Postepowanie administracyjne celem postepowania administracyjnego jest przyznanie uprawnienia lub nałożenie obowiązku. To ciąg czynności organu administrującego, innych podmiotów i uczestników postępowania mające na celu rozpatrzenie i rozstrzygniecie indywidualnej sprawy administracyjnej przez wydanie decyzji oraz weryfikację tej decyzji. Elementy definicji to ciąg czynności i czynności następujących po sobie.
Są trzy stadia
1.Wszczęcie postepowania ( na wniosek strony lub z urzędu)
2. Stadium wyjaśniające, rozpoznawcze ( zebranie materiału dowodowego)
3. Orzekanie ( wydanie decyzji administracyjnej)
ORGAN ADMINISTRUJĄCY zwany organem adm publ i inne organy w znaczeniu funkcjonalnym,
należą do nich:
- organy rządowe i samorządowe
- organy samorządu zawodowego, zakłady administracyjne, organy administracji społecznych i spółdzielczych
- inne podmioty to strona lub strony postepowania - przyszły adresat decyzji
UCZESTNICY POSTEPOWANIA są to osoby, które mają pojedyncze obowiązki i uprawnienia w postępowaniu zaliczmy :
- świadków
-biegłych
- osoby trzecie, które mają okazać przedmiot oględzin
ORGAN PROWADZĄCY POSTĘPOWANIE
1) Zdolność prawna organów administracji publicznej.
Jest to zespół przesłanek decydujących o zdolności do podejmowania czynności procesowych w postępowaniu administracyjnym.
Indywidualna sprawa administracyjna dotyczy konkretnej osoby i sytuacji. Forma decyzji administracyjnych to czy dany akt jest decyzją decyduje treść i sposób wydania.
Weryfikacja decyzji -.kontrola decyzji może ona odbywać się w toku instancji : odwołanie zażalenie do II instancji i może odbywać się poza tokiem instancji ( tryby nadzwyczajne : wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji, uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej.
Zdolność prawną organów wyznaczają normy prawa procesowego.
Wyróżniamy:
- kompetencję ogólną
- kompetencję szczególną
2) Kompetencja ogólna organów adm. publ
Jest to zdolność prawna organów administrujących do załatwienia spraw administracyjnych w danym układzie postępowania i dotyczy :
1. organów administracji rządowej:
ministrów - Prezes RM, wiceprezesi RM
terenowe organy administracji rządowej:
wojewodowie
działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży
organy adm. niezespolonej
2. organów jst (stanowiące i wykonawcze)
3. innych powołanych z mocy prawa organów państwowych (Prezydent RP, Przewodniczący KRRiTV)
4. innych podmiotów, które na podstawie ustaw lub porozumień zostały powołane do załatwienia spraw indywidualnych w drodze decyzji
Tak więc kompetencję ogólną mają zarówno organy monokratyczne jak i kolegialne.
3) Kompetencja szczególna organów
Jest to zdolność prawna organów administrujących do załatwienia konkretnej sprawy administracyjnej w określonym układzie postępowania
Kompetencję szczególną wyznaczają dwie instytucje:
- właściwość
- wyłączenia ze sprawy
Wyróżniamy
* Właściwość ustawową ( wynika z przepisów prawa ):
- rzeczową
- miejscową
- instancyjną (na podstawie przepisów o weryfikacji decyzji)
* Właściwość delegacyjną ( wynika z przekazania kompetencji)
Właściwość rzeczowa
Jest to zdolność prawna organu administracji publicznej do rozpoznania i załatwiania spraw danej kategorii.
Właściwość rzeczową ustala się na podstawie przepisów ustaw materialno-prawnych (np. prawo budowlane, prawo wodne) oraz tych przepisów ustaw ustrojowych, które dotyczą kompetencji organów administracji publicznej.
Ustalenie właściwości rzeczowej jest złożone i nie może być realizowane tylko na podstawie norm prawa materialnego, ale istotne jest uwzględnienie zawartych porozumień, związków i uchwał prowadzących do zmiany właściwości rzeczowej.
W sprawach, w których właściwość organu nie wynika w sposób oczywisty z przepisów, obowiązany jest on w decyzji przedstawić szczegółowe ustalenia wskazujące na jego właściwość w sprawie.
Organ administracji publicznej może w formie pisemnej upoważniać pracowników kierowanej jednostki organizacyjnej do załatwiania spraw w jego imieniu w ustalonym zakresie, a w szczególności do wydawania decyzji administracyjnych, postanowień i zaświadczeń.
Właściwość miejscowa
Jest to zdolność prawna organu administracji publicznej do rozpoznania i załatwiania spraw danej kategorii na obszarze określonej jednostki podziału terytorialnego kraju.
Obowiązują następujące zasady ustalania właściwości miejscowej:
1. We wszystkich sprawach
(z wyjątkiem spraw dot. nieruchomości, oraz prowadzenia zakładu pracy)
* właściwość miejscową ustala się według miejsca zamieszkania (siedziby)
* w razie braku, według miejsca pobytu strony / jednej ze stron
* w razie braku, według ostatniego miejsca zamieszkania lub pobytu (siedziby) w kraju.
2. W sprawach dot. nieruchomości i zakładu pracy
* według miejsca położenia tej nieruchomości
Jeżeli nieruchomość znajduje się na terenie dwóch lub więcej organów, organem właściwym będzie ten, na którego obszarze znajduje się większa część nieruchomości.
* w sprawie zakładu pracy według miejsca, gdzie on był, jest albo będzie prowadzony.
3. Gdy nie można ustalić właściwości według powyższych przesłanek
Właściwość ustala się według miejsca zdarzenia dającego podstawę do wszczęcia postępowania. Gdy również takiego miejsca nie można ustalić - właściwy będzie organ, który jest właściwy dla obszaru dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy.
Właściwość instancyjna
Jest to zdolność prawna organu administracji publicznej do przeprowadzenia weryfikacji decyzji w drodze postępowania administracyjnego.
Zasady określania właściwości instancyjnej zawiera kpa, jednakże z zastrzeżeniem, że pierwszeństwo mają przepisy szczególne odrębnych ustaw.
Właściwość instancyjna jest przyznana organom wyższego stopnia.
Są nimi w rozumieniu KPA:
- w stosunku do organów samorządu terytorialnego - samorządowe kolegia odwoławcze
- w stosunku do wojewodów - właściwi w sprawie ministrowie
- w stosunku do in. organów adm. publ. - odpowiednie org. nadrzędne lub wł. ministrowie, a w razie ich braku - organy państwowe sprawujące nadzór nad ich działalnością
- w stosunku do organizacji społecznych - organy nadrzędne lub państwowe organy nadzoru.
Właściwość delegacyjna
Kpa dopuszcza możliwość przekazania sprawy albo czynności procesowej jednemu organowi przez inny organ. Taka sytuacja może zajść np. w przypadku wyłączenia organu. W razie wyłączenia właściwy staje się organ wyższego stopnia, może on jednak wyznaczyć podległy mu organ jako właściwy. Gdy wyłączeniu podlega wójt, starosta, marszałek województwa, właściwy organ wyznacza samorządowe kolegium odwoławcze. Przekazanie innemu organowi niektórych czynności procesowych w sprawie nazywane jest instytucją pomocy prawnej.
Organ administracji publicznej, jeżeli chodzi o czynności, które nie muszą być dokonane osobiście przed tym organem, może zwrócić się do innego organu administracji rządowej lub samorządu terytorialnego o odebranie wyjaśnień, zeznań, albo dokonanie innej czynności z udziałem osoby zamieszkującej na obszarze właściwości tych organów.
W toku postępowania odwoławczego, organ rozpatrujący odwołanie może przekazać organowi I instancji czynności procesowe polegające na przeprowadzaniu uzupełniającego postępowania dowodowego w sprawie.
4 Rozstrzyganie sporów o właściwość
Sporem o właściwość jest taka sytuacja, gdzie w postępowaniu o rozpatrzenie i rozstrzygnięcie tej samej sprawy biorą udział co najmniej 2 organy.
A więc jest to sytuacja, w której chodzi o rozstrzygnięcie sprawy między tymi samymi stronami, dotyczącej tego samego przedmiotu, przy zastosowaniu tej samej podstawy prawnej.
Podstawową przyczyną sporów o właściwość jest niedoskonałość przepisów prowadząca do błędnej ich wykładni. Spory o właściwość mogą wystąpić tylko w zakresie właściwości ustawowej.
