Niepowodzenie - brak powodzenia, nieudane przedsięwzięcie, niepomyślny bieg spraw, obrót rzeczy, porażka, coś co się nie powiodło.
Niepowodzenia szkolne - o niepowodzeniach można mówić wówczas gdy uczniowie osiągają wyniki o wiele gorsze od oczekiwanych (dotyczy to zarówno uczniów zdolnych jak i tych co mają braki). Wielkim niepowodzeniem szkolnym jest są nie stwierdzone braki uczniów w wiadomościach i umiejętnościach ale i marnotractwo ich twórczego potencjału intelektualnego.
Czynnikiem warunkującym powodzenie w nauce jest niewątpliwie szkoła a w niej w pełni przygotowany do swojej pracy nauczyciel.
Musi on zadbać o zaspokajanie podstawowych potrzeba uczniów jak i tych bardziej wyrafinowanych.
Powinien zrobić wszystko aby w klasie panowała dobra atmosfera i aby korelacje uczniów nie stresowały ich ale raczej pobudzały do zdrowej rywalizacji i tym samym powodowały motywacje.
Kolejnym i niezaprzeczalnie najistotniejszym czynnikiem warunkującym powodzenie w nauce jest oczywiście sam uczeń. Kto z nas nie słyszał często słów: ”Za Ciebie to ja się nie nauczę?” zapewne każdy, więc z tego wniosek, że dzięki osobistym cechą charakteru, siły woli, motywacji i oczywiście odziedziczeniu pewnych cech genetycznych a także dobrej sytuacji w domu czy materialnej uczeń osiąga sukces.
Niepowodzenia dydaktyczne - niepowodzenia w zakresie nauki szkolnej
Niepowodzenia wychowawcze - niepowodzenia w zakresie kształtowania postaw moralnych i społecznych oraz cech charakteru.
Niepowodzenia szkolne:
- wg. Konopnickiego: proces pojawiania się braków przez szkołę w wiadomościach i umiejętnościach uczniów oraz negatywnego stosunku […] wobec tych wymagań.
-wg. Okonia: proces pojawiania się i utrwalania rozbieżności między celami a osiągnięciami szkolnymi uczniów oraz kształtowania się negatywnego stosunku młodzieży wobec wymagań szkoły.
Niepowodzenia:
- jawne - nauczyciel stwierdza określone braki w wiedzy i umiejętnościach ucznia i w rezultacie ocenia jego wyniki pracy na niezadowalające.
- ukryte - nauczyciele nie dostrzegają mniejszych lub większych braków w wiedzy i umiejętnościach uczniów mimo że faktycznie one istnieją.
Drugoroczność to porażka szkoły:
Negatywne skutki:
Zjawisko drugoroczności oraz wieloroczności prowadzi do odsiewu szkolnego, czyli do przerwania przez uczniów nauki szkolnej przed osiągnięciem obowiązkowego wykształcenia.
Osoby ze względu na brak wykształcenia zasilają rzesze bezrobotnych i tworzą margines społeczeństwa.
Brak promocji do klasy następnej odbiera dzieciom wiarę we własne siły oraz wyrabia poczucie małej wartości.
Drugoroczność i odsiew są zjawiskami wysoce niepożądanymi ze względów społecznych, ekonomicznych oraz pedagogicznych ( społeczeństwo ponosi straty finansowe poprzez nakłady na sprzęt szkolny, środki dydaktyczne oraz utrzymania ucznia)
Niepowodzenia w nauce są zjawiskiem szkodliwym z pedagogicznego i psychologicznego punktu widzenia. Powtarzanie klasy powoduje obniżenie wyników w nauce, często powoduje zahamowania w prawidłowym rozwoju umysłowym ucznia.
Niewiele uczniów drugorocznych poprawia swoje wyniki w nauce, większość traci motywację do nauki.
Tacy uczniowie wywierają niekorzystny wpływ na pozostałych uczniów oraz utrudniają nauczycielowi pracę dydaktyczno-wychowawczą z całą klasą ( przeszkadzają na lekcji, ponieważ są źli, że powtarzają klasę oraz nie widzą winy u siebie tylko, że to jest wina nauczycieli, że nie zdali)
Schemat klasyfikacji niepowodzeń w nauce:
Linią przerywaną zaznaczono na schemacie kolejność narastania poszczególnych etapów niepowodzeń.
