RACHUNEK KOSZTÓW
Mirosław Wasilewski
Egzamin w sesji lub po zakończeniu wykładów (dogadać się pod koniec listopada - najlepiej podanie do dziekana) 10 pytań a, b, c, d - wielokrotnego - 12 min)
KOSZT - nakład pracy uprzedmiotowionej i żywej (maszyn i ludzi) wyrażony w pieniądzu.
NAKŁAD - odzwierciedla zużywanie się danego czynnika wytwórczego w mierniku naturalnym (tona, kilogram, sztuka, metr); zużywanie się czegoś w ujęciu ilościowym.
Różnica między kosztem a nakładem.
Każdy nakład wcześniej lub później staje się kosztem, ale nie każdy koszt jest nakładem. Z reguły koszty są większe niż nakłady
Podatek akcyzowy, leśny, rolny - są kosztem niebędącym nakładem, bo nie ma ilościowej miary.
Koszty mogą być równe nakładom. Koszty rzadko mogą być mniejsze od nakładów.
WYPŁATA - wypłaty są w rachunku przepływów pieniężnych.
Zasada memoriałowa - podstawą księgowania jest dokument, czyli księgujemy wszystkie przychody (koszty) nawet, jeśli nie wiążą się z rzeczywistym przepływem środków pieniężnych.
Zasada kasowa - do przychodów (kosztów) danego okresu obrachunkowego zaliczamy tylko te, które wiążą się z rzeczywistą wpłatą (wypłatą) środków pieniężnych.
KOSZTY są w rachunku zysków i strat.
Rachunek zysków i strat w wariancie porównawczym to układ rodzajowy kosztów - kalkulacja tu jest utrudniona. Dlatego do celów kalkulacyjnych jest wariant kalkulacyjny - układ kosztów kalkulacyjnych. Grupuje koszty przyporządkowując do określonego rodzaju działalności.
KOSZT A WYPŁATA w ujęciu sprawozdawczości finansowej:
Wrzesień |
Październik |
FV 28.09.2010 1000 zł + 22% (14 dni) K=1220 zł, W=0zł |
K=0zł W=1220 zł |
|
FV 12.10.2010 (14 dni) K=W |
OBCIĄŻENIE FINANSOWE - np. podatek dochodowy od osób prawnych (płacony od wyniku), nie jest to koszt.
W prawie podatkowym kategorią wyniku jest dochód do opodatkowania
KRYTERIUM REAKCJI KOSZTÓW NA ZMIANY ROZMIARÓW PRODUKCJI
Koszt stały - nie zmienia się wraz ze zmianą rozmiaru produkcji
Koszt zmienny - zmienia się wraz ze zmianą rozmiaru produkcji
Progresywny - część kurtek szyjemy w godzinach nadliczbowych, szef wtedy płaci 50% więcej.
Degresywny - zwiększają wydajność pracy; maleje koszt jednostkowy.
JEDNOSTKOWY KOSZT STAŁY - im więcej produkuję, tym obciążenie jednostki dodatkowo produkowanej będzie malało (efekt skali)
II Kryterium podziału kosztów:
Koszty bezpośrednie - koszt, że jak powstaje to jestem w stanie od razu go przyporządkować do konkretnego wyrobu, usługi itp.
Koszty pośrednie - gdy powstaje, nie jestem w stanie jednoznacznie go przyporządkować do jego nośnika.
|
A |
B |
Koszty materiałów |
1000 |
500 |
Koszty robocizny |
600 |
400 |
Koszty pośrednie |
500 |
|
WSKAŹNIK NARZUTU
I wariant podziału kosztów pośrednich - podstawą podziału koszty materiałów
A: 
B: 
|
A |
B |
Koszty materiałów |
1000 |
500 |
Koszty robocizny |
600 |
400 |
Koszty pośrednie |
330 |
170 |
SUMA |
1930 |
1070 |
II wariant podziału kosztów pośrednich - podstawą podziału koszty robocizny
A: 
B: 
|
A |
B |
Koszty materiałów |
1000 |
500 |
Koszty robocizny |
600 |
400 |
Koszty pośrednie |
300 |
200 |
SUMA |
1900 |
1100 |
500
400 zł 70 zł 20zł 10 zł
Koszty pośrednie na koszty pośrednie koszty pośrednie koszty pośrednie
wydziale produkcyjnym w ogólnym zarządzie działu pomocniczego działalności handlowej
k. wynagrodzeń pracowników k. wynagrodzeń koszty zużytego k. wynagrodzeń bezpośr. produkcyjnych Pracowników dz. zarządu paliwa pracowników sklepu
HISTEREZA - spadek produkcji (sprzedaży) jest szybszy niż spadek poziomu kosztów całkowitych lub kosztów produkcji.
RACHUNEK KOSZTÓW to ogół czynności zmierzających do ustalenia wysokości nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej, poniesionych w przedsiębiorstwie w określonym czasie i z określonym przeznaczeniem.
Rachunek kosztów określa się jako badanie i transformowanie, według przyjętego modelu, informacji o kosztach działalności podmiotu, służące użytkownikom do oceny sytuacji podejmowania decyzji gospodarczych i kontroli ich urzeczywistnienia.
W zakres rachunku kosztów wchodzą:
Badanie warunków ponoszenia kosztów (z przeprowadzeniem różnych decyzyjnych rachunków problemowych ex ante)
Ustalanie bazy porównawczej kosztów faktycznych
Pomiar oraz ewidencja i rozliczeniowo-kalkulacyjna transformacja kosztów faktycznych
Prezentacja i interpretacja kosztów faktycznych
Funkcje rachunku kosztów:
Dowodowa - cechą rachunku kosztów jest to, że to, co było jest zapisane w dokumentach księgowych
Planistyczna
Kontrolna
Ewidencyjna
Cenowa - podstawa do kształtowania cen
Informacyjno-statystyczna
Optymalizacyjna
Analityczna
Podstawowe kierunki ewolucji rachunku kosztów
Spowodowany zmianą rzeczowego zakresu rozliczania kosztów między wytworzone produkty
Związany z rozszerzeniem czasowego zasięgu przedstawiania kosztów przez wzrost stopnia ich normowania.
Literatura przedmiotu klasyfikuje rachunki kosztów biorąc pod uwagę:
Rodzaj o zakres rozliczania kosztów między produkty pracy
Stopień normowania (standaryzacji) kosztów i sposób ich prezentacji.
RACHUNEK KOSZTÓW PEŁNYCH
Cechami rachunku KOSZTÓW PEŁNYCH są:
Podział kosztów całkowitych na koszty bezpośrednie i pośrednie
Koszt jednostkowy wyrobu jest ustalany na podstawie pełnego zużycia wszystkich czynników produkcji.
Rozliczenie kosztów pośrednich na poszczególne wyroby dokonuje się za pomocą różnych kluczy podziałowych, które mają zapewnić proporcjonalny podział tych kosztów na wytworzone wyroby.
Nie nadaje się do rachunku krótkookresowego.
Zapasy wyceniamy po jkc - jednostkowym koszcie całkowitym
|
I |
II |
III |
Produkcja |
1000 |
1200 |
1100 |
Sprzedaż |
800 |
900 |
1600 |
Zapas |
200 |
500 |
- |
Im więcej zapasu w porównaniu do produkcji tym lepszy WF.
Do najważniejszych czynników powodujących wzrost kosztów pośrednich należą:
Zastępowanie pracy żywej pracą maszyn
Zmiana kosztów płac z proporcjonalnie zmiennych na koszty stałe
Wzrost złożoności prac fazy przedprodukcyjnej
Wzrost kosztów fazy poprodukcyjnej, w tym głównie sprzedaży.
PRZEPŁYW INFORMACJI O KOSZTACH W RACHUNKU KOSZTÓW PEŁNYCH
USTALENIE WYNIKU FINANSOWEGO W RACHUNKU KOSZTÓW PEŁNYCH
Przychody ze sprzedaży |
- |
Koszt (pełny) wytworzenia sprzedanych produktów |
- |
Koszty okresu |
= |
Wynik na sprzedaży produktów |
Zalety rachunku kosztów pełnych:
Jest zgodny z zasadami rachunkowości finansowej, gdyż UoR nakłada obowiązek wyceny produktów pracy w pełnym koszcie wytworzenia.
