Katechetyka fundamentalna.

1. Etymologia terminu katecheza.

Katechetyka - naukowa refleksja nad katechezą;

Katecheza - od greckiego katechein JPII: wołać z góry, wywoływać echo; katecheo=kata(z góry)+echeo(brzmieć, wypowiadać); później: pouczać, niejednostronnie, ale rozumowo pytanie i odpowiedź- rozmowa

2. Definicja katechezy wg adhortacji Catechesi tradendae (CT 18).

Nie da się zwięźle sprecyzować def katechezy.

Wg Catechesi tradendae:

A) Katecheza jest wychowaniem w wierze dzieci, młodzieży i dorosłych,

B) a obejmuje przede wszystkim nauczanie doktryny chrześcijańskiej przekazywane na ogół w sposób systematyczny i całościowy,

C) dla wprowadzenia wierzących w pełnię życia chrześcijańskiego.

Ważne:

Określenia: na ogół, przede wszystkim (bo np. w izbie dziecka systematycznie się nie da)

Adresaci: dzieci, młodzież i dorośli (przede wszystkim powinni być dorośli); wierzących niewierzący nie są poddani katechezie; katecheza dotyczy wierzących; przeciwnie to nauka;

Funkcje: wychowanie w wierze, nauczanie, wprowadzenie w pełnie życia chrześcijańskiego;

Zasadniczo to integralne, całościowe przekazywanie wiary

3. Katechetyka a nauki humanistyczne.

Koncepcje katechezy:

1. metodyka - teoretyczne opracowanie praktycznych metod katechizacji(technologie nauczania);

2. dydaktyczna - nauczania religii(ale jedna metoda wszystkiego nie załatwi);

3. pedagogika religijna - kształtowanie religijno-moralnego charakteru człowieka(przekroczenie 1 i 2 koncepcji); mówi się o wychowaniu, ale ogranicza do nauczania katechezy w szkole;

4. dyscyplina teologiczna - stawia pytanie po co wychowywać?

Trzeba pamiętać o związku katechezy z socjologią i psychologią(Religii i wychowania);

Naukowy status katechetyki: Wnioskowanie katechezy ma 3 przesłanki:

1. Normatywne przesłanki teologiczne - nakaz głoszenia Ewangelii i przekazywanie prawdy; działanie godziwe, szanujące wolność dziecka Bożego, adresata katechezy;

2. Teologiczne przesłanki dotyczące istoty Słowa Bożego i Kościoła - pochodzące z dogmatów i pewników teologicznych.

3. Przesłanki z dziedziny nauk humanistycznych;

Trzy pierwsze koncepcje krytyczne, bo sprowadzają katechezę do metodologii, dydaktyki, zawężają do jednego spojrzenia, redukcja;

Metody praktyczne się z czasem zmieniają;

4. Geneza i główne idee adhortacji Catechesi tradendae. 1979;

Geneza dokumentu:

wymiar instytucjonalno-merytoryczny;

1974 - synod biskupów na temat ewangelizacji, adhortacja; 1975 - następny synod poświęcony katechezie i ewangelizacji, Adhortacja Evangeli Nuncjanti- ale temat nie wyczerpany ;

1977 - synod o katechezie- Paweł IV nie zdążył podpisać adhortacji dopiero JPII;

zmieniają się sytuacje w nauczaniu Kościoła - sekularyzacja itp.; konieczna jest precyzyjna instrukcja;

Główne myśli(idee):

1. adhortacja podaje określenie katechezy;

2. zarysowany ewangelizacyjny model katechezy - katecheza ma służyć ewangelizacji;

3. podkreślenie ciągłości katechezy; różne formy katechezy, mają się ze sobą uzupełniać, podstawą katecheza dorosłych;

4. katecheza winna być integralna, nie można pominąć niektórych zagadnień (wyjałowienie katechezy);

5. katecheza domaga się ciągłej odnowy; stała odnowa katechezy;

5. Geneza Katechizmu Kościoła katolickiego.1992

Geneza:

już w czasach apostolskich; termin w XIV w zaczyna oznaczać książkę;

XVI w Luter - oznacz wyłącznie książkę;

2 rodzaje katechizmu:

• katechizm wielki - kompendium nauki chrześcijańskiej;

• katechizm mały - podręcznik katechetyczny;

katechizmy Lutra miały duże znaczenie dla rozpowszechnienia protestantyzmu;

Katechizm Rzymski (Sobór Trydencki); kardynał Hozjusz (współautor);

Katechizm świętego Piotra Konizjusza (Niemcy);

Katechizm świętego Roberta Bellarmina;

Przemiany w mentalności, nowe spojrzenie na katechizm, sprawiły, że trzy powyższe katechizmy stały się przebrzmiałe Sobór Watykański II ukazał moc i piękno nauki wiary;

1977 upadł projekt wspólnego katechizmu dla całego Kościoła; ponownie 1985(nadzwyczajny synod biskupów) - postulat o katechizm wielki, żeby nauczający mieli właściwy fundament po soborze pod przewodnictwem Razingera zespół powołany (Komisja Kardynalska) przez papieża: tekst katechizmu wielokrotnie konsultowany;

1992 - katechizm promulgowany;

1994 - przetłumaczony i wydany na język polski(katechizm Rzymski ukazał się po 6 miesiącach);

1998 - korygenda;

2000 - 2 wydanie już z korygendą;

6. Struktura Katechizmu Kościoła katolickiego.

	Dział ogólny(wprowadzenie)	Dział szczegółowy(szczegóły)
I	Czym jest wiara? Analiza aktu wiary w wymiarze wspólnotowym i indywidualnym	Symbol wiary - analiza Symbol Apostolski (Credo Nicejsko - Konstantynopolitańskie)
II	Ekonomia sakramentalna - Celebracja misterium chrześcijańskiego (ekonomia sakramentalna	Sakramenty
III	Powołanie człowieka - Życie moralne jako życie w Jezusie Chrystusie (dział związany z chrześcijańskim powołaniem człowieka)	Analiza Dekalogu - Analiza powinności życia moralnego o człowieku, która jest uporządkowana przez schemat Dekalogu
IV	Czym jest modlitwa(struktura, istota,)	Omówienie modlitwy Pańskiej „Ojcze nasz”

Struktura podobna do Katechizmu Rzymskiego(zwłaszcza Analiza Dekalogu). Dekalog jest wypełnieniem prawa przez miłość; wierni robią rachunek sumienia zgodnie z Dekalogiem;

7. Geneza Dyrektorium ogólnego o katechizacji.1997

Od opublikowanej instrukcji katechetycznej wiele się wydarzyło:

2 synody biskupie: o ewangelizacji i o katechezie(1977);

publikacje dokumentów papieskich o treściach katechetycznych, o rodzinie i o powołaniu świeckich; (Familiaris consortio, Christi fidelis laici)

publikacja KKK;

Wydarzenia nie spowodowały, że konieczne było przeredagowanie instrukcji; zajęła się tym Kongregacja ds. Duchowieństwa;

Wielkim wyzwaniem stała się też nowa sytuacja na świecie, która spowodowała konieczność nowego spojrzenia na katechezę(laicyzacja, zmiana osi konfliktu światowego wsch-zach - lata '70; północ-poł - lata ` 90;); Poważne rozchwianie mentalności Amerykańskiej i Europejskiej postmodernizm;

Dyrektorium podsumowuje sytuacje ostatnich lat(25 lat);

Wskazuje na pozytywne aspekty:

*entuzjazmu i wytrwałości katechetycznej,

*dowartościowanie katechezy dorosłych,

*pogłębienie myśli katechetycznej;

Niedociągnięcia:

Pojęcie katechezy jako szkoły wiary, nie w pełni wpłynęło do świadomości katechetów;

Soborowe pojęcie Objawienia, nie zostało przyjęte jako inspiracje dla katechezy; (ubiblijnienie katechezy);

są problemy z chrystocentryzmem katechezy(trzeba kłaść równomierny nacisk na człowieczeństwo i bóstwo Chrystusa);

Pewne tematy są przeakcentowane lub pomijane(kat nauka społeczna + historia Kościoła);

Praktyka katechetyczna ma często za mały związek z liturgią(brak związku działań katechetycznych z rokiem kościelnym, przywiązanie małej uwagi do obrzędów i znaków liturgicznym i braku skorelowania działalności katechetycznej z realnym światem)

