmistrza, prezydenta miasta), 3) w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców na cele publ. Ref. polega na udzieleniu na urzędowej karcie do głosowania pozytywnej lub negatywnej odp. na postawione pytanie lub na dokonaniu wyboru spośród kilku zaproponowanych wariantów rozwiązania.
35.REFERENDUM W SPRAWIE SAMOOPODATKOWANIA. Ref. w sprawie samoopodatkowania jest ref. obligatoryjnym, czyli nie można narzucić na mieszkańców gminy nowych obowiązków podatkowych w innej formie prawnej niż ref. Ref. w spr. samopodatkowania polega na ustanowieniu nowych obowiązków podatkowych wobec mieszkańców danej gminy. Mieszkańcy gminy określają przedmiot opodatkowania, podmiot obowiązku podatkowego i wysokość podatku. Niedopuszczalne jest ustanowienie obowiązku podatkowego w drodze ref. bez wskazania przeznaczenia środków finansowych uzyskanych od mieszkańców gminy. Zatem cel, na który mają być przeznaczone pieniądze musi być jasno określony. By ref. miało charakter wiążący musi w nim wziąć udział 30% osób uprawnionych do głosowania. Aby móc ustanowić nowy obowiązek podatkowy, trzeba uzyskać 2/3 ważnie oddanych głosów.
36.INICJATOR REF. LOKALNEGO. Ustawa z 2000r o ref. lokalnym stanowi, że z inicjatywą o przeprowadzenie ref. lokalnego może wystąpić organ stanowiący j.s.t. lub mieszkańcy. W imieniu mieszkańców może wystąpić: 1) grupa co najmniej 15 obywateli posiadających pr. wybierania do organów stanowiących danej j.s.t., w przypadku ref. gminnego ma to być grupa co najmniej 5 obywateli posiadających pr. wybierania radnych do rady gminy, 2) jednostka partii polit. działająca w danej j.s.t., 3) organizacja społ., której statutowy obszar działania pokrywa się z obszarem danej j.s.t.
37.TRYB PRZEPROWADZANIA REF. Z INICJATYWY ORGANU STANOWIĄCEGO J.S.T. W przypadku inicjatywy organu stanowiącego j.s.t. podejmuje się wniosek w celu przeprowadzenia ref. Wniosek rozpatrywany jest w normalnym trybie pracy org. stanowiącego danej j.s.t. Organ stanowiący j.s.t. podejmuje uchwałę w sprawie przeprowadzenia ref. lokalnego bezwzględną większością głosów ustawowego składu. Uchwała taka powinna zawierać: 1) pytanie (pytania) lub warianty rozwiązania, które mają być zaproponowane mieszkańcom do wyboru w ref., w przypadku samoopodatkowania uchwała na wskazywać cel, na który ma być ustanowiony nowy obowiązek podatkowy i zasady opodatkowania, 2) termin przeprowadzenia ref., 3) wzór karty do głosowania, 4) kalendarz czynności związanych z przeprowadzeniem ref. Uchwała ta jest publikowana w Woj. Dz. Urzędowym. Ref. przeprowadza się w dniu wolnym od pracy w terminie 50 dni od publikacji uchwały.
38.TRYB PRZEPROWADZANIA REF. Z INICJATYWY MIESZKAŃCÓW. Wg ustawy z 2000r. o ref. lokalnym inicjatorem ref. mogą być mieszkańcy. W ich imieniu może wystąpić: 1) grupa co najmniej 15 obywateli posiadających pr. wybierania do organów stanowiących danej j.s.t., w przypadku ref. gminnego ma to być grupa co najmniej 5 obywateli, 2) jednostka partii polit. działająca w danej j.s.t., 3) organizacja społ., której statutowy obszar działania pokrywa się z obszarem danej j.s.t. Inicjator w/w referendum powiadamia na piśmie przewodniczącego zarządu danej j.s.t. o zamiarze wystąpienia z inicjatywą przeprowadzenia ref. lokalnego. W powiadomieniu określa się kto jest inicjatorem oraz sprawę, w której ma być przeprowadzone ref. Przewodniczący zarządu potwierdza pisemnie fakt przyjęcia powiadomienia i w ciągu 14 dni informuje na piśmie inicjatora o liczbie mieszkańców danej j.s.t. uprawnionych do głosowania. Inicjator na swój koszt inf. mieszkańców danej j.s.t. o sprawie, która ma być rozstrzygnięta w drodze ref. Nast. zaczyna zbierać podpisy mieszkańców danej j.s.t. chcących poprzeć inicjatywę przeprowadzenia ref. Inicjator na zebranie określonej liczby podpisów ma 60 dni licząc od dnia powiadomienia przewodniczącego zarządu o zamiarze wystąpienia z inicjatywą przeprowadzenia ref. Podpisy mogą składać os. posiadające pr. wybierania radnych do organów stanowiących. Wniosek musi poprzeć co najmniej: 10% mieszkańców gminy, powiatu uprawnionych do głosowania, w przypadku woj.- 5%.
39.TRYB REF. W SPRAWIE ODWOŁANIA ORGANU STANOWIĄCEGO J.S.T. Wniosek o przeprowadzenie ref. składa inicjator ref. do Komisarza Wyborczego. Komisarz sprawdza wniosek. Może go odrzucić lub także zwrócić wniosek inicjatorowi i wyznaczyć 14 dni na jego uzupełnienie. KW rozstrzyga o przeprowadzeniu ref. w formie postanowienia. Jeśli wniosek spełnia wymogi, KW wydaje postanowienie w ciągu 30 dni od dnia złożenia wniosku. Na postanowienie odrzucające wniosek, a także w przypadku przekroczenia terminu przysługuje inicjatorowi skarga do sądu adm. (NSA). Sąd rozpatruje skargę w ciągu 14 dni. W przypadku gdy skarga zostanie uwzględniona, KW jest zobowiązany wydać stosowne postanowienie. Ref. przeprowadza się w dniu wolnym od pracy w ciągu 50 dni licząc od dnia opublikowania postanowienia KW w Woj. Dz. Urzędowym lub od dnia ogłoszenia wyroku przez sąd adm.
40.TRYB REF. W SPRAWIE INNEJ NIŻ ODWOŁANIE ORGANU STANOWIĄCEGO J.S.T. Inicjator ref. po zebraniu odpowiedniej liczby podpisów popierających wniosek o przeprowadzenie ref. w określonej sprawie przekazuje go przewodniczącemu zarządu (w gminie wójtowi), a ten przekazuje go niezwłocznie przewodniczącemu organu stanowiącego danej j.s.t. Organ stanowiący przy pomocy specjalnej komisji bada czy wniosek odpowiada przepisom ustawy o ref. lokalnym. Jeśli są jakieś braki, wniosek zwraca się inicjatorowi, a ten w ciągu 14 dni musi go uzupełnić. Nast. organ stanowiący rozpatruje wniosek (jest związany jego treścią, nie może go modyfikować). Organ stanowiący podejmuje uchwałę o przyjęciu lub odrzuceniu wniosku. Na podjęcie uchwały ma 30 dni. Uchwałę odrzucającą wniosek lub nie wydanie stosownej uchwały w terminie można zaskarżyć do sądu adm. Wyrok uwzględniający skargę zastępuje uchwałę organu stanowiącego. Od orzeczenia sądu adm. służy skarga kasacyjna do NSA. Ref. przeprowadza się w dniu wolnym od pracy w ciągu 50 dni licząc od dnia opublikowania uchwały w Woj. Dz. Urzędowym lub od dnia ogłoszenia wyroku przez sąd adm.
