Poglądy policjantów Komendy Powiatowej Policji w Świdnicy na stan wychowania w Polsce, Problemy i zagadnienia wychowawcze


Edyta Krzywiecka, Robert Stefanko

PLAN PRACY

„ Poglądy policjantów Komendy Powiatowej Policji w Świdnicy na stan wychowania w Polsce”

  1. PROBLEMATYKA WYCHOWANIA W LITERATURZE PRZEDMIOTU.

    1. Istota wychowania- podstawowe pojęcia.

    2. Wychowanie moralne i jego organizacja.

    3. Wartości, a wychowanie.

    4. Kompetencje nauczyciela.

    5. Komunikowanie się nauczyciel - uczeń.

  2. ZAŁOŻENIA METODOLOGICZNE BADAŃ WŁASNYCH.

    1. Cela i problemy badawcze.

    2. Zastosowana w pracy metoda badawcza.

    3. Narzędzie badawcze i jego opis.

    4. Organizacja i przebieg badań.

  3. PODSUMOWANIE I OPRACOWANIE PRZEPROWADZONYCH ANKIET.

    1. Charakterystyka pracy policjanta.

    2. Dane respondentów.

    3. Opinie respondentów na stan wychowania w Polsce.

  4. WNIOSKI

  1. PROBLEMATYKA WYCHOWANIA W LITERATURZE PRZEDMIOTU.

    1. Istota wychowania - podstawowe pojęcia.

"W wychowaniu chodzi właśnie o to ażeby człowiek stawał się coraz bardziej człowiekiem - o to, ażeby bardziej był, a nie tylko więcej miał, aby więc poprzez wszystko, co ma, co posiada, umiał bardziej i pełniej być człowiekiem, to znaczy, ażeby również umiał bardziej być nie tylko z drugim, ale i dla drugich"

A. Kamiński, R. Miller uważają, że zjawisko wychowawcze jest procesem długotrwałym, człowiek podlega wychowaniu przez całe życie, zmienia się nie tylko człowiek ale i jego otoczenie. Jest to zjawisko dynamiczne opiera się na istocie ruchu. WYCHOWANIE-świadomie organizowana działalność społeczna oparta na stosunku wychowawczym między wychowankiem a wychowawcą, której celem jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości wychowanka.

WYCHOWANIE-jest przygotowaniem do zadań jakie powstają w wyniku rozwoju cywilizacji.

WYCHOWANIE-to całokształt procesów za pomocą których jednostka rozwija swoje zdolności, kształtuje postawy, różne formy zachowań, przyjmuje pewne wartości, które umożliwiają rozwój osobowości.

Wychowanie dzieli się na: naturalne (odbywa się poprzez rodzinę, grupę rówieśniczą, społeczność lokalną) i intencjonalne (w celu zmiany osobowości człowieka, poprzez pogotowie opiekuńcze i internaty oraz instytucje wspomagające rozwój-kluby,

świetlice).

WYCHOWANIE JAKO SPOTKANIE-relacja między osobami oparta na wzajemnej autentyczności, rozumienie partnera, wzajemnej akceptacji i szacunku. Kontaktują się dwie indywidualności, różne pod wieloma względami. Piękno człowieka tkwi w jego indywidualności, należy podkreślić odrębność człowieka. Osoby spotykające się są równoprawne, owe spotkanie będzie spełnione, gdy zostaną spełnione. Zasady autentyczności-trzeba być sobą, w zgodzie z własną indywidualnością, trzeba pokazywać się takimi jakimi się jest wraz ze wszystkimi słabościami. Jest to warunek porozumienia się .Rozumienie partnera-podstawą tego jest aktywne słuchanie, rozumienie tego co partner mówi, dawanie sygnałów, że się kogoś słucha. Ale należy słuchać do momentu gdy się zgadzamy z poglądami rozmówcy, gdy tak nie jest dochodzi do konfliktu. Jednak należy uszanować odrębność każdej jednostki, oddać jej szacunek, co nie znaczy, że nie trzeba się zgadzać, ma to być oparte na dialogu, który powinien polegać na kompromisie. Kompromis polega na tym, że coś z siebie trzeba dać nie warunkując i ewentualnie czekać na ruch drugiej ze stron.

FUNKCJE WYCHOWANIA

Komunikacyjna-aby się rozwijać konieczna jest współpraca podmiotów, płaszczyzna wewnątrzpokoleniowa i międzypokoleniowa.

Funkcje: integracyjna-spajająca grupy ludzi adaptacyjna-wychowanie ma pomóc przystosować się do otoczenia ;kreacyjna-indywidualny rozwój człowieka, samospełnienie; innowacyjna-polega na odbudowie wartości tradycyjnych, doskonalenie systemów społecznych poprzez zmiany, są one równoważne, określają zadania wychowania.

2. Wychowanie moralne i jego organizacja.

Jest to ogół świadomych oddziaływań wychowawczych i działań wychowanka, których celem jest ukształtowanie dyspozycji psychicznych, warunkujących zachowanie moralne jednostki jako członka zbiorowości ludzkiej. Do dyspozycji tych zalicza się wrażliwość na wartości moralne, związane z nią postawy moralne i motywacje jako czynniki stojące na straży zgodności postępowania jednostki z pełnioną przez nią rolą społeczną, wreszcie takie cechy charakteru, jak: uspołecznienie, uczciwość, sprawiedliwość, dzielność; ważną rolę w wychowaniu moralnym odgrywają przekonania moralne, oceny oraz ideały. Struktura procesu wychowania moralnego:

1.Wdrażanie do zachowań moralnych-warunkiem dokonania się jakiejkolwiek zmiany w osobowości wychowanka jest jego aktywność, nie można zbliżyć dziecku określonej normy moralnej i rozbudzić skłonności do postępowania wg niej, jeśli nie została ona nigdy wprowadzona do życia wychowanka jako wytyczna jego własnej działalności.

2.Rozwijanie i utrwalanie dyspozycji do zachowań moralnych-systematyczne podtrzymywanie pożądanych form działania, wzmacnianie ich oraz podnoszenie na coraz wyższy poziom.

3.Uświadomienie zasad moralnego postępowania-świadomość celów i zasad moralnego postępowania jest niezbędna, jeśli wychowanek ma przenosić zachowania wyuczone w jednych sytuacjach do następnych, uświadamianie może przebiegać na dwa sposoby: a)kiedy dziecko wprowadzane jest tylko wyobrażeniowo i uczuciowo w określone sytuacje społeczne; b)kiedy dziecko samo zostało wdrożone do działania w danej sytuacji.

4.Kształtowanie sądów i przekonań-podstawowym momentem jest pobudzenie wychowanka do wyrażania własnych sądów na temat konkretnych a z czasem coraz bardziej ogólnych problemów moralnych.