Dochodzi do popadania w dualizm: treść - metoda; (nie wszystkie metody pedagogiczne nadają się do przekazu katechezy);

8. Struktura Polskiego Dyrektorium ogólnego o katechizacji.

Wprowadzenie i 5 części:

• Wprowadzenie: Jaki jest stan katechezy w różnych częściach świata;

• 1 część: Katecheza w myśli ewangelizacyjnej Kościoła(czym jest katecheza, funkcje, określenie różnicy i podobieństwa między katechezą a lekcją religii, natura, cel, zadania katechezy, );

• 2 część: Orędzie ewangeliczne(zasady jak korzystać z KKK i katechizmów lokalnych);

• 3 część: Pedagogia wiary(sposoby katechizowania, metodyka katechezy);

• 4 cześć: Adresaci katechezy(katecheza dostosowana do wieku) + sytuacja religijna człowieka(katecheza powinna być dostosowana do religijności człowieka, uwarunkowana sytuacją społ-kul - w jakiej się odbywa);

• 5 część: Katecheza w Kościele partykularnym(zasady koordynowania katechezy w diecezji i w kraju; dyrektywy działalności dla pracowników i formacji katechetów oraz ogólne rady dla organizacji duszpasterstwa katechetycznego na szczeblu diecezjalnym i krajowym, konieczność korelacji wysiłków i nieustająca odnowa katechezy - nie ma stałego modelu katechezy);

9. Geneza polskiego Dyrektorium katechetycznego. 2001 PDK

Ten dokument jest pierwszym Polskim Dyrektorium Katechetycznym; Ogólna Instrukcja Katechetyczna zawierała polecenie, aby w poszczególnych krajach stworzono Dyrektoria Katechetyczne, stąd powstanie PDK Z powodów min politycznych, nie kwapiono się z polskim dokumentem; Po ` 89, w '90 - religia w szkołach; 2 powody opóźnienia:

obrady 2 synodu plenarnego '91-'99;

na czele komisji katechetycznej 2-j zwolennicy programu z '71; po wyborze nowego przewodniczącego: bp Nycza, program powstał w 2 lata w 2001r; komitet, 3 osoby na czele ks. Prof. Murawski;

10. Struktura polskiego Dyrektorium katechetycznego.

• Wprowadzenie: sytuacja duszpastersko-katechetyczna w Polsce, wyzwania dorobek;

• 1 część: Katecheza w posłudze duszpasterskiej Kościoła - natura katechezy, funkcje, istotne elementy katechezy, 2 zasadnicze formy katechezy: nauczanie religii w szkole i katecheza parafialna, normy prawne + załączniki, regulamin posługi duszpasterskiej prefektów;

• 2 część: Pracownicy posługi katechetycznej - jak poszczególne grupy w Kościele są odpowiedzialne za katechezę, ramy organizacyjne katechezy w diecezji, parafii, całym kraju;

Wprowadza: Krajowe Centrum Katechezy zatwierdzenie programów, podręczniki Biuro Programowania Katechezy;

11. Założenia polskiego Dyrektorium katechetycznego.

• Przeniesienie na grunt polski zasady DOK;

• PDK starał się uwzględnić dorobek teorii i praktyki katechetycznej w Polsce;

• Od powrotu Religi do szkół do 2001 r dyskusja o religii w szkole czy jest katechezą? PDK stwierdza, że nie jest katechezą, tylko wyznaniową lekcją religii;

• Działalność katechetyczna ukazana została nie jako wyizolowana posługa, ale na tle całości działań duszpasterskich i ewangelizacyjnych.

12. Chrystocentryzm współczesnej katechezy (w odniesieniu do istoty, treści i metody katechezy)

Chrystocentryzm współczesnej katechezy polega na:

1. Istota katechezy:

• Catechesi tradendae nr 5 Chrystocentryzm dotyczy istoty katechezy

• Wszystkie podstawowe dokumenty katechetyczne za główny cel uznają zażyłość z Chrystusem

• „Ostatecznym celem katechezy jest doprowadzenie kogoś nie tylko do spotkania z Jezusem Chrystusem ale do zjednoczenia, a nawet głębokiej z Nim zażyłości”

• Takie ujęcie ukazuje, że katecheza zawsze musi się odnosić do Chrystusa skoro ma prowadzić do głębokiej z nim zażyłości.