Punktem wyjścia słabych postępów ucznia w nauce są więc niepowodzenia ukryte tzn. drobne luki w materiale nauczania w zakresie jednego tylko przedmiotu lub nawet tematu. Jeżeli braki te nie zostaną w porę dostrzeżone i usunięte przez nauczyciela, to narastają z biegiem czasu i powodują powstawanie niepowodzeń jawnych, które maja najpierw charakter przejściowy, a następnie poprzez etap niepowodzeń względnie trwałych w prostej linii prowadza do drugoroczności lub odsiewu.
J. Konopnicki traktuje niepowodzenia szkolne jako proces. Wyróznia w nim 4 fazy:
braki w wiadomościach, głownie w języku ojczystym i matematyce
braki są już bardzo duże, uczeń nie może nadążyć za nimi, korzysta więc z nielegalnej pomocy
pojawiają się oceny niedostateczne to znaczy, że nauczyciel dostrzegł już poważne braki w wiadomościach i umiejętnościach ucznia
drugoroczność- powtarzanie klasy, często jest to początek wykolejenia się ucznia
zjawisko drugoroczności i wieloroczności prowadzi często do odsiewu szkolnego- przerwanie przez uczniów nauki szkolnej przed osiągnięciem obowiązkowego wykształcenia. Wynika to stąd, że niepowodzenia w nauce dla uczniów i ich rodziców stają się źródłem przykrości i poniżenia. Brak promocji do następnej klasy jest dla nich negatywną oceną odbierająca wiarę we własne siły i możliwości uczniowie mają poczucie, że są bezwartościowi. Wytworem szkoły są, więc nieudacznicy źle przystosowani do życie. Stają się oni w krótkim czasie balastem dal społeczeństwa, opóźniają postęp techniczny, społeczny i kulturalny . Młodzież objęta odsiewem często staję się wtórnymi analfabetami
Drugoroczność i odsiew to zjawiska wysoce niepożądane ze względów społecznych, ekonomicznych jak i pedagogicznych. Społeczeństwo ponosi znaczne starty finansowe z powodu późniejszego rozpoczynania pracy zawodowej olbrzymiej liczby osób oraz dodatkowych nakładów na sprzęt szkolny, środki dydaktyczne. Również rodzice ponosza koszty.
Niepowodzenia w nauce są zjawiskiem szkodliwym z pedagogicznego i psychologicznego punktu widzenia. Powtarzanie klasy obniża wysiłek w nauce, tłumi zainteresowanie nauką, sprawia, że uczeń ma niekorzystny stosunek do otoczenia, wywołuje zaburzenia i kompleksy a nawet powoduje zahamowania w prawidłowym rozwoju umysłowym ucznia. Niewielka liczba uczniów drugorocznych poprawia swoje wyniki w nauce. Uczniowie drugoroczni wywierają negatywny wpływ na pozostałych uczniów i utrudniają nauczycielowi prace z reszta klasy, często też mają problemy z prawem
Przyczyny społeczno-środowiskowe:
Przyczyny niepowodzeń tej natury od lat są przedmiotem badań. W okresie przedwojennym Helena Radlińska przeprowadziła badania w Polsce w środowisku biedoty wielkomiejskiej. Wykazano, że główne przyczyny drugoroczności tkwiły w warunkach społecznych życia dzieci,, takich jak: ubóstwo, złe warunki mieszkaniowe, brak ubrań i przyborów szkolnych, niedostateczna opieka rodziców, zły wpływ środowiska.
