BRAMMER; ROZDZIAŁ 8
UMIEJĘTNOŚCI POWODOWANIA POZYTYWNYCH DZIAŁAŃ I ZMIANY.
- Ludzie zwracają się o pomoc głownie dlatego, że są niezadowoleni z pewnego aspektu swego zachowania.
- Każda pomoc ma w zasadzie na celu osiągnięcie wyników w postaci pewnego rodzaju działań.
Jeśli dotyczy ona pewnych konkretnych działań to proces taki określany jest zazwyczaj nazwą modyfikacji zachowania.
- Zmiana dotyczy nie tylko działań obserwowalnych lecz także zachowań ukrytych lub wewnętrznych (co osoba myśli o samym sobie, co czuje w stosunku do innych ludzi, jak postrzega otaczający ja świat)
Takie wewnętrzne stany odczytujemy z wypowiedzi słownych wspomaganych, jak też obserwujemy zachowania, które mogłyby zweryfikować wypowiedź.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ
- Pomagający bierze na siebie znaczną część odpowiedzialności za osiągnięcie konkretnych behawioralnych wyników procesu pomagania; poszukuje dowodów na to iż wspomagany osiąga cele, określone w początkowym stadium procesu pomagania.
ale też i
- Wspomagany bierze szeroki udział zarówno w ustalaniu celów jak i ocenie ich wykonania, co nazywamy programowaniem działań w warunkach odpowiedzialności.
POZYTYWNE DZIAŁANIA- 2 TYPY PROCESÓW:
1. Zespół procesów i umiejętności rozwiązywania problemów i podejmowania decyzji
2. Zespół umiejętności ukierunkowany na wywoływanie pewnych konkretnych zachowań- raczej nabywanie nowych umiejętności, a nie usuwania niedostatków.
Pomagający podejmuje rolę nauczyciela umiejętności rozwiązywania problemów, zmiany zachowania i osiągania wyższych poziomów funkcjonowania.
[Metody zmiany zachowania- wzbudzają dużo kontrowersji, niekiedy są całkowicie odrzucane, są one poważnym narzędziem zmiany zachowania i mogą być nadużywane przez osoby pozbawione skrupułów, mogą one w różnorodny sposób zwiększać zakres wolności wspomaganego, rozszerzając zbiór możliwych do wybrania reakcji - wszystko zależy od tego czy metody te stosowane są w sposób etyczny czy nieetyczny]
BEHAWIORALNE PODEJŚCIE DO POMAGANIA
Charakterystyka.
- koncentracja na zmianach konkretnych zachowań osób wspomaganych.
- stosowanie metod ukierunkowanych na działanie, charakteryzujących się obiektywnym, empirycznym podejściem do celów osoby wspomaganej i do zmian otoczenia.
Główne cechy charakterystyczne poradnictwa behawioralnego:
szczegółowa ocena zachowań wspomaganego oraz warunków, które powodują to zachowanie.
uzgadnianie dokładnych celów w zakresie nowych zachowań.
stosowanie głównie opisanych niżej umiejętności zmiany, choć korzystanie również ze wszystkich umiejętności pomagania.
ocena wyników w stosunku do zamierzeń.
wykorzystywanie informacji zwrotnych do doskonalenia procesu.
Osoby pomagające ukierunkowane behawioralnie zajmują się aktualnym zachowaniem wspomaganego i złożonym otoczeniem, w którym dzieje się to zachowanie.
Poświęcają minimalna uwagę cechom i problemom psychologicznym wspomaganego.
Założenia.
Zachowanie - rezultat interakcji między zewnętrznymi czynnikami otoczenia a wewnętrznymi czynnikami dziedziczności.
-Utrwalone reakcje są wynikiem uczenia się na drodze naśladowania przy obecności nagradzania.
-Zachowanie jest modyfikowane też przez procesy myślowe, nie jest więc automatyczną odpowiedzią na otoczenie, udzielające nagród.