Wyodrębniamy:
- spory pozytywne (za właściwe uważają się co najmniej 2 organy)
- spory negatywne (żaden organ nie uważa się za właściwy)
Instytucja sporu spełnia rolę gwarancyjną wobec stron, zapewniając, że w sprawie nie zostaną wydane dwa różne rozstrzygnięcia, lub też że sprawa pozostanie nie rozstrzygnięta.
Można też wyróżnić 2 rodzaje sporów ze względu na rodzaj organów pozostających w sporze:
- spory wewnętrzne (pomiędzy jednostkami administracji publicznej)
- spory zewnętrzne (pomiędzy organami samorządu terytorialnego a innymi org. adm publ. oraz pomiędzy organami adm publ a sądami powszechnymi.)
Rozstrzyganie wewnętrznych sporów o właściwość
Organami właściwymi do rozstrzygnięcia sporu są najbliższe wspólne dla organów pozostających w sporze organy wyższego stopnia, chyba, że brak takiego organu.
I tak:
1. Spory między organami JST rozstrzyga, jeżeli spór powstał:
a. między organami JST- wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku - sąd administracyjny.
b. między kierownikami służb, inspekcji i straży administracji zespolonej tego samego powiatu, działającymi w imieniu własnym lub starosty - starosta.
c. między organami JST w różnych województwach w spr. należących do zadań adm. rządowej- minister wł. ds. administracji publ.
2. Spory między organami administracji rządowej rozstrzyga, jeżeli spór powstał:
a. między organami rządowej administracji zespolonej w jednym województwie - wojewoda
b. między wojewodami oraz org. adm. zespolonej w różnych województwach - minister wł. ds. administracji publicznej.
c. między wojewodą a organami administracji zespolonej - minister właściwy ds. administracji publ. po porozumieniu z organem sprawującym nadzór nad organem pozostającym w sporze z wojewodą.
d. między organami administracji niezespolonej - wspólny dla nich organ wyższego stopnia a w razie braku takiego organu, minister właściwy ds. administracji publicznej.
e. między terenowymi organami administracji rządowej a ministrem - Prezes Rady Ministrów
3. Spory między innymi organami państwowymi oraz innymi podmiotami rozstrzyga wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku takiego organu - minister właściwy do spraw administracji publicznej.
W kpa nie uregulowano ani kwestii wszczęcia procesu w sprawie rozstrzygnięcia sporu, toku postępowania, ani form prawnych i skutków rozstrzygnięcia sporu.
Są to czynności wewnętrzne pozostające poza kontrolą stron.
Do czasu rozstrzygnięcia sporu o właściwość, organ administracji publicznej, na którego obszarze działania wynikła sprawa podejmuje tylko czynności nie cierpiące zwłoki (rozpoznanie sprawy, czynności dowodowe) ze względu na ważny interes społeczny lub słuszny interes obywateli i zawiadamia o dokonanych czynnościach organ powołany do rozstrzygnięcia sporu
Rozstrzyganie zewnętrznych sporów o właściwość
Spory zewnętrzne, to spory pomiędzy organami, które należą do różnych elementów budowy systemu ustrojowego administracji publicznej.
Wyróżniamy:
- spory między organami samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej.
- spory między organami administracji publicznej a sądami powszechnymi.
Spory między organami samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej
Ten rodzaj sporów, ustala prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi określa mianem sporów kompetencyjnych Właściwy do rozstrzygnięcia takiego sporu jest sąd administracyjny, konkretnie Naczelny Sąd Administracyjny.
Z wnioskiem do NSA o rozstrzygnięcie sporu mogą wystąpić:
- strona
- organ jst lub inny organ pozostający w sporze
- minister właściwy do spraw administracji publicznej
- minister właściwy do spraw sprawiedliwości, Prokurator Generalny
- Rzecznik Praw Obywatelskich
NSA rozstrzyga spory na wniosek, postanowieniem, przez wskazanie organu właściwego do rozpoznania sprawy.
Jeśli postępowanie nie zostało wszczęte - organ wskazany jest obowiązany wszcząć postępowanie.
Jeżeli postępowanie już się toczy - sąd wyznacza organ właściwy do prowadzenia dalszych czynności, jeśli organ nie wskazany wszczął już postępowanie, wydaje on decyzję o umorzeniu postępowania.
Jeżeli organ nie wskazany wydał już decyzję, to decyzja taka podlega wyeliminowaniu z obrotu prawnego w trybie stosowanym w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji.
Do czasu rozstrzygnięcia sporu organy w nim pozostające podejmują tylko czynności niecierpiące zwłoki z uwagi na wymagania interesu społecznego lub słusznego interesu obywateli, zawiadamiając o nich Prezesa RM lub NSA.
Spory między organami administracji publ. a sądami powszechnymi.
Zarówno w zakresie właściwości administracji publicznej, jak i w zakresie właściwości sądów powszechnych, wspólnym elementem jest rozstrzyganie spraw materialnoprawnych.
Spory dawniej (w II RP) regulował Trybunał Kompetencyjny. Później do 1 stycznia 2004 przy SN działało Kolegium Kompetencyjne, jednakże przestało ono funkcjonować wraz z utratą obowiązywania z tym dniem działu V k.p.a.
Obecnie obowiązuje zasada wedle której:
- organ administracji publicznej, jeżeli jako pierwszy uznał się na niewłaściwy w sprawie, przesądza o właściwości sądu powszechnego.
- sąd powszechny, jeżeli jaki pierwszy uznał się za niewłaściwy w sprawie, przesądza o właściwości organu administracji publicznej.
WYŁĄCZENIA W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM
Wyłączenie również jest instytucją procesową wyznaczającą zdolność prawną organu administracji publicznej. Kpa wyodrębnia wyłączenie:
- pracownika organu administracji publicznej
- organu administracji publicznej
- członka organu kolegialnego
Istotna jest więc instytucja wyłączenia organu, gdyż wskutek wyłączenia traci on zdolność do prowadzenia postępowania w określonej sprawie.
Z tego punktu widzenia istotne jest też wyłączenie członka organu kolegialnego, gdyż wskutek wyłączenia pewnej liczby członków, organ utraci kworum niezbędne do podejmowania ze skutkiem prawnym uchwał.
W przypadku wyłączenia pracownika, bezpośredni przełożony wyznaczy innego do prowadzenia sprawy.
Naruszenie instytucji wyłączenia przy wydaniu decyzji pociąga za sobą sankcję wzruszalności tej decyzji w trybie wznowienia postępowania.
WYŁĄCZENIE PRACOWNIKA ORGANU
Podstawowymi elementami konstrukcji wyłączenia pracownika są: bliskość wobec strony i osobiste zaangażowanie w sprawie.
Pracownik podlega wyłączeniu, gdy:
- wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki
- jest to sprawa jego małżonka (nawet po ustaniu małżeństwa), krewnych, powinowatych do II stopnia
- sprawa dotyczy osoby związanej z pracownikiem stosunkiem przysposobienia, opieki lub kurateli (również po ustaniu tych stosunków)
- pracownik był lub jest przedstawicielem jednej ze stron, lub tym przedstawicielem jest krewny, powinowaty, przysposobiony, podopieczny
- stroną jest osoba nadrzędna służbowo wobec pracownika
Ze względu na bliskość wobec sprawy pracownik podlega wyłączeniu, jeżeli:
- jest w niej stroną
- był w sprawie świadkiem lub biegłym
- brał udział w niższej instancji w wydaniu zaskarżonej decyzji
- z powodu danej sprawy wszczęto przeciwko pracownikowi dochodzenie służbowe, postępowanie dyscyplinarne lub karne
Poza tymi okolicznościami (wymienionymi w art. 24§1 k.p.a.), podstawą wyłączenia pracownika będą stanowić inne okoliczności mogące powodować bezstronność pracownika.
Wyłączenie pracownika następuje na żądanie pracownika, strony lub z urzędu w formie postanowienia wydanego przez bezpośredniego przełożonego. Na to postanowienie nie służy zażalenie i można je zaskarżyć tylko łącznie z odwołaniem od decyzji.
Jeżeli na skutek wyłączenia pracowników organ stał się niezdolny do załatwienia sprawy, właściwy do załatwienia sprawy jest organ wyższego stopnia lub wyznaczony przez niego organ.
WYŁĄCZENIE ORGANU
Na konstrukcję prawną wyłączenia organu składają się 3 elementy: rodzaj sprawy, osobiste zaangażowanie, bliskość wobec strony.