To jak wpływa sytuacja rodzinna na niepowodzenia w nauce badała Maria Tyszkowa. Stwierdziła, że „sytuacja rodzinna stanowi zespół czynników wywierających bardzo silny wpływ na powodzenie dziecka w pracy szkolnej. Istotną przyczyną niepowodzeń szkolnych jest brak zainteresowania samym dzieckiem i jego nauką. J. Konopnicki także za najważniejszą przyczynę uważał brak opieki nad dzieckiem ze strony środowiska domowego. Na niepowodzenia ucznia w nauce mają wpływ warunki materialne i kulturalne w rodzinie dziecka ( sytuacja materialna, praca zawodowa matki, język rodziców, formy spędzania wolnego czasu itp.). Bezpośrednio związana z procesami wychowawczymi w rodzinie jest kultura pedagogiczna rodziców- świadomość wychowawcza . istnieje ogromna zależność między atmosferą wychowawczą w domu niepowodzeniami w nauce szkolnej dzieci. Patologia życia i kryzysy wychowania w rodzinie, przemoc to negatywne zjawiska wpływające na niepowodzenia szkolne. Inne przyczyny to : niski poziom społeczno-kulturalny rodzin uczniów, brak właściwej atmosfery uczuciowej pomiędzy rodzicami, brak serdeczności do dziecka, rozwód rodziców ma także ujemny wpływ na motywacje ucznia, bezrobocie rodziców zaburza procesy związane z funkcjami poznawczymi uczniów i może powodować trudności w nauce czy też niedożywienie powodujące osłabienia koncentracji uwagi, pamięci, zwalniające funkcje umysłowe, brak warunków do nauki dziecka ( brak miejsca odrabiania lekcji, czas odrabiania) .
Niesprzyjające warunki rodzinne, brak pomocy ze strony rodziców, zaniedbanie wychowawcze, absencja - ujemnie wpływają, odbijają się na efektach nauki szkolnej uczniów.
Jednym z badaczy badających jak duże znaczenie mają warunki środowiskowe w powodzeniach dziecka w pracy szkolnej jest Zbigniew Kwieciński. przeprowadził on badania dotyczące społecznych i środowiskowych uwarunkowań efektów funkcjonowania szkoły. Wyniki badań wykazują, żę poziom wiedzy uczniów zależy od miejsca zamieszkania: uczniowie mieszkający na wsi osiągają niższe rezultaty w nauce niż uczniowie mieszkający w mieście. Poziom wiedzy jest także zróżnicowany w zależności od przynależności rodziny do określonej grupy społeczno-zawodowej . najlepsze rezultay osiągają dzieci pochodzenia inteligenckiego, pracowników umysłowych i robotników kwalifikowanych.
Warunki społeczno-środowiskowe mają duży wpływ na powodzenie uczniów w nauce szkolnej, nie można jednak przeceniać tego czynnika. Łagodzenie jego niekorzystnego wpływu może odbywać się poprzez wyrównywanie szans oświatowych dzieci z róznych środowisk. Rolę taką mają pełnić gimnazja, funkcjonujące najczęściej w gminach mające dobra obsadę kadrową i materialną.
Przyczyny biopsychiczne:
- M. Grzywak - Kaczyńska: źródłem niepowodzeń w nauce są różnice w uzdolnieniach uczniów.
- niepowodzenia w nauce są przyczyną zaburzeń w zachowaniu ucznia.
- J. Pieter - inteligencja rozwija się proporcjonalnie do łącznego wpływu warunków środowiskowych i zadatków wrodzonych.
- inteligencja, cechy charakteru, zaburzenia osobowości wpływają na niepowodzenia.
-Konopnicki - przyczyny emocjonalne utrudniają lub wręcz uniemożliwiają powodzenie w nauce.
- braki w funkcjonowaniu procesów poznawczych uczniów - czyli brak motywów uczenia się, powolne tempo myślenia, niestałość uwagi przez zaburzenie psychoruchowe.
- czynniki wrodzone w jakimś stopniu wpływają na postępy uczniów w nauce.
-J. Konopnicki - niski poziom umysłowy uczniów decyduje o niewielkiej liczbie przypadków o niepowodzeniu szkolnym (najczęstsza wymówka nauczycieli - brak powodzenia wiąże się ze „słabymi” zdolnościami uczniów).
Przyczyny Dydaktyczne:
- niekiedy ujmowane jako przyczyny pedagogiczne
- wśród tej grupy przyczyn Kupisiewicz wymienia:
Stereotypowość metod;
Brak systematycznej kontroli;
Nadmierne obciążanie uczniów;
Wadliwe plany i programy nauczania;
Złe warunki pracy szkół ( nadmierna liczba uczniów w klasie, brak pracowni przedmiotowych oraz laboratoryjnych);
Niedostatek pomocy naukowych;
Niewłaściwa praca nauczyciela ( błędy metodyczne i pedagogiczne);
Niewłaściwe podręczniki;
Brak zorganizowanej pomocy uczniom opóźnionym w nauce ze strony szkoły.