-Uczenie się zachowań społecznych jest funkcja interakcji pomiędzy wczesnymi wzorcami zachowania danej osoby a warunkami otoczenia społecznego.
-Otoczenie ma głęboki wpływ na zachowanie ludzi, jednak niekiedy ich zachowanie również zmienia w znacznym stopniu otoczenie społeczne.
-Teoria społecznego uczenia się - Bandura- główna podstawa pojęciowa dla metod pomagania ukierunkowanych na działanie.
! Zastosowanie metod zmiany zachowania opiera się na założeniu, że wspomagany zwraca się po fachową pomoc pragnąc zmiany pewnego konkretnego zachowania i nie poszukuje psychicznego wsparcia w przyjaznej relacji, ani nie pragnie zająć się swym systemem wartości.
Implikacje.
- pomagający i wspomagany wspólnie usiłują ustalić cele, znaleźć rozwiązania i układać plany.
- konkretność- przez mówienie ze wspomaganym w bardzo konkretny sposób, o konkretnych wynikach usuwamy z procesu pomagania wszelką niejasność i mistycyzm.
- mimo wszystko spore znaczenie ma odnoszenie się z ciepłem, empatią i szczerością do wspomaganego- osoby pomagające o nastawieniu behawioralnym, posiadający powyższe cechy osiągali dużo lepsze rezultaty w wytwarzaniu u wspomaganych reakcji, niż Ci, którzy tych cech nie posiadali.
Problemy i cele.
Pomagający rozpoczyna podobnie jak w innych stylach pomagania od wysłuchania po to, by zrozumieć.
Usiłuje zakomunikować co zrozumiał i często wspomagany dzięki temu może poczuć zrozumienie i komfort psychiczny.
Wspomagający gromadzi informacje o różnych szczegółach życia wspomaganego (jak widzi on siebie i innych czego pragnie…)
Pomagający i wspomagany wspólnie opisują jak działa on obecnie i jak chciałby działać!
W ten sposób zostają sformułowane cele, w kierunku których wspomagany ma zmierzać, otrzymując od wspomaganego pewną pomoc, w formie sugestii co do metod postępowania.
KRYTERIA JAKIE MUSZĄ SPEŁNIAC CELE (WG KRUMBOLTZA):
są pożądane przez wspomaganego i do niego dostosowane.
(muszą zostać sformułowane w unikalnym i konkretnym języku osoby wspomaganej)
pomagający chce pomóc mu w pracy nad osiągnięciem tych celów.
(cele osoby wspomaganej musza pozostawać w zgodzie z etycznymi prawnymi i kompetencyjnymi wymaganiami pomagającego)
osiągnięcie celu jest obserwowalne i poddaje się ocenie.
Trudności w ustalaniu celów.
Przetwarzanie problemów wspomaganego na konkretne cele o obserwowalnych rezultatach stwarza największe trudności w procesie pomagania nastawionym na działania.
Problemy:
Ustalić kto jest osoba wspomaganą (np. gdy rodzic kieruje dziecko do poradni- z definicji
wspomaganym jest ten kto przychodzi z problemem do pomagającego)
Wspomagani wyrażają swoje problemy jako uczucia (np. `jestem sfrustrowany')
Należy zapytać `co mógłby zrobić by tak się nie czuć? - opiera się to na założeniu, że wspomagany powinien podjąć jakieś działanie przeciwstawne wyrażonym uczuciom po to by otrzymać reakcje jakiej oczekuje.
Osoby o wysokich aspiracjach, stawiające sobie nierealistyczne wymagania, nieustannie przyrównujące
się do innych ludzi.
Pomoc w takich sytuacjach polega głównie na odbiorze dokładnej informacji na temat uczuć, planowaniu realistycznie zakrojonych osiągnięć oraz akceptowaniu prawdziwości frustracji i rozczarowania.