• Dokumenty katechetyczne podkreślają, że Chrystus jest tym, który działa w katechezie

• Odniesienie do Chrystusa musi mieć pokrycie w płaszczyźnie treści

• Przedmiotem katechezy jest tajemnica Chrystusa i odkrywanie w nim odwiecznego planu Boga, zrozumienie czynów i znaków dawanych przez niego.

• Motto KKK - Dzieje Apostolskie - „Nie dano ludziom pod niebem innego imienia jak Jezus Chrystus (...)

Treść Katechezy:

• Treść katechezy także ściśle łączy się z Chrystusem. Na przykładzie KKK - znajdują się tam rozważania dotyczące II Osoby Boskiej i Credo, ale nie tylko to - w każdym innym rozdziale znajduje się odniesienie do Chrystusa.

• W treści katechezy jak widać Chrystus zajmuje integralne miejsce, ujawnia się w samej strukturze dokumentu, jest jego osią przewodnią:

- I część - Chrystus jedynym pośrednikiem, , argumentacja z Credo

- II część - sakramenty Kościoła są w istocie sakramentami Jezusa

- III część - życie moralne w JCH

• Chrystocentryzm zapobiega legalizmowi, posłuszeństwo Ojcu nie jest wypełnianiem prawa:

- IV część Ch przewodnikiem w modlitwie

Uwagi dotyczące chrystocentryzmu katechezy:

• Integralność Chrystocentryczna

• Gdy mówi się o Chrystusie trzeba mówić o całym Chrystusie o Bogu i Człowieku jednocześnie.

• Musi być równowaga między prawdą o Bóstwie i człowieczeństwie Chrystusa. (przebóstwienie oddala Jezusa, przekreśla tajemnice Wcielenia, uczłowieczeni pozbawią mekę Chrystusa charakteru ekspiacyjnego)

• Nie można zaniedbywać żadnego aspektu, musi być przedstawiona integralna prawda o Jezusie.

• Trudność głoszenia Chrystusa w środowiskach, które Go nie znają

• Tajemnica Chrystusa wcale nie musi być elementem bardziej uwydatnionym niż inne, ale ma ona stanowić centrum, fundament na bazie którego zostaną wyjaśnione, uporządkowane i nawzajem się uzupełniają inne elementy.

• Orędzie Chrystusa ma głęboko dotykać problemów egzystencjalnych człowieka - nie musimy zatem zacząć od mówienia o Chrystusie, ale pojawi się On w trakcie.

• Dotyczy wniosków jakie wypływają z Chrystocentryzmu

- aby Chrystusa odnosić do metody katechezy - metoda Chrystusa- czyli taka jaką On by się posługiwał

- Jeśli katecheza jest Chrystocentryczna to rzutuje na sposób przedstawiania prawdy o Bogu (Bóg jest człowiekiem), Kościele (nie jako instytucja) i człowieku (jego godności).

Metoda

• Chrystocentryzm w metodzie polega na tym, że trzeba podejmować taką metodę jaką podejmuje Chrystus - katecheza ma podążać śladami nauczania Chrystusa.

• Dyrektorium Katechetyczne wymienia elementy pedagogii Chrystusa:

• Przyjęcie drugiego człowieka (zwłaszcza nic nieznaczącego np. biednego) jako miłowanego przez Boga

• Szczere i odważne głoszenie Królestwa Bożego

• Styl delikatnej i silnej miłości wyzwalającej od zła i rozwijającej życie

• Wykorzystanie bogactw komunikacji językowej, takich jak: słowo, metafora, obraz czy milczenie (zwłaszcza dotyczy edukacji medialnej).

Odniesienia Chrystocentrycznego głoszenia katechezy (NMI 29)

13. Wiara dojrzała jako cel katechezy

• DOK - Celem katechezy jest doprowadzenie do dojrzałości, nawrócenia początkowego aż do uczynienia z niego żywego, czynnego wyznania wiary.