-wymienione przyczyny obejmują zarówno te, które zależą bezpośrednio od nauczyciela, jak i te, które można uznać jako względnie niezależne od niego.
- dominującą rolę odgrywają przyczyny zależne bezpośrednio od nauczyciela.
- źródłem tych przyczyn są przede wszystkim ich kwalifikacje pedagogiczne, ale czasem również niewłaściwy stosunek do pracy zawodowej, brak motywacji czy pozycja społeczna nauczyciela w danym środowisku.
- przyczyny wynikające z niskiego poziomu kwalifikacji pedagogicznych pojawiają się najczęściej w postaci :
Niezrozumienia istoty współczesnego procesu kształcenia i roli, jaką powinien w nim odgrywać nauczyciel;
Niewłaściwego doboru treści i stosowania zasad, metod i środków kształcenia;
Niedostatecznej znajomości uczniów ( w tym szczególnie ich możliwości intelektualnych);
Niesystematyczności i powierzchowności sprawdzania postępów w nauce;
Błędów oceniania (np. niesprawiedliwość, zawyżone wymagania, brak jasnych kryteriów oceniania i ich niejasność);
Przeciążania uczniów zadaniami domowymi;
Brak umiejętności zainteresowania uczniów nauką szkolną oraz rozbudowania w nich motywacji do uczenia się.
- natomiast część przyczyn nazywanych dydaktycznymi lub pedagogicznymi nie zależą wprost od nauczyciela. Są to przede wszystkim:
Infrastruktura (baza) dydaktyczna szkół ( w tym odpowiednia liczba izb lekcyjnych, pracownie przedmiotowe, laboratoria, środki dydaktyczne);
Programy kształcenia;
Podręczniki szkolne;
Liczebność klas szkolnych;
Organizacja pomocy uczniom opóźnionym w nauce.
Rodzaje przyczyn niepowodzeń dydaktycznych i ich związek ze środkami zaradczymi
Przyczyny dydaktyczne Środki zaradcze
a) względnie niezależne
od nauczyciela
b) względnie zależne
od nauczyciela profilaktyka pedagogiczna
- błędy i usterki
metodyczne diagnoza pedagogiczna
- niedostateczna
znajomość uczniów terapia pedagogiczna
- brak opieki nad
uczniami opóźniony
ze strony nauczyciela
Profilaktyka pedagogiczna
Wyniki procesu nauczania- uczenia się w znacznym stopniu zależą dostosowanych przez nauczyciela metod, form i środków dydaktycznych oraz od uwzględnienia prawidłowości tego procesu. Według badań do metod i form , które dają najlepsze rezultaty oraz przyczyniają się do skutecznie do wzrostu efektywności procesu nauczania, należą nauczanie problemowo-grupowe, nauczanie programowane, nauczanie zróżnicowane (zindywidualizowane). Nauczanie problemowe wpływa na wzrost zainteresowania nauką, wdraża do zespołowego przezwyciężania trudności, wyrabia samodzielność myślenia i działania, czyni wiedzę trwalszą i operatywną. Rozwiązywanie problemów w zespołach może stać się ważnym elementem profilaktyki pedagogicznej.
Należy mieć na uwadze to, że istnieją różnice między zdolnościami i uzdolnieniami uczniów w tym samym wieku, należy więc podejmować takie działania, rozwiązania, która pozwolą każdemu uczniowi rozwinąć swój zasób uzdolnień i zdolności. na uwagę zasługują różne rozwiązania problemu indywidualizacji poprzez zmianę organizacji kształcenia w szkole. Harmonijne kojarzenie, łączenie form zbiorowych, zespołowych i indywidualnych stworza jedyna w swoim rodzaju możliwość pobudzania i rozwinięcia indywidualnych sił i możliwości każdego ucznia. Bardzo ważne jest tu tło społeczne, które jest nieodzownym warunkiem rozwoju, daje ono każdemu szanę na konfrontacje własnych mozliowści z możliwościami innych, a zarazem szansę aprobaty i uznania lub poznania własnych braków i przezwyciężenie ich poprzez pracę nad sobą.
Profilaktyka pedagogiczna to przede wszystkim prawidłowa i racjonalna organizacja procesu nauczania- uczenia się.