Brak celu i nieznajomość własnych potrzeb osoby wspomaganej.
Osoby takie musza uświadomić sobie, że wartości i celów się nie odkrywa, lecz tworzy się je dla samego siebie. Najlepszą forma pomocy to zachęcenie do konstruowania celów dla ich własnego życia lub adaptowanie celów innych grup i w ten sposób nadanie celu ich istnieniu.
Pożądane cele mogą być nieodpowiednie lub niejasne.
Można zaoferować osobie swoją opinię, jako dodatkowe informacje, które mógłby wziąć pod uwagę. „Najlepiej jeśli osoba wspomagana podzieli ta opinię”…
Konflikt wyboru.
Ogólna strategii pomagania polega na zdecydowaniu czy wspomagany powinien wyuczyć się umiejętności rozwiązywania problemów czy tez powinien przebadać pełny zakres alternatywnych możliwości, W każdym przypadku pomagający musi postawić wspomaganego przed koniecznością sprecyzowania celów, takich jak eksploracja wszystkich możliwych konsekwencji każdego z wariantów wyboru.
Brak prawdziwego problemu, chęć rozmowy- nie potrzebuje celu w postaci działań.
Pomagający musi zadecydować czy chce przeznaczyć czas na tego typu relację.
Czynności następujące po ustaleniu celów.
Podstawowe cechy charakterystyczne procesu pomagania ukierunkowanego na działanie:
Pomagający wykorzystuje swe umiejętności wysłuchiwania i odzwierciedlania do odkrycia głównych problemów i dokonania oceny sytuacji wspomaganego.
Pomagający pomaga wspomaganemu sformułować problemy w kategoriach behawioralnych, jako cele, które należy osiągnąć.
Pomagający i wspomagany uzgadniają priorytety w zbiorze problemów, które maja być rozwiązane, a także uzgadniają jaki poziom wyników zostanie uznany za sukces.
Pomagający wykorzystuje pełny zakres swych umiejętności w pracy zmierzającej do osiągnięcia celów wspomaganego.
Wspomagany pokazuje, że jest świadomy konsekwencji każdego z alternatywnych działań.\
Proces podlega nieustannej obserwacji. Pomagający i wspomagany uzgadniają poglądy co do oceny postępu i w przypadku każdej zmiany strategii postępowania. Jeżeli wspomagany nie zmierza w kierunku wspólnie ustalonych celów- procedura korygująca.
Pomagający i wspomagany planują przejście od uczenia się umiejętności radzenia sobie do podejmowania i kontynuowania nowych zachowań w naturalnym otoczeniu wspomaganego, poza relacja pomagania.
Pomagający i wspomagany decydują, czy został osiągnięty podstawowy cel i cele cząstkowe oraz czy wspomagany nauczył się zasad i etapów procesu samodzielnego rozwiązywania problemów.
Cały proces pomagania podlega ocenia i zostaje przebadany w poszukiwaniu wskazówek, które można by zastosować w przyszłych relacjach pomagania.
Omówione podejście pasuje zarówno do rozwiązywania problemów jak i do zmieniania/ dodawania nowych konkretnych zachowań.
ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW I PODEJMOWANIE DECYZJI.
-bezpośrednie nauczanie procedury rozwiązywania problemów;
-symulacja z wykorzystaniem sztucznie stworzonych sytuacji lub gier przypominających prawdziwe sytuacje życiowe;
PROCES ROZWIAZYWANIA PROBLEMÓW:
Nawiązanie relacji i pozwolenie by wspomagany w nią wszedł. Wspomagany musi być zainteresowany przebiegiem procesu i musi wierzyć, że ma siłę potrzebną do podejmowania decyzji, które wywrą głęboki wpływ na ich życie.
Sformułowanie i sklasyfikowanie problemu, a także określenie celów. Krok ten jest szczególnym przypadkiem procesu ustalania celów, opisanego w poprzednim rozdziale.