Służy pełną informacją kosztową na potrzeby decyzji długookresowych
Nie umniejsza znaczenia kosztów pośrednich
Wady rachunku kosztów pełnych
Umowne i arbitralne przypisywanie kosztów pośrednich produktom
Możliwość wpływania na wynik finansowy poprzez zmiany wartości zapasów produktów
Ograniczona możliwość porównywania wyników jednostki z innymi podmiotami
Pracochłonność poprzez konieczność rozliczania kosztów pośrednich
Nieelastyczność w decyzjach krótkookresowych
Zniekształca wpływ segmentów na wynik na sprzedaży całego przedsiębiorstwa
RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNYCH
Przepływ informacji o kosztach w rachunku kosztów
Ks - obciąża całą firmę, nie dzielimy go na produkty.
Problem w tym, że nie obliczymy jks, bo w tym rachunku z założenia go nie ma, wiec nie obliczymy jkc, a co za tym idzie zj. Za to jest marża brutto.
Przychody ze sprzedaży |
- |
Koszt zmienny wytworzenia sprzedanych produktów |
= |
Marża brutto (nadwyżka bezpośrednia) |
- |
Koszty stałe |
= |
Wynik ze sprzedaży produktów |
Zalety rachunku kosztów zmiennych
Podział kosztów a stałe i zmienne jest niezbędny dla przeprowadzania różnych rachunków decyzyjnych, co służy lepiej potrzebom planowania, kontroli i podejmowania decyzji
Pozostaje w bliskim związku z systemem kontroli kosztów, ponieważ koszty zmienne to na ogół koszty zależne od decyzji podejmowanych w ośrodkach odpowiedzialności
Przypisanie produktom tylko kosztów zmiennych daje możliwość normowania kosztów związanych z jednostką produkcji.
Unika się umownego i arbitralnego przypisywania kosztów stałych produktom
Wydatnie ogranicza wpływ zmian wartości zapasów na poziom zysku
Umożliwia porównanie kosztów między jednostkami gospodarczymi wytwarzającymi takie same lub zbliżone produkty
Ułatwia analizę progu rentowności
Przydatność do krótkookresowych, raczej do planowania, prognoz.
BEP - próg rentowności - wielkość produkcji, przy której nie ponosimy starty ani nie generujemy zysku.
Wady rachunku kosztów zmiennych
Uwzględnianie tylko zmian rozmiarów działalności jako czynnika determinującego wysokość kosztów
Trudności z podziałem kosztów na stałe i zmienne
Założenie liniowej zależności kosztów i przychodów od wielkości produkcji (ale to często nie jest prawda)
Koncentracja na decyzjach krótkookresowych, podczas gdy decyzje strategiczne powinny być podejmowane na podstawie informacji o pełnym koszcie wytworzenia
Koncentracja na marży brutto, co może powodować brak dostatecznego rozpoznania kosztów stałych.
RACHUNEK KOSZTÓW STANDARDOWYCH
RACHUNEK KOSZTÓW STANDARDOWYCH (normatywnych) jest to metoda rachunku kosztów, w której produktom (obiektom kalkulacyjnym) przypisuje się przewidywane, wzorcowe koszty bezpośrednie oraz kwotę kosztów wydziałowych, również ustaloną na poziomie wzorcowym.
Norma prod A. co to jest?
Maszyna może działać max na 100% ale jest bariera popytu.
Zapasy wyceniamy po jkc
Koszt rzeczywisty odchylenie koszt normatywny
ODCHYLENIE = koszt rzeczywisty - koszty standardowe (normatywne)
ODCHYLENIE = koszt standardowy - koszt rzeczywisty
Odch=140-100=+40 (niekorzystne, bo rzeczywiście ponieśliśmy większe koszty)
Odch=100-140=-40
+40 - odchylenie globalne
+60 - koszty materiałów -20 koszty wynagrodzeń
+50 - mat X +10 - mat Y
+45 - dostawca B +5 - dostawca A
Tolerancja +/- 5% - nie wychwytujemy takiego odchylenia.
Istotą rachunku kosztów standardowych jest:
Ustalanie kosztów standardowych przed podjęciem działalności
Aktualizowanie tych kosztów w miarę zmian warunków działania
Porównywanie kosztów rzeczywistych z kosztami wzorcowymi i ustalanie odchyleń
Analiza i interpretacja odchyleń.
Koszt rzeczywisty - w tym rachunku - dzieli się na dwie części:
Wielkość zgodną ze standardem
Odchylenie od standardu
Krz - koszty rzeczywiste
Ks - koszty standardowe
O -odchylenie kosztów rzeczywistych od kosztów standardowych
Standard można zdefiniować jako bazę normatywną dla pomiaru i oceny wykonania. Standard jest to precyzyjna miara tego, co powinno mieć miejsce, jeśli wykonanie będzie wydajne.
Przez koszt standardowy rozumie się poziom kosztów wyznaczony jako prawidłowy i konieczny dla realizacji określonego celu w specyficznych warunkach. Inaczej można powiedzieć, że jest to koszt projektowany, wykorzystywany jako baza odniesienia dla kosztów rzeczywiście poniesionych. Jest to koszt docelowy, który powinien być osiągnięty.
Koszt standardowy można ustalać dla:
Danej czynności, operacji, procesu
Określonego elementu produktu, liczby produktów itp.
Zadania rachunku kosztów standardowych
Stanowi dla zarządu jednostki gospodarczej narzędzie pomiaru w celu oceny wykonania
Dostarcza informacji dotyczących głównie tych aspektów działalności, które nie przebiegają zgodnie z planem
Stanowi istotne źródło informacji w planowaniu zarządczym i podejmowaniu decyzji.
Jest przydatny w ustalaniu cen produktów i usług
Daje podstawy do ustalania wartości kontraktów
Ułatwia rozliczanie transferów między wydziałami
Powoduje uproszczenie procedur rachunku kosztów i sprawozdawczości kosztowej
Zachęca kierownictwo do lepszego zrozumienia istoty ich „biznesu” na skutek ustalania i weryfikacji standardów dla różnych zakresów działalności, które uczestniczą w realizacji celu głównego (ogólnego).
Typowy rachunek kosztów standardowych zawiera następujące istotne elementy:
Opis procedur ustalania i korygowania standardów
System ewidencji księgowej i sprawozdawczości służący ujmowaniu kosztów standardowych i odchyleń kosztów rzeczywistych od kosztów standardowych
Opis pozycji kosztów składających się na koszt jednostkowy produktów podmiotu gospodarczego, z podziałem na materiały bezpośrednie, robociznę bezpośrednią, koszty wydziałowe (w podziale na zmienne i stałe)
Określone momenty i zasady porównywania kosztów rzeczywistych i standardowych
Metody analizy odchyleń kosztów w powiązaniu z ośrodkami odpowiedzialności.
Ośrodek odpowiedzialności - ludzie dysponujący wpływem na potencjał wytwórczy a jednocześnie czerpią korzyści
Rodzaje standardów
Większość autorów wyróżnia dwa rodzaje standardów:
Standardy idealne (potencjalne)
Standardy praktyczne (osiągalne)
Standardy idealne to takie, które opracowane zostały dla najlepszych możliwych warunków. Nie uwzględniają one przerw w pracy spowodowanych niedyspozycją pracowników, awariami maszyn i urządzeń, strat materiałowych, zakładają natomiast perfekcyjną wydajność. Wymagają wysiłku, na który stać tylko pracowników o najwyższych kwalifikacjach i najbardziej wydajnych. Takie standardy są praktycznie nieosiągalne rzadko stosowane.
Standardy praktyczne opracowane są przy założeniu gospodarności w działaniu, ale jednocześnie ich osiągalności w przeciętnych warunkach. Uwzględnia się w nich normalne przerwy w pracy, awarie urządzeń, straty technologiczne itp. Oczywiście w rozsądnych granicach.
Poza przedstawioną klasyfikacją można mówić o standardach:
Stałych - w długim okresie czasu się nie zmieniają.
Bieżących - stopniowo aktualizowane
RACHUNEK KALKULACYJNY KOSZTÓW
Wprowadzenie do kalkulacji
Jednostką kalkulacyjną kosztów jest liczba jednostek miary produktu stanowiącego obiekt kalkulacyjny, w odniesieniu do której ustalany jest jednostkowy koszt wytworzenia produktu.
Miano jednostki kalkulacyjnej odzwierciedla jej charakterystykę rodzajową, wraz z ewentualnym określeniem wielokrotności właściwej podstawowej jednostki miary. W rachunku kalkulacyjnym powinny być stosowane takie jednostki kalkulacyjne kosztów, które są najbardziej adekwatnymi jednostkami miary wytwarzanej produkcji.
Kalkulacja to rozważania liczbowe różnych możliwych zjawisk. Liczymy ile nas coś kosztuje. Jest to rachunek wartościowy, ale jakość też jest istotna.