Diagnoza pedagogiczna
- ma na celu wykrywanie u uczniów luk i braków w wiadomościach i umiejętnościach. Może być indywidualna lub zbiorowa - każda może mieć charakter wycinkowy i całościowy.
Diagnoza indywidualna: polega na wykrywaniu przez nauczyciela określonego przedmiotu nauczania luk w wiadomościach i umiejętnościach uczniów, powstałych tylko w zakresie nauczanego przez niego przedmiotu szkolnego. Ma ona charakter wycinkowy, gdy nauczyciel interesuje się niedostatecznymi postępami uczniów w nauce, nie zwraca uwagi na przyczyny tego stanu, bądź całościowy gdy nauczyciel analizuje przyczyny dydaktyczne, społeczne i biopsychiczne.
Diagnoza zbiorowa: - polega na wykrywaniu luk w wiadomościach i umiejętnościach uczniów przez wszystkich nauczycieli uczących w danej klasie. Może mieć charakter wycinkowy bądź całościowy.
Podstawa diagnozy pedagogicznej są indywidualne rozmowy nauczyciela z uczniami i ich rodzicami, wywiady środowiskowe, obserwacje uczniów, związane z prowadzeniem dziennika obserwacji, wywiady domowe, testowe badania wyników nauczania, sprawdziany, analiza błędów popełnianych przez uczniów i ustalenie błędów typowych dla całej klasy oraz organizowanie narad nauczycieli danej klasy celem omówienia wyników nauczania i podjęcia odpowiednich wniosków. Różnorodnymi sposobami nauczyciel musi zebrać dostateczny materiał do ustalenia diagnozy i podjęcia racjonalnej indywidualizacji pracy dydaktycznej.
Podstawowym środkiem służącym do wykrywania braków i luk u uczniów w zakresie nauczanych treści są systematycznie prowadzone badania wyników po zrealizowaniu każdego działu programowego, dokonywane przede wszystkim za pomocą testów dydaktycznych oraz innych form kontroli. Uzyskane wyniki stanowią podstawę podejmowania odpowiednich środków zaradczych celem zlikwidowania niedociągnięć pracy dydaktycznej.
Terapia dydaktyczna
- szczegółowa-jej celem jest likwidowanie braków u uczniów w zakresie jednego przedmiotu nauczania u danej klasie;
- ogólna- zmierza do usunięcia tych braków co najmniej w zakresie dwu lub więcej przedmiotów w danej klasie.
- indywidualna- odnosi się do poszczególnych uczniów
- zbiorowa- obejmuję grupę uczniów wykazujących opóźnienia podobnego rodzaju i w zbliżonym czasie
Podstawowym warunkiem efektywności terapii pedagogicznej jest rzetelna i wszechstronna diagnoza. Nauczyciel zna braki uczniów w zakresie materiału nauczania, stosuje odpowiednie formy i metody pracy by te braki zlikwidować. Otoczenie opieką uczniów opóźnionych warunkuje skuteczność walki z drugorocznością. Opieka musi być prowadzona w 3 płaszczyznach: 1-w czasie lekcji, 2-na zajęciach pozalekcyjnych, 3-współpraca z domem ucznia.
Opieka dydaktyczna w czasie lekcji sprowadza się do:
takiego powtarzanie i utrwalania materiału nauczania, który umożliwi uczniom opóźnionym uzupełnienie braków i luk w wiedzy
częstszego odpytywania uczniów, wykazujących określone braki
polecenia uczniom wykonania zindywidualizowanych ćwiczeń na lekcji oraz prac domowych związanych z wykrytymi u nich brakami w wiadomościach i umiejętnościach
otoczenie słabszych uczniów specjalną opieką w czasie lekcji.
Gdy opóźnienia są znaczne zachodzi potrzeba zapewnienia niektórym uczniom pomocy w czasie zajęć pozalekcyjnych. Zajęcia w grupach wyrównawczych powinny być prowadzone przez nauczycieli poszczególnych przedmiotów po lekcjach na terenie szkoły. Uczniowie pracuja tu samodzielnie pod kierunkiem nauczyciela, braki powinni sami usuwać w drodze intensywnego uczenia się. Grupy takie powinny mieć charakter dynamiczny- uczniowie po usunięciu braków powinni opuścić grupę. Zajęcia w gr. Wyrównawczych są efektywniejsze gdy stanowią stała pozycję w tygodniowym rozkładzie zajęć. Nauczyciel indywidualnie konsultuje się i uzgadnia z rodzicami wspólną linię postępowania. Stosowanie różnorodnych środków terapeutycznych musi być dobrze przemyślane i uzasadnione. Środkiem terapeutycznym mijającym się z celem jest drugoroczność.
