KRYTERIA OCENY NIEPEŁNEJ SPRAWNOŚCI

Zapobieganie zjawisku niepełnej sprawności polega na przeciw­działaniu przyczynom chorób, urazów oraz błędom w opiece nad chorymi, które prowadzą do jej powstania, a także na rehabilitacji, która ma na celu ograniczenie skutków niepełnej sprawności.

Asystent (pracownik socjalny) powinien orientować się, kogo można uznać za osobę niepełnosprawną i jakie stawia to przed nim zadania.

Orientacja taka jest mu potrzebna, aby właściwie zaplanować i zorganizować swoją pracę.

Z tego względu ważne jest określenie, co jest wyznacznikiem, podstawowym kryterium na podstawie, któ­rego uznaje się konkretną osobę za niepełnosprawną.

OCENA NIEPEŁNEJ SPRAWNOŚCI - KRYTERIA

Nie ma jasnych i precyzyjnych kryteriów określających, czym jest niepełno­sprawność i od którego momentu stan sprawności osoby należy uznać za niepełny.

Wśród przyjmowanych dotychczas ocen, wyodrębnia się następujące, szczegółowe kryteria niepełnej sprawności:

• Oceny subiektywne - autoocena

• Opinie „ważnych bliskich"

• Kryteria środowiskowo-cywilizacyjne

• Kryteria profesjonalne

• Kryteria behawioralne

• kryteria prawne

• Oceny subiektywne

Kryterium to bywa stosowane np. w spisach powszechnych, gdy klasyfikacja odbywa się na podstawie samooceny wyrażanej przez osobę objętą spisem.

Stwierdzenie ograniczeń podlega autoocenie, ma więc cha­rakter zarówno subiektywny, jak i środowiskowy oraz kulturowy.

• Opinia „ważnych bliskich"

Jest to wskazanie, czego konkretnie dotyczy ograniczenie sprawności i w jakich sytuacjach występuje. Może to być np. opinia rodziców na temat ograni­czeń zaobserwowanych w sprawności dziecka.

W niektórych wypadkach do grupy „ważnych bliskich" można zaliczyć wychowawczynię w przedszkolu, nauczycielkę szkolną.

Osoby te na podstawie własnych obserwacji mogą zasygnalizować pewne sprawy (np. jąkanie przy odpowiedzi) lub stany ograniczonej sprawności dziecka i konieczność podjęcia działań rehabilitacyjnych, usprawniających czy leczniczych.

• Kryteria profesjonalne

Są to opinie wyrażone przez profesjonalistów, głównie lekarzy, stano­wią one podstawę przyznawania stopnia niepełnosprawności i rzutują na wszystkie dalsze sprawy związane z zakwalifikowaniem do kategorii osób nie­pełnosprawnych.

Kryteria te przesądzają o uznaniu osoby z ograniczoną sprawnością za niepełnospr., są z jednej strony podstawą roszczeń prawnych, a z drugiej zobowią­zań świadczeń socjalnych.

• Kryteria behawioralne

Obejmują wskazanie czynności, przy któ­rych wykonywaniu jest widoczne ograniczenie sprawności.

Podstawę oceny mogą stanowić różne indeksy, które dotyczą:

- czynności wykony­wanych w codziennym życiu

- możliwości przemieszcza­nia się w przestrzeni

- nawiązywania kontaktów społecznych

- wykonywania pracy zawodowej

- uczęszczania do szkoły osoby o ogra­niczonej sprawności

Kryteria behawioralne obejmują różne zakresy czynności i uwz­ględniają wiek osoby, a czasem też kulturowo wyznaczony zakres czynności codziennego życia przypisany osobie w związku z jej płcią i rolami rodzinnymi.

Przyjmuje się następującą klasyfikację niepełnosprawności w zakresie:

• Samoobsługa (jedzenie, załatwianie potrzeb fizjologicznych, mycie się, ubieranie)

• Samodzielne gospodarowanie (sprzątanie, gotowanie, zmy­wanie naczyń)

• Poruszanie się po mieście, korzystanie ze środków komunikacji publicznej, robienie zakupów

• Wykonywanie pracy zarobkowej poza domem lub w domu

• Kontakty z ludźmi, wynikające albo z upośledzenia zmy­słów, albo ze zmian psychicznych.

Ocena niepełnej sprawności uwzględniająca kryteria behawioralne bywa w różnym zakresie składową zarówno ocen profesjonalnych (stanowią m.in. podstawę uzasadnienia przyznania konkretnej grupy inwalidzkiej), jak i ocen subiektywnych oraz „ważnych bliskich".