41.TRYB PRZEPROWADZANIA REF. W SPRAWIE ODWOŁANIA WÓJTA. Ref. mające na celu odwołanie wójta, burmistrza, prezydenta miasta może być przeprowadzone z inicjatywy mieszkańców lub organu stanowiącego j.s.t.- rady gminy. Jeżeli ref. przeprowadzane jest z inicjatywy RG, wówczas podejmuje ona uchwałę. Uchwałę RG w sprawie przeprowadzenia ref. mającego na celu odwołanie wójta przewodniczący RG przekazuje Komisarzowi Wyborczemu. KW postanawia o przeprowadzeniu ref. w ciągu 14 dni po upływie terminu, w którym organ nadzoru (wojewoda) ma prawo stwierdzić nieważność uchwały RG lub w ciągu 14 dni od dnia uznania skargi. W przypadku zbiegu wniosków w sprawie odwołania wójta KW wydaje postanowienie w terminie liczonym od dnia otrzymania pierwszego wniosku lub uchwały.
42.WAŻNOŚĆ REF. LOKALNEGO I USTALANIE WYNIKÓW. Aby móc uznać ref. za ważne musi wziąć w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania. Bierze się pod uwagę wszystkie oddane głosy, również nieważne. Jeżeli w ref. nie wzięło udziału 30% uprawnionych do głosowania, ref. nie wywiera żadnych skutków prawnych. Wynik ref. ma charak. rozstrzygający, gdy za jednym z rozwiązań w sprawie poddanej pod ref. oddano więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Wyjątkiem jest wynik ref. w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców. Taki wynik jest rozstrzygający gdy za ustanowieniem dodatkowego obowiązku podatkowego opowiedziało się 2/3 uprawnionych do głosowania.
43.SKUTKI PRAWNE PODJĘCIA ROZSTRZYGNIĘCIA W DRODZE REF. Jeżeli sprawa poddana pod ref. zakończyła się wiążącym rozstrzygnięciem, wówczas organ j.s.t. jest zobowiązany niezwłocznie podjąć czynności, które mają umożliwić realizację tego rozstrzygnięcia. Jeżeli przedmiotem ref. było odwołanie organu stanowiącego j.s.t., a ref. jest wiążące to następuje rozwiązanie tego organu przed upływem kadencji. Jeżeli w wyniku ref. powiatowego lub woj. odwołano organ stanowiący tych j.s.t. to jest to równoznaczne z odwołaniem zarządu. Wyjątek: odwołanie RG w drodze ref. nie powoduje odwołania wójta, burmistrza, prezydenta miasta, bo te organy pochodzą z wyborów bezpośrednich. W przypadku ref. gminnego mającego na celu odwołanie wójta, przeprowadzanego z inicjatywy RG z innej przyczyny niż nieudzielenie absolutorium, jego wynik powoduje interesujące skutki. Bowiem jeśli w ref. tym mieszkańcy danej gminy poprą wójta i nie opowiedzą się za jego odwołaniem, wówczas rozwiązaniu z mocy prawa ulega RG.
44.KONSULTACJE Z MIESZKAŃCAMI. Konsultacje należą do bezpośrednich uprawnień mieszkańców j.s.t., nie mają charak. władczego. Konsultacje przeprowadza się w przypadkach przewidzianych ustawą lub w innych sprawach ważnych dla j.s.t. Wyróżniamy konsultacje obligatoryjne (gdy przepis prawa nakłada obowiązek ich przeprowadzenia przed rozstrzygnięciem w określonej sprawie) i konsultacje fakultatywne (dobrowolne). Nie ma regulacji prawnych dotyczących sposobu przeprowadzania konsultacji. Taką regulację tworzy RG, RP, SW w drodze uchwały. Zatem w każdej j.s.t. konsultacje mogą być przeprowadzane na podstawie innych zasad. Celem konsultacji jest wyrażenie opinii. Opinia ta nie ma charak. wiążącego, zatem organ decydujący może podjąć decyzję odmienną od opinii mieszkańców j.s.t.
45.ORGANY GMINY I ICH KRÓTKA CHARAK. Od 1990r., kiedy to przywrócono w Polsce sam. teryt., ustrój gminy oparty był na współdziałaniu 3 organów: 1. rady gminy- organ stanowiący i kontrolny, 2. zarząd gminy- kolegialny organ wykonawczy, 3. wójt, burmistrz lub prezydent miasta- monokratyczny organ sam., pełnił funkcję przewodniczącego zarządu. System ten polegający na współdziałaniu tych 3 organów został radykalnie zmieniony ustawą z 20 VI 2002r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza, prezydenta miasta. Ustawa zmieniła nie tylko sposób wybierania monokratycznego organu gminy, ale również zasadniczo zmieniła ustrój sam. teryt. Uchyliła ona bowiem przepisy dotyczące zarządu gminy- zlikwidowano ten organ. Zdecydowano, że wszelkie kompetencje wykonawcze będzie posiadał wójt. Obecnie organami gminy są: 1. RG, 2. wójt, burmistrz, prezydent miasta (w zależności od tego z jaką gminą mamy do czynienia). RG jest organem stanowiącym i kontrolnym, natomiast organem wykonawczym jest w gminie wójt, burmistrz czy prezydent miasta.
46.ZASADA JAWNOŚCI DZIAŁANIA ORGANÓW J.S.T. Zasada jawności obejmuje w szczególności: 1) prawo obywateli do uzyskiwania informacji, 2) prawo wstępu na sesję RG i posiedzenia jej komisji, 3) prawo dostępu do dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych (protokoły posiedzeń RG i komisji RG). Szczegółowe uprawnienia dotyczące zasady jawności ustala RG w statucie. Zasada jawności działania organów może być ograniczona w sytuacjach określonych w ustawach.
47.PODEJMOWANIE UCHWAŁ PRZEZ ORGANY J.S.T. Zgodnie z przepisami ustawy o sam. gminnym uchwały RG zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady w głosowaniu jawnym, chyba, że ustawa stanowi inaczej. Przepisy ustaw mówią o różnych większościach głosów: zwykłej, kwalifikowanej, bezwzględnej. Wymóg zwykłej większości głosów jest spełniony wówczas, gdy za wnioskiem opowie się większa liczba głosujących niż przeciwko temu wnioskowi. W podejmowaniu rozstrzygnięć w niektórych sprawach ustawodawca podnosi wymogi większości głosów jaką muszą być podjęte niektóre uchwały. Wymóg bezwzględnej większości głosów jest spełniony jeżeli za danym rozwiązaniem oddana zostanie liczba głosów co najmniej o 1 większa od sumy pozostałych ważnie oddanych głosów. W tym przypadku głos wstrzymujący można traktować jakby to był głos przeciw. Wymóg kwalifikowanej większości głosów zostaje spełniony gdy za jakimś rozstrzygnięciem opowie się określony ułamek, procent osób uprawnionych do głosowania.