Określenie i przebadanie możliwości alternatywnych w stosunku do rozwiązań najbardziej oczywistych.
Zbieranie dotyczących sprawy informacji.
Przebadanie implikacji zebranych danych oraz konsekwencji alternatywnych możliwości.
Sklasyfikowanie wartości leżących u podstaw osobistych wyborów. Wspomagany musi wiedzieć czego chce, a także musi znać kolejność według której wartościuje swe pragnienia.
Ponowne przejrzenie celów, alternatywy wyboru, stopnia ryzyka i konsekwencji.
Zdecydowanie się na jedną z alternatywnych możliwości i sformułowanie planu, czy ciągu działań zmierzających do urzeczywistnienia tej decyzji.
Dokonanie uogólnienia tego procesu na inne sytuacje życiowe.
Sprawdzanie przebiegu realizacji planu, dokonywanie okresowej jego ewaluacji w świetle nowych informacji czy zmian sytuacji.
UMIEJĘTNOŚCI POTRZEBNE PRZY ROZWIĄZYWANIU PROBLEMÓW.
-umiejętności identyfikacji problemów, ustalania celów, informowania, interpretowania, diagnozowania i posługiwania się sprzężeniem zwrotnym;
- analiza pola siły- przydatna w kroku 3- polega na porównywaniu wielkości osobowościowych i społecznych sił, popychających i odpychających wspomaganego do i od założonego celu;
ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW, W SKRÓCIE
Wciągnij wspomaganego.
Sformułuj problem, oceń okoliczności i określ ich cel.
Sformułuj i przebadaj alternatywy.
Zbierz informacje.
Przebadaj implikacje.
Sklasyfikuj wartości.
Zbadaj ponownie cele, alternatywy wyboru, ryzyko, konsekwencje.
Zdecyduj się na jedną z możliwości.
Uogólnij na inne sytuacje.
Oceń cały proces.
UMIEJĘTNOŚCI ZMIANY ZACHOWANIA.
MODELOWANIE
- metoda uczenia się poprzez doświadczenie zastępcze lub naśladowanie.
- poprzez modelowanie można dokonywać zmian w szerokiej klasie zachowań.
- wspomagani maja tendencję robienia tego co robią pomagający- pomagający, który modeluje (sobą) wyrażanie uczuć stwarza wspomaganemu jaśniejszy obraz tego, jakiego zachowania po nim się oczekuje. Wymaga się aby zachowanie wspomagającego było na wyższym poziomie funkcjonowania niż zachowanie wspomaganego.
- modelowanie jest najbardziej skuteczne gdy model charakteryzuje się odpowiednim statusem, poziomem kompetencji, wiedzą i znaczeniem. Modelowanie jest bardziej efektywne jeśli model posiada cechy podobne do osób wspomaganych.
-modelowanie może przebiegać przy użyciu filmów, nagrań lub na żywo.
OGÓLNE ZASADY MODELOWANIA.
Określ jakie cechy modelu byłyby najbardziej atrakcyjne dla wspomaganego.
Zdecyduj o celach modelowania.
Wybierz wiarygodne modele, podobne do wspomaganego pod względem wieku, płci.
Zdecyduj czy bardziej odpowiednie i praktyczne będzie modelowanie na żywo czy symulowane.
Zaprojektuj schemat modelowania, scenariusz lub scenkę z rolami.
Przeprowadź ćwiczenie modelujące.
Przedyskutuj reakcje wspomaganego w kategoriach uczuć, nowo nauczonych informacji, sugestii.
Zdaj sobie sprawę z tego, iż w sposób nieformalny modelujesz nieustannie zachowania wspomaganych.
NAGRADZANIE
-zachowania nagradzane maja tendencję do częstszego powtarzania się, a rolę czynnika nagradzającego (wzmocnienia) mogą odgrywać bardzo różnorodne zdarzenia.