5.Dostarczanie wiedzy-proces wychowania moralnego byłby niepełny gdyby nie obejmował także wzbogacenia wiedzy wychowanków. Wiedza ta powinna dawać dziecku podstawy do przewidywania następstw różnych działań oraz do dostrzegania związków zachodzących między różnymi zjawiskami.

    1. Wartości, a wychowanie.

„Pojecie „wartości” jest różnie określane i interpretowane, sszczególnie w róznych formach filozofii. W ujęciu obiektywistycznym warość traktowana jest jako pewna wlaściwość przedmiotów niezależnie od tego jak je oceniają ludzie. Natomiast w ;pojęciu subiektywnym wartość traktuje się jako właściowość nadawana przedmiota przez człowieka zależnie od jego potrzeb, woli i uczuć Współczesne poglądy uznają na ogół zależność wartości od człowieka i jego potrzeb oraz od właściwości danego przedmiotu.”Innym rodzajem pojmowania wartości jest pryzmat moralny. „ Swoistą cecha wartości moralnych jest domaganie się czynu-powinność czynu. Charakterystyczne dla wartości estetycznych jest to, że zawierają powinnośc istnienia. Wartości religijne wywołują u nas uczucie lęku, a zarazem spolegliwości i to w połączeniu z niesamowita wręcz mnogością estetycznych i moralnych reakcji”.

Głównym arbitrem w kwestiach wartości jest własne sumienie. Ujawnia się jako sędzia oceniający wartość postępowania, któremu towarzyszy uczucie zadowolenia, lub niezadowolenia w stosunku do samego siebie. Sumienie jest pojmowane jako autonomiczny sprawdzian moralny oraz uczucie obowiązkowości i odpowiedzialności jest istotnym warunkiem moralnego istnienia rozwoju społeczeństw.

Wartości, czyli wszystko to co jest godne pożądania, co jest celem ludzkich dążeń można podzielić na: podstawowe ( prawda, dobro, piękno) i ogólnoludzkie ( sprawiedliwość, wolność, godność, humanizm, pokój, solidarność). Według np. M. Darowskiej podstawowymi wartościami są wiara, pokora i uczciwość, wg J. Twardowskiego dialog, prawda, wolność , dobro i miłość, wg J. Bosko rozum, wiara, przyjaźń i miłość i wg każdego z nas wartości układają się odpowiednio do naszych odczuć i sytuacji jakie wynieśliśmy z domu rodzinnego , i które wpojono w nas w procesie wychowawczym. Należy uczyć szanować takie wartości jak: wartość życia ( dlaczego, kocham, żyję, cierpię), wartość samorealizacji i wszystkie inne wartości jakie wymieniłam powyżej.

Inne wartości szczególnie uznane w pedagogice personalizmu to rozumność i wolność. Zwraca się tu uwagę na człowieka jako na część przyrody, wyróżnia się strukturę materialną i niematerialną.

Zdaniem J. Maritiana błędem współczesnych jest brak rozgraniczenia dwu typów wolności : wolność wyboru i wolność wewnętrzna. Wolność wyboru jest zarazem zewnętrzną , pomniejszającą rolę wolności wewnętrznej człowieka i w konsekwencji p0omija kwestię odpowiedzialności człowieka. Wolność wewnetrzna wiąże się z długotrwałym wysiłkiem moralnym i i opowiedzenia się człowieka za dobrem. Zdaniem J. Martiana prawdziwą wolność wewnętrzną da się osiągnąć jednynie poprzez miłość.

Wychowanie jest nastawione przede wszystkim na otwieranie ucznia na dobro, prawdę i piękno na to co wyraźnie przekracza i zachęca do poszukiwania wzniosłych ideałów. "Wychowanie można traktować jako ukierunkowane wspomaganie i towarzyszenie wychowawcy w osiąganiu przez wychowanka wielowymiarowości i coraz wyższego poziomu człowieczeństwa".

To wartości pozwalają nam integrować swoją rzeczywistość biologiczną, psychiczną, społeczną i duchową. Realizacja wychowania do wartości jest dzisiaj szczególnie konieczna ze względu na:

 trudny okres dojrzewania w którym to poglądy grupy rówieśniczej stają się często dominujące,

 pojawiający się relatywizm moralny, który zaciera granice między tym co jest dobre a co złe,

 podważanie autorytetów,

 kreowanie świata przez mass media szeroko rozumiane, które często li tyko kierują się komercją.

Pomocą w wychowaniu do ideałów będzie postawa osobowa nauczyciela, to on przede wszystkim oprócz niebanalnych treści, niekonwencjonalnych metod, ciekawych pomocy dydaktycznych zadecyduje o autentyczności nauczania i sukcesie w wychowaniu do wartości. Reforma systemu edukacji mocno akcentuje wychowanie. Ilekroć mówimy o wychowaniu tyle razy pytamy ku czemu wychowujemy, jakiej postawy oczekujemy od naszego wychowanka.

W wychowaniu do wartości nie możemy zapomnieć o pierwszych wychowawcach - rodzicach, od dobrej współpracy - wyjścia naprzeciw wzajemnym potrzebom zależy efekt naszych wspólnych poczynań.

4. Kompetencje nauczyciela.

Człowiek rozpoczynający pracę w szkole jako nauczyciel , powinien być w pełni przygotowany do zawodu . Powinien być wyposażony w pewne , niezbędne kompetencje zawodowe .

Kompetencje zawodowe nauczyciela można ogólnie zdefiniować jako niezbędny poziom wiedzy i umiejętności merytorycznych i metodycznych ; konieczność prezentowania właściwych postaw wobec uczniów , a także wykonywanie zadań szkolnych wedle cech sprawnego działania i zasad współpracy .

Jednak w przypadku zawodu nauczyciela pełne przygotowanie do pracy nie jest możliwe .

Kompetencje , których ten zawód wymaga są zawsze niegotowe , niewystarczające i wymagają nieustannej zmiany .

Powodem braku możliwości pełnego przygotowania do pracy jest niepowtarzalność sytuacji edukacyjnych , w jakich nauczyciel działa , oraz komunikacyjny charakter jego pracy .

Nauczyciel działa w dynamicznej rzeczywistości - to znaczy otwartej na zmienność , różnorodność i konflikty . Spotyka się z uczniami , rodzicami , nauczycielami - kolegami, z których każdy jest inny . Nie może więc przewidzieć ani problemów , ani zadań przed jakimi zostanie postawiony.

Drugim powodem braku możliwości pełnego przygotowania zawodowego jest komunikacyjny charakter jego pracy .

Działalność komunikacyjna wyraża się w dążeniu podmiotów uczestniczących w działaniu do uzgodnienia interpretacji świata i wartości , które nadają życiu sens.

Zatem pogłębianie własnych kompetencji zawodowych jest nieustającym procesem „ stawania się” pedagogiem . Aby nauczyciel mógł to osiągnąć musi podjąć działalność . Nie może być to jednak działalność wymuszona , narzucona. Musi być to aktywność podjęta świadomie pod wpływem własnych predyspozycji , poglądów i potrzeb . Jest to więc działalność intencjonalna .