• Kryteria prawne

Ocena niepełnej sprawności obejmuje trzy kryteria prawne uznane przez prawo polskie:

• Poziom ograniczenia lub utraty sprawności

Jest to kryterium obejmujące ocenę mo­żliwości lub braku możliwości wykonywania pracy, zatrudnienia lub innych czynności życia codziennego.

• Czas trwania ograniczenia lub utraty sprawności. Uwzględnia dwie kategorie:

- stałe naruszenie sprawności, czyli trwała niepełnosprawność

Gdy naruszenie i ograniczenie sprawności trwa dłużej niż sześć miesięcy.

- długotrwałe naruszenie sprawności, czyli okresowe, przejściowe z szansą jej odzyskania

Gdy naruszenie i ograniczenie sprawności człowieka trwa do sześciu miesięcy.

• Przyczynę ograniczenia lub utraty sprawności.

Przyczyna ograniczenia lub utraty sprawności ma istotne znaczenie dla ustalenia, kto jest osobą niepełnosprawną tylko w tych, przypad­kach, gdy wiąże się to z możliwością wykonywania pracy.

Tak, więc nie wszystkie osoby, których zdolności do pracy są ograniczone, są niepeł­nosprawne, np. kobiety w ciąży, młodociani, których ograniczo­na zdolność do wykonywania niektórych prac wynika z konieczności ochrony ich zdrowia, emeryci, którzy nie mają ograniczonej spraw­ności.

• Kryteria środowiskowo-cywilizacyjne

Podstawę uznania osoby za niepełnosprawną może stanowić fakt, że nie spełnia ona oczekiwań i wymagań grupy, środowiska, w którym żyje, w zakresie funkcjonowania zgodnie z przyjętą w śro­dowisku normą.

Ocena ta podlega zmianom w związku ze zmianami cywilizacyjnymi, które następują w środowisku. Z tego względu istnieją tzw. definicje środowiskowe, w których określenie stopnia ograniczonej sprawności dokony­wane jest przez członków społeczności, w której żyje jednostka nie­pełnosprawna.

Od lat obserwujemy znaczne zmiany w wymaganiach odnoszących się do funkcjonowania człowieka w codziennym życiu. Zachodzące zmiany powodują wzrost wymagań stawianych czło­wiekowi. Podnoszenie progu oczekiwań prowadzi do sytuacji, w której coraz więcej osób może się znaleźć poniżej wymagań grupy społecznej i szeroko rozumianych warunków ży­cia, czyli wymagań związanych z procesami technicyzacji i urba­nizacji.

PRZYKŁADY SKAL STOSOWANYCH DO OKREŚLENIA NIEPEŁNEJ SPRAWNOŚCI

• KLASYFIKACJA OSOBY DO KONKRETNEJ KATEGORII UWZGLĘDNIAJĄCA OCENĘ POSZCZEGÓLNYCH JEJ CECH W CZTERECH STOPNIACH NARUSZENIA SPRAWNOŚCI:

Zaproponowana skala jest połączeniem:

- ogólnej oceny naruszenia sprawności

- określenia czynności, które uległy ograniczeniu

- wskazania wymaganej pomocy i udogodnień

- odniesienie do przyjętego w ustawodawstwie stopnia niepełnosprawności

1° Naruszenie sprawności bez ograniczenia możliwości wykonywania zajęcia lub zawodu dotychczasowego - kategoria wskazująca na zagrożenie niepełnospr.

2° Naruszenie sprawności w niewielkim stopniu, ograniczające możliwość wykonywania niektórych czynności lub zmuszające do zmiany zawodu. Wymaga to pewnych udogodnień i ułatwień w środo­wisku życia i pracy - kategoria odpowiadająca lekkiemu stopniowi niepełnosprawności

3° Znaczny stopień naruszenia sprawności. Pociąga za sobą zmiany w pracy zarobkowej: konieczność stworzenia specjalnych wa­runków w pracy, przyuczenia do nowej pracy w zmienionych godzi­nach lub w zakładach pracy chronionej. Wymaga pomocy lub dodatkowych urządzeń umożliwiających funkcjonowanie w codziennym ży­ciu, w tym też środków lokomocji i niezbędnego sprzętu rehabilitacyj­nego - kategoria odpowiada umiarkowanemu stopniowi niepełnosprawności

4° Bardzo poważne naruszenie sprawności, ograniczające wyko­nywanie wielu czynności w zakresie samoobsługi. Konieczna jest po­moc innych osób, a także wielu instytucji - kategoria odpowiada znacznemu stopniowi niepełnosprawności

• BEHAWIORALNA ANALIZA NIEPEŁNEJ SPRAWNOŚCI

Pozwala ona określić te czynności życia codziennego, przy których występują ograniczenia i niezbędna jest pomoc.