48.RADA GMINY- SKŁAD I CHARAK. PRAWNY ORGANU. W skład rady gminy wchodzą radni w liczbie: 1) 15 w gminach do 20 tys. mieszkańców, 2) 21 w gminach do 50 tys. mieszkańców, 3) 23 w gminach do 100 tys. mieszkańców, 4) 25 w gminach do 200 tys. mieszkańców oraz po trzech na każde dalsze rozpoczęte 100 tys. mieszkańców, nie więcej jednak niż 45 radnych. W skład Rady m.st. Warszawy wchodzą radni w liczbie 60. RG jest organem o charak. stanowiącym i kontrolnym. W ramach kompetencji stanowiących rada podejmuje uchwały, które mogą mieć różny charak. prawny. Natomiast w ramach działalności kontrolnej RG kontroluje nie tylko działalność wójta, ale również gminnych jedn. org. oraz jedn. pomocniczych gminy.
49.RADA GMINY- KOMPETENCJE. Do RG należą podstawowe kompetencje zastrzeżone na rzecz gminy. Są to kompetencje stanowiące i kontrolne. Gdy charak. kompetencji przekazanych sam. gminnemu nie jest zbyt jasny, istnieje domniemanie kompetencji na rzecz RG. Pewne kompetencje są zastrzeżone tylko dla RG. RG nie może ich przekazać. Do wyłącznych właściwości RG należy m.in.: 1) uchwalanie statutu gminy, 2) ustalanie wynagrodzenia wójta, burmistrza, prezydenta miasta, 3) stanowienie o kierunkach działania wójta, 4) przyjmowanie sprawozdań z działalności wójta, 5) powoływanie i odwoływanie skarbnika i sekretarza gminy, 6) uchwalanie budżetu gminy, 7) rozpatrywanie sprawozdań z wykonania budżetu, 8) podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium, 9) uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, 10) uchwalanie programów (planów) gosp., 11) ustalanie zakresu działania jedn. pomocniczych, 12) podejmowanie uchwał w sprawie podatków i opłat, 13) podejmowanie uchwał, które wyrażają zgodę na przyjęcie zadań z zakresu adm. rządowej lub sam., 14) podejmowanie uchwał w sprawie współdziałania z innymi gminami, 15) podejmowanie uchwał w sprawie herbu gminy, nazw ulic i placów publ. oraz wznoszenia pomników, 16) nadawanie honorowego obywatelstwa gminy, 17) podejmowanie uchwał w sprawie przydzielania stypendium, 18) inne wymienione w art.18 ust.2 lub też w innych ustawach.
50.RADA GMINY- TRYB PRACY. Tryb pracy rady i jej organów określa statut gminy. Nie może być on sprzeczny z ustawą i podlega ogłoszeniu w woj. dz. urzędowym. Rada obraduje na sesjach. Sesje zwołuje przewodniczący rady „w miarę potrzeby”, ale nie rzadziej niż raz na kwartał. Istnieje obowiązek zwołania sesji, jeśli o to wniesie wójt albo co najmniej ¼ ustawowej liczby radnych. Wówczas sesję należy zwołać w ciągu 7 dni od dnia złożenia wniosku. Pierwszą sesję nowo wybranej rady gminy zwołuje przewodniczący rady poprzedniej kadencji. W przypadku wyborów przedterminowych pierwszą sesję zwołuje osoba, którą Prezes RM wyznaczył do pełnienia funkcji organów gminy. Pierwszą sesję nowo wybranej RG, do czasu wyboru przewodniczącego rady, prowadzi najstarszy wiekiem radny obecny na sesji. Uchwały rady zapadają przy określonym quorum i odpowiednią większością głosów. Regułą jest, że quorum powinno wynosić co najmniej 50% ustawowego składu rady, jak też że uchwały zapadają zwykłą większością głosów. Od wspomnianej reguły przepisy wprowadzają odstępstwa.
51.ROZWIĄZANIE RADY GMINY PRZED UPŁYWEM KADENCJI. Możliwe jest rozwiązanie RG przed upływem kadencji na skutek: 1) referendum lokalnego, 2) zastosowania procedury nadzorowania; w razie powtarzającego się naruszenia przez RG konstytucji lub ustaw, Sejm na wniosek Prezesa RM może w drodze uchwały rozwiązać RG, 3) zmian w podziale teryt. państwa; jeśli j.s.t. zostaje włączona do innej jedn. albo 2 lub więcej jedn. łączy się w nową jedn. to RG tych jedn. zostają z mocy prawa rozwiązane; w takich przypadkach przeprowadza się wybory do nowych rad; 4) jeżeli w ważnym ref. o odwołanie wójta, burmistrza lub prezydenta miasta oddano więcej niż połowę ważnych głosów przeciwko odwołaniu wójta, a jest to ref. przeprowadzane na wniosek RG (z innej przyczyny niż nieudzielenie absolutorium), wówczas działalność RG ulega zakończeniu z mocy prawa.
52.ORGANY WEWNĘTRZNE RADY GMINY. Organami wew. rady są: przewodniczący rady i komisje. RG wybiera ze swojego grona przewodniczącego i 1-3 wiceprzewodniczących bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym. Ustawa jednoznacznie precyzuje zadania przewodniczącego- jest to wyłącznie organizacja pracy rady i prowadzenie jej obrad. Żadne inne zadania nie mogą zostać przewodniczącemu przypisane ani poprzez statut, ani jakąkolwiek uchwałę rady. Org. wew. rady są również komisje rady. Rada ze swego grona może powoływać stałe i doraźne komisje do okr. zadań, ustalając przedmiot działania oraz skład osobowy. W posiedzeniach komisji mogą uczestniczyć radni niebędący jej członkami. Mogą zabierać głos w dyskusji i składać wnioski bez prawa udziału w głosowaniu. Dodać należy, że powołanie komisji rewizyjnej jest obligatoryjne. Komisje przedkładają radzie swoje plany pracy i składają sprawozdania ze swej działalności.
53.POJĘCIE WÓJTA, BURMISTRZA I PREZYDENTA MIASTA. Ustawa o s.g. reguluje w jakich miastach org. wykonawczym jest wójt, a w jakich burmistrz lub prezydent miasta. Kryterium rozróżnienia to siedziba władz gminy. Burmistrz jest organem wykonawczym w gminie, w której władze mają siedzibę w mieście położonym na terytorium tej gminy. W miastach powyżej 100 tys. mieszkańców org. wykonawczym jest prezydent miasta. Prezydent miasta jest także org. wykonawczym w miastach poniżej 100 tys. mieszkańców, w których gdy wchodziła w życie ustawa o s.g. pełnił on funkcję organu wykonawczo- zarządzającego. W pozostałych gminach organem wykonawczym jest wójt.
