Wywoływanie i utrwalanie głosek ciszących (ś,ć,ź,dź)
„ Należy do dobrego wychowania dzieci, ażeby dobrze wykształcić narzędzie mowy, ażeby dzieci nauczyć każde słowo doskonale wyraźnie i czysto wymawiać.
I to będzie pierwsza nauka, którą dzieci powinny odebrać od matki, ojca i wychowawców.”
( J. Śniadecki 1805r. )
Charakterystyka głosek ś, ź, ć, dź
Głoska „ś”
Jest spółgłoską środkowojęzykową, szczelinową, miękką, ustną i bezdźwięczną.
W czasie jej wymawiania środkowa część języka unosi się ku górze, tzn. ku przedniej części podniebienia twardego, gdzie tworzy się szczelina.
Zęby są zbliżone do siebie, wargi zaokrąglone, kąciki warg są lekko przyciśnięte i przylegają do zębów.
Podniebienie miękkie jest cofnięte, zamyka drogę do jamy nosowej, zatem jest głoską ustną.
Podczas artykulacji „ś” wiązadła głosowe są rozsunięte. Głoska wymawiana jest ze wszystkimi samogłoskami z wyjątkiem /y/.
Występuje w nagłosie, śródgłosie i wygłosie słów.
Pojawia się, podobnie jak i pozostałe głoski środkowojęzykowe /ź/, /ć/, /dź/ w mowie dziecka około drugiego roku życia.
Głoska „ź”
Głoska „ź” jest dźwięcznym odpowiednikiem głoski /ś/.
Pozostałe cechy artykulacyjne są takie same.
Prawidłowa artykulacja pojawia się zazwyczaj samoistnie po uzyskaniu /ś/.
Głoska „ć”
Głoska „ć” jest spółgłoską środkowojęzykową, zwarto-szczelinową, miękką, ustną i bezdźwięczną.
Jej artykulacja polega na wytworzeniu najpierw zwarcia, a potem szczeliny między środkiem języka a podniebieniem.
Głoska „dź”
Głoska „dź” jest dźwięcznym odpowiednikiem głoski /ć/.
Pozostałe cechy artykulacyjne są takie same.
Prawidłowa artykulacja pojawia się zazwyczaj samoistnie po uzyskaniu /ć/.
Wywoływanie głosek
Wywoływanie głoski „ś”
Głoskę „ś” można wywołać m.in. w następujący sposób:
wyjaśniamy dziecku na czym polega ułożenie narządów artykulacyjnych przy prawidłowej wymowie głoski „ś”. Demonstrujemy układ warg , języka i zębów oraz wybrzmiewamy głoskę. Proponujemy dziecku naśladowanie dźwięku;
samogłoskę /i/ wymawiamy długo i szeptem nie zmieniając przy tym pozycji języka. Zbliżamy zęby i zaokrąglamy wargi ze ściśniętymi kącikami ust.
podobnie postępujemy z głoską /xi/
wydłużamy brzmienie głoski /ć/
wydłużamy brzmienie głoski /s/,czubek języka umieszczamy na dole jamy ustnej i cofamy go w głąb. Powoduje to uniesienie się środka języka do podniebienia. W przypadku trudności można czubek języka przytrzymać szpatułką. Wargi powinny być lekko zaokrąglone:
przytrzymujemy czubek języka szpatułką i zachęcamy dziecko do silnego dmuchania do przodu przy zbliżonych szczękach.
Wywoływanie głoski „ź”
Jeżeli dziecko potrafi prawidłowo wymawiać /ś/, głoska „ź” zazwyczaj pojawia się samoistnie.
W przypadku trudności z udźwięcznieniem polecamy dziecku przykładanie palców do szyi w okolicach krtani, aby wyczuło ono drgania strun głosowych.
Początkowo dziecko przykłada palce do szyi logopedy, następnie wykonuje to samodzielnie.
Możemy także zachęcić dziecko do przykładania dłoni do czubka głowy lub wymawiania /ś/ i /ź/ z zatkanymi uszami. Za każdym razem zwracamy uwagę dziecka na różnicę między brzmieniem /ś/ i /ź/.
* Wskazane są ćwiczenia słuchowe, które polegają na osłuchiwaniu dziecka z wymową długiego /ś/ przechodzącego w /ź/.
