Dicta do zaliczenia (koniec roku)
Dicta związane z prawem
a contrario - (wychodząc) z przeciwnego (założenia), z przeciwieństwa, przeciwnie |
ab absurdo - (dosł. od niedorzeczności) (dowodzić wychodząc z fałszywego założenia) |
abolitio criminis - umorzenie procesu |
abolitio legis - zniesienie, uchylenie ustawy |
abolitio sententiae - uchylenie wyroku |
actio negatoria - roszczenie negatoryjne |
ad absurdum - dosł. do niedorzeczności ( rozumowanie doprowadzone) do niedorzeczności |
ad apicem iuris - ściśle według prawa |
ad finem - do końca |
ad hoc - (dosł. do tego) wyłącznie w tym celu; doraźnie |
ad incertas personas - do nieoznaczonych osób |
ad interim - tymczasowy, np. chargé d'affaires ad interim |
ad meritum - do istoty sprawy |
ad probationem - (forma czynności prawnej wymagana) dla celów dowodowych |
ad rem - do rzeczy, do (głównej) sprawy; do właściwego tematu; bez dygresji |
ad solemnitatem - (forma czynności prawnej zastrzeżona) pod rygorem nieważności |
alieni iuris - dosł. innego prawa; podlegający innej władzy |
analogia iuris - analogia z prawa |
analogia legis - analogia z przepisu ustawy |
ante diem - przed terminem |
argumentum a contrario - dowód (wnioskowanie) z przeciwieństwa |
argumentum a maiori ad minus wnioskowanie z czegoś większego o czymś mniejszym |
argumentum a minori ad maius - wnioskowanie z czegoś mniejszego o czymś większym |
argumentum a ratione legis ampla - argument z ogólnej racji ustawy |
casus - przypadek wyjęty z praktyki, kazus prawny |
causa donandi - cel darowizny |
causa obligandi - podstawa zaciągnięcia zobowiązania. |
clausula rebus sic stantibus - zastrzeżenie, że umowa obowiązuje w istniejących okolicznościach, które nie ulegną zmianie |
communis opinio - powszechny pogląd |
conditio a qua - warunek zawieszający |
conditio ad quam - warunek rozwiązujący |
conditio iuris - warunek prawny |
conditio sine qua non - warunek konieczny |
conditio suspensiva - warunek zawieszający |
contra legem - wbrew normom prawnym, (wykładnia) sprzeczna z prawem, przeciw prawu |
de lege ferenda (też lex ferenda) - według postulowanego prawa (zob. de lege lata) |
de lege lata - z punktu widzenia prawa obowiązującego, co do przyszłego unormowania |
derogatio legi - uchylenie prawa , ustawy |
dolus directus - zamiar bezpośredni |
dolus eventualis - zamiar ewentualny |
erga omnes - wobec wszystkich, prawo bezwzględne |
essentialia negotii - przedmiotowo istotne składniki treści czynności prawnej |
ex abundanti cautela - z przesadnej ostrożności, z nadmiaru przezorności, ostrożności |
ex iure - z mocy prawa |
ex lege - (dosł. według prawa) z mocy ustawy, z mocy prawa |
ex tunc - od wtedy, od tamtej chwili, od samego początku, z mocą wsteczną |
exceptio - zarzut prawny |
fide bona - w dobrej wierze |
fide mala - w złej wierze |
forma ad probationem - forma czynności prawnej, zastrzeżona dla celów dowodowych |
forma ad solemnitatem - forma czynności prawnej zastrzeżona pod rygorem nieważności |
forma legalis forma essentialis - forma prawna jest istotną częścią czynności prawnej |
ianuis clausis - przy drzwiach zamkniętych (formuła procesowa) |
in fraudem legis - z obejściem prawa, w celu obejścia prawa |
in solidum - solidarność niewłaściwa |
incompatibilia - urzędy, których nie wolno łączyć |
inter partes - między stronami (przeciwieństwo erga omnes) |