T. Mądrzycki definiuje ją jako „ ... zespół czynności dowolnie podjętych , zorientowanych na cel i wolicjonalnie kontrolowanych , na które to czynności składa się planowanie , realizacja planu oraz ocena jego wykonania''.

Mechanizm funkcjonowania aktywności intencjonalnej wyjaśnia K.Obuchowski.W tym celu posługuje się terminami Ja synkretyczne , Ja przedmiotowe , Ja intencjonalne .Istota tego aktu sprowadza się do umiejętności spostrzegania własnych myśli , uczuć , pragnień , lęków jako „przedmiotów'' , którymi można manipulować .

Uformowanie się Ja przedmiotowego ( uczucia , pamięć itp.) stwarza warunki do powstania Ja intencjonalnego , do którego człowiek może się odnieść .

Ja intencjonalne to Ja „fenomenologicznie ostateczne'', „ nie redukowane do niczego'' , „ dane w przeżyciu wewnętrznym osoby jako byt pierwotny''.

To , co istotne z punktu widzenia rozwoju zawodowego nauczyciela , to możliwości kierowania własnym działaniem. Wyraźne ograniczenie Ja przedmiotowego od Ja intencjonalnego pozwala nauczycielowi utrzymać dystans wobec problemów, które są w nim, ale nie są nim.

Przyjmując taką postawę pedagog postrzega siebie jako źródło własnego działania, rozwiązywania problemów, rozstrzygania konfliktów, dokonywania wyborów i decyzji odnośnie celów, treści i metod nauczania, może również tworzyć plany i modyfikować je, gdy zajdzie taka potrzeba, bez utraty poczucia własnej tożsamości.

Nauczyciel działając intencjonalnie zyskuje ogromny obszar doświadczeń, których bogactwo i różnorodność mogą dynamizować rozwój zawodowy nauczyciela. Z punktu widzenia funkcjonowania nauczyciela w zawodzie cenna jest i wiedza praktyczna i wiedza naukowa.

Pierwsza wywodzi się z praktycznego doświadczenia. Jest więc bezpośrednia, konkretna, detaliczna, lokalna, codzienna, życiowa, gorąca. Niesie ona za sobą korzyści w postaci zdolności do innowacji oddalonych, możliwości szybkiej weryfikacji, modyfikacji, wykorzystania natychmiastowych inicjatyw ludzi i zdolność do ewoluowania przez samoregulowanie. Może być ona jednak skażona jednostronnością, niekrytycznością.

Braki te rekompensuje wiedza naukowa, będąca wynikiem świadomości teoretycznej nauczyciela. Choć jest ona usztywniona, to jednak przez swoją uniwersalność, uogólnienie oraz małą zależność od warunków subiektywnych i emocji jest niezastąpiona. Dzięki niej nauczyciel może nadawać sens temu wszystkiemu co dzieje się w otoczeniu, formułować cele działania, objaśniać metody postępowania, spostrzegać w sobie samym i w otoczeniu ograniczenia i możliwości.

Posiadana wiedza nie starcza jednak do podejmowania działań intencjonalnych. Konieczne jest jej twórcze przekraczanie, czyli wykraczanie poza dostarczoną informację. Umiejętność ta jest ważna ponieważ w obliczu zmiennej, nieokreślonej rzeczywistości edukacyjnej nie można liczyć na jedynie słuszną i pełną wiedzę. Pedagog musi liczyć na samodzielną analizę przesłanek swojego wartościowania. Dzięki temu wysiłkowi nauczyciel może każdorazowo zdefiniować doświadczone wydarzenia edukacyjne.

Współczesność wymaga od nauczyciela, by zaakceptował perspektywę poznawczą, a nie przymus, by uwzględnił w procesie edukacji tak istotne elementy jak dialog, partnerstwo, a nade wszystko aktywność ucznia, by przyczynił się do przyspieszenia integracji wszystkich elementów składających się na nowoczesny proces edukacji.

Uczniowie pragną, by ich nauczyciele mieli zalety które są dla nich -uczniów- najważniejsze. „Ich ideałem nauczyciela jest człowiek: 1.sprawiedliwy, 2.wyrozumiały, 3.z poczuciem humoru, 4.spokojny, miły, nie krzykliwy,5.posiadający dar przekazywania wiedzy w sposób ciekawy i zrozumiały,6.słuchający uczniów, cierpliwy, potrafiący z nimi rozmawiać, 7.wymagający, lecz nie wzbudzający lęku” . Zaciekawienie rzeczywistością i twórczy niepokój w uczniach może rozbudzać tylko taki nauczyciel, który sam jest niezłomny i niepokorny w poszukiwaniu prawdy. Siła przykładu osobistego -jego przykładu- jest potrzebna uczniom.

Pogodzenie wysokich wymagań edukacyjnych z darem serca jest w pracy nauczycielskiej świadectwem najwyższego kunsztu, jest prawdziwą sztuką.

„Serce” nie oznacza ckliwego sentymentalizmu, nałogowego rozczulania się, zatracania się w emocjach i uczniach. Serce to coś więcej niż uczciwość, niż gama różnych emocji i intuicji, przeżyć i pozytywnych nastawień do dziecka. Serce to dar współodczuwania z drugim człowiekiem, wnikania własną wyobraźnią w jego świat wewnętrzny, bez tendencji do oceniania, za to z pełną gotowością do uznania jego odrębności i uszanowania godności każdego

człowieka.

Nauczyciela z sercem charakteryzuje niewzruszona wiara w potencjał rozwojowy i twórczy każdego ucznia bez wyjątku .

Kiedy nauczyciel wierzy w możliwości ucznia , wówczas podejmuje wiele działań , którymi wspomaga drugiego człowieka . Uczeń nabiera wtedy zaufania do swoich zdolności i sam zaczyna nad nimi pracować .

Prawdziwym skarbem każdej szkoły są nauczyciele , którzy chcą i potrafią się sami uczyć , którzy są niestrudzeni w rozwijaniu siebie samych .

„Tylko ten wychowuje , kto wychowuje jeszcze samego siebie mocą komunikacji . Tylko ten odebrał właściwe wychowanie , kogo wychowano do samowychowania siebie w medium ścisłej i niestrudzonej edukacji''.

A zatem jak kształcić i w jakie kompetencje wyposażać nauczycieli ?

Do tej pory umiejętności jakie nauczyciele wynieśli ze studiów wystarczały do poprawnego uprawiania poletka przedmiotowego w „starej'' szkole, funkcjonującej według zadanych jej celów i odpowiednich do nich , jednolitych dla wszystkich szkół , planów i programów nauczania .