Wywoływanie głoski /ć/
Zwykle po dobrym utrwaleniu głosek /ś/ i /ź/ dziecko powinno prawidłowo wypowiedzieć głoskę „ć”.
W razie trudności polecamy dziecku wymawianie spółgłoski /t/ ze spółgłoską /si/ (tsi).
Dźwięk ten stopniowo skracamy, aż do uzyskania głoski „ć”.
Możemy również zachęcić dziecko do wymawiania sylaby /ti/.
* Podczas wymawiania tej sylaby cofamy język dziecka za pomocą sondy lub szpatułki; /dź/ wymawiane szeptem przekształci się w „ć”.
Wywoływanie głoski /dź/
Jeżeli dziecko prawidłowo realizuje głoskę /ć/, to głoska „dź” zazwyczaj pojawia się samoistnie.
W przypadku trudności z udźwięcznieniem postępujemy analogicznie jak w przypadku /ś/ i /ź/.
Zwracamy uwagę dziecka na różnicę w brzmieniu spółgłosek /ć/ i /dź/. Prowadzimy ćwiczenia osłuchiwania dziecka z wymową bezdźwięcznego /ć/ i dźwięcznego „dź”.
Głoskę „dź” można też uzyskać poprzez wymawianie /di/ z jednoczesnym unieruchomieniem czubka języka na dnie jamy ustnej
* Innym sposobem wywołania „dź” jest łączenie krótkiej głoski /d/ z wydłużonym /ź/, którego brzmienie stopniowo skracamy.
Nieprawidłowa artykulacja głosek /ś/, /ź/, /ć/, /dź/
Nieprawidłowa artykulacja głosek /ś/, /ź/, /ć/, /dź/ nazywana jest sygmatyzmem (seplenienie, szeplenienie). W sygmatyzmie wyróżnia się następujące sposoby realizacji dźwięków :
- elizje - głoski mogą być opuszczane, bądź w ogóle nie artykułowane;
substytucje - głoski są zastępowane innymi, np:
/ś/ - głoskami /s/, /sz/
/ź/ - głoskami /ś/, /z/, /ż/
/ć/ - głoskami /ś/, /c/, /cz/
/dź/ - głoskami /ć/, /ź/, /c/, /dz/, /dż/. Sporadycznie występują zastępstwa nietypowe, kiedy głoski /ś/, /ź/, /ć/, /dź/ są zamieniane na głoski /f/, /ch/, /t/, /ti/, /d/, /di/
deformacje - głoski ulegają zniekształceniom artykulacyjnym, które są wynikiem zmiany miejsca artykulacji głosek. W zależności od miejsca w którym powstaje wadliwa artykulacja wyróżnia się różne typy seplenienia.
Najczęściej spotykane jest seplenienie międzyzębowe, wargowo-zębowe, boczne i przyzębowe.
Przy wymowie międzyzębowej nieprawidłowe jest ułożenie języka. Język wsuwa się między zęby, jest spłaszczony a powietrze rozprasza się po całej powierzchni. Opuszczenie dolnej szczęki ( żuchwy ) powoduje brak dentalizacji ( zbliżenie dolnego i górnego łuku zębowego ). Brzmienie głosek /ś/, /ź/, /ć/, /dź/ jest tępe.
Artykulacja wargowo-zębowa tych głosek polega na niewłaściwym ułożeniu narządów artykulacyjnych, tzn. Stykaniu się dolnych siekaczy z górna wargą lub górnych siekaczy z dolną wargą. Język nie bierze udziału w artykulacji.
Przy wymowie bocznej dziecko nie emituje powietrza w linii prostej, lecz z jednej (prawej lub lewej ) strony lub obu stron. Prąd powietrza wydechowego wydostaje się szerokim strumieniem, co powoduje zniekształceniem brzmienia głosek.
Seplenienie przyzębowe charakteryzuje się płaskim ułożeniem przedniej części języka, która przylega do wewnętrznej strony siekaczy. Powietrze przechodzi szerokim strumieniem, w efekcie czego brzmienie głosek jest przytępione.