• Zatem celem katechezy staje się bezpośrednia pomoc w żywym, czynnym wyznawaniu wiary.

Wiara chrześcijańska może być rozważana dwojako:

1. Fides qua - wierzę Bogu ... (przylgnięcie do Boga, który się objawia, udzielone pod wpływem łaski, uwierzenie Bogu)

2. Fides quae - wiara w coś. (uznanie autorytetu Boga, czyli treści orędzia ewangelicznego)

* W istocie w akcie wiary oba te ujęcia występują razem integralnie, nierozłącznie, jedno wynika z drugiego.

* To pierwsze spojrzenie - fides qua jest bliskie temu co zostało powiedziane o celu katechezy (chrystocentryzm) - jeśli katecheza ma rozwijać wiarę chrześcijańską, to ma odniesienie podmiotowe do Chrystusa, wykształca umiejętność zawierzenia;

KKK wymienia rozmaite przymioty wiary, które mają duże znaczenie katechetyczne:

• Wiara jest pewna, katecheza ma wzbudzić pewność wiary

• Wiara ma charakter dialogiczny. Prawdziwy dialog jest zawsze nieustannym poszukiwaniem prawdy, gotowy by przylgnąć do prawdy, pogłębiać ją.

• Wiara ma charakter rozumny. Wychowanie religijne jest wychowaniem w wierze4 rozumnej

• Wiara ma charakter egzystencjalny, jeśli jest rzeczywiście prawdziwie wyznawana. Daje odpowiedzi na Pytania o sens i cel życia ludzkiego

• Wiarę można przyrównać do skoku w ciemność - człowiek musi zaryzykować a jednocześnie potwierdzić, że warto było.

• Dla człowieka wiara jest nawróceniem a nie jedną z opcji.

• Wiara ma też charakter eschatologiczny. Nie dotyczy tylko porządku naturalnego, ale i nadprzyrodzonego, zakorzenienia się w doczesności, by przekroczyć ten horyzont i prowadzić do wieczności. To właśnie czyni z wiary propozycję zbawczą.

• Wiara ma charakter dynamiczny. Nigdy nie jest czymś stałym. Wychowanie w wierze uwzględnia różne etapy wiary. Konieczna jest dbałość o wiarę.

14. Eklezjalny charakter wiary

• Wiara ma charakter eklezjalny. Wyznanie wiary jest pełne tylko wtedy, gdy zawiera odniesienia do Kościoła - Wspólnoty. Wiara domaga się konkretnej wspólnoty, w której by się realizowała. Wiara potrzebuje symbolu (symbol w starożytnej Grecji - przełamana moneta - świadczyła o wiarygodności). Wiara nie jest sprawą prywatną jednego człowieka tylko wspólnoty, ona buduje wspólnotę. W katechezie jest obecna wiara tych wszystkich, którzy pozwalają Duchowi Świętemu się prowadzić. Wiara domaga się by była celebrowana i wyrażana w modlitwie. Dokumenty Kościoła domagają się by proces katechetyczny dokonywał się we wspólnocie wiary. Katecheza karmi się wiarą Kościoła. Wspólnota Kościelna jest początkiem, miejscem i celem katechezy. Liturgia wspomina wiarę całego kościoła. W katechezie jest także istotna wiara całego ludu Bożego w przeciągu historii. Wspólnota wiary jest nieodzownym elementem dla zaistnienia rzeczywistej katechezy

15. Źródło i źródła katechezy według Dyrektorium ogólnego o katechizacji (DOK 95)

Źródła katechezy:

• Dyrektorium Ogólne o Katechizacji na pytanie co jest źródłem katechezy odpowiada:

Źródłem katechezy jest Słowo Boże zawarte w Tradycji i Piśmie Świętym.

• Mówi się również o miejscach, w których można odnaleźć Słowo Boże:

1. Zmysł wiary Ludu Bożego pod przewodem nauczania Magisterium Kościoła

2. Liturgia

3. Życie Kościoła, a zwłaszcza jego historia

4. Refleksja teologiczna

5. Autentyczne wartości religijne i moralne w społecznościach ludzkich (Autentyczne wartości religijne mogą się znajdować poza społecznościami religijnymi!!)