Organ podlega wyłączeniu od załatwiania sprawy dotyczącej interesów majątkowych:
- jego kierownika (np. burmistrz, starosta, wojewoda, prezes SKO)
- osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia (dyrektor wydziału urzędu wojewódzkiego) - osób związanych z wymienionymi powyżej stosunkiem przysposobienia, opieki lub kurateli a także ich małżonków, krewnych i powinowatych do II stopnia
Organ administracji w razie wystąpienia przesłanek wyłączenia, traci z mocy prawa zdolność do prowadzenia postępowania w danej sprawie.
Jeżeli na skutek wyłączenia organ stał się niezdolny do załatwienia sprawy, właściwy do załatwienia sprawy jest organ wyższego stopnia lub wyznaczony przez niego organ.
WYŁĄCZENIE CZŁONKA ORGANU KOLEGIALNEGO
Instytucja ta jest identyczna z instytucją wyłączenia pracownika organu administracji publicznej. Różnica jest tylko taka, że organ ten wciąż może działać, o ile zachowane jest kworum. Po wyłączeniu takiej liczby członków, że organ traci kworum, z mocy prawa traci on zdolność prawną do podjęcia uchwały. Wówczas właściwy do załatwienia sprawy jest organ wyższego stopnia lub wyznaczony przez niego organ.
STRONA POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO
Stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie ( chodzi tu o postępowanie z urzędu), albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Art. 28 KPA
Pierwsza część definicji daje podstawę do wezwania do udziału w postępowaniu podmiotu będącego w nim stroną. Druga część oznacza iż w dacie żądania wniesionego do organu administracji publicznej następuje wszczęcie postępowania.
Ów interes prawny musi być obiektywny, czyli musi być rzeczywiście istniejącą potrzebą ochrony prawnej.
Musi to być interes osobisty, własny, indywidualny, aktualny (nie ewentualny).
Strona jest instytucją procesową
Zdolność administracyjno-prawna i zdolność procesowa stron postępowania
Jest to zdolność występowania jako strona w postępowaniu administracyjnym.
Stroną może być zgodnie z kpa:
- osoba fizyczna
- osoba prawna
- jednostka organizacyjna państwowa, samorządowa lub społeczna
- organ administracji rządowej
- gmina, powiat, województwo (gdy ich interes prawny wynika z przepisów prawa publicznego).
Zdolność prawna:
- osoba fizyczna ma ją od urodzenia do chwili śmierci
- osoby prawne uzyskują ją od chwili wpisu do właściwego rejestru i tracą z chwilą ustania ich bytu prawnego
Zdolność do czynności prawnych
Daje stronie zdolność procesową, czyli możliwość samodzielnego i skutecznego działania w postępowaniu.
Zdolność tę należy oceniać według zasad zawartych w Kodeksie Cywilnym.
A więc mamy (w przypadku osób fizycznych):
- pełną zdolność do czynności prawnych (osoba pełnoletnia)
- ograniczoną zdolność (małoletni powyżej 13 lat, osoba częściowo ubezwłasnowolniona lub dla której ustanowiono doradcę tymczasowego)
- brak zdolności do czynności prawnych (małoletni do lat 13, osoba całkowicie ubezwłasnowolniona).
W przypadku osób nie mających zdolności procesowej, czynności procesowych dokonuje za nie ich przedstawiciel ustawowy. Nie mniej jednak wciąż są one stronami postępowania.
W przypadku osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych działają one przez swoich ustawowych lub statutowych przedstawicieli.
W przypadku, gdy strona powinna brać udział w sprawie a jest nieobecna w kraju i nie ustanowiła pełnomocnictwa, organ występuje do sądu, który wyznaczy kuratora.
W sprawach nie cierpiących zwłoki, organ może wyznaczyć tymczasowego przedstawiciela do czasu wyznaczenia kuratora przez sąd.
Organ występuje do sądu o ustanowienie opiekuna lub kuratora, gdy strona nie ma zdolności procesowej.
Organ ma ustawowy obowiązek dbać, by strona była w postępowaniu należycie reprezentowana. Przeprowadzenie postępowania bez należytej prawnej reprezentacji będzie podstawą wznowienia postępowania.
PEŁNOMOCNICTWO PROCESOWE
Udzielenie pełnomocnictwa następuje przez jednostronną czynność prawną, jaką jest oświadczenie woli mocodawcy złożoną w dowolnej formie.
Pełnomocnikiem strony zgodnie z KPA może być każda osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych. Zdolność ta może być też ograniczona.
Pełnomocnikiem zostaje osoba, której udzielono pełnomocnictwa pisemnie lub ustnie - do protokołu.
Organ nie wymaga dokumentów potwierdzających posiadania fachowych kwalifikacji w stosunku do osoby która jest pełnomocnikiem danego podmiotu. Jedynym przywilejem, jaki przyznaje się w KPA adwokatowi, radcy prawnemu lub rzecznikowi patentowemu, a w postępowaniu podatkowym - doradcy podatkowemu - mogą oni sami uwierzytelniać odpis udzielonego im pełnomocnictwa.
W drobnych sprawach domniemywa się udzielenie pełnomocnictwa członkom najbliższej rodziny, domownikom.
Od dnia powiadomienia organu przez stronę o ustanowieniu pełnomocnika, musi on mieć zapewniony czynny udział w postępowaniu jako strona. Pominięcie tego wymogu przez organ stanowi podstawę wznowienia postępowania.
PODMIOTY NA PRAWACH STRONY
Podmiotami na prawach strony mogą być:
- organizacja społeczna
- prokurator
- Rzecznik Praw Obywatelskich
Podmioty te nie są stronami, gdyż sprawa nie toczy się w ich własnej sprawie, nie występują one zamiast strony, lecz obok i niezależnie od strony. Mając prawa procesowe są one powoływane do dokonywania czynności procesowych w postępowaniu.
ORGANIZACJA SPOŁECZNA
To organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i inne organizacje społeczne.
Przyznanie praw procesowych organizacji społecznej jest zależne od spełnienia łącznie 2 przesłanek:
- jest to uzasadnione celami statutowymi organizacji - sprawa będąca przedmiotem postępowania mieści się w zadaniach organizacji określonych w statucie
- zachodzi potrzeba ochrony interesu społecznego (np. problem ochrony środowiska)
Organizacja społeczna, występując o przyznanie jej procesowych praw strony w postępowaniu, jest obowiązana wykazać, że spełnia obie przesłanki. Ocena tych przesłanek należy do organu orzekającego w sprawie oraz w razie odmowy uwzględnienia żądania - do sądu adm.
Organizacja ma następujące prawa procesowe:
- prawo żądania wszczęcia postępowania w indywidualnej sprawie (a)
- dopuszczenia jej do już toczącego się postępowania (b)
Organizacja może żądać wszczęcia postępowania
wtedy, gdy przepisy prawa materialnego dopuszczają wszczęcie postępowania z urzędu.
Organ uznając żądanie za słuszne - wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania z urzędu. Na takie postanowienie nie przysługuje zażalenie. Zażalenie przysługuje (a następnie skarga do SA) na postanowienie odmowne.
Organizacja może żądać dopuszczenia do już toczącego się postępowania i to niezależnie od tego, czy zostało ono wszczęte na wniosek strony czy z urzędu.
Dopuszczenie następuje w drodze postanowienia.
Organ administracji publicznej może podjąć postanowienie o nie dopuszczeniu organizacji społecznej do udziału w postępowaniu. Musi takie postanowienie uzasadnić wykazując w jakim zakresie udział ten nie ma uzasadnienia w interesie społecznym i celach statutowych. Na postanowienie odmowne organizacji społecznej służy zażalenie, a następnie skarga do SA.
DECYZJA - ODWOŁANIE
POSTANOWIENIE - ZAŻALENIE
Organizacje pozarządowe to te, które nie są finansowane ze środków publicznych np. fundacje, stowarzyszenia
PROKURATOR
Przepisy KPA przyznają prokuratorowi następujące prawa procesowe:
- prawo żądania wszczęcia postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem (np. gdy przepis prawa materialnego nakłada na organ adm. publ. obowiązek wszczęcia postępowania, a organ ten pozostaje bezczynny)
- prawo udziału w postępowaniu toczącym się w celu zapewnienia, aby postępowanie i rozstrzygnięcie było zgodne z prawem.