Przyczyny zaburzeń w wymowie głosek /ś/, /ź/, /ć/,/dź/
a) zmiany anatomiczne aparatu artykulacyjnego
-nieprawidłowa budowa języka
-nieprawidłowa budowa podniebienia
-zniekształcenia zgryzu
-anomalie zębowe
-przyrost trzeciego migdałka
-skrzywienie przegrody nosowej
b) nieprawidłowe funkcjonowanie narządów mowy
-niska sprawność języka
-zakłócona sprawność mięśni napinających i przewodzących
-brak pionizacji języka
c) nieprawidłowa budowa i funkcjonowanie narządów słuchu
-zaburzenia analizy i syntezy słuchowej
-wybiórcze upośledzenie słuchu
-obniżenie słyszalności
-zaburzenia słuchu fonematycznego
d) niesprzyjające warunki do uczenia się mowy związane z czynnikiem społecznym
-nieprawidłowe wzorce mowy
-niesprzyjająca atmosfera
Przykładowy przebieg terapii
Etapy pracy:
etap przygotowawczy;
wywołanie dźwięku;
utrwalenie dźwięku.
Istotą etapu przygotowawczego jest realizacja ćwiczeń oddechowych oraz ćwiczenia poszczególnych artykulatorów. Należy wprowadzić ćwiczenia usprawniające język i wargi, wspólne dla szeregu sz - ż - cz - dż oraz ś - ź - ć - dź. Najczęściej stosowane ćwiczenia to:
wysuwanie języka do przodu; unoszenie na górną wargę (język wąski, wydłużony, zęby widoczne);
unoszenie języka za górne zęby (język wąski), cofanie go za wałek dziąsłowy; kierowanie języka w kąciki ust (zęby widoczne);
oblizywanie warg; kierowanie języka w kierunku czubka nosa, w kierunku ucha lewego, ucha prawego i na brodę (maksymalne rozciągnięcie języka w płaszczyźnie pionowej i poziomej);
„liczenie” zębów czubkiem języka po stronie zewnętrznej i wewnętrznej; „klaskanie” językiem;
głośne ssanie cukierka (język przylega do podniebienia twardego);
wysuwanie warg do przodu (zęby widoczne); tworzenie ryjka;
rozchylenie warg jak przy uśmiechu;
wciąganie warg do wewnątrz (chowanie);
robienie dzióbka;
zagryzanie dolnej wargi górnymi zębami i górnej wargi dolnymi zębami;
utrzymywanie między wargami rurki, kartki papieru czy patyczka i próbowanie go wyciągnąć.
Ważnym momentem stanowi następny etap to : wywoływanie dźwięku. Należy pokazać dziecku w lusterku prawidłowe ustawienie języka i warg dla poszczególnych głosek. Ponieważ, jako pierwsze ze wszystkich dentalizowanych pojawiają się w mowie dziecka głoski pierwszego szeregu (ś, ź ć, dź,) pracę nad uzyskiwaniem nowych dźwięków należy rozpocząć właśnie od nich.
Po wykształceniu umiejętności wznoszenia środka grzbietu języka do podniebienia twardego o szybkie powtarzanie ti - ti - ti - ti .... (w razie trudności należy zbliżyć czubek języka do dolnych zębów), z jednoczesnym lekkim przesunięciem czubka języka w kierunku wałka dziąsłowego, aż do uzyskania głoski ć.
Pozostałe głoski tego szeregu nożna uzyskać następująco:
przedłużenie głoski ć pozwoliło na uzyskanie ś;
wymawianie głośne głoski ś doprowadziło do artykulacji ź;
wymawianie ć z jednoczesnym uruchomieniem wiązadeł głosowych pozwoliło na uzyskanie dź.
W pracy należy przestrzegać zasady systematyczności oraz stopniowania trudności. Wywołanie każdego dźwięku powinno odbywać się według określonej kolejności działań, bez pośpiechu przechodząc z jednego etapu pracy na drugi.
Każdą uzyskaną głoskę należy utrwalać i dopiero przechodzić stopniowo do następnego etapu, wieńczącego całość terapii - utrwalenie głoski. Polega na wprowadzaniu nowo wywołanego dźwięku początkowo do sylab, następnie do wyrazów, potem do dłuższych swobodnych wypowiedzi.
Przykład
Wywołujemy głoskę ś, którą następnie utrwalamy. Na początku należy wprowadzać sylaby typu /si/ i wyrazy takie jak siny, siwy, sito, sikorka. W następnej kolejności mogą być wprowadzane wyrazy typu śpi, śpiewa, śliwka, ślimak, czyli połączenia /ś/ ze spółgłoską miękką.