Są one podzielone na trzy kategorie:

• PORUSZANIE SIĘ POZA DOMEM

Określa możliwość uczest­nictwa w życiu kulturalnym, religijnym i innych kontaktów społecz­nych, zgodnie z wzorcami obowiązującymi w społeczności, w której człowiek żyje.

* Schemat ten określa wyjście związane z:

- szkoła/praca

- zakupy

- urzędy/poczta

- lekarz

- kościół/kultura

• PROWADZE­NIE GOSPODARSTWA DOMOWEGO

* Schemat ten określa poziom wykonywania czynności domowych

- sprzątanie

- pranie/prasowanie

- gotowanie

- palenie w piecu

- większe porządki

• SAMOOBSŁUGA

Największe ograniczenie w codziennym funkcjonowaniu człowie­ka, niezależnie od przyczyn, które to powodują, wiąże się z brakiem samodzielności w wykonywaniu codziennych czynności związanych z samoobsługą.

Występujące ograni­czenia wskazują na bezwzględną konieczność korzystania przez osobę niepełnosprawną ze stałej, codziennej, a niejednokrotnie całodobowej opieki.

* Schemat ten określa ocenę sprawności związanych z samoobsługą

- mycie się

- kąpiel

- jedzenie

- czesanie

- golenie

- obcinanie paznokci

- załatwianie potrzeb fizjologicznych

• Pomiar i zakres niepełnej sprawności stanowią ważne kryteria opisu i charakterystyki interesujących nas problemów.

• Łącznie mogą one wyznaczać działania, jakie należy po­dejmować w stosunku do konkretnych osób niepełnosprawnych, aby zwiększyć ich szansę na w miarę normalne życie. Jednocześnie ukie­runkowują one całość działań podejmowanych wobec osób niepełno­sprawnych przez pracowników służby zdrowia i inne służby społeczne.

• OKREŚLENIE UBYTKÓW FUNKCJONALNYCH (FIZYCZNYCH) ORGANIZMU

Służą temu różnorodne techniki badań lekarskich: neurologiczne, ortopedyczne, logopedyczne, laryngologiczne, psychologiczne itd. Badanie te powinno ustalić bilans ubytków sprawności we wszystkich jej odmianach i ustalić wzajemną korelację. Należy, więc ustalić:

- bilans brakujących sprawności fizycznych

- bilans posiadanych sprawności

- czy stwierdzone braki w sprawnościach mogą być usunięte

- możliwości zastąpienia brakujących sprawności posiadanymi

- program adaptacji chorego do jego ubytków funkcjonalnych w przypadkach, w których ubytki te są trwałe.

OGÓLNE TYPY REAKCJI PSYCHICZNYCH

NA UTRWALONĄ NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ

• Przewlekłe lub przejściowe zaburzenia równowagi psychicznej przejawiają się zaburzeniami emocjonalnymi lub zaburzeniami zachowania się.

• Nasilenie się i typ reakcji w niewielkim tylko stopniu zależą od rodzaju niepełnosprawności.

• Istotne znaczenie ma indywidualna odporność na stres.

• Ogólnie reakcje na zmianę własnego położenia społecznego można podzielić na:

Reakcje pozytywne

Sprzyjają aktywności, twórczemu życiu i rozwojowi człowieka oraz zwiększają jego szansę na normalne życie mimo ograniczeń, jeśli nie udało się ich uniknąć lub zlikwidować.

Reakcje negatywne

Nie sprzyjają dalszemu rozwojowi osoby niepełnosprawnej, wyrównywaniu jej szans na normalne, w miarę samodzielne, aktywne i twórcze życie.

Depresja - przygnębienie, płaczliwość, brak zainteresowania otoczeniem, a w skrajnych przypadkach tendencje samobójcze.

Regresja - cofanie się do wcześniejszego okresu życia, ograniczanie aktywności i zwiększenie zależności od innych osób.

Projekcja - skłonność do maskowania swojej nie­pełnosprawności i przypisywania jej innym.