inter vivos - między żyjącymi (przciwieństwo mortis causa) |
interpretatio a contrario - interpretacja z przeciwieństwa |
ipso facto - z racji samego faktu |
ipso iure - z racji samego prawa (por. ex lege), na mocy prawa |
iudex inhabilis - sędzia nie mogący wyrokować w danej sprawie |
iudex suspectus - sędzia podejrzany (o stronniczość) |
ius cogens - prawo bezwzględnie obowiązujące |
ius dispositivum - prawo względnie obowiązujące |
ius in bello - prawo wojenne, prawo konfliktów zbrojnych |
ius sanguinis - prawo krwi (przy nabywaniu obywatelstwa) |
ius soli - prawo ziemi (przy nabywaniu obywatelstwa) |
lex ferenda - ustawa, która ma być uchwalona w przyszłości |
lex generalis - prawo/norma ogólna (przeciwieństwo lex specialis) |
lex lata - ustawa wydana, uchwalona, obowiązująca |
lex posterior - prawo/norma późniejsza (przeciwieństwo lex priori) |
lex priori - prawo/norma wcześniejsza (przeciwieństwo lex posterior) |
lex specialis - prawo/norma szczególna (przeciwieństwo lex generalis) |
matrimonium non existens - małżeństwo nieistniejące |
mortis causa - na wypadek śmierci (przciwieństwo inter vivos) |
norma iuris - norma prawna, przepis prawa |
nupturient - narzeczony, oblubieniec. |
opinio iuris (sive necessitatis) - subiektywny element zwyczaju międzynarodowego; przekonanie, że norma ma charakter prawnie wiążący |
praesumptio iuris tantum - domniemanie usuwalne |
quoad usum - co się tyczy używania rzeczy |
ratio legis - powód, przyczyna wydania określonej ustawy, uzasadnienie ustawowe |
rebus sic stantibus - przy zachowaniu istniejących okoliczności |
reformatio in peius - zmiana na gorsze |
reparatio temporum - przywrócenie terminu, uzyskanie nowego terminu |
repertorium - 1. spis, wykaz 2. spis nieruchomości |
res nullius - rzecz niczyja |
secundum legem - zgodnie z ustawą, według prawa, zgodnie z prawem |
sui generis - oryginalny, własnego rodzaju, unikalny |
terra nullius - ziemia niczyja |
verba legis - brzmienie ustawy |
verbi causa - na przykład, dla przykładu |
votum separatum - zdanie odrębne, głosowanie odrębne |
Dicta o charakterze ogólnym:
de facto - w istocie, w rzeczywistości, istotnie, rzeczywiście, w praktyce |
ex aequo - na równych warunkach, równym sposobem, na równi, jednakowo |
ex ante - z góry |
ex cathedra - (dosł. z katedry) autorytatywnie, bez dyskusji, nieomylnie; |
ex post - (sąd o faktach już dokonanych, oparty na ocenianiu ich następstw) po fakcie , po czynie |
explicite - adv. jasno, wyraźnie |
expressis verbis - dobitnymi słowami, wyraźnie, dokładnie |
ibidem - w tym samym miejscu, tamże; w tym samym czasie |
in extenso - w całej rozciągłości; dokładnie; w całości; w pełnym brzmieniu |
in genere - w ogólności |
in memoriam - na pamiątkę, ku pamięci |
in perpetuum - na zawsze |
in principio - w zasadzie |
in statu nascendi - w chwili powstawania, rodzenia się, w stanie początkowym |
in statu quo - w tym samym stanie jak przed tym, bez zmian |
iunctim - łącznie, razem, bez przerwy. |
opus citatum (op. cit.) - dzieło cytowane |
per analogiam - przez analogię |
sensu largo - w szerokim znaczeniu |
sensu stricto - w ścisłym znaczeniu |
status quo - stan, w jakim coś się znajduje; obecny stan rzeczy |
status quo ante - poprzedni, dawniejszy stan rzeczy |
post factum - po fakcie, po spełnionym (dokonanym) czynie |
vide supra - spójrz wyżej |