Terapia logopedyczna
Korekcja zaburzonej artykulacji przebiega w ściśle określonych etapach oraz według określonych zasad. Przestrzeganie ich jest jednym z warunków skutecznej i szybkiej pracy terapeutycznej.
Etapy terapii logopedycznej to następujące po sobie w ściśle
ustalonej kolejności etapy pracy zmierzające do uzyskania prawidłowej artykulacji głoski oraz jej utrwalenia i automatyzacji.
Korekcja zaburzeń artykulacyjnych przebiega w następujących etapach:
I etap wstępny
II etap przygotowawczy
III etap właściwej pracy korekcyjnej, który dzieli się na:
- wywołanie głoski
- utrwalanie i automatyzacja artykulacji głoski.
Etap wstępny następuje po ustaleniu diagnozy i zorientowaniu się w możliwościach dziecka. Dotyczy on wyboru właściwej metody korekcji i ustalenia ogólnych zasad postępowania korekcyjnego.
Etap przygotowawczy stanowi zespół czynności przygotowujących dziecko z zaburzeniami artykulacyjnymi do etapu właściwej pracy korekcyjnej. Na tym etapie przeprowadza się ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia fonacyjne, ćwiczenia logarytmiczne, ćwiczenia słuchowe, przede wszystkim jednak ćwiczenia słuchu fonematycznego (dziecko musi nauczyć się różnicować nową głoskę z głoską nieprawidłowo artykułowaną) oraz ćwiczenia usprawniające narządy mowy. Ćwiczenia te stosuje się wybiórczo, usprawniając tylko to, co jest zaburzone i co najbardziej pomoże w uzyskaniu prawidłowej artykulacji danej głoski.
Kolejny etap w korekcji zaburzeń artykulacyjnych to wywołanie prawidłowej wymowy głoski. Istnieje cały szereg metod wywoływania prawidłowej artykulacji głosek. Wszystkie z nich można podzielić na te, w wyniku zastosowania których pożądana artykulacja pojawia się:
▪ samoistnie - do metod samoistnych należą: metoda usprawniania narządów mowy, metoda słuchowa, metoda wzrokowa, metoda wyjaśniania, metoda słów kluczowych, metoda czuciowa i metoda naturalna. Istotą tych metod jest to, że osoba wadliwie artykułująca jakiś dźwięk, w wyniku podjętych czynności sama dochodzi do artykulacji prawidłowej.
▪ w wyniku przekształcenia innej głoski - można to czynić przyjmując za punkt wyjścia głoskę poprawnie artykułowaną (metoda substytucyjna) lub stosując serię dźwięków przejściowych (metoda stopniowego przybliżania).
▪ niesamoistnie - metody niesamoistne to takie, dzięki którym właściwą głoskę uzyskujemy dopiero w wyniku zewnętrznej interwencji logopedy, który albo dotyka tych miejsc artykulacyjnych, które biorą udział w procesie produkowania danego dźwięku, albo układa narządy artykulacyjne w sposób charakterystyczny dla danej głoski. Należy do nich metoda uczulania oraz metoda mechaniczna.
Etap utrwalania to czynności zmierzające do uzyskania trwałego zapamiętania ruchów artykulacyjnych charakterystycznych dla danej głoski. Etap ten dzieli się na:
- utrwalanie głoski w izolacji
- utrwalanie głoski w sylabach
- utrwalanie głoski w słowach
- utrwalanie głoski w wyrażeniach
- utrwalanie głoski w zdaniach
- utrwalanie głoski w krótkich tekstach oraz w różnorodnym materiale
językowym.
Etap automatyzacji ruchów narządów mownych stanowi ostatni etap pracy korekcyjnej przy usuwaniu zaburzeń artykulacyjnych. Chodzi o to, aby dziecko bez udziału świadomej kontroli wymawiało prawidłowo ćwiczone głoski. Ten etap terapii polega na ćwiczeniu artykulacji głoski w mowie spontanicznej. Stosuje się tu następującą kolejność ćwiczeń:
- samodzielne opowiadanie treści obrazka, na którym znajduje się
wiele przedmiotów, sytuacji itp. zawierających w swej nazwie
ćwiczoną głoskę,
- opowiadanie historyjek, składających się z kilku obrazków
powiązanych ze sobą treściowo, w których występują, (ale już
rzadziej), przedmioty o nazwach zawierających ćwiczoną głoskę,
- zabawy, np. w sklep (dziecko jest raz sprzedającym, raz
kupującym), w wycieczkę zwiedzającą miasto itp.