Frustracja -zaburzenia w zachowaniu się, do których zalicza się: napięcie i pobudzenie, agresję bezpośrednią i przemieszczoną, apatię, fan­tazjowanie,

Racjonalizacja — poszukiwanie logicznych wyjaśnień dla swego nie ak­ceptowanego zachowania.

Zaprzeczenie - odrzucanie, ignorowanie skutków poniesionych strat w następstwie choroby lub urazu. Osoba niepełnosprawna odmawia wszelkiej pomocy, zachowuje się, jakby była w pełni sprawna. Utrzymuje się stałe na­pięcie psychiczne w obawie przed konfrontacją z rzeczywistością.

Mechanizm ucieczki - różne formy ucieczki od rzeczywistości. Osoba ta utrzymuje, że poniesione straty nie są ważne ani dla niej, ani dla otoczenia.

Niekorzystne reakcje psychiczne zależą od:

Od wieku i osobowości

• U dzieci w związku z niedojrzałością emocjonalną niepełnosprawność ma mniejszy wpływ na ich psychikę. Początkowo dzieci nie dostrzegają swej odmienności i ograniczeń. Reakcje psychiczne zwiększają się w okresie dojrzewania i mogą doprowadzać do zaburzeń w zachowaniu się, a więc i trudności w adaptacji do nowego środowiska.

• Reakcje psychiczne osób dorosłych zależą przede wszystkim od ich osobo­wości. Osoby, które mają silną osobowość, łatwiej opano­wują swoje reakcje emocjonalne i szybciej przystosowują się do nowej sytua­cji w porównaniu do osób z chwiejną osobowością.

• Następstwa utraty sprawności fizycznej powstałe w związku z chorobą, wadą, urazem łatwiej są kompensowane w młodym niż w starszym wieku.

Od przyczyny niesprawności

Czasu oddziaływania bodźców szkodliwych na psychikę

• Jeżeli niepełnosprawność występuje nagle, np. w następstwie urazu, powo­duje szok psychiczny, osoba niepełnosprawna nie może pogodzić się ze zmia­nami, które u niej wystąpiły. Zwiększają się wtedy niekorzystne reakcje psy­chiczne (depresja, niepokój, agresja itp.).

• Podczas remisji choroby pojawia się nastawienie optymistyczne, zwiększa się aktywność oraz nadzieja na wyzdrowienie.

• Powolny przebieg choroby i stopniowo narastająca niesprawność pozwalają na łatwiejsze dostosowanie się psychiczne do poniesionych strat.

Od postaw osób poszkodowanych, członków ich rodzin i lokalnej społeczności

• Jeśli osoba niepełnosprawna całkowicie pogodzi się ze stanem niepełnosprawności, mówimy o akceptacji - świadome pogodzenie się z poniesionymi stratami i przekonanie, ze można z nimi znośnie żyć.

Od rozwoju społecznego, ekonomicznego i kulturowego społeczeństwa

• Stosunek społeczeństwa do ON to czuły miernik poziomu kultury każdego środowiska. Postawa społeczeństwa to suma aktualnych poglądów i stan świadomości społecznej, obejmujące całokształt problemów osób niepełnosprawnych.

SPOŁECZNE I EKONOMICZNE KONSEKWENCJE NIEPEŁNEJ SPRAWNOŚCI

• Każdy rodzaj niesprawności wpływa na aktywne życie społeczne i zawodowe.

• Osoby niepełnosprawne ze względu na liczne ograniczenia mają utrudnione kontakty społeczne, mniejsze możliwości zawarcia związku małżeńskiego i założenia ro­dziny, wiele urządzeń publicznych jest dla nich niedostępnych, a niezdolność do pracy obniża ich status społeczny i ekonomiczny.

• Można przyjąć, że im większy stopień niesprawności, tym poważniejsze skutki społeczno-ekonomiczne prowadzące nawet do degradacji społecznej. Osoby takie są całkowicie zależne, wyma­gają stałej pomocy i opieki innych osób, nie uczestniczą w życiu środowiska i popadają w stan izolacji społecznej. Wiele z tych osób jest pensjonariuszami domów opieki społecznej.

• Zupełna niezdolność do pracy zawodowej oznacza dla tych osób całkowitą zależność społeczną i ekonomiczną.