W zależności od typu produkcji oraz obowiązujących jednostek jej miary i sprzedaży wyróżnia się dwa rodzaje jednostek kalkulacyjnych:
Naturalne jednostki kalkulacyjne
Umowne jednostki kalkulacyjne
W zależności od czasu sporządzania kalkulacji wyróżnia się jej trzy rodzaje:
Kalkulację wstępną
Kalkulację pośrednią
Kalkulację wynikową
KALKULACJA WSTĘPNA jest przeprowadzane przed przystąpieniem do wytwarzania wyrobów lub świadczenia usług. Kalkulacja wstępna może być oparta na rzeczywistych lub szacunkowych danych wyjściowych dotyczących współczynników technologicznych, cen, taryf i kosztów.
Danymi wyjściowymi o charakterze wielkości rzeczywistych mogą być:
Wielkości poniesione w latach ubiegłych
Wielkości dla podobnych produktów.
Dokładność wyników kalkulacji wstępnej opartej na takich danych zależy od stabilności w czasie danych wyjściowych oraz stopnia podobieństwa rozpatrywanych produktów. Jeśli wyniki kalkulacji wstępnej zostaną powiększone o podatek i zysk, wówczas ma się do czynienia z kalkulacją ofertową.
Kalkulacja kosztów może być również przeprowadzana w trakcie procesu wytwarzania wyrobów lub świadczenia usług. Wówczas przyjmuje ona postać kalkulacji pośredniej. Kalkulacja pośrednia jest przeprowadzana głównie dla celów planistycznych i kontrolnych.
KALKULACJA WYNIKOWA (SPRAWOZDAWCZA) jest kalkulacją rzeczywistego kosztu wytwarzania produktu. Kalkulacja wynikowa jest sporządzana po zakończeniu procesu produkcyjnego.
Kalkulacja sprawozdawcza odzwierciedla rzeczywiście poniesione koszty oraz faktycznie wykonane ilości wyrobów lub faktycznie świadczone ilości usług ustalone na podstawie dokumentów i ewidencji.
Koszty wytwarzania wyrobów lub świadczenia usług mogą być ustalane za pomocą różnych metod kalkulacji. Zastosowanie określonej metody kalkulacji jest uzależnione od:
Przedmiotu kalkulacji
Charakteru produkcji
Technologii wytwarzania wyrobu
Charakter produkcji oraz złożoność procesów technologicznych wpływają na sposób odnoszenia kosztów na produkty. Biorąc to pod uwagę wyróżnia się dwie podstawowe metody kalkulacji kosztów:
Kalkulację podziałową
Kalkulację doliczeniową
KALKULACJA PODZIAŁOWA jest wykorzystywana do ustalania jednostkowego kosztu własnego jednorodnych produktów wytwarzanych masowo lub w kilku podobnych asortymentach. Przy tym produkcja jest prosta, tj. stosuje się prostą technikę i technologię produkcji a wyroby są wytwarzane w jednym nieprzerwanym cyklu produkcyjnym,
Kalkulacja podziałowa występuje w kilku odmianach. Najważniejszymi z nich są:
Kalkulacja podziałowa prosta
Kalkulacja podziałowa współczynnikowa
Kalkulacja podziałowa odjemna
KALKULACJA DOLICZENIOWA ma zastosowanie w przedsiębiorstwach wytwarzających szeroki asortyment wyrobów charakteryzujących się znaczną odmiennością. Zróżnicowanie to może dotyczyć wykorzystywanych surowców, konstrukcji wyrobów, organizacji procesu technologicznego, wielkości produkcji itp.
W ramach kalkulacji doliczeniowej wyróżnia się dwie odmiany:
Kalkulację doliczeniową zleceniową
Kalkulację doliczeniową asortymentową
Stosując jako kryterium klasyfikacji metod kalkulacji kosztów zasady nawarstwiania kosztów w rachunku kalkulacyjnym wyróżnia się:
Kalkulację jednostopniową
Kalkulację wielostopniową
KALKULACJA JEDNOSTOPNIOWA jest taką metodą rachunku kalkulacyjnego kosztów, przy której jednostkowy koszt wytworzenia produktu jest ustalany w ramach rachunku obejmującego wszystkie elementy składające się na koszt wytworzenia wyrobu lub świadczenia usług.
KALKULACJA WIELOSTOPNIOWA jest metodą rachunku kalkulacyjnego kosztów stosowaną wtedy, gdy w procesie produkcyjnym występują wyraźnie wyodrębnione fazy, w których materiał wyjściowy i półfabrykaty są stopniowo przekształcone w produkt gotowy. Stwarza to możliwość grupowania i rozliczania kosztów wytworzenia produktu i jego elementów składowych według poszczególnych faz.
KALKULACJA PODZIAŁOWA PROSTA
Kalkulacja podziałowa prosta jest stosowana w jednostkach gospodarczych wytwarzających masowo jednorodny produkt przy zastosowaniu prostych procesów technologicznych. Przykładem mogą być takie przedsiębiorstwa, jak kopalnie,
elektrownie, cementownie i cegielnie wytwarzające jeden gatunek cegły.
Jednostkowy koszt wytworzenia oblicza się więc według wzoru:
Formuła jednostkowego kosztu wytworzenia produktu gotowego uwzględniająca remanent produkcji nie zakończonej występujący na koniec okresu sprawozdawczego jest następująca:
We wzorze powyższym iloczyn Qn*p jest liczbą umownych jednostek kalkulacyjnych produkcji niezakończonej przeliczonej na produkcję gotowa
Jednostkowy koszt wytworzenia produktu niezakończonego jest iloczynem jednostkowego kosztu wytworzenia produktu gotowego i wskaźnika stopnia przerobu produktu niezakończonego:
kn - jednostkowy koszt wytworzenia produktu niezakończonego
KALKULACJA PODZIAŁOWA WSPÓŁCZYNNIKOWA
Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami jest stosowana w jednostkach gospodarczych o produkcji masowej wieloasortymentowej. Jednocześnie produkcja ta wymaga takich samych lub podobnych surowców oraz podobnych urządzeń produkcyjnych i takich samych procesów technologicznych dla wszystkich wytwarzanych produktów. (np. czekolada 100g i 50g. lub bloczki cementowe małe i duże itp.)
Dzięki współczynnikom przeliczeniowym produkcja niejednorodna zostaje wyrażona w umownych jednostkach kalkulacyjnych.
Współczynniki przeliczeniowe są pewnymi parametrami techniczno-ekonomicznymi produktów określającymi relacje kosztowe między poszczególnymi produktami.
W charakterze współczynników przeliczeniowych często wykorzystuje się takie parametry produktów, jak waga wyrobów, czas obróbki wyrobów, ilość surowca zużytego przy produkcji poszczególnych wyrobów, cena sprzedaży produktów itp.
Kalkulacja jednostkowych kosztów wytworzenia poszczególnych produktów przy zastosowaniu kalkulacji podziałowej ze współczynnikami przebiega przez dwa etapy. W pierwszej kolejności ustala się koszt umownej jednostki kalkulacyjnej. Koszt ten powstaje drogą podzielenia sumy kosztów całkowitych poniesionych w okresie sprawozdawczym przez wielkość produkcji wyrażoną w umownych jednostkach kalkulacyjnych.
Można to zapisać za pomocą następującego wzoru:
W etapie drugim oblicza się jednostkowe koszty wytworzenia poszczególnych rodzajów wyrobów drogą pomnożenia kosztu umownej jednostki kalkulacyjnej przez współczynniki przeliczeniowe poszczególnych wyrobów, co może być zapisane za pomocą wzoru:
KALKULACJA DOLICZENIOWA
Kalkulacja doliczeniowa polega na tym, że:
Koszty bezpośrednie odnosi się wprost na właściwe obiekty kalkulacyjne na podstawie odpowiednich dokumentów źródłowych.
Koszty pośrednie podlegają doliczeniu do kosztów bezpośrednich za pomocą odpowiednio dobranych kluczy doliczeniowych.
Ze względu na liczbę zastosowanych kluczy doliczeniowych kosztów pośrednich wyróżnia się dwa rodzaje kalkulacji doliczeniowej:
Kalkulację doliczeniową sumaryczną - przyjmujemy jeden klucz doliczeniowy (wszystkie koszty pośrednie rozłożą się tak na produkty, jak przyjęty klucz doliczeniowy)
Kalkulację doliczeniową zróżnicowaną
W SUMARYCZNEJ KALKULACJI DOLICZENIOWEJ zakłada się, że poziom kosztów pośrednich zależy od jednej ustalonej wielkości. Dlatego jako klucz doliczeniowy wszystkich kosztów pośrednich bierze się tylko jedną wielkość odniesienia.