- jeśli postępowanie zostało zakończone, prokuratorowi służą dwa środki zaskarżenia decyzji ostatecznej:
* sprzeciw - na drodze administracyjnej (jeżeli przepisy KPA lub przepisy szczególne dopuszczają wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji, uchylenie lub zmianę decyzji). Organem powołanym do rozpatrzenia sprzeciwu jest organ właściwy do wszczęcia postępowania w danym trybie nadzwyczajnym. Postępowanie takie jest w tych przypadkach wszczynane z urzędu. O wszczęciu postępowania na skutek sprzeciwu organ adm. publ. powiadamia strony. Sprzeciw nie powoduje wstrzymania z mocy prawa wykonania decyzji, jednakże organ, do którego sprzeciw wpłynął niezwłocznie powinien stwierdzić, czy nie ma potrzeby wstrzymania wykonania decyzji do czasu załatwienia sprzeciwu. Sprzeciw powinien być załatwiony w terminie 30 dni od daty jego wniesienia przez prokuratora.
* skarga - na drodze sądowej
RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH
Ma prawa procesowe takie, jak prokurator:
- prawo żądania wszczęcia postępowania
- prawo uczestniczenia w postępowaniu na prawach prokuratora
- prawo wnoszenia skarg do SA.
RPO występuje z żądaniem o wszczęcie postępowania, gdy zachodzi konieczność ochrony praw i wolności człowieka i obywatela. W praktyce jednak nie wnosi on żądań wszczęcia postępowania, gdyż wykonuje on swoje funkcje na zasadzie subsydiarności, a więc gdy strona wykorzystała już inne możliwości ochrony prawnej. Dodatkowo masowość wpływających do RPO spraw mogłaby powodować nierówne traktowanie obywateli, gdyż wszczęcie postępowania we wszystkich tych sprawach nie byłoby możliwe.
INNE PODMIOTY
Przepisy ustaw materialno-prawnych oraz ustaw ustrojowych mogą przyznawać prawa procesowe innym podmiotom, np. organom Inspekcji Ochrony Środowiska.
UCZESTNICY POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO
W postępowaniu administracyjnym rozróżniamy podmioty postępowania i uczestników postępowania.
Podmioty postępowania:
- organy administracji publicznej
- strony
- podmioty na prawach strony
Uczestnicy zaś, to osoby fizyczne, prawne lub inne jednostki organizacyjne, które w sprawie będącej przedmiotem postępowania nie mają interesów chronionych przez prawo. Są oni jednak zainteresowani sprawą:
- ze względu na ich faktyczne interesy (a więc rozstrzygnięcie nie będzie obojętne dla ich sytuacji). Takich uczestników będziemy określać mianem osób zainteresowanych. Nie maja oni praw procesowych.
-lub ze względu na ich udział w niektórych czynnościach postępowania - świadkowie, biegli, osoby trzecie wezwane do przedstawienia przedmiotu oględzin. Są oni pozbawieni pełni praw procesowych, mają jedynie pojedyncze uprawnienia.
PRZEDMIOT POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO
Postępowanie administracyjne może toczyć się tylko wtedy, gdy jest „przedmiotowe” - a więc jeżeli ma swój przedmiot, bowiem brak przedmiotu postępowania - bezprzedmiotowość prowadzi do jego umorzenia.
Przedmiot postępowania administracyjnego to obiekt regulacji prawnej, jest to pewien zbiór reguł, które powinny odnosić się wyłącznie do samego podejmowania decyzji stosowania prawa.
Przedmiotem procesu administracyjnego jest konkretna sprawa indywidualnego podmiotu, w której na podstawie przepisów prawnych, organy administracji publicznej jest władny podjąć decyzję administracyjną, albo orzekając w niej o uprawnieniach lub o obowiązkach indywidualnego podmiotu, albo stwierdzając o niedopuszczalności orzekania.
WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA
Zasadą jest, że postępowanie wszczynamy na wniosek strony albo z urzędu.
Dzień wszczęcia postępowania jest to dzień złożenia wniosku przez stronę lub z urzędu - dzień w którym organ adm. publ. wykonał pierwszą czynność na zewnątrz w tej sprawie. Organ ma obowiązek powiadomienia wszystkich stron w tej sprawie.
Generalnie jest tak, że każda strona powinna mieć własne postępowanie, ale bywa też, że kilka stron, podmiotów jest zainteresowanych tą sprawą i wszystkie strony mają ten sam organ właściwy do prowadzenia tego jednego postępowania. art. 62
Art. 63 dotyczy formy składania podań, pism o wszczęcie postępowania. Musi być to forma pisemna lub ustna forma składania zażalenia do protokołu. Musi zawierać podanie - przedmiot sporu, czego strona oczekuje. Jeśli są jakieś braki w podaniu - strona ma 7 dni na uzupełnieni braków, w przypadku braku uzupełnienia pismo organ pozostawia bez rozpatrzenia. Można złożyć podanie ponownie w tej sprawie. Jeśli nie ma w piśmie imienia, nazwiska, adresu również organ pozostawia pismo bez rozpoznania.
Art. 65 i 66 - jeśli pismo zostało złożone do niewłaściwego organu to ten organ przekazuje pismo do właściwego i powiadamia o tym wnioskodawcę.
Art. 66 1 - gdy pismo dotyczy kilku spraw i powinno być rozpatrzone przez kilka organów to organ do którego pismo wpłynęło załatwia sprawę co do swojego zakresu i powiadamia stronę iż powinna wnieść pismo co do pozostałych spraw do innych organów. Termin wniesienia pism do pozostałych organów liczy się od daty wpływu do organu pierwszego. Art. 66 3 - gdy wnosimy pismo do organu niewłaściwego a właściwy jest sąd lub organ nie może nam wskazać organu właściwego to wówczas organ zawraca pismo stronie z odpowiednim pouczeniem.
ZAŁATWIANIE SPRAW
Organy są obowiązane załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki.
Przesłanki szybkiego załatwienia sprawy:
- strona dołącza do sprawy wszelkie konieczne dokumenty
- sprawy załatwiane są na podstawie faktów powszechnie znanych
- organ posiada wszelkie informacje z urzędu
- organ ma możliwość ustalenia informacji na podst. danych
Załatwienie sprawy - mniej skomplikowane 1 m-c, bardziej 2 m-ce. W przypadku nie załatwienia sprawy w terminie z winy strony lub organu, organ jest obowiązany zawiadomić strony podając przyczyny zwłoki i wskazując nowy termin załatwienia sprawy. Każdy z nas ma prawo odwołać się gdy sprawa nie jest załatwiona w terminie.
Przywrócenie terminu w razie nie dotrzymania terminu, termin można przywrócić na prośbę zainteresowanego, jeżeli uchybienie nastąpiło bez jego winy. Prozbe o przywrócenie terminu wnosi się w ciągu 7 dni. O przywróceniu decyduje właściwy organ w formie postanowienia i służy na nie zażalenie.
DORĘCZENIA występują gdy sąd czy inna instytucja sprawdza, czy dana strona została należycie poinformowana (pisemnie), jeśli nie, to ten organ, winien odroczyć sprawę (ma to wpływ na długość tej sprawy - koszty ponosi osoba która przegrywa sprawę)
Zasady w przypadku doręczeń:
- organ adm. publ. doręcza za pomocą poczty czy swojego pracownika - za pokwitowaniem na piśmie
- pisma doręczone są stronie lub jej przedstawicielowi (chyba że strona ustanowi pełnomocnika do doręczeń)
- jeśli strona lub przedstawiciel zmieni adres to winien on powiadomić organ adm. publ. a jeśli nie powiadomi to zawiadomienie dostarczone na stary adres jest skuteczne (koszty ponosi strona)
Miejsce doręczenia pisma
Gdy strona jest osobą fizyczną to pismo doręcza się na adres zamieszkania lub w miejscu pracy (chyba że przepis szczególny stanowi inaczej) albo w siedzibie organu. Jeśli nie można doręczyć w tych 3 miejscach to można wręczyć tam, gdzie się tę osobę zastanie np. na ulicy.
Doręczenie zastępcze
- gdy osoba fizyczna jest nieobecna w mieszkaniu to można pismo zostawić osobie dorosłej tam przebywającej np. dozorcy, sąsiadowi ale pod warunkiem, że te osoby podejmą się doręczenia stronie zainteresowanej i wówczas utrzymuje się, że strona jest zapoznana z treścią wezwania
- pismo zostawia się w organie gminy lub w urzędzie pocztowym w skrzynce na korespondencję (jeśli ww. możliwość nie wchodzi w grę) strona ma na to 7 dni.
Doręczenie pisma organizacjom społecznym lub jednostkom organizacyjnym - doręcza się tylko osobie do tego uprawnionej.
Adresat pisma otrzymuje pismo i osobiście odmawia otrzymania pisma. Zwraca się wówczas pismo organowi, który je nadał z adnotacją, że adresat odmówił przyjęcia pisma i dołącza się to do akt z datą i podpisem. Jest to doręczenie skuteczne, bo jest gwarant, który pismo doręczył.