W nowej , zreformowanej szkole nabywane dotąd przez nauczycieli uprawnienia kwalifikacyjne pozostaną w pewnej ich części przydatne, ale muszą być uzupełnione o nowe umiejętności .

„Nowej organizacji zajęć szkolnych towarzyszyć ma zmiana relacji między uczniem , a nauczycielem.

Nauczyciel mając mniej uczniów w klasie i większą dowolność w prowadzeniu zajęć , będzie mógł poświęcić każdemu uczniowi więcej czasu i energii . Będzie też mógł skoncentrować się na interesujących klasę zagadnieniach , a nie jak do tej pory > gonić program < .

Nauczyciel w przyszłości będzie w mniejszym stopniu specjalistą przedmiotowym - np. biologiem czy chemikiem - natomiast będzie bardziej przygotowany do pracy z dziećmi , rozumienia ich problemów

oraz współdziałania z rodzicami uczniów''.

Z.Radwan podaje kwalifikacje nauczycielskie poszukiwane w szkole najbliższej przyszłości:

1. Kwalifikacje przedmiotowo - dydaktyczne, a w nich:

- wiedza przedmiotowa ,

- umiejętność wiązania i pisemnego formułowania faktów i problemów,

- umiejętność organizowania procesu kształcenia .

2. Kwalifikacje metodyczne , zakładające dysponowanie :

- wielorakością metod w prowadzeniu zajęć dydaktycznych,

- różnymi strategiami nauczania i uczenia się ,

- metodami organizowania zajęć poza klasą lekcyjną i poza szkołą .

3. Kwalifikacje do organizowania samodzielnej pracy w grupach , obejmujące umiejętności :

- aranżacji miejsca pracy różnych grup ,

- opracowywanie i wykorzystywanie materiałów pomocniczych do pracy

grupowej,

- komunikacji społecznej w organizacji ,

- analizowania i moderowania procesów pracy zespołowej.

4. Kwalifikacje w zakresie diagnozowania, obejmują umiejętności :

- oceniania poziomu zdolności , indywidualnych uwarunkowań i trudności w uczeniu się ,

- określenie możliwości i ograniczeń w osiąganiu celów pedagogicznych ,

- analizy poziomu własnego profesjonalizmu ,

- sprawności związane z udziałem w procesach ewaluacji.

5. Kwalifikacje w zakresie doradztwa , obejmujące umiejętności:

- wprowadzenie w samokierowanie procesem uczenia się ,

- zalecanie pomocy naukowych przydatnych w procesie uczenia się ,

- wprowadzanie w samoewaluację .

6. Metakwalifikacje obejmujące :

- pogłębione wiadomości o przebiegu procesów uczenia się i zdobywania nowych zasobów wiedzy ,

- obserwację i refleksję nad własnymi procesami myślowymi i działaniami .

7. Kwalifikacje w zakresie mass mediów, obejmujące :

- wrażliwość wobec faktów znaczenia mediów w życiu dzieci i młodzieży ,

- znajomość zastosowań i wykorzystywania nowych mediów w różnorodnych systemach uczenia się ,

- umiejętność opiniowania przekazywanych przez media informacji .

8. Kwalifikacje do pracy zespołowej , obejmujące :

- umiejętności kolegialnego rozpatrywania i załatwiania spraw oraz współpracy z przedstawicielami innych zawodów ,

- umiejętność samosterowania w sytuacjach otoczenia społecznego i rozwiązywania konfliktów ,

- pobudzanie do organizowania form kształcenia ukierunkowanych na zespołowe działanie .

Do wypełniania treściami większości podanych wyżej zakresów kwalifikacji i umiejętności, zarówno dla celów doskonalenia, jak i kształcenia nauczycieli nie ma gotowych programów. Przy ich opracowywaniu z pewnością weźmie się pod uwagę, w jakich formach i instytucjach będą one mogły być realizowane. Np. w kształceniu nauczycieli kwalifikacje przedmiotowo-dydaktyczne i metodyczne będą mogły być przyswajane przez studentów w toku zwyczajowych zajęć w szkole wyższej, a następnie weryfikowane w czasie praktyk szkolnych. Podobnie można będzie postąpić w przypadku komunikacji społecznej. Natomiast te zajęcia, których celem będzie zdobycie przez studentów innych kwalifikacji, np. w zakresie diagnozowania i ewaluacji, doradztwa czy pracy zespołowej, powinny rozpoczynać się bezpośrednio w szkołach i to w tych, o których wiadomo, że zostało w nich dobrze zorganizowane wewnątrzszkolne doskonalenie nauczycieli.

Bardzo wysokie wymagania stawia nauczycielom prof. B.Niemierko. Oto trzy spośród sześciu oczekiwań:

„1. Nauczyciel powinien umieć dobrać narzędzia ewaluacji do rodzaju decyzji dydaktycznej, która ma być podjęta.

2. Nauczyciel powinien umieć wytwarzać narzędzia diagnozy odpowiednie do rodzaju podejmowanych decyzji dydaktycznych.

3. Nauczyciel powinien umieć stosować narzędzia pomiaru.”

I jeszcze kluczowe kompetencje nauczyciela dla sukcesu reformy.

„1. Umiejętność konstruowania programów nauczania.

2. Umiejętność zespołowego działania.

3. Umiejętność budowania wewnątrzszkolnego systemu oceniania.

4. Umiejętność organizowania własnej pracy.”

Z dotychczasowych rozważań wynika iż pracę nauczyciela trzeba obserwować na dwóch płaszczyznach, na pewno jednakowo ważnych: na płaszczyźnie profesjonalizmu danej specjalizacji przedmiotowej i na płaszczyźnie zadań wykonywanych jako nauczyciel danej szkoły.

Kompetencji nauczycieli nie można postrzegać w odosobnieniu od uwarunkowań danej szkoły (dobry nauczyciel liceum może zupełnie nie dawać sobie rady w szkole podstawowej i odwrotnie). Wiele jest rozmaitych czynników wpływających na jakość i efekty jego pracy. Dlatego na opisane kompetencje trzeba spoglądać w sposób dynamiczny, jako na cele własnego rozwoju zawodowego nauczyciela, a więc w sposób zróżnicowany.

Ale jednocześnie określenie pewnego ogólnego pułapu współczesnych oczekiwań wobec pracy nauczyciela jest niezbędne.

Jak wiadomo żadne wykształcenie, nawet potwierdzone prestiżowym dyplomem, nie wystarcza w pełni do skutecznego wykonywania zawodu nauczycielskiego na mistrzowskim poziomie. Dlatego niezbędna jest praca nad sobą, potwierdzona równocześnie z codzienną działalnością zawodową.

Jest to konieczne także w odniesieniu do tych osób, które uważają się utalentowane do zawodu. Talent, jako zespół pewnych dyspozycji wrodzonych, nigdy nie jest na tyle gotowy, żeby wystarczał do osiągnięcia mistrzostwa zawodowego bez specjalnych starań ze strony danej osoby.