Przy ZRÓŻNICOWANEJ KALKULACJI DOLICZENIOWEJ przyjmuje się, że na różne kategorie kosztów pośrednich mają wpływ odmienne wielkości. Przez to dla kosztów zakupu, kosztów wydziałowych, kosztów ogólnego zarządu i kosztów sprzedaży przyjmuje się różne klucze doliczeniowe.
Procedura kalkulacji doliczeniowej obejmuje następujące czynności:
Określenie obiektów kalkulacji kosztów
Założenie karty kalkulacyjnej kosztów dla każdego obiektu kalkulacyjnego
Gromadzenie na karcie kalkulacyjnej kosztów bezpośrednich dotyczących danego obiektu kalkulacyjnego na podstawie dokumentów źródłowych
Doliczenie do kosztów bezpośrednich zgromadzonych na kartach kalkulacyjnych, kosztów pośrednich za pomocą odpowiednio dobranych kluczy doliczeniowych.
KALKULACJA DOLICZENIOWA
Wyróżnia się dwie odmiany kalkulacji doliczeniowej: kalkulację doliczeniową zleceniową i kalkulację doliczeniową asortymentową.
KALKULACJA DOLICZENIOWA ZLECENIOWA ma zastosowanie w przedsiębiorstwach o produkcji jednostkowej i małoseryjnej. Polega ona na tym, że obiektem kalkulacyjnym kosztów jest każde zlecenie produkcyjne, dla którego prowadzi się odrębną kartę kalkulacyjną kosztów. Ponoszone na realizację danego zlecenia koszty bezpośrednie gromadzi się w przekroju pozycji kalkulacyjnych wprost na karcie kalkulacyjnej tego zlecenia.
Kwotę kosztów pośrednich obciążającą określone zlecenie dolicza się do kosztów bezpośrednich zlecenia na podstawie ustalonych kluczy doliczeniowych tych kosztów. Koszty zgromadzone na karcie kalkulacyjnej zlecenia stanowią podstawę ustalenia kosztów wytworzenia wyrobów wykonywanych w ramach danego zlecenia.
KALKULACJA DOLICZENIOWA ASORTYMENTOWA ma zastosowanie w przedsiębiorstwach o produkcji średnioseryjnej i wieloseryjnej. Polega ona na tym, że karty kalkulacyjne kosztów zakłada się dla danego asortymentu lub grupy asortymentowej wyrobów. Wtedy na karcie kalkulacyjnej gromadzone są koszty takich danych lub podobnych wyrobów wytwarzanych w danym okresie, przy czym wyroby te mogą być przedmiotem różnych zleceń produkcyjnych.
Gromadzenie kosztów wytwarzania całych grup asortymentowych na jednej karcie kalkulacyjnej odbywa się w podobny sposób jak przy kalkulacji doliczeniowej zleceniowej. Koszty bezpośrednie ujmuje się wprost na kartach kalkulacyjnych, natomiast koszty pośrednie podlegają doliczeniu do kosztów bezpośrednich na podstawie kluczy doliczeniowych. Przed ostatecznym ustaleniem jednostkowych kosztów wytworzenia należy w końcu okresu sprawozdawczego dokonać podziału kosztów asortymentu na koszty produkcji gotowej oraz koszty produkcji niezakończonej.
RACHUNEK KOSZTÓW DZIAŁAŃ (ABC)
(Activity-Based Costing)
CZYNNIKI WYMUSZAJĄCE PRZEMIANY W RACHUNKU KOSZTÓW.
Powstanie i dynamiczny rozwój rachunku kosztów działań wynika z oddziaływania na współczesne przedsiębiorstwo wielu czynników zewnętrznych, ma ponadto swoje źródła w przekształceniach dokonujących się wewnątrz samych podmiotów. W literaturze wymieniane są cztery grupy przyczyn wymuszających przemiany w tradycyjnym rachunku kosztów. Są to:
Postęp w technice obliczeniowej
Wzrost negatywnych skutków popełnianych błędów
Większa różnorodność wytwarzanych wyrobów
Upowszechnienie nowoczesnych metod zarządzania
Wymagania wysuwane pod adresem nowego modelu rachunku kosztów to przede wszystkim:
Odejście od uproszczonego rozliczania kosztów pośrednich jednym kluczem rozliczeniowym wyprowadzonym z rozmiarów działalności;
Większa elastyczność rachunku kosztów - zmiany w prowadzeniu procesu produkcyjnego winny być ściśle odwzorowane w systemie pomiaru i rozliczeń kosztów;
Należy wskazać czynnik lub czynniki powodujące powstawanie kosztów tak, aby możliwe było ich precyzyjne budżetowanie, jak również oddziaływanie w kierunku obniżki nakładów;
Możliwość wykorzystania informacji kosztowych zarówno dla potrzeb rachunkowości finansowej, jak i zarządczej, w długim i krótkim czasie.
ZAŁOŻENIA RACHUNKU KOSZTÓW DZIAŁAŃ
Istotę rachunku kosztów działań można opisać następująco: Koncepcja ABC dotyczy rozliczania kosztów pośrednich na produkty, stanowiąc nową metodę ich pomiaru i kalkulacji. Zgodnie z nią koszty pośrednie są rozliczane na produkty za pomocą wielu różnych podstaw rozliczeń. A zatem koszty pośrednie muszą być zdezagregowane na bardzo proste elementy składowe, na następnie każdy z tych elementów powinien być doliczony do kosztów bezpośrednich za pomocą właściwie dobranego klucza rozliczeniowego
OPERACJA WYTWÓRCZA - zespół czynności, które są wykonywane bez względu na to, co się wytwarza.
Schemat 1. Hierarchia kosztów operacyjnych przedsiębiorstwa
Poziom działań |
Zużywane zasoby, wykonywane czynności |
Działania dotyczące całego przedsiębiorstwa |
Zarządzanie przedsiębiorstwem |
|
Budynki i grunty |
|
Oświetlenie i ogrzewanie |
Działania dotyczące rodzajów produktów (rodzin produktów) |
Obsługa techniczna procesu produkcji |
|
Opis techniczny produktów |
|
Zmiany w technice produkcji |
|
Udoskonalenie produktu |
Działania dotyczące partii (serii) produktów |
Przygotowanie produkcji |
|
Przemieszczenie materiałów (transport wewnętrzny) |
|
Zlecenia zakupu |
|
Nadzór |
Działania dotyczące jednostki produktu |
Czas pracy bezpośredniej |
|
Materiały |
|
Utrzymanie maszyn w ruchu |
|
Energia (technologiczna) |
Wyróżnić można pięć etapów kreowania ABC:
Identyfikacja zasadniczych działań (activities) istniejących w danej organizacji
Pomiar kosztów poszczególnych działań
Wskazanie czynnika lub czynników wpływających na wysokość kosztów danego działania (kluczy rozliczeniowych kosztów)
Stworzenie z każdego z działań ośrodka odpowiedzialności za koszty
Rozliczenie kosztów działań pomiędzy produkty pracy.
ETAP I - IDENTYFIKACJA DZIAŁAŃ
W modelu ABC zasadniczym obiektem rachunku kosztów obok produktu pracy staje się działanie.
Działanie to wyodrębniona umownie lub organizacyjnie część firmy realizującą wydzielone funkcje. Terminem „działanie” lub „proces” określa się także zbiór powtarzalnych jednorodnych lub podobnych zdarzeń i czynności wykonywanych w celu realizacji określonej funkcji gospodarczej i powodujących powstanie kosztów: tzn. te zdarzenia i czynności stanowią przyczyny ponoszenia kosztów przez przedsiębiorstwo.
ETAP II - POMIAR KOSZTÓW DZIAŁAŃ
Jedno z podstawowych założeń rachunku ABC stanowi, iż co prawda zużycie czynników produkcji ma na celu wytworzenie i sprzedaż wyrobów, to jednak nie produkty bezpośrednio, lecz działania są przyczyną powstawania kosztów.
W drugim etapie projektowania rachunku kosztów działań należy zatem zmierzyć (zidentyfikować) koszty obciążające poszczególne działania.
Wymaga to rozwiązania wielu szczegółowych problemów:
Jakie pozycje kosztów można przypisać danemu działaniu wprost - są to koszty bezpośrednie działań;
Które koszty zostaną odniesione na działania w sposób umowny - są to koszty pośrednie
Jakie klucze rozliczeniowe należy tu zastosować (są tzw. klucze rozliczeniowe pierwszego stopnia, pozwalające przypisać koszty pośrednie poszczególnym działaniom)?