Dobre rezultaty w przezwyciężaniu niepowodzeń uczniów w nauce szkolnej zapewnia nauczanie zróżnicowane (wielopoziomowe). Tak naprawdę w każdej klasie można wyróżnić 3 poziomy uczniów pod względem rozwoju umysłowego, tempa pracy czy stopnia opanowania materiału. Wyodrębnione poziomy otrzymują odmienne polecenia i zadania dydaktyczne.
Możliwe wczesne wykrycie niepowodzenia w nauce (co nie jest łatwe) i przyjście z pomocą to najpewniejszy sposób przezwyciężania niepowodzeń.
W. Okoń postawił pytanie czy zapobiegać niepowodzeniem czy walczy z nimi? Bez żądnych wątpliwości zadaniem nauczyciela jest zapobieganie niepowodzeniom poprzez stosowanie aktywizujących metod i środków dydaktycznych, poprzez zapewnianie dobrej atmosfery w klasie, współpracę z rodzicami, podmiotowe traktowanie uczniów itp. Biorąc po uwagę różne przyczyny niepowodzeń w nauce, nauczyciel może tylko ograniczyć przyczyny dydaktyczne związane z własna pracą. Szkoła ma małe możliwości eliminowania przyczyn społeczno-środowiskowych i biopsychicznych, dlatego w takiej sytuacji nauczyciel nie może w pełni zapobiec niepowodzeniom musi więc z nimi walczyć. Bardzo ważne jest tu wczesne wykrycie niepowodzeń ucznie i opracowanie skutecznych sposobów ich osłabienie i pokonania. Nauczyciel aby osiągnąć tu sukces musi pozyskać uczniów do współdziałania poprzez umiejętne stosowanie metod i środków, poprzez ukształtowanie odpowiednich stosunków między nim a uczniami.
Wszelkie zaniedbania pracy nauczyciela lub popełnione przez niego błędy metodyczne pozostawiają u uczniów swoje trwałe piętno, które z wielkim trudem można przezwyciężyć. Ważną sprawą jest umiejętność reagowania na własne niepowodzenia- gdyż nawet najlepszy nauczycielach nie uniknie- szczególnie gdy podczas wysiłków nauczyciela uczeń nie chce się uczyć. Wówczas gdy nauczyciel wrogo i nieprzyjemnie potraktuje ucznia również będzie on wrogo nastawiony i nie będzie się skupiał na eliminowaniu swoich braków. Przez takie poczynania może zaniknąć więź miedzy nauczycielem a uczniem a nawet cała grupą.
Gruntowa wiedza, autorytet wynikający z pozytywnych cech charakteru i poziomu intelektualno-kulturalnego , odpowiednie sprawności i kompetencje nauczyciela są gwarancją jego sukcesów i unikania porażek i niepowodzeń w pracy.
Wybrane formy udzielania uczniom pomocy w nauce szkolnej:
W praktyce edukacyjnej występuje wiele form i metod pomocy uczniom w nauce. Większość z nich organizowana i prowadzona jest przed szkołę, ale niektóre z nich organizowane są tylko pod jej wpływem. Stosowanie jednej formy nie powinno wykluczać drugiej, a raczej powinny się wzajemnie uzupełniać. Do najczęściej stosowanych form pomocy w uczniom w nauce należą:
Zajęcia wyrównawcze:
Organizowane są dla uczniów, którzy wykazują braki w wiadomościach i umiejętnościach przewidzianych do opanowania w programie kształcenia dla odpowiedniej klasy. Uczniów, którzy powinni uczęszczać na tego rodzaju zajęcia wybierają nauczyciele prowadzący lekcje z przedmiotu, w którym uczeń ma te braki. Takie wybieranie uczniów powinno być jednak poprzedzone systematyczną obserwacją, której celem jest ustalenie i rejestracja braków występujących u poszczególnych uczniów, co następnie umożliwiają opracowanie tematyki zajęć wyrównawczych oraz indywidualizowanie nauczania w tych zajęciach. Zajęcia wyrównawcze powinny być prowadzone przez tych samych nauczycieli, którzy prowadzą zwykłe lekcje. Ćwiczenia powinny być tak dobrane, aby uczeń mógł samodzielnie i w miarę szybko usunąć swoje braki. Zajęcia w grupach wyrównawczych powinny być tak organizowane, aby nie kolidowały z planem lekcji ucznia oraz oraz uwzględniały, że dany uczeń może brać udział w tego typu zajęciach z kilku przedmiotów. Nauczyciel, który prowadzi tego typu zajęcia powinien najpierw usunąć braki typowe dla wszystkich uczniów, a dopiero później przejść do likwidowania braków indywidualnych. Powinien nadzorować również odrabianie zadawanym aktualnie uczniom prac domowych. Zajęcia te powinny być realizowane w małych grupach, a ich skład nie powinien być stały. Uczniowie powinni w nich uczestniczyć dotąd, dopóki nie uzupełnią stwierdzonych przez nauczyciela braków.