Art. 49 - strona może być poinformowana o decyzjach przez obwieszczenie (ale tylko wtedy, gdy przepis takiego zawiadamiania przewiduje wprost) Po upływie 14 dni uważa się, że strona zaznajomiła się z treścią decyzji.
WEZWANIA
Organ może wezwać konkretne osoby do złożenia zeznania na piśmie w celu dołączenia do akt ( nie musi stawiać się wtedy ta osoba osobiście na sprawie). Jeśli osoba nie może ze względów zdrowotnych stawić się w miejscu postępowania, to organ odbiera zeznania w miejscu zamieszkania strony .Wezwanie opiewa na osobiste stawiennictwo.
Jeśli mieszkamy zbyt daleko, to w ramach pomocy prawnej właściwy organ może odebrać od nas zeznania i przekazać w miejsce toczącego się postępowania.
Czasem charakter sprawy wymaga jednak osobistego stawiennictwa bez względu na odległość zamieszkania np. tajemnica sprawy.
Treść wezwania atr.54 KPA
- nazwa i adres organu wzywającego
- treść organu - kto nas wzywa, stanowisko
- kogo wzywamy
- w jakim celu ( określenie sprawy i charakter wezwania)
- informacja: czy stawiennictwo osobiste, czy na piśmie, dzień, godzina, sala, adres
- skutki prawne niezastosowania się do a wezwania to grzywna, postępowanie dyscyplinarne.
W wyjątkowych przypadkach (nie cierpiących zwłoki) wezwanie może być telefoniczne, telegraficzne, w internecie. Osoba która stawiła się może żądać zwrotu kosztów podróży.
TERMINY
I podział
- bezwzględnie oznaczone np. 7, 14 dni, miesiąc
- względnie oznaczone - niezwłocznie, bez zbędnej zwłoki
II podział
- terminy ustawowe (wprowadzone przez ustawy np. KPA)
- wyznaczone - przez organ, zależy od decyzji
III podział
- zwykłe (zwane instrukcyjne). Mogą być skracane i mają wpływa na skracanie postępowania.
- zawite - terminy po których czynność jest nieważna. Są to terminy przywracalne, po uprzednim wystąpieniu do organu należy wykazać, że po ustąpieniu bariery w ciągu 7 dni dostosują się do terminu art. 57 - terminy mogą być oznaczone w dniach, miesiącach, tygodniach.
Ważność terminu jest zachowana jeśli pismo wyślemy z datą w terminie wyznaczonym w polskiej placówce pocztowej.
art. 58 - wystąpienie z wnioskiem o przywrócenie terminu, o wniesieniu odwołania - jeśli przeszkoda nie wystąpiła z naszej winy - 7 dni wraz z dołączonym odwołaniem.
SKARGI I WNIOSKI
Skargę wnosi się na negatywnie oceniana działalność organów administracji publicznej, jest to przejaw niezadowolenia.
Wniosek jest propozycją ulepszenia działania administracji.
Organ jest zobowiązany do odpowiedzi na skargę lub wniosek w formie zawiadomienia, bez zbędnej zwłoki nie pózniej niż w ciągu miesiąca. Skarga może powodować wszczęcie postępowania, postępowania odwoławczego lub w trybach nadzwyczajnych. Nie rozpatrywane są anonimy ( choć w sprawach skarbowym owszem)
PROTOKOŁY I ADNOTACJE
Art. 67 1 - protokół sporządza się wtedy gdy ma on znaczenie istotne dla rozstrzygnięcia sprawy - ustala organ. Obowiązek gdzie organ musi protokół sporządzić:
- wniesienie zeznania ustnego
- zeznania świadka, biegłego, strony
- oględzin i ekspertyz
- rozprawy
- ustnego ogłoszenia decyzji i postanowienia
Protokół sporządza się tak aby z niego wynikało kto, kiedy jakiej czynności dokonał, podpis, data
Art. 69 - dotyczy protokołu przesłuchania. Protokół zeznania powinien być przeczytany osobie zeznającej i od razu powinien być przez tę osobę podpisany.
Organ może zezwolić żeby do protokołu były załączone jakieś załączniki w formie pisemnej. Skreślenia i poprawki w protokole powinny być tak dokonane aby były czytelne, nie budzące wątpliwości i musi być podpis aby było wiadomo kto dokonał korekty.
Art. 72 - adnotacje urzędowe - z czynności, które mają znaczenie nie tyle dla rozstrzygnięcia co dla toku sprawy.
Art.73 Udostępnianie akt sprawy - w każdym stadium postępowania strona ma prawo do przeglądania akt oraz sporządzania z nich notatek i odpisów. Można żądać uwierzytelnienia odpisu o ile jest uzasadnione ważnym interesem strony. Na odmowę ze strony organu stronie przysługuje zażalenie do organu wyższego stopnia. Przepisu tego nie stosuje się do akt sprawy jeśli zawiera informacje tajne lub ściśle tajne lub ze względu na ważny interes państwowy.
POSTĘPOWANIE DOWODOWE w postępowaniu adm. dowodem może być wszystko, co nie jest sprzeczne z prawem a może pomóc w załatwieniu sprawy.
Dowodem mogą być :
- dokumenty
- zeznania świadków
- opinie biegłych
- oględziny
Organ adm publ jest zobowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć materiał dowodowy. Fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi z urzędu należy zakomunikować stronie.
Mamy dowody:
- rzeczowe (źródłem informacji jest rzecz np. oględziny, dokumenty)
- osobowe ( źródłem informacji jest osoba np. przesłuchania, opinie)
Dowód z dokumentu jest dowodem mieszanym
* treść to dowód osobowy
* dokument to dowód rzeczowy
Mamy też dowody podstawowe i posiłkowe aby mogły zaistnieć muszą być odpowiednie przesłanki np. przesłuchanie stron.
Dowody pośrednie i bezpośrednie
Dowody z dokumentu :
- urzędowe ( stworzony przez podmiot publiczny np. decyzje, postanowienia)
- prywatne( np. umowa dzierżawy, umowa kupna/sprzedaży samochodu)
Organ ma obowiązek poinformować świadka o prawie odmowy zeznań oraz o konsekwencjach w przypadku składania fałszywych zeznań.
Środki dowodowe i ich rodzaje
Pojęcie dowodu należy rozumieć w trzech podstawowych znaczeniach, jako:
1. rezultat postępowania dowodowego (fakt udowodniony a zatem wynik procesu dowodzenia, „okoliczność, rzecz dowodząca czegoś, przemawiająca za czymś, świadcząca o czymś, wskazująca na coś; oznaka czegoś, potwierdzenie, uzasadnienie, świadectwo"). W tym znaczeniu można powiedzieć: „mam dowód na to, że…”
2. czynność zmierzająca do wykazania prawdziwości jakiegoś twierdzenia. W tym znaczeniu można powiedzieć: „przeprowadzam dowód na okoliczność wykazania…”
3. środek dowodowy - rzecz lub czynność w oparciu, o które zostało przeprowadzone postępowanie dowodowe. Jest to „informacja płynąca ze źródła dowodowego w sposób przez prawo określony”, pozwalająca na stwierdzenie istnienia lub braku istnienia określonego faktu albo prawdziwości lub nieprawdziwości twierdzenia o tym fakcie (rezultat procesu dowodzenia).
Z uwagi na to, że środek dowodowy jest formą przekazu informacji uzyskiwanych ze źródeł dowodowych warto dokonać w tym miejscu rozróżnienia pomiędzy tymi dwoma pojęciami.
Podział na źródła dowodowe oraz środki dowodowe.
Rzeczowe źródła dowodowe |
Rzeczowe środki dowodowe |
dokument |
właściwości dokumentu (analiza dokumentu |
przedmiot, np.: nieruchomość, zwierzę, budynek, pojazd, ludzkie ciało, fotografie, nośniki informacji. |
wynik oględzin służących określeniu właściwości dowodu rzeczowego |
Osobowe źródła dowodowe |
Osobowe środki dowodowe
|
świadek |
zeznania świadka |
biegły |
opinia biegłego |
strona |
wyjaśnienia strony |
dokument |
treść dokumentu |
Świadkami nie mogą być :
- osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń
- osoby obowiązane do zachowania tajemnicy o informacjach niejawnych
Notoria to fakty znane organowi z urzędu jak tez fakty powszechnie znane czyli notorycznie znane każdemu rozsądnemu mieszkańcowi w miejscowości w której mieści się siedziba organu. adm publ Zgodnie z art. 77 § 4 k.p.a. nie wymagają dowodzenia. Za fakt powszechnie znany może być uznany tylko taki fakt, który odpowiada rzeczywistości i którego istnienia nie można obalić dowodem przeciwnym. Organ zawsze uwzględnia z urzędu fakty powszechnie znane i nie ma obowiązku komunikowania ich stronie.