54.WYBÓR WÓJTA. Wójt wybierany jest w wyborach powszechnych, równych, bezp., w głosowaniu tajnym. Prawo wybierania wójta w danej gminie ma każdy, kto posiada pr. wybierania do rady gminy. Zaś pr. wybieralności (bierne pr. wyb.) ma każdy obywatel polski posiadający pr. wybierania do rady gminy, który najpóźniej w dniu głosowania kończy lat 25. Za wybranego na wójta uważa się tego kandydata, który w głosowaniu otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się drugą turę wyborów, w której dokonuje się wyboru spośród 2 kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali największą liczbę ważnie oddanych głosów. Za wybranego w drugiej turze uważa się tego kandydata, który otrzymał większą liczbę ważnie oddanych głosów. Zasadą jest, że wyboru wójta dokonuje się w wyborach bezp., natomiast zupełnie wyjątkowo wyboru wójta dokonuje RG, a więc w wyborach pośrednich. Wybór wójta przez RG nast. tylko wtedy, gdy: 1) nie został zgłoszony żaden kandydat, 2) zarejestrowany był tylko jeden kandydat, który w wyborach bezp. nie uzyskał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów.
55.KADENCJA WÓJTA. Rozpoczyna się w dniu rozpoczęcia kadencji RG i upływa z dniem upływu kadencji RG, czyli rozpoczyna się w dniu wyborów, a kończy po upływie 4 lat. Mimo wprowadzenia kadencji jest zasada, że wójt po upływie kadencji pełni swoją funkcję aż do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta. Objęcie obowiązków przez wójta nast. z chwilą złożenia wobec RG ślubowania. Powiązanie kadencji wójta z kadencją rady powoduje wygaśnięcie mandatów wójtów w tym samym terminie, co pozwala na przeprowadzenie wyborów w tym samym dniu. Kadencja wójta nie zawsze trwa dokładnie 4 lata, bowiem często wybiera się go w 2 turach. A 2-ga tura odbywa się 2 tyg. później.
56.WYGAŚNIĘCIE MANDATU WÓJTA. Ustawa o bezpośrednim wyborze wójta reguluje przypadki, w których wygasa mandat wójta. Należą do nich m.in.: 1) odmowa złożenia ślubowania, 2) pisemne zrzeczenie się mandatu, 3) utrata prawa wybieralności lub brak tego prawa w dniu wyborów, 4) naruszenie ustawowych zakazów łączenia funkcji wójta z wykonywaniem funkcji lub prowadzenia działalności gosp., 5) orzeczenie trwałej niezdolności do pracy, 6) śmierć, 7) odwołanie w drodze ref. Wygaśnięcie mandatu w przypadkach okr. w pkt 1-6 stwierdza RG, w drodze uchwały, najpóźniej po upływie miesiąca od dnia wystąpienia przesłanek wygaśnięcia mandatu. Wójta może odwołać Prezes RM jeżeli wójt dopuszcza się powtarzającego naruszenia konst. lub ustaw. Wówczas wojewoda wzywa wójta do zaprzestania naruszeń. Jeżeli wezwanie nie odniesie skutku, wojewoda występuje do Prezesa RM o odwołanie wójta.
57.ZADANIA I KOMPETENCJE WÓJTA. Wójt, burmistrz, prezydent miasta 1. wykonuje uchwały RG, 2. wykonuje zadania spoczywające na gminie (z mocy prawa). Niektóre z zadań wymagają uprzedniego umocowania. Art.30 ust.2 ustawy o s. g. wylicza przykładowe zadania wójta: 1) przygotowywanie projektów uchwał RG, 2) przygotowywanie projektu budżetu, 3) określa sposób wykonywania uchwał RG, 4) gospodaruje mieniem komunalnym, 5) wykonuje budżet, 6) zatrudnia i zwalnia kierowników gminnych jedn. org. Dodatkowo wójt posiada kompetencje do: 1) kierowania bieżącymi sprawami gminy, 2) reprezentuje gminę na zewnątrz, 3) opracowuje plan ochrony przed powodzią, 4) ogłasza i odwołuje alarm i pogotowie przeciwpowodziowe, 5) może zarządzić ewakuację z obszarów bezpośrednio zagrożonych jakimś niebezpieczeństwem dla życia ludzi lub mienia, 6) w syt. nadzwyczajnych ma uprawnienie do stanowienia przepisów porządkowych w drodze zarządzenia, w sprawach nie cierpiących zwłoki, 7) ustawa o s.g. ustanowiła domniemanie kompetencji do wydawania decyzji w indywidualnych sprawach z zakresu adm. publ. na rzecz wójta, burmistrza, prezydenta miasta, 8) zadania i kompetencje zarządu gminy, jak i zadania i kompetencje przewodniczącego tego zarządu są obecnie kompetencjami i zadaniami wójta, burmistrza, prezydenta miasta.
58.ZASTĘPCY WÓJTA I URZĄD GMINY. W celu usprawnienia pracy wójta, burmistrza, prezydenta miasta, ustawa o s. g. Przewiduje możliwość powoływania przez w/w zastępców. Liczba zastępców uzależniona jest od liczby mieszkańców gminy. Może być 1-4 zastępców. „Wójt w drodze zarządzenia powołuje lub odwołuje swojego zastępcę lub zastępców i określa ich liczbę.” Takie sformułowanie przepisu wg dr Rączki nie nakłada na wójta obowiązku powołania przez niego zastępców. W doktrynie dominuje jednak pogląd, że jest to obowiązek wójta, jednak przepisy nie wskazują konsekwencji, gdy wójt nie powoła swego zastępcy. Zastępcy są ściśle powiązani z osobą wójta. W związku z czym wygaśnięcie jego mandatu jest równoznaczne z ich odwołaniem. Urząd gminy jest formą obligatoryjną, nie jest organem gminy, ale aparatem pomocniczym umożliwiającym wykonywanie zadań i pełnienie określonych funkcji. Urząd gminy to zespół środków materialnych i osobowych służących do wykonywania kompetencji i zadań wójta, burmistrza, prezydenta miasta. Funkcjonowanie UG ustala regulamin organizacyjny, który jest nadawany przez wójta w drodze zarządzenia. Urzędem co do zasady kieruje wójt, burmistrz, prezydent miasta.
59.SEKRETARZ I SKARBNIK GMINY. Skarbnika i sekretarza gminy powołuje i odwołuje RG na wniosek wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. To rozwiązanie ma jedną zasadniczą wadę. Jeśli nie będzie takiego wniosku pochodzącego od w/w to RG nie będzie mogła dokonać wyboru sekretarza i skarbnika, choć taki obowiązek na tym organie ciąży. Sekretarz gminy kieruje urzędem gminy w imieniu wójta. Jest on zwierzchnikiem służbowym w stosunku do pracowników gminnych jedn. organizacyjnych. Nie ma zakazu łączenia stanowiska zastępcy wójta ze stanowiskiem sekretarza gminy. Kompetencje skarbnika gminy są ustalone w ustawie o finansach publ.
60.JEDNOSTKI POMOCNICZE GMINY. Tworzenie w gminie jedn. pomocniczych w postaci sołectw, dzielnic miejskich, osiedli i innych jest pozostawione do decyzji rad gmin. Gmina sama decyduje o tym, czy tworzy się jedn. pomocnicze, a jeśli tak- to o jakim obszarze i ile. Na wsi jednostki te noszą nazwę sołectw, a w mieście- dzielnic i osiedli bądź inne nazwy. Jedn. pomocniczą może być również położone na terenie gminy miasto. Nie cała gmina musi być podzielona na jedn. pomocnicze. Zasady tworzenia jedn. pomocniczych określa statut gminy. Jedn. pomocnicze tworzy rada gminy w drodze uchwały. Rada może to uczynić z własnej inicjatywy i wówczas zobowiązana jest do przeprowadzenia konsultacji z mieszkańcami bądź też z inicjatywy mieszkańców. Ustawa o s. g. Dopuszcza możliwość utworzenia jedn. pomocniczych, jak i jedn. pomocniczych niższego rzędu w ramach jedn. pomocniczej. Organizację i zakres działania jedn. pomocniczej określa rada gminy odrębnym statutem.