Nagradzanie stosujemy po to by:
Przezwyciężyć niedostatki w zachowaniu (np. wspomaganego do planowania przyszłości)
Zmienić zachowania niepożądane (np. wyeliminować chroniczną skłonność do kradzieży)
Podtrzymać bierzące reakcje (np. zachęcać do wyrażania uczuć)
Zasady stosowania technik nagradzania:
Nagroda lub system premiowania musi powodować utrzymywanie się wysokiego poziomu działania przez długi czas (uczenie powinno być trwałe)
Nagroda powinna być uzależniona od obecności pożądanego zachowania.
Nagroda musi być dostatecznie silna i pojawiać się dostatecznie często.
Schemat wzmocnień- stosujemy bodźce (np. pochwały) ze stosowną siłą i częstością aż do momentu, gdy pożądane zachowanie zacznie przejawiać się z pożądaną siłą i częstością. Strategia rozpoczyna się od znalezienia odpowiedniego czynnika wzmacniającego o odpowiednim typie i sile.
Bardziej pożądanymi wzmocnieniami są wzmocnienia o charakterze społecznym niż nagrody konkretne.
Nagrody konkretne zdają się być na miejscu jeśli nie są używane do:
Kontrolowania innych.
Nagradzania czynności życia codziennego.
Likwidowania zachowań niepożądanych (np. dawanie lodów w nagrodę za to, że dziecko przestaje płakać)
Zastępowania nagród o charakterze wewnętrznym.
Wpływania na innych w sposób niekorzystny (np. faworyzowanie za pomocą nagród)
Wzmocnienia konkretne można zastosować do wywołania pożądanego zachowania lecz należy je wyeliminować możliwie jak najszybciej na rzecz nagród o bardziej osobistym, wewnętrznym charakterze.
Należy unikać zdań warunkowych, ponieważ implikują one wątpliwość co do ochoty lub zdolności danej osoby do wykonania pewnego zadania. Czyli zamiast powiedzieć `Jeśli nauczysz się listy tych słówek, będziesz mógł zjeść loda' mówimy `Kiedy nauczysz się listy…'
Chwalimy, nagradzamy działanie a nie osobę.
Wzmocnienia należy aplikować możliwie jak najszybciej po pojawieniu się pożądanego zachowania.
Jest sprawą etyki aby osoba wspomagana zrozumiała istotę metody nagradzania i wyraziła na nią zgodę.
Opisane powyżej metody można stosować w przypadku grupy, bazujemy na tych samych zasadach, tylko że na poziomie układu społecznego.
UZGADNIANIE
- metoda systematycznego aranżowani nagród tak, by prawdopodobieństwo właściwej reakcji rosło.
- rodzaj umowy ze wspomaganym, w której określa się konkretne zadania , jakie mają wykonać zarówno wspomagany, jak pomagający w zamian za konkretne nagrody- `ja robię coś konkretnego dla Ciebie, w zamian za to Ty robisz cos konkretnego dla mnie i w ten sposób możemy osiągnąć nasze wspólne cele'
- raczej jest to umowa ustna, spisywana tylko gdy istnieje wątpliwość co do zrozumienia natury umowy lub co do tego, ze wspomagani będą reagować odpowiedzialnym zachowaniem.
Formalne umowy zazwyczaj zawierają postanowienia co do:
przywilejów.
obowiązków.
premii i sankcji za wykonanie lub nie wykonanie uzgodnionych działań wchodzących w zakres obowiązków.
tego kto i jak będzie nadzorował umowę.
Do spraw, które należy określić przed zawarciem umowy należą:
określenie konkretnych zachowań, które są niewłaściwe.
określenie konkretnych pożądanych zachowań.
określenie warunków, które powodują i podtrzymują niewłaściwe zachowanie (co uruchamia dane zachowanie, co ta osoba wtedy robi i jaka jest nagroda za zrobienie tego)
zebranie danych o tym kiedy, kiedy niewłaściwe zachowanie występuje.
określenie warunków, które pobudzają właściwe zachowanie.
określenie czynników wzmacniających (nagród i schematu wzmacniania)
negocjowanie umowy ze wszystkimi zainteresowanymi osobami i sprawienie, by przystąpiły do niej na określony czas.