Z jaką szczegółowością koszty danego działania będą prezentowane w sprawozdaniach wewnętrznych?
ETAP III - DOBÓR KLUCZY ROZLICZENIOWYCH KOSZTÓW
Problemem najważniejszym dla prawidłowego funkcjonowania systemu ABC jest wskazanie tych czynników, które w zasadniczy sposób wpływają na wysokość kosztów danego działania, a nawet koszty te kreują. Może to być jeden czynnik uznany za główny, np. liczba realizowanych kontraktów dla działań związanych z obsługą zamówień klientów lub wiele czynników różnych dla poszczególnych działań. Przykładowo koszty zaopatrzenia mogą zależeć od: odległości od źródeł zaopatrzenia, liczby realizowanych zamówień, czasu składowania zapasów, liczby reklamacji, wagi zakupionych materiałów itp.
Jeżeli dany czynnik ma być wykorzystany nie tylko dla potrzeb kontroli kosztów, lecz także jako klucz rozliczeniowy w rachunku kalkulacyjnym (są to tzw. klucze rozliczeniowe drugiego stopnia pozwalające przypisać koszty działań produktom pracy) winien również opisywać jeden z atrybutów produktów pracy. Generalnie zaleca się stosowanie kluczy ilościowych e miejsce wartościowych - zależnych od zmian cen, stawek, taryf.
Liczba kluczy rozliczeniowych zależy od pożądanego poziomu dokładności w ustalaniu kosztów produktów (im więcej kluczy, tym poziom ten jest wyższy) oraz od stopnia złożoności struktury produkcji.
W odniesieniu do kosztów pośrednich produkcji wyróżnić można trzy grupy działań, których koszty mogą być opisywane i rozliczane przy pomocy różnych kluczy rozliczeniowych:
Działania pierwszego stopnia obejmujące zużycie zasobów wprost proporcjonalnie do ilości jednostek danego produktu; są to koszty rozliczane na podstawie liczby przepracowanych maszynogodzin, roboczogodzin lub na podstawie innej miary oddającej rozmiary działalności (przykładowo są to koszty: energii napędowej maszyn i urządzeń, konserwacji i remontów, zużycia materiałów na cele ruchu, amortyzacji narzędzi i przyrządów produkcyjnych, materiałów technologicznych niezaliczanych do kosztów bezpośrednich, dopłat i płac uzupełniających pracowników bezpośrednio produkcyjnych).
Działania drugiego stopnia grupują koszty zależne od liczby zrealizowanych partii (serii) poszczególnych wyrobów; wymienić tu należy nakłady na przezbrojenie maszyn, planowanie produkcji, kontrolę techniczną, transport wewnątrzwydziałowy;
Działania trzeciego stopnia są to zasoby zużyte w związku z ogólnym nadzorem technicznym - przygotowaniem i wprowadzeniem zmian w technologii, czuwaniem nad prawidłowym przebiegiem produkcji, zarządzaniem wydziałem, średnim dozorem technicznym; kluczem rozliczeniowym dla tej grupy kosztów jest liczba osób zatrudnionych przy produkcji poszczególnych wyrobów lub liczba dokonanych zmian i usprawnień.
Wskazuje się także na czwartą kategorię działań „Usługi na rzecz produkcji” obejmującą między innymi: administrację, zarządzanie firmą, usługi w zakresie rachunkowości, oświetlenie, ogrzewanie. Koszty te nie podlegają rozliczeniu pomiędzy produkty pracy, pomniejszając wynik brutto osiągnięty na całej sprzedaży.
ETAP IV - TWORZENIE OŚRODKÓW ODPOWIEDZIALNOŚCI
W czwartym etapie tworzenia systemu ABC należy z każdego z obszarów aktywności utworzyć ośrodek odpowiedzialności za koszty. Oznacza to wskazanie osoby odpowiedzialnej za koszty, wyznaczanie granic danego ośrodka (a więc przypisanego mu majątku i zatrudnionych ludzi) oraz budżetowanie kosztów w trybie ex ante, pomiar kosztów rzeczywistych i ustalenie odchyleń.
ETAP V - ROZLICZENIE KOSZTÓW NA PRODUKTY
W piątym posunięciu następuje rozliczenie kosztów pośrednich - pogrupowanych wg działań - pomiędzy produkty pracy. W tym celu należy ogół działań podzielić na dwie grupy obejmujące:
Koszty pośrednie podwyższające wartość produktów pracy, reprezentujące rzeczywiste zużycie czynników produkcji (value-added activity);
Koszty pośrednie niezwiększające wartości, będące kosztami utrzymania zdolności produkcyjnych w gotowości do działania (non value-added activity).
Kierunki wykorzystania informacji
Na pierwszym miejscu należy wymienić walory kontrolne systemu ABC. Punkt ciężkości w zakresie kontroli kosztów zostaje tu przeniesiony z produktów pracy na działania. Indentyfikacja czynników (kluczy rozliczeniowych) opisujących koszty danego działania pozwala na ich kształtowanie w długim czasie. Przedsięwzięcia mające na celu obniżkę kosztów zmierzają w trzech kierunkach:
Obniżenia kosztów ponoszonych przez poszczególne działania poprzez redukcję czynników wywołujących ich ponoszenie (przykładowo, jeżeli koszty kontroli jakości są zależne od czasu trwania testu należy tak projektować wyroby, aby skrócić czas)
Ograniczenia zapotrzebowania ze strony wyrobów na poszczególne działania
Redukcji lub całkowitej eliminacji działań zbędnych lub nadmiernie rozbudowanych, dotyczy to zwłaszcza funkcji niepodnoszących wartości wyrobu.
PLANOWANIE DZIAŁALNOŚCI to proces polegający na:
Określeniu celów całości przedsiębiorstwa
Podejmowaniu decyzji w sprawie wyboru najbardziej skutecznych środków do realizacji zadań - strategia firmy
Upewnienie się, że przy realizacji strategii środki przedsiębiorstwa będą efektywnie wykorzystane
BUDŻET - kwantytatywne wyrażenie planu działania, mający zastosowanie i koordynację. Budżet jest sporządzany przez zarządzających dla całej jednostki gospodarczej oraz jej podmiotów wewnętrznych.
Roczny budżet całego przedsiębiorstwa jest podsumowaniem finansowych przewidywań zawartych we wszystkich szczegółowych budżetach. Odzwierciedla on wyniki planowanych decyzji operacyjnych i finansowych kierowników.
STOSOWANIE BUDŻETÓW
Stosując budżety musimy zastosować następujący cykl postępowania:
Sformułować plan
Kontrolować i koordynować zgodność przebiegu z planem
Ocenić odchylenia od planu
Podjąć działania korekcyjne
Budżet kroczący. Przesuwamy budżet o jeden kwartał (obejmuje od II kwartału pierwszego roku do końca I kwartału drugiego roku itd.) - wówczas zmiany (działania korekcyjne) wprowadzane są co kwartał.
I |
II |
III |
IV |
I |
II |
III |
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|||
Ponownie przedstawić lub zmienić plan.
Celami planowania budżetów zajmują się:
PLANOWANIE STRATEGICZNE (długofalowe) tu podejmowane są główne decyzje całości budżetowania w przedsiębiorstwie
PLANOWANIE OPERACYJNE (bieżące, krótkookresowe) gdzie cele muszą być wyraźnie sprecyzowane. Są one na ogół wyrażone wartościowo (budżety ilościowe są wielkościami uzupełniającymi). Planowanie operacyjne to proces budżetowania rocznego.
KOORDYNOWANIE A KONTROLOWANIE
Ta funkcja ma za zadanie podporządkować cele ośrodków odpowiedzialności tzw. celowi nadrzędnemu, czyli przedsiębiorstwu. Budżet wiodący (składający się z podbudżetów) odgrywa rolę przewodnika, dzięki któremu działania różnych części przedsiębiorstwa mogą być zespolone i skoordynowane w danym wspólnym planie.
Celem budżetowania jest właśnie nowelizowanie różnic dla wspólnego dobra całego firmy a nie dla wycinka jej działalności.
KONTROLOWANIE - polega na porównaniu na koniec przyjętych okresów (im krótszy okres czasu tym lepiej), rzeczywistych wielkości objętych budżetowaniem z budżetami w celu określenia tych pozycji, które w sposób znaczący odbiegają od budżetów (ustalenie odchyleń) i ustalenia przyczyn takiej sytuacji.