61.SOŁECTWA I ICH ORGANY. W sołectwie funkcjonują dwa organy: zebranie wiejskie jako organ uchwałodawczy i sołtys jako organ wykonawczy, wspomagany przez radę sołecką. W skład zebrania wiejskiego wchodzą wszyscy mieszkańcy uprawnieni do głosowania. Sołtysa oraz członków rady sołeckiej wybiera się w głosowaniu tajnym, bezp., spośród nieograniczonej liczby kandydatów, przez stałych mieszkańców sołectwa uprawnionych do głosowania. Organizację i zakres działania sołectwa określa RG odrębnym statutem, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami.
62.DZIELNICE I ICH ORGANY. W dzielnicy funkcjonuje rada o liczbie członków ustalonej według przepisów o składzie rady gminy, nie więcej jednak niż 21 członków, i zarząd. Na czele zarządu stoi przewodniczący. Organem uchwałodawczym jest rada dzielnicy, organem wykonawczym- zarząd. Przewodniczący organu wykonawczego jedn. pomocniczej może uczestniczyć w pracach RG na zasadach określonych w statucie gminy, bez prawa udziału w głosowaniu. Organizację i zakres działania dzielnicy określa właściwa rada gminy odrębnym statutem, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami.
63.ORGANY POWIATU I ICH KRÓTKA CHARK. Organami powiatu są rada powiatu i zarząd powiatu. Ustawa nie wymienia wśród organów powiatu starosty powiatowego. Jednak wyodrębnienie organizacyjne i posiadane kompetencje świadczą o tym, że starosta jest organem sam. powiatowego. RP jest organem stanowiącym i kontrolnym powiatu. W skład RP wchodzą radni w liczbie 15 w powiatach liczących do 40 tys. mieszkańców oraz po dwóch na każde kolejne rozpoczęte 20 tys. mieszkańców, ale nie więcej niż 29 radnych. RP wybiera ze swego grona przewodniczącego i jednego lub dwóch wiceprzewodniczących. Zarząd powiatu jest organem wykonawczym powiatu. W skład zarządu powiatu wchodzą starosta jako jego przewodniczący, wicestarosta i pozostali członkowie. Zarząd wybiera rada powiatu w liczbie 3-5 osób, w tym starostę i wicestarostę. Liczbę członków zarządu określa się w statucie powiatu.
64.RADA POWIATU- SKŁAD I CHARK. PRAWNY ORGANU. RP zajmuje najważniejszą pozycję wśród organów powiatu. RP jest organem stanowiącym i kontrolnym. W skład RP wchodzą radni w liczbie 15 w powiatach liczących do 40 tys. mieszkańców oraz po dwóch na każde kolejne rozpoczęte 20 tys. mieszkańców, ale nie więcej niż 29 radnych. RP pełni 2 podstawowe funkcje: stanowiącą i kontrolną. RP stanowi prawo. Tą funkcję wykonuje poprzez uchwały. Uchwały RP co do zasady zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu jawnym. RP kontroluje działalność zarządu oraz powiatowych jedn. organizacyjnych.
65.RADA POWIATU- KOMPETENCJE. W zakresie zadań powiatu RP korzysta z domniemania kompetencji w zakresie sprawowania funkcji kontrolnej i funkcji stanowiącej. Ustawodawca zastrzega pewne zadania do wyłącznej właściwości RP. Katalog spraw zawarty jest w art.12: 1) stanowienie aktów pr. miejscowego, w tym statutu powiatu, 2) wybór i odwołanie zarządu oraz ustalenie wynagrodzenia jego przewodniczącego, 3) powoływanie i odwoływanie na wniosek starosty sekretarza i skarbnika powiatu, 4) stanowienie o kierunkach działania zarządu oraz rozpatrywanie sprawozdań z działalności zarządu, 5) uchwalanie budżetu powiatu, 6) rozpatrywanie sprawozdań z wykonania budżetu, 7) podejmowanie uchwał w sprawie wysokości podatków i opłat, 8) podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych, 9) podejmowanie uchwał w sprawie przejmowania zadań z zakresu adm. rządowej, 10) określanie wysokości sumy, do której zarząd może samodzielnie zaciągać zobowiązania, 11) uchwalanie powiatowego programu przeciwdziałania bezrobociu, 12) podejmowanie uchwał w sprawie herbu i flagi powiatu, 13) podejmowanie uchwał w sprawie udzielania stypendiów dla uczniów i studentów, 14) i inne.
66.RADA POWIATU- TRYB PRACY. RP obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego rady w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał. Na wniosek co najmniej ¼ ustawowego składu rady lub zarządu powiatu przewodniczący obowiązany jest zwołać sesję w ciągu 7 dni od dnia złożenia wniosku. Pierwszą sesję nowo wybranej RP zwołuje przewodniczący rady poprzedniej kadencji na dzień przypadający w ciągu 7 dni po ogłoszeniu zbiorczych wyników wyborów do rady na obszarze całego kraju. W przypadku wyborów przedterminowych, pierwszą sesję zwołuje osoba, którą Prezes RM wyznaczył do pełnienia funkcji organów powiatu.
67.KOMISJE RADY POWIATU. RP może powoływać ze swojego grona stałe i doraźne komisje do określonych zadań, ustala przedmiot ich działania oraz skład osobowy. Komisje podlegają RP w całym zakresie swojej działalności, przedkładają radzie plany pracy oraz sprawozdania z działalności. Dla sprawowania funkcji kontrolnej rada powołuje komisję rewizyjną z grona radnych, z wyłączeniem jednak przewodniczącego, wiceprzewodniczącyh oraz radnych będących członkami zarządu. W skład komisji rewizyjnej wchodzą przedstawiciele wszystkich klubów radnych. Komisja rewizyjna opiniuje wykonanie budżetu powiatu i występuje do rady powiatu z wnioskiem w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium zarządowi. Komisja rewizyjna wykonuje inne zadania kontrolne zlecone jej przez radę powiatu. Nie narusza to uprawnień kontrolnych innych komisji powoływanych przez radę.
68. ZARZĄD POWIATU- SKŁAD I CHARAK. PRAWNY. Zarząd powiatu to organ wykonawczy w powiecie. Jest organem kolegialnym, którego powołanie jest obowiązkowym zadaniem RP. Zarząd pełni funkcje wykonawcze nie tylko w stosunku do zadań określonych w ustawach, a należących do właściwości powiatu. Pełni on także funkcję wykonawczą w stosunku do RP (ale nie jest organem wew. RP). Zarząd to samodzielny organ wspólnoty samorządowej. RP nie może zastąpić zarządu innym organem. W skład zarządu powiatu wchodzą starosta, który jest przewodniczącym tego organu, wicestarosta oraz pozostali członkowie (łącznie 3-5 osób). Członkostwa w zarządzie nie można łączyć z: 1. członkostwem w organach pozostałych j.s.t., 2. zatrudnieniem w adm. rządowej, 3. mandatem posła lub senatora.