Ćwiczenia te są trudne i długotrwałe, gdyż przy tego typu wypowiedziach dziecko reaguje emocjonalnie, zwraca większą uwagę na treść wypowiedzi, a nie na to jak wypowiada ćwiczoną głoskę.
Głoska [ś]
Podczas wymowy tej głoski środkowa część języka zbliża się do podniebienia twardego, jego czubek opiera się o dolne zęby, a wargi są trochę zaokrąglonej wysunięte.
Aby uświadomić dziecku położenie języka, można spróbować położyć na jego środek kawałek chrupki kukurydzianej, ciastka albo ziarenko ryżu dmuchanego (są dostępne w różnych, lubianych przez dzieci smakach). Prosimy dziecko, by przyciskało podany przez nas smakołyk mocno do góry. Trzymając na podniebieniu ciastko, może spróbować powiedzieć [ś].
tak jak przy korekcji każdej głoski, tutaj też warto chwilę poświęcić na ćwiczenia słuchowe (można nagrać na płytę czy kasetę głoskę [ś] przemieszaną z innymi głoskami - w wersji łatwiejszej z głoskami zupełnie do niej niepodobnymi, w wersji trudniejszej z głoskami bardzo podobnymi. Polecamy dziecku za każdym razem, jak usłyszy [ś] przyłożyć palec do buzi - tak jakby kogoś uciszało).
można polecić dziecku wymawianie takiego "zaklęcia", którego używają wiedźmy przy odprawianiu trudnych czarów (i rzeczywiście można jakąś sztuczkę przy okazji pokazać - chętniej będzie czarowało): isia, isiu, isio, isie.
inna metoda: dziecko długo i cicho wymawia [i] zbliżając do siebie jednocześnie zęby górne i dolne (Kaczmarczuk, 1987).
głoskę tę można otrzymać też przedłużając artykulację [ć].
dziecko cicho i długo wypowiada głoskę [ń] mając zaciśnięte skrzydełka nosa (za: I. Michalak-Widera, Miłe uszom dźwięki, 2003).
Głoska [ź]
głoskę tę można uzyskać z głoski [ś] metodami stosowanymi przy korygowaniu mowy bezdźwięcznej.
można polecić dziecku wymawianie takiego "zaklęcia", którego używają wiedźmy przy odprawianiu trudnych czarów (i rzeczywiście można jakąś sztuczkę przy okazji pokazać - chętniej będzie czarowało): izia, iziu, izio, izie.
inny sposób: gdy dziecko prawidłowo wymawia głoskę [dź], polecamy mu ją przedłużyć - uzyskamy w ten sposób [ź]
wypowiadając długo i głośno głoskę [ń] przy zaciśniętych skrzydełkach nosa, otrzymamy [ź] (za: I. Michalak-Widera, Miłe uszom dźwięki, 2003).
prosimy dziecko o długie i głośne wymawianie [i] i o jednoczesne zbliżenie do siebie górnych i dolnych zębów.
Głoska [ć]
[Jest to głoska zwarto-szczelinowa, więc jej realizacja składa się z dwóch etapów: najpierw przód języka przywiera do podniebienia, a następnie pod naporem powietrza nieznacznie odskakuje. Powstaje szczelina - taka jak przy wymawianiu głoski ś].
aby usłyszeć [ć], polecamy dziecku krótko szeptać [ń] mając jednocześnie zaciśnięte skrzydełka nosa (za: I. Michalak-Widera, Miłe uszom dźwięki, 2003).
możemy polecić dziecku wypowiadanie połączenia głoski [t] z sia, sio, sio, sie. Prosimy je, by wypowiadało te "wyrazy" coraz szybciej aż do uzyskania głoski [ć] (za: I. Michalak-Widera, Miłe uszom dźwięki, 2003).
inna metoda: dziecko mówi [ti], ale czubek języka trzyma na supełku/chrupce itp. za dolnymi zębami. Można go przytrzymać szpatułką.