Zajęcia korekcyjno:
kompensacyjne- przez te zajęcia, które mają charakter ćwiczeń, rozumie się uprawnianie deficytów rozwojowych i wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach, co w rezultacie ma zapobiec niepowodzeniu dydaktycznemu lub przynajmniej zminimalizować jego skutki. Zajęcia korekcyjno- kompensacyjne nazywane też reedukacyjnymi organizowane są dla uczniów z opóźnieniami w nauce, wynikającymi z zaburzeń rozwojowych. Zaburzenia te jednak nie dotyczą rozwoju intelektualnego, lecz pewnych nieprawidłowości w zakresie motoryki, mowy czy w zakresie funkcjonowania analizatora wzrokowego czy słuchowego. Podstawa zakwalifikowania ucznia do takich zajęć powinna być diagnoza psychologiczno- pedagogiczna.
Ryszard Więckowski traktuje zajęcia korekcyjno- kompensacyjne jako jedna z form zajęć dydaktyczno- wyrównawczych. Zajęcia zwykle te maja dwuetapowy charakter:
Pierwszy etap oddziaływania, zwany również wstępnym ma na celu zniwelowanie napięcia emocjonalnego i zaburzeń nerwicowych związanych z niepowodzeniami w nauce, zmianę niechętnej postawy dziecka wobec czytanie i przywrócenie wiary we własne siły. Zajęcia prowadzone są w formie zabawowej i w małych grupach, a czas trwania tego etapu jest bardzo zróżnicowany . Niektórym uczniom wystarcza kilka zajęć, a niektórym czas ten trzeba przedłużyć.
Drugi etap, nazywany też właściwym to konkretne działania terapeutyczne o charakterze dydaktycznym, psychologicznym, psychomotorycznym, biologiczno- medycznym, wychowawczym itp. w czasie tych zajęć stosuje się ćwiczeni, służące usuwaniu powstałych braków w nauce szkolnej, ale jednocześnie usprawnianiu zaburzonych funkcji, które mogą wspomagać lub zastępować funkcje zaburzone. Czas trwania drugiego etapu pracy terapeutycznej może być zróżnicowany, ale jest on zdecydowanie dłuższy niż w przypadku zajęć wyrównawczych.
Zajęcia korekcyjno- kompensacyjne są szczególną forma terapii polecana dla dzieci dyslektycznych. Zasadniczym celem pracy z takimi uczniami jest umożliwienie im opanowania podstawowych umiejętności czytania i pisania. Zajęcia korekcyjno- kompensacyjne mogą mieć np. charakter ćwiczeń logopedycznych albo gimnastyki korekcyjnej.
Korepetycje:
to z reguły płatna pomoc w nauce, udzielana prywatnie pojedynczym uczniom lub grupom uczniów dla wyrównania opóźnień w nauce w nauce lub osiągnięcia wyróżniających wyników. Korepetycje z reguły prowadzone są poza szkołą, a często nawet w domu ucznia, a ze względów etycznych nie powinni ich prowadzić nauczyciele pracujący w szkole, do której uczęszcza dany uczeń. Korepetycje są stosowane na wszystkich szczeblach kształcenia, uczniowie z trudnościami w nauce korzystają z korepetycji w różnym okresie i przez różny czasu, w zależności jak duże luki wystąpiły w opanowaniu treści programowych, natomiast uczniowie, którzy chcą osiągać bardzo dobre wyniki w nauce, z korepetycji korzystają najczęściej przed różnymi egzaminami czy konkursami. Korzystanie z korepetycji wskazane jest również uczniom, którzy mają zaległości na przykład z powodu długotrwałej choroby. Zasadnicza zaletą korepetycji jest to, że umożliwiają one pełną indywidualizację treści i tempa uczenia się, jednak uważa się, że stałe korepetycje mogą osłabiać wysiłek ucznia, niezbędny do pokazywania trudności w nauce.