69.ZARZĄD POWIATU- POWOŁYWANIE. Zarząd wybierany jest przez RP. RP wybiera jego członków w liczbie od 3-5, w tym starostę i wicestraostę. Liczba członków zarządu powinna być określona w statucie powiatu. RP dokonuje wyboru w ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów do rady przez właściwy organ wyborczy. Jeżeli rada nie dokona wyboru zarządu w tym terminie, wówczas ulega rozwiązaniu z mocy prawa. Możliwy jest również dwuetapowy wybór zarządu. RP najpierw wybiera starostę. Natomiast pozostałych członków zarządu wybiera się na wniosek starosty. Takie rozwiązanie pozwala dobrać staroście takie osoby, z którymi będzie sprawnie współdziałał, dzięki czemu organ ten będzie dobrze funkcjonował. Członkami zarządu mogą być również osoby spoza RP. Wyboru starosty RP dokonuje bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady w głosowaniu tajnym. Wicestarosta i pozostali członkowie zarządu są wybierani na wniosek starosty zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady w głosowaniu tajnym.
70.ODWOŁANIE ZARZĄDU POWIATU W CAŁOŚCI. Zarząd powiatu może być odwołany z powodu nieudzielenia mu absolutorium. Nieudzielenie absolutorium jest równoznaczne ze złożeniem wniosku o odwołanie zarządu. Uchwałę o złożeniu wniosku o odwołanie zarządu podejmuje rada bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady. Głosowanie nad wnioskiem o odwołaniu zarządu powiatu odbywa się nie szybciej niż po upływie 14 dni od dnia podjęcia uchwały o nieudzieleniu zarządowi absolutorium. Odwołanie: 3/5 głosów ustawowego składu rady w głosowaniu tajnym. Przed głosowaniem o odwołaniu zarządu RP ma obowiązek zapoznać się z opinią komisji rewizyjnej i RIO.
71.ODWOŁANIE PRZEWODNICZĄCEGO ZARZĄDU POWIATU. RP może odwołać starostę z innej przyczyny niż nieudzielenie absolutorium jedynie na wniosek ¼ ustawowego składu rady. Wniosek ten wymaga formy pisemnej i uzasadnienia przyczyny odwołania oraz podlega zaopiniowaniu przez komisję rewizyjną. Odwołanie starosty następuje większością kwalifikowaną co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym. Odwołanie starosty albo złożenie przez niego rezygnacji jest, odpowiednio, równoznaczne z odwołaniem całego zarządu powiatu albo złożeniem rezygnacji przez cały zarząd powiatu. Głosowanie o odwołaniu może się odbyć nie wcześniej niż po upływie 1 miesiąca od dnia, w którym złożono w tym celu wniosek. Jeżeli wniosek nie uzyska 3/5 głosów to kolejny wniosek może być złożony nie wcześniej niż po upływie 6 miesięcy.
72.ODWOŁANIE POSZCZEGÓLNYCH CZŁONKÓW ZARZĄDU POWIATU. RP może na uzasadniony wniosek starosty odwołać poszczególnych członków zarządu zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym. W przypadku odwołania członka zarządu niebędącego jego przewodniczącym, RP dokonuje wyboru nowego członka zarządu lub poszczególnych jego członków. Odwołani członkowie pełnią dotychczasowe obowiązki do czasu wyboru nowych członków zarządu.
73.KOMPETENCJE ZARZĄDU POWIATU. Zarząd powiatu wykonuje uchwały RP i zadania powiatu określone przepisami prawa. Do zadań ZP należy w szczególności: 1) przygotowywanie projektów uchwały rady, 2) wykonywanie uchwał rady, 3) gospodarowanie mieniem powiatu, 4) wykonywanie budżetu powiatu, 5) zatrudnianie i zwalnianie kierowników jedn. organizacyjnych powiatu. W zakresie gospodarki budżetowej zarząd odpowiada za prawidłowe wykonanie budżetu. Do jego wyłącznej kompetencji należy: 1. zaciąganie zobowiązań mających pokrycie w ustalonych w uchwale budżetowej kwotach wydatków, w ramach upoważnień udzielonych przez RP, 2. emitowanie papierów wartościowych, w ramach upoważnień udzielonych przez RP, 3. dokonywanie wydatków budżetowych, 4. zgłaszanie propozycji zmian w budżecie powiatu, 5. dysponowanie rezerwą budżetu powiatu, 6. blokowanie środków budżetowych w przypadkach określonych ustawą o fin. publ.
74.WYBÓR STAROSTY. Starosta jest przewodniczącym zarządu powiatu oraz organem monokratycznym posiadającym samodzielne uprawnienia. W związku z tym, że jest członkiem zarządu, jest wybierany jak pozostali członkowie, czyli przez RP. RP zgodnie z przepisami ustawy dokonuje wyboru zarządu w liczbie od 3-5 członków, w tym starostę i wicestarostę. Wyboru dokonuje w ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy. Starostę wybiera rada w pierwszej kolejności z własnej inicjatywy. Ustawa stanowi, że wyboru starosty dokonuje rada bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady w głosowaniu tajnym.
75.KOMPETENCJE STAROSTY. Kompetencje własne starosty, których żaden organ powiatu nie może od niego przejąć obejmują: 1) kierowanie bieżącymi sprawami powiatu, 2) reprezentowanie powiatu na zewnątrz, 3) organizowanie pracy starostwa powiatowego, 4) kierownictwo starostwa powiatowego, 5) zwierzchnictwo służbowe pracowników starostwa i kierowników jedn. organizacyjnych, 6) zwierzchnictwo powiatowych służb, inspekcji i straży, 7) opracowanie planu operacyjnego ochrony przed powodzią oraz ogłaszanie i odwoływanie pogotowia i alarmu przeciwpowodziowego. Ponadto ustawa o s. p. przewiduje domniemanie kompetencji starosty w indywidualnych sprawach z zakresu adm. publ. należących do właściwości powiatu. Decyzje w tych sprawach wydaje co do zasady starosta, chyba że przepisy szczególne przewidują wydawanie decyzji przez ZP.
76.STAROSTWO POWIATOWE. Kierownikiem starostwa powiatowego oraz zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa jest starosta. Starostwo powiatowe służy zarządowi powiatu do wykonywania zadań powiatu. Starostwo powiatowe zapewnia również obsługę administracyjno- biurową komisji bezpieczeństwa i porządku. Pracę starostwa powiatowego organizuje starosta. Starostwo powiatowe zalicza się do powiatowej adm. zespolonej (obok powiatowego urzędu pracy i jedn. organizacyjnych stanowiących aparat pomocniczy kierowników powiatowych służb inspekcji i straży.