Właściwie wrodzone dyspozycje to tylko pewna możliwość stania się mistrzem, ale do jej przekształcenia w rzeczywistość niezbędne są własne starania, częstokroć bardzo intensywne.

Wobec tego można powiedzieć, że każdy rzeczywisty mistrz nauczycielski sam jest twórcą swojego talentu zawodowego. Natura stwarza zadatki, ale kulturę zawodową zdobywa się samemu na drodze świadomego i planowego samorozwoju .

5. Komunikowanie się nauczyciel - uczeń

Zadaniem współczesnej szkoły jest wspieranie, wspomaganie i stymulo -

wanie wszechstronnego rozwoju uczniów, wdrażanie ich do twórczego

i rozumnego działania oraz do samokształcenia. Do właściwego funkcjonowania szkoły, umożliwiającego realizację stojących przed nią zadań konieczne jest efektywne komunikowanie się osób biorących udział w procesie edukacyjnym.

Mówiąc o efektywnym komunikowaniu się uczestników komunikacji, mamy na myśli takie porozumienie się nauczycieli i uczniów, które respektuje zasadę podmiotowego i partnerskiego traktowania siebie nawzajem.

Orientacja na komunikację stanowi w edukacji sprawę bardzo istotną również dlatego, że obecna cywilizacja wymaga od młodego pokolenia posiadania dobrze rozwiniętych kompetencji komunikacyjnych, kooperacji społecznej oraz umiejętności rozwiązywania problemów i konfliktów na drodze demokratycznych negocjacji.2 Aby mogło sprostać tym wymaganiom, należy od najwcześniejszego okresu uczyć młodzież sposobów skutecznego komunikowania się, prezentacji własnego punktu widzenia, argumentowania i obrony własnego zdania oraz rozwijać gotowość wysłuchania innych ludzi i brania pod uwagę ich poglądów.3

Proces edukacyjny jest niemożliwy bez komunikowania się jego uczestników. Każda sytuacja edukacyjna realizowana w ramach określonej interakcji społecznej związana jest z wyrażaniem, nadawaniem, interpretowaniem i przetwarzaniem znaczeń. Jakość procesów porozumiewania się ma związek z efektywnością działań edukacyjnych. Można nawet powiedzieć, że sedno edukacji polega na dialogu między uczestnikami procesu kształcenia, a więc głównie między nauczycielem, a uczniem. Aby dialog ten przebiegał prawidłowo i był efektywny, nauczyciel powinien posiadać kompetencje komunikacyjne.4

Porozumiewanie się nauczyciela z uczniem, jest modelem do kształtowania się u uczniów standardów interakcji z otoczeniem społecznym, rozwiązywania sporów, rozwijania umiejętności kontaktów, argumentacji i innych form relacji międzyludzkich.

Chcąc nadać porozumiewaniu uczestników procesu edukacyjnego cechy bardziej autentycznych i szczerych kontaktów, nie powinno się pozostawiać wzajemnego ich komunikowania w zamkniętym kręgu treści i zachowań narzuconych przez sztywne schematy czynności nauczyciela i uczniów.

Komunikowanie powinno przyjąć formę „ spotkania ” między dwoma podmiotami, w której dzięki autentyczności i wzajemnej akceptacji dochodzi się do porozumienia.

Dobrą formą komunikacji jest umiejętne prowadzenie dialogu. J. Tarnowski uważa, iż „ (...) dialog to sposób komunikacji, w którym podmioty dążą do wzajemnego zrozumienia, zbliżenia się i współdziałania.5

Dialog przybiera najczęściej postać rozmowy, w toku której osiągnięcie porozumienia ma zasadnicze znaczenie.

Konstruktywnym atrybutem dialogu jest wzajemne otwarcie się młodzieży i nauczycieli na przekazywanie szczerych informacji o odczuciach, przeżyciach i myślach, dotyczących siebie i innych osób.

Z wnikliwych analiz J. Szczepańskiego nad funkcjonowaniem i uwarun- kowaniami oświaty wynika, że akceptacja dialogu w wychowaniu wymaga odejścia od analizowania procesu wychowawczego wyłącznie w wymiarze działań nauczycieli i uwzględnienia w tych rozważaniach także działalności uczniów jako podmiotów świadomych, zdolnych nie tylko do odbioru treści i pracy nauczycieli, ale także do aktywności własnej, która dotychczas jest w pedagogice w niedostatecznym stopniu uwzględniana w analizach.1

Otwartość na wzajemne komunikowanie się w życiu szkolnym uzależniona jest od wielu czynników. W grupie czynników wewnątrzszkolnych dialog zależy w dużej mierze od wiedzy i doświadczeń nauczycieli, ich cech osobowościowych i postaw, wzajemnych nastawień emocjonalnych, a także sukcesów i porażek w nauce i nieformalnym życiu szkolnym młodzieży. Wśród czynników pozaszkolnych, zdaniem L. Grzesiuk i E. Trzebińskiej, istotny wpływ na komunikację mają wcześniejsze doświadczenia z osobami znaczącymi, szczególnie możliwość otwartej komunikacji lub jej brak w rodzinie.2

Ważna dla otwartości jest również wiedza, jakie treści, myśli, uczucia, pragnienia czy działania mogą w społeczeństwie stać się tematem otwartych rozmów, jakie zaś stanowią tabu. Inny, ważny obszar mający znaczenie w realizacji dialogu stanowią przekonania dotyczące ludzi, ich zamiarów, zasad postępowania i postaw. Człowiek przekonany, że ludzie są wobec niego nastawieni obojętnie, nieżyczliwie lub wrogo, nie darzy ich zaufaniem i nie decyduje się na wtajemniczenie innych we własne sprawy.1

Najistotniejszymi czynnikami blokującymi otwartą komunikację w relacji uczeń-nauczyciel według M. Gałasia są: silne uczucie negatywne przeżywane przez młodzież, a powodowane obawą przed przykrymi konsekwencjami i nie przewidywanymi zachowaniami nauczycieli.3 Istotnymi czynnikami według tego samego autora, zniechęcającymi do rozmowy, są również: brak zaufania do nauczycieli, nietolerancja, niezrozumienie uczniów, nadmierna krytyka, nieuczciwość, obojętność, zakłamanie i nadużywanie władzy przez nauczycieli. Gałaś stwierdza również, iż znacznie mniejszy odsetek uczniów dostrzega trudności w nawiązywaniu dialogu z nauczycielem o własnych cechach i postawach (nieśmiałość, skrępowanie), lub stwierdza, że nie chce podejmować rozmów z nauczycielami ze względu na intymność i delikatność spraw prywatnych.4

Uznając prawo i potrzebę młodzieży do prywatności nie można jednak lekceważyć czynników ograniczających szczerość wyrażania własnych myśli. Zamykanie się uczniów w kręgu własnych spraw może prowadzić to zawężonego rozumienia i przeżywania świata, obwiniania za zło dziejące się w szkole wyłącznie nauczycieli i niedostrzeganie cech negatywnych u siebie.