Głoska [dź]
głoskę tę można uzyskać z głoski [ć] metodami stosowanymi przy korygowaniu mowy bezdźwięcznej.
gdy trzymając zaciśnięte skrzydełka nosa wypowiadamy głoskę [ń] głośno, krótko i gwałtownie - powstaje [dź] (za: I. Michalak-Widera, Miłe uszom dźwięki, 2003).
prosimy dziecko o szybkie wymawianie [di], ale czubek języka musi znajdować się na supełku/chrupce itp. za dolnymi zębami. Można go przytrzymać szpatułką.
Uwaga! Kiedy korygujemy głoskę, trzeba pamiętać o ćwiczeniach słuchowych i ćwiczeniach narządów mowy.
- Ś -
„ś” jest spółgłoską środkowo-językową, szczelinową, bezdźwięczną. W czasie wymawiania środkowa część języka unosi się ku górze, tzn. ku przedniej części podniebienia twardego. Zęby zbliżone do siebie, wargi lekko zaokrąglone. Wymawiana jest ze wszystkimi samogłoskami z wyjątkiem „y”. Występuje w nagłosie, śródgłosie i wygłosie wyrazów. Bywa, że głoska „ś”jest zniekształcona, a więc wymawiana bocznie, międzyzębowo, lub zastępowana przez „s”.
Ćwiczenia głoski „ś” winny być dokładnie utrwalone, gdyż stanowią one podstawę również do głosek „ż, ć, dź”.
„Na huśtawce”
W zabawie wykorzystujemy lalkę na huśtawce. Ćwiczenia rozpoczynamy najpierw od wymawiania „i” (laleczka cieszy się), potem „chi” (laleczka śmieje się), a następnie polecamy wymawiać „i-si, i-sia, i-sio, i-sie, i-siu” w rytm poruszającej się huśtawki. Przy wymawianiu tych sylab polecamy dziecku cofnąć język do tyłu (ale nie ku górze).
„Poszukiwanie pór roku”
Układamy przed dzieckiem obrazki charakteryzujące pory roku, zachęcamy do swobodnej wypowiedzi, po czym dajemy polecenie: Jaka pora roku zawiera w swojej nazwie „ś”?
„Jak ma na imię moja przyjaciółka”
Pokazujemy dziecku sylwetki chłopców, którzy w swoich imionach mają głoskę „ś” i prosimy, aby spróbowało nazwać ich koleżanki w taki sposób, by ich imiona były podobne, np.„Staś-Stasia”, itp.
„Nie dokończone wyrazy” -ćwiczenie przeznaczone dla dzieci starszych.
Królowa ____niegu
Królewna ____nieżka
O dwóch takich co ukradli k____ężyc itp.
„Odwrócone wyrazy” -ćwiczenie dla dzieci starszych.
Weź lusterko i sprawdź (lub przeczytaj) w odbiciu lustrzanym poniższe wyrazy. Jaka głoska jest na początku wyrazu? Powtórz te wyrazy kilkakrotnie
„Czarodziejska szafa”
Zamaluj tylko te przedmioty, zwierzęta, rośliny, których nazwy zawierają głoskę „ś” i wymów je głośno.
Śpioch śpi i śni”
Pod świerkiem w zieleni I budzi się, widzi.
śpi śpioch na ziemi To lato. Ach! Ciepło,
i śni o jesieni. zieleń i jezioro,
Ach! Liście, kolory. i dzieci, i śmiech.
Och! Idzie, podnosi, Ziewa. Ubiera się
wyciera, podnosi, i pędzi do wody.
podziwia ich piękno, Bo fajnie w lecie.
dzieli na kolory. ECH!
ZABAWA: dzieci pokazują ruchem czynności wykonywane przez śpiocha; nazywają je.
„Świeci słoneczko” /dorosły odczytuje i zapisuje wyrazy wymyślone przez dziecko/
Uzupełnij „słoneczko wyrazowe” według wzoru. Powtórz głośno za mną wszystkie wyrazy.
limak
migło pioch
liwka winia
ruba Ś niadanie
lad wiat
roda wiatło
mietnik
- Ź -
„ź” jest spółgłoską środkowo-językową, szczelinową, dźwięczną. Układ narządów artykulacyjnych jest taki sam, jak przy „ś”. Często, jeżeli uzyskamy wymowę „ś” wówczas głoska „ź” pojawia się samoistnie.