77.SEKRETARZ I SKARBNIK POWIATU. Ustawy samorządowe przewidują 2 obowiązkowe stanowiska w strukturach j.s.t.: skarbnika i sekretarza. Skarbnik jest głównym księgowym budżetu j.s.t. Przysługuje mu prawo kontrasygnaty czynności dokonywanych przez j.s.t., które mają spowodować powstanie zobowiązania pieniężnego. Skarbnik powiatu ma prawo uczestniczenia w pracach zarządu bez prawa głosowania oraz w pracach RP gdzie ma prawo głosu doradczego. Sekretarz powiatu ma prawo uczestniczenia w pracach zarządu bez prawa głosowania, a także w pracach RP gdzie przysługuje mu prawo głosu doradczego. Sekretarza i skarbnika powiatu powołuje RP zwykłą większością głosów w głosowaniu jawnym na wniosek przew. zarządu.
78.ORGANY SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA I ICH KRÓTKA CHARAKT. Organami sam. województwa są sejmik województwa i zarząd woj. Marszałek woj. posiada szczególny status prawny w samorządzie woj. Nie został on wyodrębniony wśród organów tego sam., mimo, iż z pewnością jest organem adm. publ. SW jest kolegialnym organem stanowiącym i kontrolnym, który pochodzi z wyborów bezpośrednich. ZW jest kolegialnym organem wykonawczym. W jego skład liczący obligatoryjnie 5 osób, wchodzi marszałek woj. jako jego przewodniczący, wicemarszałek lub 2 wicemarszałków i pozostali członkowie.
79.PODEJMOWANIE UCHWAŁ PRZEZ ORGANY SAM. WOJ. Uchwały SW zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu, w głosowaniu jawnym lub jawnym imiennym, chyba że przepisy ustawy stanowią inaczej. Odrzucenie w głosowaniu uchwały o udzieleniu absolutorium jest równoznaczne z przyjęciem uchwały o nieudzieleniu absolutorium. Uchwałę w sprawie absolutorium SW podejmuje bezwzględną większością głosów ustawowego składu SW. Uchwały ZW zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu zarządu w głosowaniu jawnym, chyba że ustawa stanowi inaczej. W przypadku równej liczby głosów rozstrzyga głos marszałka woj.
80.SEJMIK WOJEWÓDZTWA- SKŁAD I CHARAK. PRAWNY. SW zajmuje eksponowaną pozycję wśród organów woj. Organ ten podejmuje najważniejsze decyzje w sprawach mu przekazanych a dotyczących woj. SW pełni 2 funkcje: stanowiącą i kontrolną. Kontroluje działalność organu wykonawczego tj. ZW oraz dodatkowo woj. samorządowe jedn. org. SW stanowi przepisy powszechnie obowiązujące. Funkcja stanowiąca realizowana jest podczas sesji. Ustawodawca nie stanowi o domniemaniu kompetencji na rzecz SW. Na szczeblu woj. takie domniemanie zostało ustanowione na rzecz ZW. SW to organ pochodzący z bezpośrednich wyborów. W skład SW wchodzą radni w liczbie 30 w województwach liczących do 2 mln mieszkańców oraz po 3 radnych na każde kolejne rozpoczęte 0,5 mln mieszkańców. Kadencja SW trwa 4 lata i liczy się ją od dnia wyborów. Odwołanie SW przed upływem kadencji jest możliwe tylko w drodze referendum wojewódzkiego.
81.SEJMIK WOJEWÓDZTWA- KOMPETENCJE. Ustawodawca nie stanowi o domniemaniu kompetencji na rzecz SW. W związku z tym katalog kompetencji ma charak. zamknięty. Katalog zadań należących do wyłącznej właściwości SW jest zawarty w art.18 ustawy o s. w.: 1) stanowienie aktów pr. miejscowego, 2) uchwalanie strategii rozwoju woj. i programów wojewódzkich, 3) uchwalanie planów zagospodarowania przestrzennego, 4) uchwalanie budżetu województwa, 5) rozpatrywanie sprawozdań z wykonania budżetu, sprawozdań finansowych woj., sprawozdań z wykonywania wieloletnich planów woj., 6) podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych, 7) podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium zarządowi z tytułu wykonania budżetu, 8) uchwalanie przepisów dotyczących podatków i opłat lokalnych, 9) podejmowanie uchwał w sprawie powierzenia zadań sam. woj. innym j.s.t., 10) podejmowanie uchwał o uczestnictwie w międzynarodowych zrzeszeniach regionalnych, 11) wybór i odwołanie ZW oraz ustalanie wynagrodzenia marszałka woj., 12) rozpatrywanie sprawozdań z działalności zarządu, 13) powoływanie i odwoływanie na wniosek marszałka woj. skarbnika woj., 14) uchwały w sprawie udzielania stypendiów dla uczniów i studentów, 15) i inne.
82.SEJMIK WOJEWÓDZTWA- TRYB PRACY. Sejmik obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego co najmniej raz na kwartał. Przewodniczący sejmiku obowiązany jest zwołać sesję w ciągu 7 dni od dnia złożenia wniosku przez radnych stanowiących co najmniej ¼ ustawowego składu sejmiku. Pierwszą sesję nowo wybranego sejmiku zwołuje przewodniczący sejmiku poprzedniej kadencji na dzień przypadający w ciągu 7 dni po ogłoszeniu zbiorczych wyników wyborów do rad na obszarze całego kraju. W przypadku wyborów przedterminowych pierwszą sesję zwołuje osoba, którą Prezes RM wyznaczył do pełnienia funkcji organów samorządu województwa.
83.KOMISJE SEJMIKU WOJEWÓDZTWA. Sejmik może powoływać ze swojego grona stałe (na czas kadencji sejmiku) i doraźne komisje do wykonywania określonych zadań. W celu kontroli działalności ZW oraz woj. samorządowych jedn. organizacyjnych sejmik jest obowiązany powołać komisję rewizyjną, w skład której wchodzą radni, w tym przedstawiciele wszystkich klubów radnych. Członkostwa w komisji rewizyjnej nie można łączyć z funkcjami marszałka woj., przewodniczącego i wiceprzewodniczącego sejmiku oraz radnego będącego członkiem ZW. Komisja rewizyjna opiniuje wykonanie budżetu i przedstawia sejmikowi wniosek o udzielenie lub nieudzielenie absolutorium zarządowi woj. Wniosek ten podlega zaopiniowaniu przez RIO. Statut woj. określa przedmiot działania, zakres zadań, zasady dotyczące składu, organizację wewnętrzną i tryb pracy komisji powoływanych przez sejmik oraz zasady działania klubów radnych.
84.ZARZĄD WOJEWÓDZTWA- SKŁAD I CHARAK. PRAWNY. ZW to kolegialny organ wykonawczy woj. Jest to organ obligatoryjnie wybierany przez SW. Zarząd zapewnia ciągłość funkcjonowania struktur samorządowych w woj. Tak więc działa po wygaśnięciu mandatów radnych. Zarząd działa do wyboru kolejnego zarządu przez sejmik nowej kadencji. Działania zarządu woj. w okresie między kadencjami sejmiku są ograniczone i nie mogą wykraczać poza „zwykły zarząd”. W skład zarządu wchodzi: 1) marszałek woj. jako jego przewodniczący, 2) wicemarszałek (lub 2 wicemarszałków), 3) pozostali członkowie. Marszałek woj. jest traktowany jak członek zarządu, jest on zrównany z pozostałymi. Tylko w jednej sytuacji ma głos decydujący. Mianowicie gdy w wyniku głosowania za i przeciw opowie się identyczna liczba członków zarządu, wówczas ma głos rozstrzygający. Liczba członków zarządu to max 5 osób. Obecnie członkowie zarządu mogą pochodzić z SW lub spoza niego. Również marszałkiem woj. może być osoba spoza składu radnych sejmiku.