Fakty znane organowi z urzędu, to fakty, które są znane organowi prowadzącemu postępowanie z racji wykonywanych funkcji lub zajmowanego stanowiska lub takie które można ustalić na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ. Są to, np. fakty wynikające z materiałów dostępnych pracownikowi z tytułu jego pracy w danym urzędzie, tj. ewidencje, rejestry, plany.
KPA kilkakrotnie odwołuje się w swoich przepisach do faktów znanych organowi z urzędu. Według art. 35 § 2 niezwłocznie powinny być załatwiane sprawy, które mogą być rozpatrzone w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane albo znane z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie, bądź możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ.
Fakty znane organowi z urzędu należy zakomunikować stronie przed wydaniem decyzji administracyjnej. Powinno to nastąpić najpóźniej w takim terminie, aby strona mogła ustosunkować się nie tylko do zebranego materiału dowodowego, ale także do faktów znanych organowi z urzędu.
Uprawdopodobnienie nie wymaga dowodów różni się od udowodnienia tym, że czynności związane z uzyskiwaniem informacji w przypadku uprawdopodobnienia podlegają odformalizowaniu. Jednak również w przypadku uprawdopodobnienia organ administracji publicznej obowiązany jest kierować się zasadą prawdy obiektywnej. Instytucja uprawdopodobnienia służy szybkiemu załatwieniu kwestii spadkowych, mogących przy braku takich ułatwień spowodować przewlekłość postępowania. W KPA pojęcie uprawdopodobnienia jest pojęciem prawnym, ale nie zostało ono wyjaśnione przez ustawodawcę
Oświadczenie stron jeżeli nie jest wymagane zaświadczenie innego organu, na wniosek strony, organ przyjmuje jej oświadczenie, ale poucza o odpowiedzialności za fałszywe zeznania.
Przesłuchanie strony jest to środek posiłkowy, stosowany, kiedy wyczerpano już dowody i pozostały jeszcze istotne fakty do wyjaśnienia. Wobec strony nie stosuje się sankcji za nie stawienie się. Strona ma prawa świadka.
Biegły to osoba fizyczna posiadająca fachową wiedzę w danej dziedzinie.
Rektyfikacja decyzji i postanowień to oczyszczanie z drobnych omyłek i wad oraz wyjaśnianie treści decyzji.
Sprostowanie dotyczy błędów pisarskich, rachunkowych, które są oczywiste. Dokonuje się ich na żądanie strony lub z urzędu w formie postanowienia.
Uzupełnienie
- co do rozstrzygnięcia
- co do środków zaskarżenia
Organ wydaje decyzje uzupełniającą lub dodaje zapis do decyzji, co do środków zaskarżenia.
Weryfikacja
W drodze administracyjnej
- w toku instancji środki zwyczajne, przysługują od decyzji i postanowień nie ostatecznych :
*odwołanie
*zażalenie
- poza tokiem instancji środki nadzwyczajne, przysługują od decyzji ostatecznych jeśli KPA tak stanowi :
* wznowienie postępowania
*stwierdzenie nieważności decyzji lub postanowienia
* uchylenie lub zmiana decyzji prawidłowych lub dotkniętych wadami niekwalifikowanymi
W drodze sadowej
- przez NSA
- sądami powszechnymi (jeśli przepis prawa tak stanowi) w sprawach odszkodowań za wadliwe decyzje
Oględziny organ spotyka się z materiałem dowodowym. Dotyczą stanu naturalnego. Istnieje obowiązek osoby trzeciej do okazania przedmiotu oględzin. Szczególną forma oględzin jest eksperyment dowodowy tzn. stworzenie sztucznej sytuacji dla zaobserwowania zjawisk.
Prekluzja dowodowa strona może przedstawić dowody tylko do określonego momentu.
Policja sesyjna czuwa nad porządkiem i prawidłowym przebiegiem sprawy. Funkcję pełni osoba, która prowadzi rozprawę. Może ona za niewłaściwe zachowanie wydalić z rozprawy oraz nałożyć karę grzywny w wysokości 100 zł .Na postanowienie o ukaraniu grzywną służy zażalenie.
DOMNIEMANIE
- domniemania faktyczne opiera się na doświadczeniu życiowym, ponieważ polega na tym, że na podstawie jednego faktu danego w doświadczeniu wnioskuje się o istnieniu faktu poszukiwanego.
-domniemania prawne polega zaś na tym, że przepis prawny nakazuje przyjęcie faktu poszukiwanego na podstawie innego wskazanego faktu.
Domniemania prawne dzielą się na:
- domniemania wzruszalne (proste), które można obalić przeciwdowodem
- domniemanie niewzruszalne, gdzie przeciwdowód jest niedopuszczalny, występują w Polsce
Subsumcja - postawienie stanu faktycznego pod określoną normę prawną.
Kara w razie niestawienia się od 50-200 zł. jednak w przypadku strony nie ,można zastosować żadnych środków motywujących w przypadku odmowy składania zeznań
Czynności przygotowawcze przeprowadza je organ przed rozprawą i w szczególności wzywa :
- strony do złożenia przed rozprawą wyjaśnień, dokumentów i innych dowodów oraz do stawienia się na rozprawę osobiście lub przez przedstawiciela lub pełnomocnika.
- świadków i biegłych do stawienia się na rozprawę
Ponadto organ zawiadamia i wzywa na rozprawę państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne , organizacje społeczne oraz inne osoby, jeżeli ich udział w rozprawie jest uzasadniony ze względu na jej przedmiot.( składania oświadczeń i dowodów poparcia)
ZASADY WSZCZĘCIA POSTĘPOWANIA Z URZĘDU
W każdym stadium postępowania organ administracji publicznej obowiązany jest umożliwić stronie przeglądanie akt sprawy oraz sporządzanie z nich notatek i odpisów. Strona może żądać uwierzytelnienia sporządzonych przez siebie odpisów z akt sprawy lub wydania jej z akt sprawy uwierzytelnionych odpisów, o ile jest to uzasadnione ważnym interesem strony.
METRYKI
W aktach sprawy zakłada się metrykę sprawy w formie pisemnej lub elektronicznej. Metryka sprawy wraz z dokumentami do których odsyła stanowi obowiązkowa część akt sprawy i jest na bieżąco aktualizowana. Minister właściwy ds. adm publ. Określa w drodze rozporządzenia wzór i sposób prowadzenia metryki sprawy oraz rodzaje spraw w których jest obowiązek prowadzenia metryki sprawy.
Wprowadzenie metryki sprawy nawet po upływie długiego czasu pozwoli precyzyjnie ustalić, którzy urzędnicy uczestniczyli w przygotowaniu decyzji, przygotowywali jej projekt, udzielali wskazówek co do sposobu załatwienia sprawy i opiniowali lub zatwierdzali decyzję oraz w jaki sposób konkretni urzędnicy wpływali na treść decyzji. To z kolei ma zwiększyć poczucie odpowiedzialności urzędników, a w razie wydania decyzji powodującej szkody dla Państwa lub obywateli ułatwi ustalenie winnych wyrządzenia szkody przez wydanie błędnej decyzji. Wprowadzenie metryk sprawy ma się więc przyczynić do skutecznego stosowania odpowiedzialności materialnej urzędników za wykonywane przez nich zadania
DECYZJE
Decyzja jest to akt administracyjny zewnętrzny skierowany do podmiotów. to władcze, jednostronne oświadczenie woli organu administracji publicznej oparte na przepisach prawa administracyjnego, określające sytuację prawną konkretnie wskazanego adresata, w indywidualnej oznaczonej sprawie.
Charakterystyczną cechą decyzji jest konkretność - konkretna sprawa i adresat.
Nazwa decyzji może być różna np. nakaz, zakaz, licencja
Art. 104 2 decyzje rozstrzygają sprawę co do istoty
W postępowaniu administracyjnym organ umarzając postępowanie wydaje decyzję a w prawie cywilnym postanowienie.