Umowy pomiędzy rodzicami a dziećmi, czy mężami a żonami:
nagrody powinny być udzielane w sposób liberalny, nawet po małym przybliżeniu się do pożądanego zachowania.
nagrody, w małych ilościach, powinny być dawane natychmiast po działaniu.
umowy powinny być dla wszystkich zainteresowanych zrozumiałe, uczciwe i rozsądne.
umowa powinna być sformułowana w kategoriach pozytywnych, a nie negatywnych.
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE UZGODNIEŃ:
KONKRETNOŚĆ- wspomagani wiedza czego się od nich oczekuje i jakie są konsekwencje wykonania lub nie wykonania uzgodnionych zadań- uczą się dzięki temu podejmować decyzję i brać odpowiedzialność za własne zachowanie.
BEZOSOBOWOŚĆ- wspomagany nie jest emocjonalnie zobowiązany do wykonania umówionego zadania, ani tez pomagający nie wiąże z zadaniem emocji.
WYKONALNOŚĆ- konkretne zachowanie musi leżeć w granicach repertuaru zachowań wspomaganego.
Zasady dotyczące techniki zawierania uzgodnień:
Uważaj uzgodnienie jako umowę pomiędzy Tobą a wspomaganym dotyczącą natury i zakresu Twoich obowiązków.
Zdecyduj, czy formalna umowa ułatwi stosowanie techniki wzmocnień w problemach zmiany zachowania, czy też wystarczy uzgodnienie nieformalne.
Sprecyzuj uzgodnienie na konkretny czas.
Upewnij się, czy wszystkie strony rozumieją uzgodnienie i czy zgadzają się na nie.
Zapewnij, by ktoś nadzorował umowę oraz zdecydował, kiedy ma się ona zakończyć.
WYGASZANIE ZACHOWAŃ
-umiejętność wygaszania zachowań jest ściśle związana z metodami wzmacniania, ponieważ zachowanie stopniowo słabnie i wreszcie zanika, jeżeli przerwie się jego nagradzanie.
CHARAKTERYSTYCZNE CECHY WYGASZANIA:
szybkość wygaszania jest różna, zależnie od stopnia regularności wzmacniania, wysiłku związanego z zachowaniem, postrzeganych zmian we wzorcu wzmacniania oraz dostępności reakcji alternatywnych.
zachowanie typu unikania można wygasić poprzez wyeliminowanie czynników stanowiących karę.
zachowanie nie ginie, lecz jest zastępowane innym, ponieważ może być szybko przywrócone gdy zmianie ulegnie schemat nagradzania.
zastosowanie wygaszania nie gwarantuje , że pojawią się bardziej pożądane wzorce zachowania.
Po wygaszeniu działania niepożądanego, należy zazwyczaj podjąć wysiłek w kierunku wywołania i nagradzania zachowania pożądanego. Najbardziej skuteczną metodą przeprowadzania zmian zachowania jest metoda kombinowanej strategii wygaszania niepożądanego zachowania jednocześnie z modelowaniem i wzmacnianiem zachowania pożądanego.
Metody wygaszania:
proste usuwanie czynnika wzmacniającego (np. nie słuchanie osoby nadmiernie gadatliwej)
stopniowe zmienianie zewnętrznego bodźca powodującego niepożądane zachowanie (np. eksponowanie osoby na budzącą jej lęk sytuację, zwiększanie natężenia tej sytuacji)
Implozja- wystawienie wspomaganego na zmasowane szkodliwe bodźce bez niszczących konsekwencji (np. oduczanie picia alkoholu poprzez skłonienie wspomaganego aby wypił go tak dużo aż poczuje się źle i zacznie go unikać…); proces ten jednak nie nadaje się do praktycznego zastosowania przez większość pomagających.