• Komentarz „Catehesi Tradentae” - istnienie tych składowych wymiarów Słowa Bożego jest uzasadnione

• Biblia sama, oddzielona od Kościoła staje się pismem literackim

16. Filary katechezy według Dyrektorium ogólnego o katechizacji (DOK 130).

• Poza Dyrektorium Ogólnym o Katechizacji warto wymienić: 7 podstawowych elementów katechezy, które ją kształtują - tzw. 7 kolumn katechezy:

1. 
   Stary Testament

2. Życie Jezusa Chrystusa Etapy opowiadania Historii Zbawienia

3. 
   Historia Kościoła

4. Wyznanie wiary

5. Sakramenty Filary wykładu

6. Dekalog

7. Modlitwa Pańska

17. Wychowawcza funkcja katechezy (PDK 37-42).

• Wychowanie katechetyczne od innych wychowań różni się realizacją celów ściśle religijnych. Wychowanie religijne wiąże się z przekazem wiary.

• Dyrektorium Ogólne o Katechizacji: „dawne wychowanie religijne zakładało istnienie wspólnoty wiary (...) dziś natomiast nie można zakładać istnienia wspólnoty wiary, dlatego konieczne jest umożliwienie wychowankom przeżycia religijnego we wspólnocie katechetycznej”.

• Wychowanie do wiary

• Skuteczność wychowania jest wynikiem przeżycia, doświadczenia wartości.

• Wychowanie religijne jest socjalizacją kościelną - ma zakorzenić wychowanka w Kościele. Prawda o Kościele powinna stać w centrum wychowania

• Wychowanie do uczestnictwa w życiu Kościoła to najpierw wychowanie sakramentalne, które uwzględnia nade wszystko kształtowanie postaw związanych z sakramentami.

• Broń Boże tresura sakramentalna!!! (Np. Pierwsza spowiedź, Pierwsza Komunia Święta - dzieci uczą się regułek, niepotrzebnie denerwując się, że czegoś zapomną).

• Socjalizacja Kościelna jest źródłem Ducha Apostolskiego.

• Problem Apostolstwa wiąże się z odpowiedzialnością za Kościół.

• Wychowanie religijne powinno przygotować katechizowanego do właściwego osądzania rzeczywistości, do samodzielnych wyborów moralnych - chodzi o formację sumienia, żeby człowiek uznał zasady ogólne i miał świadomość, że warto je stosować.

• Formacja duchowa winna prowadzić do postawy pokuty, pojednania i nawrócenia i wskazywać na relacje między wolnością a prawdą.

• Kolejnym istotnym celem wychowania religijnego jest wychowanie do prawdy.

• Warto zwrócić uwagę na szczególny wymiar tego wychowania w przekazie katechetycznym.

• W katechezie przedmiotem przekazu nie jest pewien zespół prawd pojęciowych, ale tajemnica Żywego Boga. Dlatego to odniesienie do prawdy ma charakter egzystencjalny.

• Postawa do jakiej wychowuje katecheza to jest postawa wiary rozumnej a nie zabobonnej.

• Postawie wiary rozumnej przeciwstawiają się 2 skrajności:

1. wiara jest irracjonalna

2. rozum jest podstawowym środkiem do poznania prawdy

Fides et ratio:

Jan Paweł II: Wiara I rozum są to dwa skrzydła na których unosi się duch kontemplacji

• Poznanie prawdy dokonuje się na płaszczyźnie rozumu i wiary.

• Przejrzystość wychowawcy - uwzględnia się fakt, że najgłębsze i najtrwalsze ślady zostawiają nie słowa i argumenty, ale te chwile kiedy ujawnia się powaga i głębia z jakimi wychowawca realizuje swoje wewnętrzne przekonania, cele.