85.ZARZĄD WOJEWÓDZTWA- POWOŁYWANIE. SW wybiera zarząd woj. w ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy. Marszałka woj. wybiera się bezwzględną większością głosów ustawowego składu sejmiku, zaś wicemarszałka oraz pozostałych członków zarządu na wniosek marszałka zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym. Od kadencji rozpoczynającej się w 2002r. zarówno marszałek, wicemarszałkowie i pozostali członkowie zarządu woj. mogą być wybrani spoza składu sejmiku woj. Jeżeli SW nie dokona wyboru ZW w ciągu 3 miesięcy od daty ogłoszenia wyników wyborów, to ulega on rozwiązaniu z mocy prawa. W takim przypadku przeprowadza się wybory przedterminowe, które zarządza Prezes RM. Wybory przedterminowe powinny być zarządzone i przeprowadzone w ciągu 60 dni od wystąpienia przyczyny ich zarządzenia.
86.ODWOŁANIE ZARZĄDU WOJEWÓDZTWA W CAŁOŚCI. Uchwała SW w sprawie nieudzielenia ZW absolutorium jest równoznaczna ze złożeniem wniosku o odwołanie ZW, chyba że po zakończeniu roku budżetowego ZW został odwołany z innej przyczyny. Sejmik, po zapoznaniu się z wnioskiem komisji rewizyjnej i opinią RIO w sprawie uchwały o nieudzieleniu zarządowi absolutorium, może odwołać ZW większością co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym.| Odwołanie marszałka woj. jest równoznaczne z odwołaniem całego zarządu.| W przypadku odwołania całego zarządu SW dokonuje wyboru nowego zarządu w ciągu 3 miesięcy od dnia odwołania. W przypadku niedokonania wyboru nowego zarządu w wymienionym terminie SW ulega rozwiązaniu z mocy prawa.| Odwołany ZW pełni dotychczasowe obowiązki do czasu wyboru nowego zarządu.
87.ODWOŁANIE PRZEWODNICZĄCEGO ZARZĄDU WOJEWÓDZTWA. SW może odwołać marszałka woj. z innej przyczyny niż nieudzielenie absolutorium jedynie na wniosek co najmniej ¼ ustawowego składu sejmiku. Wniosek w tej sprawie wymaga formy pisemnej i uzasadnienia przyczyny odwołania oraz opinii komisji rewizyjnej. Odwołanie marszałka woj. następuje większością co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym. Jeżeli wniosek o odwołanie marszałka woj. nie uzyskał wymaganej większości głosów, kolejny wniosek o odwołanie może być zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 6 miesięcy od poprzedniego głosowania. Odwołanie marszałka woj. jest równoznaczne z odwołaniem całego zarządu.
88.ODWOŁANIE POSZCZEGÓLNYCH CZŁONKÓW ZARZĄDU WOJEWÓDZTWA. SW może na uzasadniony wniosek marszałka woj. odwołać poszczególnych członków zarządu zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym.| W przypadku odwołania członka zarządu niebędącego jego przewodniczącym, SW dokonuje wyboru nowego członka zarządu w terminie 1 miesiąca od dnia odwołania.| Odwołani poszczególni członkowie pełnią dotychczasowe obowiązki do czasu wyboru nowych członków.
89.KOMPETENCJE ZARZĄDU WOJEWÓDZTWA. ZW to organ na rzecz którego ustanowiono domniemanie kompetencji w zakresie spraw, które zostały przekazane samorządowi woj. Zarząd wykonuje te zadania, które należą do sam. woj., a które nie zostały zastrzeżone na rzecz SW i wojewódzkich jedn. samorządowych. Tak więc katalog zadań ZW ma charakter otwarty. Do zadań zarządu należy w szczególności: 1) wykonywanie uchwał SW, 2) gospodarowanie mieniem województwa, 3) przygotowywanie projektu i wykonywanie budżetu woj., 4) przygotowywanie projektów strategii rozwoju woj., 5) przygotowywanie planu zagospodarowania przestrzennego i programów wojewódzkich oraz ich wykonywanie, 6) organizowanie współpracy ze strukturami samorządu regionalnego w innych krajach i z międzynarodowymi zrzeszeniami regionalnymi, 7) kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie działalności wojewódzkich sam. jedn. organizacyjnych, w tym powoływanie i odwoływanie ich kierowników, 8) uchwalanie regulaminu organizacyjnego urzędu marszałkowskiego.
90.WYBÓR MARSZAŁKA WOJEWÓDZTWA. Marszałek woj. jest wybierany przez SW w pierwszej kolejności w przypadku wyboru ZW. Wybór ma zostać dokonany w ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy. Marszałek woj. jest wybierany bezwzględną większością głosów ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym. Marszałek (jak również wicemarszałek i pozostali członkowie ZW) może być wybrany spoza składu SW.
91.KOMPETENCJE MARSZAŁKA WOJEWÓDZTWA. Marszałek woj.: 1) jest przewodniczącym ZW i organizuje jego pracę, 2) kieruje urzędem marszałkowskim, 3) jest zwierzchnikiem pracowników urzędu marszałkowskiego oraz kierowników wojewódzkich sam. jedn. organizacyjnych, 4) kieruje bieżącymi sprawami województwa i reprezentuje woj. na zewnątrz, 5) może zastępować ZW w sprawach nie cierpiących zwłoki, w których jest zagrożony interes publ., zdrowie lub życie mieszkańców woj. oraz gdy może dojść do znacznych strat materialnych, 6) wydaje decyzje w indywidualnych sprawach z zakresu adm. publ. należących do właściwości sam. woj. Marszałek może upoważniać do wydawania decyzji w jego imieniu wicemarszałków, pozostałych członków zarządu, pracowników urzędu marszałkowskiego i kierowników woj. sam. jedn. org.
92.URZĄD MARSZAŁKOWSKI. Kierownikiem urzędu marszałkowskiego oraz zwierzchnikiem służbowym pracowników tego urzędu jest marszałek województwa. Urząd marszałkowski służy zarządowi woj. wykonywaniu zadań województwa. Urząd marszałkowski nie jest organem. Jest to zespół środków materialnych i osobowych, służących do wykonywania kompetencji i zadań organów.
93.SEKRETARZ I SKARBNIK WOJEWÓDZTWA. Ustawy samorządowe przewidują 2 obowiązkowe stanowiska w strukturach j.s.t.: skarbnika i sekretarza. Skarbnik jest głównym księgowym budżetu j.s.t. Przysługuje mu prawo kontrasygnaty czynności dokonywanych przez j.s.t., które mają spowodować powstanie zobowiązania pieniężnego. Skarbnik województwa ma prawo uczestniczenia w pracach zarządu bez prawa głosowania oraz w pracach SW gdzie ma prawo głosu doradczego. Skarbnik woj. powoływany jest przez SW na wniosek przewodniczącego ZW. Powołanie następuje bezwzględną większością głosów, głosowanie jest tajne. Sekretarza w województwie nie powołuje się. Sekretarza w woj. nie występuje.
1