Organ umarza postępowanie jeżeli (art. 105)
- postępowanie stało się bezprzedmiotowe
- na wniosek strony, która wystąpiła o wszczęcie postępowania pod warunkiem, że strony nie wnoszą sprzeciwu oraz jeśli umorzenie postępowania nie doprowadzi do naruszenia interesu społecznego
Zajęcie stanowiska przez inny organ (atr.106)
Organ adm. musi wstrzymać się z wydaniem decyzji aż inny organ wyda osąd np. przy odnowie zabytków - konserwator. Organ ten powinien niezwłocznie zając stanowisko (do 14 dni). Na takie stanowisko przysługuje zażalenie. Art. 36 - 38 dot. terminu w jakim ten drugi organ ma zając stanowisko. Jeśli organ nie zajmie stanowiska w ciągu 14 dni to powinien o tym poinformować i sam wskazać termin realny.
Elementy, które powinna zawierać decyzja: (atr.107)
- oznaczenie organu, który decyzję wydaje
- właściwość organu (jeśli organ nie jest właściwy decyzja jest nieważna)
- datę wydania decyzji - jeśli są dwie decyzje w tej samej sprawie to ważna jest decyzja oznaczona datą wcześniejszą
- oznaczenie stron lub strony
- powołanie na podstawę prawną - nr. art., ustawa - bez określonej podstawy prawnej decyzja jest nieważna
- rozstrzygnięcie o prawach i obowiązkach - czy organ nakłada na stronę obciążenia, prawa itp.
- uzasadnienie faktyczne i prawne. Faktyczne - organ musi wskazać, które fakty zostały udowodnione a którym nie dał wiary. Prawne polega na podaniu podstawy prawnej - ustawy
- pouczenie o odwołaniu od tej decyzji
- podpis z podaniem imienia i nazwiska, stanowiska służbowego. Art. 145 1 pkt 3 jest to przesłanka czy decyzja została podpisana przez pracownika czy przez organ
- jeżeli od decyzji można wnieść powództwo do Sadu Powszechnego, czy skarga do SA to też powinno być zawarte w decyzji
Aby decyzja była ważna to 4 z w/w elementów muszą być zawsze zawarte są to:
- oznaczenie organu wydającego decyzję
- oznaczenie stron
- rozstrzygnięcie - co ona rozstrzyga
- podpis osoby uprawnionej do wydania decyzji
Uzasadnienie faktyczne - kiedy można nie uzasadniać decyzji art. 197 4 i 5
- jeżeli uwzględnia ona w całości żądanie stron
- organ powołuje się że uzasadnienie naruszy porządek publiczny
- jeśli uzasadnienie naruszy interes bezpieczeństwa państwa
Wykonanie decyzji jest wtedy kiedy jest ona ostateczna.
Rygor natychmiastowej wykonalności - mimo, że decyzja nie jest jeszcze ostateczna Art. 198 jeśli są spełnione przesłanki:
- wzgląd na ochronę zdrowia - trzeba działać natychmiast
- ochrona życia ludzkiego
- zabezpieczenie gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami
- interes społeczny ogólnie rozumiany
- wyjątkowo ważny interes stron (organ może zażądać od strony zabezpieczenia skutków wydania rygoru natychmiastowej wykonalności)
Rygor natychmiastowej wykonalności może być wydany od razu - zawarty w decyzji lub postanowieniu. Stronie przysługuje zażalenie.
Decyzję doręcza się stronom na piśmie art. 109. Od tej zasady jest wyjątek gdy organ może wydać ustnie - jeżeli interes strony przemawia za tym a przepis prawa nie może stać na przeszkodzie.
Organ uważa za wydanie decyzji dopiero od momentu doręczenia decyzji lub ogłoszenia publicznego i ponosi wszelkie konsekwencje treści tej decyzji.
Procedury po wydaniu decyzji
- uzupełnienie decyzji (strona może w ciągu 14 dni żądać uzupełnienia decyzji od organu, który ją wydał. Wtedy organ wydaje postanowienie o uzupełnieniu decyzji)
- sprostowanie decyzji (jeżeli jest błędne pouczenie (art. 112) to strona nie może ponosić negatywnych konsekwencji z tego tytułu)
- wykładnia decyzji (sprostowanie decyzji (art. 113) może być z urzędu lub na wniosek strony)
POSTANOWIENIE
Postanowienia kierowane są do strony ale dotyczy uczestników postępowania w trakcie postępowania administracyjnego np. świadkowie. Wydawane na postanowienie na podstawie przepisów postępowania administracyjnego
Składniki (elementy) postanowienia art. 124:
- oznaczenie organu
- data wydania
- oznaczenie stron lub innych uczestników postępowania
- podstawa prawna
- rozstrzygnięcie
- pouczenie
- podpisy osób upoważnionych z imienia i nazwiska oraz stanowisko
art. 124 . Postanowienie powinno zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne jeżeli jest zażalenie i skarga ale nie musi być uzasadnienia jeśli nie ma skargi bądź zażalenia.
Art. 125 postanowienia doręcza się na piśmie i mogą być one zaskarżane.
Art. 126 odwołanie się od przepisów dotychczasowych
- decyzji administracyjnej
- sprostowanie postanowienia
- uzupełnienie postanowienia.
Organ co do postanowień nie może wydać rygoru natychmiastowej wykonalności.
UGODA
W sprawie toczącej się przed organem adm. publ. strony mogą zawrzeć ugodę. Ugoda może być zawarta przed organem adm. publ. przed którym toczy się postępowanie. Jeśli jedna ze stron odstąpi od zamiaru zawarcia ugody organ załatwia sprawę w drodze decyzji.
Ugodę sporządza się w formie pisemnej i powinna ona zawierać:
- oznaczenie organu
-datę sporządzenia
- oznaczenie stron, przedmiot
-treść ugody
-podpisy stron i pracownika organu
Zatwierdzenie bądź odmowa zatwierdzenia ugody następuje w drodze postanowienia na które służy zażalenie - postanowienie w tej sprawie powinno być wydane w ciągu 7 dni od zawarcia ugody. Ugoda staje się wykonalna z dniem, w którym postanowienie o jej zatwierdzeniu stało się ostateczne. Zatwierdzona ugoda wywiera takie same skutki jak decyzja.
ODWOŁANIE
Odwołanie wnosi się za pośrednictwem organu który wydał decyzję w ciągu 14 dni od dnia doręczenia decyzji. odwołanie nie wymaga szczegółowego uzasadnienia.
Wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje wykonanie decyzji z dwoma wyjątkami:
1. Decyzji został nadany rygor natychmiastowej wykonalności
2. Decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy prawa.
O wniesieniu odwołania organ powiadamia strony. Jeżeli odwołanie wnoszą wszystkie strony postępowania organ może uznać że odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie i może wydać nową decyzję. Od nowej decyzji służy stronom odwołanie. Strona może cofnąć odwołanie przed wydaniem decyzji jednak organ może nie uwzględnić cofnięcia jeśli prowadziłoby to do utrzymania w mocy decyzji naruszającej prawo lub interes społeczny. Organ odwoławczy wydaje decyzję w której:
- utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję
- uchyla decyzję w całości lub części
- umarza postępowanie odwoławcze
ZAŻALENIA
Na wydane postanowienie stronie służy zażalenie, które wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia. Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania postanowienia jednak organ adm. publ. który wydał postanowienie może wstrzymać jego wykonanie gdy uzna to za uzasadnione. Postanowienie, na które nie służy zażalenie, strona może zaskarżyć tylko w odwołaniu od decyzji.
POSTĘPOWANIE Z PODANIAMI WNIESIONYMI DO ORGANU NIEWŁAŚCIWEGO ART. 65
Jeżeli organ administracji publicznej, do którego podanie wniesiono, jest nie-właściwy w sprawie, niezwłocznie przekazuje je do organu właściwego, zawiadamiając jednocześnie o tym wnoszącego podanie. Zawiadomienie o przekazaniu powinno zawierać uzasadnienie.
Podanie wniesione do organu niewłaściwego przed upływem przepisanego terminu uważa się za wniesione z zachowaniem terminu.
ZASADY OGÓLNE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO: praworządności, prawdy obiektywnej, wyważania interesów, pogłębiania zaufania do działań organów, informowania, czynnego udziału stron w postępowaniu administracyjnym., przekonywania, ekonomiki procesowej, nakłaniania do ugody, pisemności, dwuinstancyjności, trwałości decyzji administracyjnych, sądowej kontroli decyzji administracyjnych, oficjalności.
Zasady prowadzenia postępowania dowodowego
W doktrynie wyróżnia sie: zasadę swobodnej oceny dowodów, zasadę jawności postępowania wobec strony, zasadę bezpośredniości oraz zasadę koncentracji materiału dowodowego.