CENTRA ODPOWIEDZIALNOŚCI - narzędzie zarządzania przez budżety. Ośrodek odpowiedzialności można przedstawić jako segment organizacji gospodarczej, którego kierownik odpowiada za wykonanie przyjętych zadań zarówno rzeczowych jak i finansowych (ma swój własny budżet i jest odpowiedzialna za wykonanie tego budżetu)
Istotą jest to, iż ranga ośrodków odpowiedzialności zależna jest od charakteru struktury organizacyjnej.
Rozróżnia się organizacje:
Scentralizowane (decyzje najwyższy szczebel)
Zdecentralizowane (decyzje niższy szczebel - nie mają odgórnie narzuconych)
Znajdujące się pomiędzy tymi ekstremami (zdanie niższych szczebli jest brane pod uwagę, ale główny cel narzucany jest z centrali)
Pięć typów ośrodków odpowiedzialności
Ośrodki odpowiedzialności za koszty
Za limit wydatków
Za przychody
Za zysk
Za inwestowanie
PROCEDURY SPORZĄDZANIA BUDŻETÓW
Budżetowanie od zera tzn. szacowanie wielkości sprzedaży produkcji, kosztów, zysków itd. jakby działalność podejmowano po raz pierwszy (nie biorąc pod uwagę tego, co było rok wcześniej)
Formuła przyrostowa tj. modyfikowanie na każdym szczeblu zarządzania wielkości ekonomicznych planu z ubiegłego okresu z uwzględnieniem ubiegłorocznych wyników i przewidywanych zmian.
RODZAJE BUDŻETÓW
Budżety stałe (sztywne) są planem opracowanym przy założeniu jednego poziomu działalności czyli określonej wielkości produkcji i sprzedaży.
Budżet zmienny jest systemem, który uwzględnia skutki planowanych zmian rozmiarów produkcji.
SKŁADNIKI SYSTEMU BUDŻETÓW
Budżet sprzedaży - pozwala określić ilość produkcji
Budżet produkcji i zapasów - pozwala na analizę tego, ile potrzebujemy wyprodukować produktów w danym miesiącu, aby utrzymać określony stany początkowe i końcowe
Budżet robocizny bezpośredniej - wtedy, gdy znamy ilość roboczogodzin na jednostkę produktu, pozwala na określenie kosztów przypadających na dany produkt
Budżet kosztów wydziałowych
Budżet administracji i sprzedaży
Budżet zasadniczy
Budżet operacyjny w jednostkach produkcyjnych obejmuje następujące budżety cząstkowe:
Budżet sprzedaży
Budżet produkcji
Budżet materiałów bezpośrednich
Budżet robocizny bezpośredniej
Budżet pośrednich kosztów produkcji
Budżet kosztów ogólnego zarządu i sprzedaży
Budżet zapasów końcowych wyrobów gotowych
Budżet kosztu sprzedanych wyrobów
Planowany rachunek zysków i strat na poziomie wyniku operacyjnego.
W ramach budżetu finansowego występują:
Budżet środków pieniężnych
Budżet nakładów kapitałowych
Planowany bilans
Planowany rachunek zysków i strat na poziomie wyniku na działalności (wynik operacyjny skorygowany m.in. o przychody i koszty finansowe oraz podatki)
Planowane sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych
Do głównych zalet budżetu kroczącego (ciągłego) należą przede wszystkim:
Obniżenie stopnia niepewności zawartej w prognozie obejmującej okresy dłuższe (roczne); w gwałtownie zmieniającym się otoczeniu gospodarczym zwłaszcza makroekonomicznym i prawnym (inflacja, podatki, cła) budżet kroczący jest efektywniejszy
Proces planowania i kontroli oparty jest na ostatnim realistycznym planie, a nie na założeniach stałego budżetu przygotowywanego ran na rok.
Projekcja zdarzeń obejmująca okres dłuższy niż w przypadku budżetu tradycyjnego (z każdym okresem, w którym aktualizuje się plan finansowy budżet obejmuje o jeden okres więcej).
Do wad planowania na podstawie budżetów kroczących zalicza się:
Angażowanie większej ilości czasu i środków ze względu na częstotliwość przygotowania budżetu
Możliwość znużenia kierownictwa ciągłym tworzeniem budżetów (rutyna budżetowania)
Aktualizacje standardów kosztów i cen rozliczeniowych dla transakcji wewnętrznych, która przyczynia się do różnej wyceny zapasów i różnych wartości odchyleń; problem ten jest szczególnie dotkliwy w przedsiębiorstwach wytwarzających szeroki asortyment wyrobów.
Ze względu na sposób opracowania budżety można podzielić na:
Budżet operacyjny w jednostkach produkcyjnych obejmuje następujące budżety cząstkowe:
Budżet sprzedaży
Budżet produkcji
Budżet materiałów bezpośrednich
Budżet robocizny bezpośredniej
Budżet pośrednich kosztów produkcji
Budżet kosztów ogólnego zarządu i sprzedaży
Budżet zapasów końcowych wyrobów gotowych
Budżet kosztu sprzedanych wyrobów
Planowany rachunek zysków i strat na poziomie wyniku operacyjnego.
W ramach budżetu finansowego występują:
Budżet środków pieniężnych
Budżet nakładów kapitałowych
Planowany bilans
Planowany rachunek zysków i strat na poziomie wyniku na działalności (wynik operacyjny skorygowany m.in. o przychody i koszty finansowe oraz podatki)
Planowane sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych
Do głównych zalet budżetu kroczącego (ciągłego) należą przede wszystkim:
Obniżenie stopnia niepewności zawartej w prognozie obejmującej okresy dłuższe (roczne); w gwałtownie zmieniającym się otoczeniu gospodarczym zwłaszcza makroekonomicznym i prawnym (inflacja, podatki, cła) budżet kroczący jest efektywniejszy
Proces planowania i kontroli oparty jest na ostatnim realistycznym planie, a nie na założeniach stałego budżetu przygotowywanego ran na rok.
Projekcja zdarzeń obejmująca okres dłuższy niż w przypadku budżetu tradycyjnego (z każdym okresem, w którym aktualizuje się plan finansowy budżet obejmuje o jeden okres więcej).
Do wad planowania na podstawie budżetów kroczących zalicza się:
Angażowanie większej ilości czasu i środków ze względu na częstotliwość przygotowania budżetu
Możliwość znużenia kierownictwa ciągłym tworzeniem budżetów (rutyna budżetowania)
Aktualizacje standardów kosztów i cen rozliczeniowych dla transakcji wewnętrznych, która przyczynia się do różnej wyceny zapasów i różnych wartości odchyleń; problem ten jest szczególnie dotkliwy w przedsiębiorstwach wytwarzających szeroki asortyment wyrobów.
Ze względu na sposób opracowania budżety można podzielić na:
Budżet operacyjny w jednostkach produkcyjnych obejmuje następujące budżety cząstkowe:
Budżet sprzedaży
Budżet produkcji
Budżet materiałów bezpośrednich
Budżet robocizny bezpośredniej
Budżet pośrednich kosztów produkcji
Budżet kosztów ogólnego zarządu i sprzedaży
Budżet zapasów końcowych wyrobów gotowych
Budżet kosztu sprzedanych wyrobów
Planowany rachunek zysków i strat na poziomie wyniku operacyjnego.
W ramach budżetu finansowego występują:
Budżet środków pieniężnych
Budżet nakładów kapitałowych
Planowany bilans
Planowany rachunek zysków i strat na poziomie wyniku na działalności (wynik operacyjny skorygowany m.in. o przychody i koszty finansowe oraz podatki)
Planowane sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych
Do głównych zalet budżetu kroczącego (ciągłego) należą przede wszystkim:
Obniżenie stopnia niepewności zawartej w prognozie obejmującej okresy dłuższe (roczne); w gwałtownie zmieniającym się otoczeniu gospodarczym zwłaszcza makroekonomicznym i prawnym (inflacja, podatki, cła) budżet kroczący jest efektywniejszy
Proces planowania i kontroli oparty jest na ostatnim realistycznym planie, a nie na założeniach stałego budżetu przygotowywanego ran na rok.
Projekcja zdarzeń obejmująca okres dłuższy niż w przypadku budżetu tradycyjnego (z każdym okresem, w którym aktualizuje się plan finansowy budżet obejmuje o jeden okres więcej).
Do wad planowania na podstawie budżetów kroczących zalicza się:
Angażowanie większej ilości czasu i środków ze względu na częstotliwość przygotowania budżetu
Możliwość znużenia kierownictwa ciągłym tworzeniem budżetów (rutyna budżetowania)
Aktualizacje standardów kosztów i cen rozliczeniowych dla transakcji wewnętrznych, która przyczynia się do różnej wyceny zapasów i różnych wartości odchyleń; problem ten jest szczególnie dotkliwy w przedsiębiorstwach wytwarzających szeroki asortyment wyrobów.