KONTROLA AWERSYJNA
- technika spokrewniona z użyciem wzmacniania i wygaszania, wiąże się z procesem usuwania niepożądanych zachowań poprzez zastosowanie `karania' lub bodźców `awersyjnych'.
Podstawowa zasada mówi, że karanie powoduje uwarunkowany lęk, który ma działanie wstrzymujące lub tłumiące.
- sterowanie awersyjne jest stosowane do redukowania trwałych reakcji, które mają charakter samo-wyzwalający się (np. nadmierne przejadanie się)
- aby były skuteczne metody awersyjne powinny być uzupełnione programem pozytywnego wzmacniania zachowań pożądanych,
- metody sterowania awersyjnego pozbawiają wspomaganych znacznej części przyjemności- stąd wspomagani muszą być niezwykle skłonni do współpracy i muszą intensywnie chcieć zmiany zachowania.
Zasady sterowania awersyjnego:
podaj bodziec stanowiący karę w chwili gdy, dana osoba angażuje się w niepożądane zachowanie.
wypracuj schemat pozytywnego wzmacniania nowych zachowań kiedy zachowanie szkodliwe zanikło.
uważaj na niepożądane efekty uboczne (narastanie lęku, negatywna postawa w stosunku do pomagającego)
ODCZULANIE
- metoda redukowania emocjonalnej reakcji na bodźce zagrażające lub nieprzyjemne poprzez wprowadzenie czynności nie związanej z reakcja lekową. Inaczej przewarunkowywanie.
- większość działań związanych z odczulaniem polega na wprowadzeniu poczucia odprężenia w wyimaginowanej obecności niepokoju (także gniewu, winy)
Procedura odczulania- kroki:
dyskutowanie warunków, w których pojawia się problem.
wyjaśnianie wspomaganemu samej metody i jej uzasadnienia.
trening w relaksacji.
konstruowanie tzw. hierarchii niepokoju.
przepracowywanie tej hierarchii
Kroki od 1 do 3 są związane z definiowaniem problemu i wywoływaniem relaksacji.
Krok 4 przebiega równolegle z treningiem relaksacji.
Hierarchia niepokoju to lista 12- 14 sytuacji wywołujących niepokój, a mających wspólny temat. Te które powodują najmniejszy niepokój umieszczane są na szczycie, a te które powodują największy na jej dole. Poszczególne pozycje w hierarchii powinny reprezentować prawdziwe doświadczenia życiowe danej osoby. Powinny być także w takim stopniu szczegółowe, by ułatwiały wywołanie w wyobraźni wyrazistego obrazu wydarzenia. Należy je konstruować tak, aby wspomagany mógł ujrzeć siebie w roli osoby aktywnie biorącej udział w sytuacji, a nie w roli biernego obserwatora.
Podsumowanie wskazówek związanych z użyciem techniki odczulania:
przedyskutuj problem ze wspomaganym.
Zadecyduj czy można zastosować odczulanie.
Naucz techniki relaksacji.
Wspólnie ze wspomaganym skonstruuj hierarchię.
Sprawdź hierarchie zarówno pod względem tego, czy kolejność pozycji obrazuje rosnącą zdolność do wywoływania niepokoju, jak i tego, czy odległości między sytuacjami są równomierne.
Przeprowadź odczulanie, odczytując kolejno pozycje z listy- zaczynając od najsłabszych- w około 30 minutowych sesjach.
Sprawdzaj relaksację i powtarzaj pozycje z listy dopóki stan relaksu się utrzymuje, a zatrzymaj się i wracaj do ćwiczeń relaksacyjnych, jeśli nie możesz posuwać się dalej bez wywoływania niepokoju.
Przejdź tak całą hierarchię.