KONSEKWENCJE NIEPEŁNEJ SPRAWNOŚCI

Konsekwencje dla rodziny

REAKCJE NEGATYWNE

Reakcje emocjonalne - kryzys psychiczny

• Istotnym problemem członków ro­dziny, są przeżycia emocjonalne, które wyrażają między innymi cy­towane wypowiedzi rodziców:

koniec marzeń, koniec radości, koniec przyszłości, wstrząs

• Stan ten określa się jako szok i charakteryzuje jako paraliż wywołujący nierealistyczne, bardzo silne emocje, które blokują zdol­ność do podejmowania jakichkolwiek działań. Szok jest traktowany jako pierwsza faza wychodzenia z kryzysu.

Faza druga jest fazą reakcji. Rodzina uruchamia różnorodne mechanizmy obronne przed rozpaczą, zawodem, lękiem, irracjonalnym poczuciem winy.

Faza trzecia to faza przystosowania. Rodzina stopniowo odzysku­je zdolność racjonalnych decyzji i działań podejmowanych dla dobra ON.

Faza czwarta to faza orientacji. Rodzina umie już korzystać z doświadczeń własnych i cudzych. Stopniowo zdobywa zdolność patrzenia z dystansem na swoją sytuację.

Przejście do fazy czwartej, najbardziej optymalnej, jest jednak bardzo trudne i nie wszyscy rodzice są w stanie ją osiągnąć.

Relacje: rodzina - osoba niepełnosprawna

• Kolejną reakcją rodziny na zmianę sytuacji życiowej jest kształto­wanie wzajemnych relacji z osobą niepełnosprawną. Nie zawsze są one dobre z punktu widzenia osoby niepełnosprawnej jak i rodziny.

Biorąc pod uwagę relacje negatywne, należy wymienić te, które utrudniają lub uniemożliwiają wyrównywanie szans na normalne, w miarę samodzielne i aktywne życie:

Nadmiar opieki (nadopiekuńczość)

• Może prowadzić do demobilizacji i uzależnienia osoby o ograniczonej sprawności od pomocy innych osób.

• Odbiera jej wiarę w siebie i ob­niża poczucie własnej wartości. Czyni ją niezaradną w codziennym życiu i nie stwarza szansy na rozwój, a nawet izoluje ją od naturalnych kontaktów społecznych.

• Traktuje się ją jako kogoś biednego, mniej warto­ściowego.

• Postawy takie można zaobserwować szczególnie u rodziców dzieci niepełnospr. lub przewlekle chorych. Nadmiernie chroniąca postawa rodziców może stanowić ewidentną przeszkodę w normalnym rozwoju dziecka.

Niedostatek opieki

• Wyraża się brakiem zainteresowania rodziny osobą przebywającą w szpitalu lub stwarzaniem różnych przeszkód, aby utrudnić jej wypis ze szpitala.

• Obserwuje się zaniedbanie opiekuńcze i pielęgnacyjne, które są przyczyną choroby lub powikłań wynikających z niewłaściwej opieki nad chorym w domu.

Dzieje się tak głównie z dwóch powodów:

- braku akceptacji osoby chorej lub niepełnosprawnej przez człon­ków rodziny,

- braku akceptacji siebie w roli opiekuńczo-usprawniającej lub opiekuńczo-pielęgnacyjnej.

• Może dojść do dezercji i porzucenia osoby lub osób chorych przez zdrowego członka rodziny.

Czasami rozpad rodziny bywa oceniany jako stan pozytywny. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy odchodzi zdrowa osoba, która nie tylko nie pomagała, ale była główną przyczyną konfliktów i nieporozumień. Porzuceni postrzegają to jako pozytywne rozwiązanie problemów całej rodziny.

Manipulowanie członkami rodziny

• Manipulowanie osobą chorą, podporządkowanie jej zachowań po­zostałym członkom rodziny, wymuszanie na niej konkretnych usług i zachowań wiąże się wyraźnie z przedmiotowym traktowaniem jej przez rodzinę.

• Osoba z ograniczoną sprawnością może też manipulować rodziną. Wyraża się to narzucaniem własnego zdania, własnej woli, własnych upodobań przez osobę chorą wszystkim pozostałym członkom rodziny.

W opiniach rodzin osób niepełnosprawnych podpo­rządkowanie się decyzjom swoich niepełnosprawnych członków jest sytuacją dominującą (77%).

Znęcanie się fizycznie i psychicznie nad osobą chorą lub niepełnosprawną

• Wyraża się to złym traktowaniem i maltretowaniem osoby chorej.

• Należy pamiętać, że osobą maltretowaną nie zawsze jest czło­wiek chory i niepełnosprawny. Wiele zaburzeń zdrowia psychicznego lub zmian charakterologicznych pojawiających się w przebiegu niektó­rych chorób (np. charakteropatia, epilepsja) może prowadzić do sytu­acji odwrotnej.