Ze względu na sposób opracowania budżety można podzielić na:
Budżet operacyjny w jednostkach produkcyjnych obejmuje następujące budżety cząstkowe:
Budżet sprzedaży
Budżet produkcji
Budżet materiałów bezpośrednich
Budżet robocizny bezpośredniej
Budżet pośrednich kosztów produkcji
Budżet kosztów ogólnego zarządu i sprzedaży
Budżet zapasów końcowych wyrobów gotowych
Budżet kosztu sprzedanych wyrobów
Planowany rachunek zysków i strat na poziomie wyniku operacyjnego.
W ramach budżetu finansowego występują:
Budżet środków pieniężnych
Budżet nakładów kapitałowych
Planowany bilans
Planowany rachunek zysków i strat na poziomie wyniku na działalności (wynik operacyjny skorygowany m.in. o przychody i koszty finansowe oraz podatki)
Planowane sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych
Do głównych zalet budżetu kroczącego (ciągłego) należą przede wszystkim:
Obniżenie stopnia niepewności zawartej w prognozie obejmującej okresy dłuższe (roczne); w gwałtownie zmieniającym się otoczeniu gospodarczym zwłaszcza makroekonomicznym i prawnym (inflacja, podatki, cła) budżet kroczący jest efektywniejszy
Proces planowania i kontroli oparty jest na ostatnim realistycznym planie, a nie na założeniach stałego budżetu przygotowywanego ran na rok.
Projekcja zdarzeń obejmująca okres dłuższy niż w przypadku budżetu tradycyjnego (z każdym okresem, w którym aktualizuje się plan finansowy budżet obejmuje o jeden okres więcej).
Do wad planowania na podstawie budżetów kroczących zalicza się:
Angażowanie większej ilości czasu i środków ze względu na częstotliwość przygotowania budżetu
Możliwość znużenia kierownictwa ciągłym tworzeniem budżetów (rutyna budżetowania)
Aktualizacje standardów kosztów i cen rozliczeniowych dla transakcji wewnętrznych, która przyczynia się do różnej wyceny zapasów i różnych wartości odchyleń; problem ten jest szczególnie dotkliwy w przedsiębiorstwach wytwarzających szeroki asortyment wyrobów.
Ze względu na sposób opracowania budżety można podzielić na:
Budżet operacyjny w jednostkach produkcyjnych obejmuje następujące budżety cząstkowe:
Budżet sprzedaży
Budżet produkcji
Budżet materiałów bezpośrednich
Budżet robocizny bezpośredniej
Budżet pośrednich kosztów produkcji
Budżet kosztów ogólnego zarządu i sprzedaży
Budżet zapasów końcowych wyrobów gotowych
Budżet kosztu sprzedanych wyrobów
Planowany rachunek zysków i strat na poziomie wyniku operacyjnego.
W ramach budżetu finansowego występują:
Budżet środków pieniężnych
Budżet nakładów kapitałowych
Planowany bilans
Planowany rachunek zysków i strat na poziomie wyniku na działalności (wynik operacyjny skorygowany m.in. o przychody i koszty finansowe oraz podatki)
Planowane sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych
Do głównych zalet budżetu kroczącego (ciągłego) należą przede wszystkim:
Obniżenie stopnia niepewności zawartej w prognozie obejmującej okresy dłuższe (roczne); w gwałtownie zmieniającym się otoczeniu gospodarczym zwłaszcza makroekonomicznym i prawnym (inflacja, podatki, cła) budżet kroczący jest efektywniejszy
Proces planowania i kontroli oparty jest na ostatnim realistycznym planie, a nie na założeniach stałego budżetu przygotowywanego ran na rok.
Projekcja zdarzeń obejmująca okres dłuższy niż w przypadku budżetu tradycyjnego (z każdym okresem, w którym aktualizuje się plan finansowy budżet obejmuje o jeden okres więcej).
Do wad planowania na podstawie budżetów kroczących zalicza się:
Angażowanie większej ilości czasu i środków ze względu na częstotliwość przygotowania budżetu
Możliwość znużenia kierownictwa ciągłym tworzeniem budżetów (rutyna budżetowania)
Aktualizacje standardów kosztów i cen rozliczeniowych dla transakcji wewnętrznych, która przyczynia się do różnej wyceny zapasów i różnych wartości odchyleń; problem ten jest szczególnie dotkliwy w przedsiębiorstwach wytwarzających szeroki asortyment wyrobów.
Ze względu na sposób opracowania budżety można podzielić na:
Budżet operacyjny w jednostkach produkcyjnych obejmuje następujące budżety cząstkowe:
Budżet sprzedaży
Budżet produkcji
Budżet materiałów bezpośrednich
Budżet robocizny bezpośredniej
Budżet pośrednich kosztów produkcji
Budżet kosztów ogólnego zarządu i sprzedaży
Budżet zapasów końcowych wyrobów gotowych
Budżet kosztu sprzedanych wyrobów
Planowany rachunek zysków i strat na poziomie wyniku operacyjnego.
W ramach budżetu finansowego występują:
Budżet środków pieniężnych
Budżet nakładów kapitałowych
Planowany bilans
Planowany rachunek zysków i strat na poziomie wyniku na działalności (wynik operacyjny skorygowany m.in. o przychody i koszty finansowe oraz podatki)
Planowane sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych
Do głównych zalet budżetu kroczącego (ciągłego) należą przede wszystkim:
Obniżenie stopnia niepewności zawartej w prognozie obejmującej okresy dłuższe (roczne); w gwałtownie zmieniającym się otoczeniu gospodarczym zwłaszcza makroekonomicznym i prawnym (inflacja, podatki, cła) budżet kroczący jest efektywniejszy
Proces planowania i kontroli oparty jest na ostatnim realistycznym planie, a nie na założeniach stałego budżetu przygotowywanego ran na rok.
Projekcja zdarzeń obejmująca okres dłuższy niż w przypadku budżetu tradycyjnego (z każdym okresem, w którym aktualizuje się plan finansowy budżet obejmuje o jeden okres więcej).
Do wad planowania na podstawie budżetów kroczących zalicza się:
Angażowanie większej ilości czasu i środków ze względu na częstotliwość przygotowania budżetu
Możliwość znużenia kierownictwa ciągłym tworzeniem budżetów (rutyna budżetowania)
Aktualizacje standardów kosztów i cen rozliczeniowych dla transakcji wewnętrznych, która przyczynia się do różnej wyceny zapasów i różnych wartości odchyleń; problem ten jest szczególnie dotkliwy w przedsiębiorstwach wytwarzających szeroki asortyment wyrobów.
Ze względu na sposób opracowania budżety można podzielić na:
Budżet operacyjny w jednostkach produkcyjnych obejmuje następujące budżety cząstkowe:
Budżet sprzedaży
Budżet produkcji
Budżet materiałów bezpośrednich
Budżet robocizny bezpośredniej
Budżet pośrednich kosztów produkcji
Budżet kosztów ogólnego zarządu i sprzedaży
Budżet zapasów końcowych wyrobów gotowych
Budżet kosztu sprzedanych wyrobów
Planowany rachunek zysków i strat na poziomie wyniku operacyjnego.
W ramach budżetu finansowego występują:
Budżet środków pieniężnych
Budżet nakładów kapitałowych
Planowany bilans
Planowany rachunek zysków i strat na poziomie wyniku na działalności (wynik operacyjny skorygowany m.in. o przychody i koszty finansowe oraz podatki)
Planowane sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych
Do głównych zalet budżetu kroczącego (ciągłego) należą przede wszystkim:
Obniżenie stopnia niepewności zawartej w prognozie obejmującej okresy dłuższe (roczne); w gwałtownie zmieniającym się otoczeniu gospodarczym zwłaszcza makroekonomicznym i prawnym (inflacja, podatki, cła) budżet kroczący jest efektywniejszy
Proces planowania i kontroli oparty jest na ostatnim realistycznym planie, a nie na założeniach stałego budżetu przygotowywanego ran na rok.
Projekcja zdarzeń obejmująca okres dłuższy niż w przypadku budżetu tradycyjnego (z każdym okresem, w którym aktualizuje się plan finansowy budżet obejmuje o jeden okres więcej).