Z drugiej strony brak lub skromny zasób informacji od młodzieży może utrudniać nauczycielom doskonalenie własnego działania i udzielania pomocy uczniom w ich problemach. Obok merytorycznej, metodycznej i pedagogicznej wiedzy, każdego wychowawcę i nauczyciela powinna cechować duża znajomość psychiki młodzieży, przy pomocy której odczuwa, reaguje, poznaje i potrafi opanować trudne sytuacje wychowawcze w klasie. Praca pedagogiczna nauczyciela wymaga od niego dużej znajomości w zakresie socjologii

i psychologii. Powinien wykorzystywać swoją wiedzę zarówno tę teoretyczną, jak i nabytą w toku swojej pracy. Dobra komunikacja w relacji nauczyciel-uczeń jest bardzo ważna, gdyż od tego zależy edukacja młodego pokolenia.

  1. ZAŁOŻENIA METODOLOGICZNE BADAŃ WŁASNYCH

  1. Cele i problemy badawcze

Dotychczasowa historia nauki potwierdza, że postęp w poznawaniu rzeczywistości jest możliwy jedynie dzięki uzmysłowieniu sobie celowości i znaczenia prowadzenia studiów analitycznych.

J. Such proponuje rozgraniczenie celów badań naukowych na zewnętrzne i wewnętrzne. ,,Cele zewnętrzne wynikają z funkcji, jakie pełni nauka w społeczeństwie, w życiu ludzi (…). Cele wewnętrzne- to cele, jakie sobie uczony stawia bezpośrednio w swej pracy badawczej, cele czysto poznawcze”.

U W. Zaczyńskiego: ,, cel badań to określenie tego, do czego zmierza badacz, co pragnie osiągnąć w swoim działaniu”. Ponadto uważa on, że cel badań musi legitymować się konkretnością, jasnością i realnością.

J.Brzeziński twierdzi natomiast, że ,, cele badań są po to, aby badacz opisując rzeczywistość mógł wyjaśniać, przewidywać nowe strony”.

Zdaniem T. Pilcha, zasadniczym celem poznania naukowego ,,jest zdobycie wiedzy maksymalnie ścisłej, maksymalnie pewnej, maksymalnie ogólnej, maksymalnie prostej, o maksymalnej zawartości informacji, takie dopiero poznanie prowadzi do wyższych form funkcjonowania wiedzy, a są nimi prawa nauki i prawidłowości”.

Oprócz wyznaczenia sobie celów, istotnym warunkiem podejmowania wszelkich badań naukowych jest uświadomienie sobie przez badacza problemów oraz zakresu planowanych i podejmowanych przedsięwzięć badawczych. Może to być opisywanie rzeczywistości, aby wyjaśnić i przewidzieć nowe zjawiska, ale chyba ważniejszym jest cel praktyczny umożliwiający człowiekowi jak najefektywniejsze działanie.

Francuski uczony G.Bechelarde powiada- ,,Nie ma nauki bez wyrażnie postawionego pytania”- i w ten sposób dochodzimy do pytań dotyczących właściwości otaczających nas zjawisk i faktów, a także zachodzących pomiędzy nimi zależności.

Należy w tym miejscu zapytać: czy każde postawione pytanie jest problemem badawczym? Według S. Nowaka jedna z kategorii pytań to pytania o zmienne tj. ,,o wartości zmiennych charakteryzujące zjawiska lub przedmioty” , a druga to pytania o wzajemne relacje pomiędzy zmiennymi, czyli o to ,,czy zachodzą relacje łączące zmienne naszego badania”.

J. Pieter za problem badawczy uznaje ,,swoiste pytanie, określające jakość i rozmiar pewnej niewiedzy oraz cel i granicę pracy naukowej”.

T. Pilch uważa natomiast, że ,,problemy badawcze muszą wyczerpać zakres naszej niewiedzy zawarty w temacie badań. Określają one zakres naszych wątpliwości, tym samym określają terem badawczych poszukiwań”.

W świetle definicji W. Zaczyńskiego - ,,problemy badawcze są przyporządkowane obranemu tematowi badań i oznaczonym celom. Określa się tyle problemów, ile jest koniecznych dla wyczerpania tematu pracy”.

Pytanie formułujące problem badawczy nie jest jedynie prostym werbalnym zabiegiem. Musi ono bowiem spełniać kilka warunków polegających na rozbiciu interesującego nas tematu na zagadnienia. Po pierwsze muszą wyczerpać zakres naszej niewiedzy i zdefiniować nasze wątpliwości. Po drugie pytania powinny zawierać w sobie generalne zależności pomiędzy wszystkimi zmiennymi, co pozwoli ustaić zakres zjawisk stanowiący przedmiot naszych dociekań. Trzecim warunkiem poprawności problemu badawczego jest jego roztrzygalność emipryczna oraz wartość praktyczna.

  1. Zastosowana w pracy metoda badawcza.

Wśród socjologów i pedagogów brak jest zgodności w określeniu, czym jest metoda badawcza, a czym technika badawcza. Bywa i tak, że terminy te używane są wzajemnie. Słowo ,,metoda” wywodzące się z języka greckiego oznacza ,,zespół celowych czynności i środków, w szczególności prowadzących do wykonania określonego zadania lub rozwiązania danego problemu”.

T. Pilch natomiast uważa że: ,,Jest to pewnego rodzaju charakter działania, jaki podejmujemy dla zdobycia interesujących nas danych”. W dalszej części pracy przyjąłem właśnie tą definicję. Innym sposobem wyjaśnienia pojęcia ,,metoda” jest rozwiązanie proponowane przez A.Kamińskiego, który uważa, że ,,metoda badań to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badacza zmierzającego do wyjaśnienia określonego problemu naukowego”.

S.Nowak metody badawcze uznaje za ,,pewne typowe i powtarzalne sposoby zbierania i analizy interpretacji danych empirycznych służących do uzyskania maksymalnie zasadnych odpowiedzi na pytania problematyki badawczej”., a M.Łobocki w odniesieniu do badań pedagogicznych pisze -,,metody są z reguły pewnym ogólnym systemem reguł dotyczących organizowania określonej działalności badawczej, tj. szeregu operacji poznawczych i praktycznych, kolejności ich zastosowania, jak również specjalnych środków i działań, skierowanych z góry na założony cel badawczy”.

Wśród metod badawczych zwykle wyróżniane są między innymi:

1)eksperyment pedagogiczny,

2)monografia pedagogiczna,

3)metody sondażu diagnostycznego.

W mojej pracy zastosowałam metodę kwestionariusza ankiety. Uznałam bowiem, że jest to najlepszy sposób rozwiązania postawionego problemu badawczego.