Sytu­acje, gdy wbrew dobrym intencjom i aktywności skierowanej na po­moc i pielęgnację, rodzina nie tylko nie pomaga, ale wręcz szkodzi osobie chorej.

DIAGNOZA RODZINNA

Wydolność opiekuńcza rodziny

Dane stanowiące podstawę diagnozy rodzinnej umożliwiają w sposób racjonal­ny zaplanować i zrealizować najbardziej optymalne z punktu widzenia rodziny rodzaje pomocy i wsparcia. Pozwolą także oczekiwać, że uzyskane efekty będą stanowiły mobilizację rodziny do dalszej aktywności.

Diagnoza rodzinna zakłada ocenę deficytu funkcjonowania rodziny oraz przyczyn tego deficytu. Należy, więc określić:

• w jakich funkcjach, z jakimi problemami rodzina nie radzi sobie lub radzi sobie w sposób niewystarczający, zaburzający jej normalną egzystencję, powodujący jej częściową lub całkowitą dysfunkcjonalność,

• jakie są tego przyczyny,

• jaki powinien być zakres pomocy, który nie dopuści do dalszego pogłębiania się problemów i dysfunkcji rodziny, lecz także pozwoli jej na ich zminimalizowanie i samodzielne radzenie sobie z nimi.

Czynniki wewnątrzrodzinne i zewnątrzrodzinne

Diagnozując sytuację rodzin osób niepełnosprawnych należy określić zakres jej wydolności opiekuńczo-pielęgnacyjnej. Wydolność ta to wypadkowa wielu powiązanych ze sobą przejawów rodzinnego życia oraz pomocy udziela­nej przez różnego typu systemy wspierające.

• Mamy dwa rodzaje czynników określających zakres wydol­ności opiekuńczo-pielęgnacyjnej rodziny:

- wewnątrzrodzinne

- zewątrzrodzinne

Odgrywają ważną rolę w podejmowaniu i realizowaniu przez rodzinę zadań opiekuńczych.

Każdy z nich z osobna może ograniczać urzeczywistnianie tych zadań a zarazem może być wzmocniony przez systemy pozarodzinne. Pozwoli to rodzinie na optymalne sprawowanie opieki. Optymalne ze względu na osobę niepełnosprawną, aby nie doświadczała ani nadmiaru, ani braku opieki, a także ze względu na ogólną kondycję poszczególnych członków rodziny, dawców opieki, aby nie dopuścić do ich przeciąże­nia, załamania, rezygnacji oraz dezercji i nie doprowadzić przez to do dysfunkcjonalności i rozpadu rodziny.

Czynniki wewnątrzrodzinne

• Poziom sprawności fizycznej i psychicznej członków rodziny

• Pełność i niepełność rodziny

• Wielodzietność

• Fazy życia rodziny

• Motywacje - wiążą się nie tyle z opinią społeczną, co z więzami emocjonalnymi, łączącymi członków rodziny. Miłość, wzajemność uczuć, wyzwalają chęć niesienia pomocy, serdeczność i poświęcenie. Brak uczuć, konflikty, wcześniejsze nieporozumienia powodują niechęć, odrzucenie, odrazę i wrogość.

• Dyspozycyjność członków rodziny

• Sytuacja bytowa

• Wiedza i umiejętności

• Poziom wykształcenia dorosłych członków rodziny

• Inne szczególne sytuacje - patologia (Alkoholizm, przemoc, przestępczość i agresję).

Czynniki zewnątrzrodzinne

(diagnoza społeczności lokalnej)

Czynniki zewnątrzrodzinne to te, zwią­zane ze społecznością lokalną. Pozwalają wskazać, jaki jest potencjał tej społeczności, który może wspomagać, wzmac­niać, wspierać i wyrównywać szansę osób niepełnosprawnych oraz ich rodziny.

• W diagnozie społeczności lokalnej, zawarte są dwa aspekt:

Pierwszy aspekt

Obejmuje ograniczenia, bariery, jakie napotyka osoba niepełnosprawna żyjąc w tej społeczności.

Drugi aspekt

Dotyczy wskazania i okre­ślenia potencjału, zasobów materialnych i społecznych istniejących w środowisku. Zasobów, które mogą wspierać bezpośrednio osoby niepełnosprawne i ich rodziny oraz wzmacniać działania pracownika socjalnego w świadczeniu pomocy na rzecz tych osób i rodzin.

---