Pomoc koleżeńska:
jest to bardzo popularna wśród uczniów forma pomocy w nauce. Uczniowie korzystają z niej najchętniej, gdyż współpraca z kolegami daje oparcie i pewność siebie, poczucie bezpieczeństwa. Polega ona tym, że uczniowie, którym nauka nie sprawia żadnych problemów, udzielają pomocy tym, którzy te problemy mają Pomoc taka może mieć miejsce po lekcjach na terenie szkoły lub w domu. Najlepsze efekty pomoc koleżeńska daje wtedy, kiedy jest odpowiednio sterowana przez nauczyciela., który może podsuwać pewne rozwiązania i odpowiednio ja ukierunkowywać. Pomoc koleżeńska może się odbywać z inicjatywy samych uczniów, ale może być skuteczna tylko wtedy, kiedy obydwaj traktują ja poważnie.
Zajęcia świetlicowe:
przez świetlice szkolną rozumie się placówkę opiekuńczo- wychowawczą, powadzona przez szkołę, umożliwiającą uczniom uczestniczenie w interesujących je zajęciach oraz wykonywanie prac domowych. Zatem służą one uczniom dojeżdżającym lub dowożonym do szkoły. W miarę posiadanych możliwości szkoła dąży do wyjścia naprzeciw zainteresowaniom i oczekiwaniom uczniów, ale ma na uwadze również, aby świetlica w jakimś stopniu umożliwiała realizacje funkcji dydaktycznych szkoły, co jednak nie jest łatwe, ponieważ w świetlicy przebywają dzieci w różnym wieku, o różnych zainteresowaniach i potrzebach. Dla dzieci najmłodszych organizowane są najczęściej zajęcia o charakterze zabawowym, ale również artystycznym czy technicznym. W świetlicy wydziela się również miejsce, gdzie uczniowie mogą odrabiać lekcje. Ważna sprawą przy tym jest to, że w każdej chwili mogą zwrócić się o pomoc do nauczyciela.
Teksty programowane:
Czesław Kupisiewicz wskazuje na duża przydatność tekstów programowych dla uczniów. Umożliwiają one samodzielne usuwanie braków w tempie dostosowanym do ich możliwości. Pozwalają nawet kilkakrotnie wracać do tych treści kształcenia, których opanowanie sprawia im najwięcej trudności. Teksty programowe mogą być stosowane w sposób tradycyjny, w postaci odpowiednich podręczników i materiałów ćwiczeniowych, a także w postaci odpowiednich programów komputerowych.
Koła zainteresowań:
wg Okonia to ,, grupa uczniów wyższych klas szkoły podstawowej lub szkoły średniej, zajmująca się w czasie wolnym wybraną dziedziną wiedzy lub umiejętności, z reguły pod kierunkiem nauczyciela lub instruktora”.
Rozróżnia się kilka rodzajów kół zainteresowań:
- naukowe, zwane przedmiotowymi np. historyczne czy matematyczne
- techniczne, zwane tez modelarskimi np. modelarstwa lotniczego czy morskiego
- koła artystyczne np. teatralne, plastyczne, muzyczne
- sportowe np. piłki nożnej
- koła krajoznawcze
- koła ekologiczne
W zasadzie w pracy kół zainteresowań uczestniczą uczniowie nie posiadający trudności w nauce w danym zakresie, nie powinno się jednak zamykać do nich dostępu uczniom słabszym w nauce, a nawet powinno się ich zachęcać do uczestnictwa. Chociaż celem kół zainteresowań nie jest udzielanie pomocy w nauce uczniom słabym, jednak pośrednio (poprzez rozwój zainteresowań) mogą w tym zakresie odgrywać pożyteczną role.
Wyszukiwarka