Wykorzystanie odpowiedniej metody badawczej wymaga zastosowania odpowiedniej techniki dla uzyskania w miarę obiektywnych wyników nadających się póżniej do interpretacji jakościowej.

Według A. Kamińskiego techniki badawcze to ,,czynniki praktyczne, regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzonych informacji, opinii i faktów”

3. Narzędzie badawcze i jego opis.

Wybór narzędzia badawczego jest zwykle przez wybór techniki.

Za narzędzia badawcze Z. Skorny uważa ”środek pomocniczy wykorzystywany przy rozwiązywaniu podjętego problemu”, a R. Wroczyński uznae je za „środki” dla restauracji i uściślenia zaobserwowanych faktów.

T. plich w swojej monografii zwraca uwagę, że narzędzie badawcze ”buduje się dla poznania określonej konkretnej sytuacji, zjawiska czy problemu”.

W ujęciu W. Zaczyńskiego narzędzie badawcze stanowią „wszystkie materialne środki pomocnicze badań”. Autor ten wyróżnia tu:

- arkusz obserwacji

- kwestionariusz wywiadu

- kwestionariusz ankiety

W moich badaniach posłużyłam się ułożonym kwestionariuszem ankiety, do którego policjanci z Powiatowej Komendy Policji w Świdnicy samodzielnie wpisywali odpowiedzi.

Kwestionariusz ankiety wykorzystywany do badań dla potrzeb napisania pracy składa się z dwuch części. W pierwszej części znalazły się pytania o ocenę stanu wychowania, działalność instytucji wychowawczych, objawy stanu wychowania itp. W drugiej części kwestionariusza pytania dotyczyły danych o respondencie.

Wzór kwestionariusza wykorzystywanego w badaniach przedstawiono w aneksie w postaci załącznika nr 1.

4. Organizacja i przebieg badań

Ankiety zostały wypełnione w Komendzie Powiatowej Policji w Świdnicy po uprzedniej zgodzie Komendanta. Rozniosłam ankiety po wszystkich „pionach” tzn. sekcji dochodzeniowo-śledzczej, sekcji ds. kryminalnych, sekcji do walki z przestepczością gospodarczą, prewencji oraz do policjantów z drogówki.

Po upływie ok. dwóch tygodni odeb5rałam wypełnione kwestionariusze oraz przeprowadziłam rozmowy z kilkoma funkcjonariuszami na temat stanu wychowania w Polsce.

III. PODSUMOWANIE I OPRACOWANIE PRZEPROWADZONYCH ANKIET.

  1. Charakterystyka pracy policjanta

Do badań naukowych o problematyce społecznej wybierana jest zwykle określona grupa osób zwana populacją. W przypadku prowadzenia badań do pracy wyróżniłem trzydziesto osobową grupę badanych.

Policjanci są mianowanymi pracownikami Resortu Spraw Wewnętrznych i Administracji. Podstawą mianowania kandydata jest dobrowolne zgłoszenie się do służby. Po upływie trzech lat służby przygotowawczej funkcjonariusz jest mianowany na stałe.

Okres słuzby przygotowawczej ma na celu przysposonienie funkcjonariusza do służby i sprawdzenie jego umiejętności. Okres ten może być skrócony w przypadku posiadania szczególnych kwalifikacji do wykonania zadań na powierzonym stanowisku. Funkcjonariusze służą w różnych jednostkach Policji na terenie całego kraju.

Zawiązanie stosunku służbowego naqkłada na funkcjonariusza szereg obowiązków wykonywanych w codziennej służbie. Obowiązki wynikające ze stosunkun słuzbowego są obowiązkami prawnymi okreslonymi ustawą o stosunku służbowym, która określa obowiązki każdego funkcjonariusza, Należą do nich:

Efektem pracy policjanta jest bezpieczeństwo, ład, porządek publiczny w rejonie służbowym.

Słuzba policjanta wymaga działania w grupie, łatwości nawiązywania kontaktów z ludźmi, działania w sytuacjach trudnych i pod wpływem stresu i umiejetności oddziaływania na innych ludzi.

Istotne są cech psychiczne poptrzebne do wykonywania tego zawodu

( zainteresowania, temerament, zdolności intelektualne, zdolności specjalne). Zawód policjanta jest zawodem wymagajacym kontaktów z ludxmi znajdujacymi się w trudnych sytuacjach, w sytuacjach monfliktów rodzinnych, pomocy osobom pokrzywdzonym, ofiarom przestepstw, czynności w stosunku do podejrzanych i przestępców. Wymaga to od policjanta dużego opanowania, wrazliwości na krzywdę ludzką, umiejetności niesienia pomocy, negocjacji w sytuacjach konfliktowych, poszanowania ludzkiej godności.

Jest to słuzba wykonywana często w warunkach narażenia zycia i zdrowia, wymagająca podejmowania szybkich, trafnych decyzji w trudnych sytuacjach. Konieczna jkest umiejetnośc pracy w zespole, jak i umiejetność współpracy przełożonych z podwładnymi. Prawidłowe wyklonywanie obowiązków wymaga od policjanta bardzo dobrej znajomości aktualnie obowiązujących przepisów prawnych, resortowych i administracyjnych.

Przeciwskazaniami do wykonywania tego zawodu jest nadpobudliwośc, nieumiejetność pracy w zespole, wady wymowy, słuchu, wzroku, odrażający wygląd zewnętrzny, przebyte choroby powodujące osłabienie sprawności i wydolności fizycznej, mała odporność na stres, nieumiejętność podporządkowania się dyscyplinie, samowolność.

  1. Dane respondentów.

Przeważająca część ankietowanych to mężczyźni, którzy stanowili ??????/// badanych. Kobiety były reprezentowane przez????/%. Co odzwierciedla, iż w tej grupie społecznej w dalszym ciągu jest mało stanowisk zajmowanych przez kobiety.

Średnia wieku to dla mężczyzn????????//, dla kobiet???????//. Policjanci w Polsce posiadają najczęściej średnie wykształcenie i posiadają rodziny.

  1. Opinie respondentów na stan wychowania w Polsce.

IV. WNIOSKI

Wychowanie to szczególny rodzaj ludzkiej działalności, który polega na zamierzonym wywołaniu określonych zmian w osobowości człowieka .

Proces nauczania człowieka jest bardzo żmudny i długotrwały. Zapewnienie powodzenia każdemu dziecku, rozwinięcie w pełni jego osobowości, wymaga od rodziców i wychowawców nie tylko zaangażowania, wiedzy i umiejętności, ale także podjęcia wspólnych działań.