„Zgaduj-zgadula”
Rozwiąż zagadki, zwróć szczególną uwagę na wymowę głoski „ź”
Jak się to miejsce nazywa, 3. Sypie gosposia ranka każdego,
z którego rzeka wypływa? Kurka je zbiera do dziobka swego?
/źródło/ /ziarenka/
Dziecko krowy to małe cielątko. 4. Myszek nie łowią
Dziecko kury zwie się kurczątko. i ptaszków nie jedzą,
Klacz zaś ma małe ............. te kotki szare
/źrebiątko/ co na drzewie siedzą.
/bazie/
„Czy potrafisz dobrze słuchać”
Klaśnij w dłonie tylko wtedy, gdy usłyszysz wyraz zaczynający się głoską „ź”.
Wymów go głośno.
Ślimak, świerk, źródlany, środa, źródło, śmieci, źrenica, świeca, źle, źrebak.
„Samochodzik”
Wskaż paluszkiem trasę, która przejedzie samochodzik; spróbuj jeszcze raz, ale tym razem naśladuj głosem jadące autko- źźźźźźźźźźźźźźźźźźź...................
„Jaki dom ma jeleń”- nauka wiersza na pamięć; ilustracja jego treści za pomocą
dowolnej techniki plastycznej.
Dla jelenia dom
to leśna polana.
Zieleń trawy - lasu cień
i woda źródlana.
- Ć -
„ć” jest spółgłoską środkowo-językową, zwarto-szczelinową, bezdźwięczną.
Wymowę jej uzyskujemy przez wymawianie miękkiego „t” z dodatkiem „ś” („tsia, tsio, tsiu,), stopniowo starając się skrócić aż do uzyskania „ć”. Głoska ta ulega takim samym zniekształceniom jak „ś” i „ź”.
„Zgaduj - zgadula”
Aksamitne skrzydła ma, 3. Jak się nazywa
lata w nocy, wróbli śpiewanie?
bo to.................. Każdy odpowie:
/ćma/ - to jest................... /ćwierkanie/
2. Chodzi po ścianie, 4. Czarno-biały fraczek,
rękami macha. buciki czerwone -
Gdy zgasisz lampę- umykają żaby,
już nie ma stracha. gdy idzie w ich stronę.
/cień/ /bocian/
„Cyferki”
Wymień i wskaż cyfry, które zawierają w swojej nazwie głoskę „ć”.
„Krzyżówka” / rozwiązanie: koc, igła, ule, pole, ananas, goryl, arbuz /
Rozwiąż krzyżówkę, wypowiedz głośno wyróżnione hasło.
służy do przykrywania ludzi
do szycia
domy pszczół
tam rośnie zboże
południowy owoc z łuskami
nazwa małpy
zielony, duży owoc podobny do dyni
„Rebusy”
Rozwiąż rebusy z pomocą dorosłego. Prawidłowe odpowiedzi zawierają głoskę „ć”
/ rozwiązanie: ćwiczenie, liczyć, ćwierkać /
-dź -
„dź” jest spółgłoską środkowo-językową, zwarto-szczelinową, dźwięczną. Ulega takim samym zniekształceniom jak inne głoski tego szeregu. Głoskę tę można uzyskać poprzez wymawianie miękkiego „d” z dodatkiem „ź”.
„Zagubione drogi”
Sprawdź, gdzie mieszka babcia Tadzia, a gdzie Zdzisia?
„Zgaduj - zgadula”
Dziadek i dziadek 2. Puka w drzewo wytrwale
w jednym byli domku, raz, dwa, trzy,
jeden kocha i całuje chce uzdrowić konary,
drugi rozłupuje. gałęzie i pnie.
O jakich dwóch dziadkach mowa?
/dzięcioł/
/dziadek, dziadek do orzechów/
„Rozpoznawanie wyrazów” /wyrazy czytają dorośli/
Daj znak (klaśnięciem, tupnięciem, za pomocą instrumentu, itp.) tylko wtedy, gdy usłyszysz wyraz z głoską „dź” na początku, w środku i na końcu.
Wyszukiwarka