Zasada swobodnej oceny dowodów, także legalnej, oznacza wobec ustawodawcy zakaz ustanawiania prawnych reguł oceny dowodów w postępowaniu, np. domniemań niewzruszalnych, a wobec organu prowadzącego postępowanie i orzekającego w konkretnej sprawie nakaz oceny wszelkich faktów i środków dowodowych w sposób wszechstronny oraz nieskrępowany żadnymi poleceniami służbowymi, albo z góry przyjętymi założeniami. Zasada ta ściśle wiąże się z zasadą równej mocy środków dowodowych oraz zasadą prawdy obiektywnej, polegającej na zebraniu wszystkich dostępnych środków dowodowych, a następnie ich rozpatrzenie i pozwala na dotarcie do prawdy obiektywnej, a organowi orzekającemu zakazuje oceniać wiarygodność dowodów w sposób zupełnie dowolny, przeczący przede wszystkim prawom logiki. .
Zasada jawności wobec strony jest konsekwencją zasady ogólnej czynnego udziału strony w postępowaniu administracyjnym. Przejawia się ona w postępowaniu wyjaśniającym. Oczywiście strona ma prawo brać czynny udział w przeprowadzeniu dowodu, może zadawać pytania świadkom, biegłym, może także składać wyjaśnienia.
Zasada bezpośredniości odnosi się do sposobu przeprowadzania dowodu, czy też metody.
Reguła bezpośredniości oznacza nakaz skierowany do organu orzekającego, zobowiązującego go do tego, aby opierał ustalenia faktyczne na dowodach pierwotnych. Dla ustawodawcy formułuje obowiązek ustanawiania takich przepisów proceduralnych, aby jak najrzadziej stosować dowody pochodne i stosować tzw. pomoc prawną w sprawie. Skupia się ona wokół dwóch problemów - rodzaju środków dowodowych i składu orzekającego organu. Odstępstwo od powyższej zasady stanowi model postępowania przed organem odwoławczym, gdyż postępowanie to ogranicza się do materiałów zawartych w aktach sprawy administracyjnej.
Zasada koncentracji materiału dowodowego oznacza z jednej strony konieczność skupienia, zgromadzenia materiału dowodowego w określonym miejscu i o określonym czasie, albo skupienie materiału dowodowego, ale w ściśle wyznaczonym okresie. To od woli organu orzekającego zależy, zatem czy uwzględni fakty i dowody, których strona nie przytoczyła od razu. K. p. a. upoważnia bowiem organ administracji do pominięcia zgłoszonych środków dowodowych tylko wtedy, gdy spełnione będą łącznie dwa warunki - okoliczności sprawy zostały już dostatecznie wyjaśnione oraz gdy okoliczności nie mają znaczenia dla spraw.
ORGANY PROWADZĄCE POSTĘPOWANIE JURYSDYKCYJNE:
1. Organy administracji rządowej:
a) Centralne
b) Terenowe
2. Organy naczelne:
a) Organy wyższego stopnia
b) Organy administracyjne I i II instancji
c) Prezes RM czy ministrowie a także Prezydent i sama Rada Ministrów
PRZESZKODY PROCESOWE ROZSTRZYGNIĘCIA SPRAWY, CO DO ISTOTY
Tok postępowania, czyli okres czasu pomiędzy wszczęciem postępowania administracyjnego a jego procesowym zakończeniem, powinien z założenia trwać jak najkrócej, głównie z uwagi na ogólną zasadę racjonalności, nakazującą działać wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do załatwienia sprawy.
Jednakże często niezależnie od woli organu sprawę załatwiającego oraz podmiotów w niej uczestniczących, mogą nastąpić okoliczności powodujące konieczność przerwania toku prowadzonego postępowania. Okoliczności takie mogą mieć charakter usuwalny, powodując czasowe wstrzymanie toku postępowania (np. zawieszenie postępowania, współdziałanie organów) lub też mogą być nieusuwalne z uwagi na ich trwały i nieodwracalny charakter (bezprzedmiotowość postępowania). Różnie też mogą kształtować się źródła owych okoliczności - mogą być, bowiem one zamierzone przez uczestników postępowania lub też mogą mieć charakter zupełnie od nich niezależny, gdy wynikać będą z przepisów prawa, bądź też są efektem zdarzeń losowych.
ŚRODKI ZASKARŻENIA
1. Zwykłe np. odwołania, zażalenia, wnioski o ponowne rozpatrzenie sprawy- przysługują od rozstrzygnięć nie ostatecznych
Nadzwyczajne - wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji
2. Bezwzględnie dewolutywne to stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej
Wzglednie dewolutywne - odwołanie
Niedewolutywne - wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy
3.Środki bezwzględnie suspensywne - wstrzymuje wykonanie rozstrzygnięcia
Środki względnie suspensywne - wniesienie nie powoduje wstrzymania wydania aktu (zażalenie, wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy)
4. Samoistne - wszystkie z wyjątkiem zażalenia na postanowienie decyzji administracyjnej KPA
Niesamoistne - może być zaskarżone tylko w toku odwołania decyzji atr.142 KPA
ZAWIESZENIE POSTĘPOWANIA
To przerwanie czynności procesowych, charakteryzujące się następującymi cechami:
- zawieszenie może dotyczyć wyłącznie toczącego się postępowania,
- przerwanie czynności procesowych możliwe jest tylko w przypadku zaistnienia jednej z enumeratywnie wyliczonych podstaw zawieszenia postępowania administracyjnego,
- podstawa zawieszenia postępowania związana jest z przeszkodą procesową usuwalną z reguły po dłuższym czasie,
- przerwanie czynności procesowych jest działaniem prewencyjnym zmierzającym do zapobieżenia sytuacji nieistnienia postępowania administracyjnego lub przeprowadzenia postępowania, w wyniku, którego wydana zostanie decyzja wadliwa w sposób kwalifikowany,
- zawieszenie postępowania wstrzymuje bieg postępowania, czyli przede wszystkim wstrzymuje podejmowanie kolejnych czynności procesowych. Wstrzymanie to ma jednak charakter względny, gdyż zwłaszcza czynności zmierzające do usunięcia przerwy postępowania muszą być podejmowane obligatoryjnie,
- przerwa w postępowaniu ma charakter przejściowy, gdyż po ustaniu przyczyny zawieszenia możliwe jest kontynuowanie czynności procesowych bez konieczności powtarzania czynności podjętych przed zawieszeniem.
Obligatoryjnie organ zawiesza postępowanie w następujących przypadkach:
Podstawy o charakterze podmiotowym - art. 97 § 1 pkt 1- 3 k.p.a:
a) śmierć strony lub jednej ze stron. Zawieszenie postępowania na tej podstawie uzależnione jest od łącznego wystąpienia następujących przesłanek:
- śmierć strony miała miejsce po wszczęciu postępowania w jego toku,
- śmierć strony nie czyni postępowania bezprzedmiotowy
,- wezwanie spadkobierców zmarłej osoby do udziału w postępowaniu nie jest możliwe i nie zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 30 § 5 k.p.a.
b) śmierć przedstawiciela ustawowego strony
c) utrata przez stronę lub przez jej ustawowego przedstawiciela zdolności do czynności prawnych,
Podstawa o charakterze przedmiotowym - art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a:
Rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd.
Na pojęcie zagadnienia wstępnego (zagadnienia prejudycjalnego) składają się następujące elementy:
- zagadnienie to wyłania się w toku postępowania administracyjnego
- jego rozstrzygnięcie należy do innego organu lub sądu
- wymaga ono uprzedniego rozstrzygnięcia, tzn. musi poprzedzać rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji,
- istnieje zależność (związek przyczynowy) między uprzednim rozstrzygnięciem zagadnienia wstępnego a rozpatrzeniem sprawy i wydaniem decyzji.
Fakultatywnie organ może zawiesić postępowanie, jeżeli łącznie wystąpiły następujące przesłanki:
- art. 98 § 1 k.p.a:- postępowanie w danej sprawie administracyjnej toczy się,
- postępowanie to zostało wszczęte na wniosek strony,
- o zawieszenie postępowania wystąpi ta strona, na której żądanie postępowanie zostało wszczęte,
- inne strony postępowania nie sprzeciwiają się zawieszeniu postępowania,
- zawieszenie postępowania nie zagraża interesowi społecznemu.
W sprawie zawieszenia postępowania organ wydaje postanowienie. Na wszystkie postanowienia wydane w sprawie zawieszenia postępowania przysługuje zażalenie w związku z tym postanowienie takie powinno być doręczone stronom na piśmie wraz z uzasadnieniem i pouczeniem o przysługujących środkach zaskarżenia.