Problemy z wychowaniem młodego pokolenia narastają w Polsce od wielu lat, ale najpierw nie wolno było o tym mówić, a potem długo jeszcze nie umieliśmy publicznie o tym rozmawiać. W efekcie w ostatnich latach dyskusjom o wychowaniu ton nadawali ludzie lansujący odwróconą perspektywę, w której najważniejsze były pytania - czego dorosłym nie wolno i na czym polegają ich winy, a nie czego i jak należy wymagać od dziecka. W odwróconej perspektywie mówi się dużo o prawach dziecka, ale zapomina się o jego obowiązkach, akcentuje się znaczenie indywidualności i wolności, a przemilcza się kwestie służby i odpowiedzialności.

Prawdziwe wychowanie z natury rzeczy jest skierowane ku wartościom i dlatego zagubienie przez społeczeństwo wartości musi rodzić kryzys wychowania. Na początku trzeba więc z całą mocą stwierdzić, że to narastający w Polsce chaos w sferze wartości stanowi główne źródło problemów z wychowaniem. Chaos w sferze wartości wyciska swoje destrukcyjne piętno na naszym życiu publicznym, zdaje się dominować w sferze polityki i mediów, coraz bardziej widoczny jest także w ustawodawstwie. W kręgach tzw. elit relatywizm moralny wydaje się stanowić dzisiaj powszechnie przyjętą normę postępowania. Podważone zostało przekonanie o fundamentalnym znaczeniu prawdy w działalności publicznej, a nawet w indywidualnych relacjach międzyludzkich. Pociąga to za sobą rosnącą dezorientację społeczeństwa w zakresie podstawowych wartości, na których powinno być oparte nasze życie społeczne. Zjawisko to jest w dużej mierze zewnętrzne wobec rodziny i szkoły, czyli dwóch najważniejszych instytucji wychowania, jednakże wywiera przemożny wpływ na ich funkcjonowanie. Dlatego poważny namysł nad wspólnym kierunkiem wychowania potrzebny jest dziś nie tylko rodzicom i nauczycielom, ale całemu społeczeństwu. Troska o właściwy kształt wychowania jest szczególnym zadaniem rodziców, w tym zwłaszcza ojców, oraz stanu nauczycielskiego, jednakże równocześnie odpowiedzialność za to wychowanie jest wspólna i ponoszą ją wszyscy, przede wszystkim osoby publiczne, czyli politycy, ale także duchowni, uczeni, dziennikarze, artyści i ludzie sportu.

Jan Paweł II, Przemówienie w UNESCO , 02.06.1980r.

T. Mróż, M. Siwińska, Proces kształcenia, TMMS, Zielona Góra 2004, s.8

J. M. Bochenski 1986, s.46

H. Rowid 1930, s.225

J. Maritain, Wolność w nowoczensnym świecie, Londyn 1935, s.31

T.Mądrzycki:Osobowość jako system tworzący i realizujący plany , Gdańsk 1996, s. 65.

K.Obuchowski: Człowiek intencjonalny , Warszawa 1993, s. 72.

Ankieta Szkoła w oczach ucznia, Materiały Niezależnego Centrum Edukacyjnego Społ. Tow.Ośw.Szczecin 95

K.Jaspers: Uwagi o wychowaniu , (w:) ZNAK,nr 460, s. 88-89.

Biblioteczka Reformy , nr 1 , s. 6 i 25

Z.Radwan:Co dalej z nauczycielskimi umiejętnościami, w:Dyrektor Szkoły,1999 nr 4, s. 9i10.

B.Niemierko,Kodeks etyczny oceniania szkolnego, w: Tarnowski Biuletyn Oświatowy 1997,nr 5 s.18-19

Z materiałów na temat reformy rozpowszechnianych w szkołach przez WOM we Wrocławiu.

Kowalska G. : „Kompetencje nauczyciela warunkujące efektywną komunikację interpersonalną w procesie edukacyjnym”; (w:) „Edukacja” 2000/3 s. 32 i n.

tamże .

3 Filas A. , Janecki S. , Szczęsny J. : „ Jak nastolatki uczą się przemocy "; ( w:) „ Wprost ” 1997/18.

4 Szybisz M.: „O potrzebie komunikacyjnego pojmowania edukacji”; (w:) Dudziakowa M. (red.) ; „Nauczyciel-uczeń, między przemocą a dialogiem; obszary napięć i typy interakcji.” Kraków 1996

5 Tarnowski J. : „ Pedagogika dialogu ” ; ( w:) B. Śliwerski (red.) „Edukacja alternatywna. Dylematy teorii i praktyki ”, Kraków 1992, s.148 .

1 Szczepański J. : „ Społeczne uwarunkowania rozwoju oświaty ”; Warszawa 1989, s. 29

2 Grzesiuk L., Trzebińska E. : „ Jak ludzie porozumiewają się ”; Warszawa 1978, s.78 i n.

1 Grzesiuk L., Trzebińska E. : „ Jak ludzie porozumiewają się ”; Warszawa 1978, s.78 - 81.

3 Gałaś M. : „Młodzież o porozumiewaniu się z nauczycielami”; (w:) „Problemy opiekuńczo-wychowawcze” 1993/8, s.336

4 tamże.

J. Słuch. Wstęp do metodologii ogólnej nauk. PWN. Warszawa 1995, s.17

W. Zaczyński. Praca badawcza nauczyciela. WSiP. Warszawa 1995, s.45

J. Brzeziński. Elementy matodologii badań psychologicznych. PWN. Warszawa 1978, s.6

T. Plich. Zasady badań pedagogicznych. Wyd. „Żżak”. Warszawa 1995, s.7-8

S. Nowak. Metodologia badań społecznych. PWN. Warszawa1985,s.34

J. Pieter. Ogólna metodologia pracy naukowej. Zakład narodowy im. Ossolińskich. Wrocław 1967, s.67

T. Plich. Zasady badań pedagogicznych. Wyd. „Żak”. Warszawa 1995, s.65

W. Zaczyński. Praca badawcza nauczyciela. W S i P . Warszawa 1995, s.45

Encyklopedia Powszechna. Tom III. PWN. Warszawa 1985, s.65

T. Plich Metodologia pedagogicznych badań środowiskowych. Zakład narodowy im. Ossolińskich. Wrocław 1971, s.79

A. Kamiński. Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice. Studia Pedagogiczne. T. XIX> Wrocław 1970, s. 37

S. Nowak. Metodologia badań społecznych. PWN. Warszawa1985,s.46

M. Łobocki. Metody badań pedagogicznych. PWN. Warszawa 1984, s.115

A. Kamiński. Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice. Wyd. Uniwersyteckie. Wrocław 1970, s. 37

Z. Skorny. Prace magisterskie z psychologii i pedagogiki. Wyd. „Żak”. Warszawa 1984, s.95

R. Wroczyński. Pedagogika społeczna. PWN. Warszawa 1985, s. 120

T plich. Zasady badań pedagogicznych. Ossolineum. Wrocław. 1977, s. 156

W Zaczyński. Praca badawcza nauczyciela. W S i P. Warszawa 1995, s. 45

3


Wyszukiwarka