Do wad planowania na podstawie budżetów kroczących zalicza się:
Angażowanie większej ilości czasu i środków ze względu na częstotliwość przygotowania budżetu
Możliwość znużenia kierownictwa ciągłym tworzeniem budżetów (rutyna budżetowania)
Aktualizacje standardów kosztów i cen rozliczeniowych dla transakcji wewnętrznych, która przyczynia się do różnej wyceny zapasów i różnych wartości odchyleń; problem ten jest szczególnie dotkliwy w przedsiębiorstwach wytwarzających szeroki asortyment wyrobów.
Ze względu na sposób opracowania budżety można podzielić na:
Budżet operacyjny w jednostkach produkcyjnych obejmuje następujące budżety cząstkowe:
Budżet sprzedaży
Budżet produkcji
Budżet materiałów bezpośrednich
Budżet robocizny bezpośredniej
Budżet pośrednich kosztów produkcji
Budżet kosztów ogólnego zarządu i sprzedaży
Budżet zapasów końcowych wyrobów gotowych
Budżet kosztu sprzedanych wyrobów
Planowany rachunek zysków i strat na poziomie wyniku operacyjnego.
W ramach budżetu finansowego występują:
Budżet środków pieniężnych
Budżet nakładów kapitałowych
Planowany bilans
Planowany rachunek zysków i strat na poziomie wyniku na działalności (wynik operacyjny skorygowany m.in. o przychody i koszty finansowe oraz podatki)
Planowane sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych
Do głównych zalet budżetu kroczącego (ciągłego) należą przede wszystkim:
Obniżenie stopnia niepewności zawartej w prognozie obejmującej okresy dłuższe (roczne); w gwałtownie zmieniającym się otoczeniu gospodarczym zwłaszcza makroekonomicznym i prawnym (inflacja, podatki, cła) budżet kroczący jest efektywniejszy
Proces planowania i kontroli oparty jest na ostatnim realistycznym planie, a nie na założeniach stałego budżetu przygotowywanego ran na rok.
Projekcja zdarzeń obejmująca okres dłuższy niż w przypadku budżetu tradycyjnego (z każdym okresem, w którym aktualizuje się plan finansowy budżet obejmuje o jeden okres więcej).
Do wad planowania na podstawie budżetów kroczących zalicza się:
Angażowanie większej ilości czasu i środków ze względu na częstotliwość przygotowania budżetu
Możliwość znużenia kierownictwa ciągłym tworzeniem budżetów (rutyna budżetowania)
Aktualizacje standardów kosztów i cen rozliczeniowych dla transakcji wewnętrznych, która przyczynia się do różnej wyceny zapasów i różnych wartości odchyleń; problem ten jest szczególnie dotkliwy w przedsiębiorstwach wytwarzających szeroki asortyment wyrobów.
Ze względu na sposób opracowania budżety można podzielić na:
Budżet operacyjny w jednostkach produkcyjnych obejmuje następujące budżety cząstkowe:
Budżet sprzedaży
Budżet produkcji
Budżet materiałów bezpośrednich
Budżet robocizny bezpośredniej
Budżet pośrednich kosztów produkcji
Budżet kosztów ogólnego zarządu i sprzedaży
Budżet zapasów końcowych wyrobów gotowych
Budżet kosztu sprzedanych wyrobów
Planowany rachunek zysków i strat na poziomie wyniku operacyjnego.
W ramach budżetu finansowego występują:
Budżet środków pieniężnych
Budżet nakładów kapitałowych
Planowany bilans
Planowany rachunek zysków i strat na poziomie wyniku na działalności (wynik operacyjny skorygowany m.in. o przychody i koszty finansowe oraz podatki)
Planowane sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych
Do głównych zalet budżetu kroczącego (ciągłego) należą przede wszystkim:
Obniżenie stopnia niepewności zawartej w prognozie obejmującej okresy dłuższe (roczne); w gwałtownie zmieniającym się otoczeniu gospodarczym zwłaszcza makroekonomicznym i prawnym (inflacja, podatki, cła) budżet kroczący jest efektywniejszy
Proces planowania i kontroli oparty jest na ostatnim realistycznym planie, a nie na założeniach stałego budżetu przygotowywanego ran na rok.
Projekcja zdarzeń obejmująca okres dłuższy niż w przypadku budżetu tradycyjnego (z każdym okresem, w którym aktualizuje się plan finansowy budżet obejmuje o jeden okres więcej).
Do wad planowania na podstawie budżetów kroczących zalicza się:
Angażowanie większej ilości czasu i środków ze względu na częstotliwość przygotowania budżetu
Możliwość znużenia kierownictwa ciągłym tworzeniem budżetów (rutyna budżetowania)
Aktualizacje standardów kosztów i cen rozliczeniowych dla transakcji wewnętrznych, która przyczynia się do różnej wyceny zapasów i różnych wartości odchyleń; problem ten jest szczególnie dotkliwy w przedsiębiorstwach wytwarzających szeroki asortyment wyrobów.
Ze względu na sposób opracowania budżety można podzielić na:
Budżety przyrostowe
Budżety „od zera”
Podejście tradycyjne do przygotowania planu finansowego przedsiębiorstwa polega najczęściej na aktualizowaniu wartości, które pojawiły się w budżecie z poprzedniego roku, o wybrane wskaźniki (inflacja, wzrost specyficznych kosztów itp.) Podejście to nazywane budżetowaniem narastającym (przyrostowym), pozwala na szybsze i oszczędne przygotowanie planów cząstkowych dla wielu różnych ośrodków kosztowych, zwłaszcza w dużych organizacjach gospodarczych.
Stosowanie budżetu narastającego posiada wiele wad zwłaszcza w odniesieniu do wydatków administracyjno-biurowych. Zalicza się tutaj:
Marnotrawstwo zasobów przedsiębiorstwa spowodowane uwzględnieniem w budżecie kosztów związanych ze zbędnymi czynnościami lub czynnościami, które mogą zostać wykonane bardziej efektywnie; ustalony w ten sposób budżet nie pozwala na eliminację takich czynności
Dążenie kierowników do wykorzystania wszystkich zasobów pieniężnych z obawy przed zmniejszeniem budżetu w następnym okresie niezależnie od celowości i zasadności tych wydatków
Nieobiektywny charakter budżetu; wielkość budżetu jest w dużej mierze zależna od wpływów i układów osobistych kierownika i nie zawsze odzwierciedla prawdziwe potrzeby; prowadzi to do nieefektywnego podziału zasobów, marnotrawstwa i tym samym do obniżenia poziomu zyskowności.
Budżetowanie „od zera” eliminuje te wady procesu budżetowania dzięki założeniu, że budżet jest budowany „od zera” na podstawie analizy działań. Określone przez regulamin organizacyjny obowiązki wydziału rozbija się an niezbędne działania, którym przypisuje się zużycie poszczególnych zasobów przedsiębiorstwa (materiały, robocizna itp.)
Do zalet przygotowania budżetu na podstawie analizy działań należy przede wszystkim zaliczyć:
Przypisanie priorytetu działaniom, które najlepiej przyczyniają się do osiągnięcia celów przedsiębiorstwa
Ciągła ocena przydatności i rozważanie możliwych usprawnień i eliminacja zbędnych i nieefektywnych działań wykonywanych w poszczególnych wydziałach.
Proces budżetowania „od podstaw” wymusza poza tym na kierownikach dokładną analizę zachowania się kosztów i ciągłe dostosowanie się działań do wymagań zmieniającego się rynku.
Niebezpieczeństwa związane z przygotowaniem budżetu „od podstaw” to:
Możliwość zlekceważenia przez kierownictwo dużego obszaru decyzji związanych z nieprzewidzianymi zdarzeniami
Trudności oszacowania alternatywnych rozwiązań (działań)
Potencjalna niechęć pracowników do zmiany sposobu pracy
Trudności poprawnego określenia ważności poszczególnych działań.
kj - jednostkowy koszt wytworzenia produktu i-tego rodzaju
wj - współczynnik przeliczeniowy wyrobu i-tego rodzaju
ku - koszt umownej jednostki kalkulacyjnej
K - koszty całkowite poniesione w okresie
Qi - wielkość produkcji wyrobu i-tego rodzaju
wi - współczynnik przeliczeniowy wyrobu i-tego rodzaju
k - jednostkowy koszt wytworzenia produktu gotowego
K - koszty całkowite poniesione w okresie
Qf - wielkość produkcji gotowej
Qn - wielkość produkcji niezakończonej
p - stopień przerobu produkcji niezakończonej
k - jednostkowy koszt wytworzenia
K - koszty całkowite poniesione w okresie
Q - wielkość produkcji wyrażona w jednostkach naturalnych
Wyszukiwarka