MOJE:

• tworzenie wspólnoty w której doświadcza się i przeżywa wiarę

• ważne jest włączenie w życie kościoła

• wychowanie sakramentalne które prowadzi do tworzenia postaw

• wychowanie w kościele ma stać się źródłem ducha apostolskiego i przygotować do odpowiedzialności za kościół

• przygotowanie do samodzielnych wyborów moralnych, pobudzenie motywacji do podejmowania rozwiązania coraz to większych problemów. Ma to być wychowanie sumienia, wiedza co dobre i złe nie wystarczy

18. Niebezpieczeństwa zagrażające funkcji wychowania w katechezie

3 niebezpieczeństwa dla przekazu wychowania religijnego wg. Dyrektorium Ogólnego o Katechizacji:

1. rozchwianiem wychowania moralnego przez:

• upadkiem autorytetów

• promowanie mentalności konsumpcyjnej

• relatywizacja wartości

2. Redukcja wychowania do wykształcenia (np. szkoła ma tworzyć istotne aspiracje duchowe a nie kierować uczniów na zdobywanie np. jak najlepszej pracy nieważne jakim kosztem, odrzucone jest wychowanie religijne, kultura).

3. rezygnacja z nauczania katechetycznego na rzecz wychowania religijnego. Niekiedy żądano by lekcja religii była rozszerzoną godziną wychowawczą, ale katechizm to nie tylko wychowanie - potrzebna jest też solidna wiedza religijna i zachowania religijne, które oderwanie od prawdy o Bogu tracą sens.

18. Katecheza jako nauczanie (PDK 43-50).

Funkcja nauczania

• Głównym celem nauczania katechetycznego jest kształtowanie wiary. Nauczanie katechetyczne ma prowadzić do nabywania przez katechizowanych umiejętności posługiwania się narzędziami, jakie uczeń otrzymuje w trakcie procesu nauczania (np. wpojenie uczniowi zasad posługiwania się Pismem św.)

• Wiedza religijna powinna zachować w odniesieniu do wiary charakter służebny ze względu na powagę prawdy o zbawieniu

• Postawa umiłowania prawdy ma oznaczać chęć jej zrozumienia

• Charakter pastoralny nie może prowadzić do zaniedbania doktryny. Owo zaniedbanie to umniejszenie prawdy ("Fides et ratio" - Jan Paweł II )

• Nauczanie katechetyczne naucza wiary jako wiary rozumnej

• Wiele problemów zwłaszcza związanych z rozbieżnością między wiarą a moralnością ma swoje źródło w braku wykształcenia religijnego

• Należy w nauczaniu podkreślić związek prawdy z moralnością, prawdy z wolnością

• Formacja doktrynalna potrzebna jest nie tylko po to by pogłębić wiarę chrześcijanina ale też ze względu na wymóg uzasadnienia nadziei chrześcijańskiej wobec świata (wiąże się to z apostolstwem świeckich)

• W nauczaniu katechetycznym nie można zapomnieć o odpowiedzi na pytania egzystencjalne człowieka o wymiarze mądrościowym wykształcenia

MOJE:

- Ma podobne cele jak wychowanie

- główny cel - kształtowanie wiary, ma prowadzić do nabycia umiejętności i samodzielności w posługiwaniu się narzędziami jakie uczeń otrzymuje w trakcie procesu nauczania (np. korzystanie z PŚ)

-niekiedy podawało się wzorzec, że najważniejsze jest wychowanie religijne, ale te dwa aspekty są różne

- ważne jest kształtowanie wiary rozumnej, ale nie racjonalizmu

-Źródłem braku dobrego wychowania jest brak wykształcenia religijnego

-nauczanie potrzebne jest nie ze względu na katechizowanych, ale ze względu na świadectwa

-ma wprowadzić katechizowanego w rzeczywistość

-wiara w katechezie w sposób naturalny poszerza wiedzę

-powinna służyć wychowaniu do prawdy i szacunku do niej

Dotykamy tu również problemu metody katechetycznej i języka katechetycznego

Najgorsza jest jednolita metoda!! Tą metodę trzeba zmieniać, dopasowywać ją do czasów i przedmiotu przekazu - jednolite metody to zabójstwo dla nauczania katechetycznego!! Metoda ma być więc adekwatna do przekazywanej treści

Odnośnie języka. Nie powinien on być:

• nie powinien być to język zbyt potoczny (nie da się wygłosić Ewangelii językiem ubogim w słowa).

• Zadaniem katechezy jest nauczanie języka religijnego. Ma być on egzystencjalny ale odrębny od języka potocznego

• równocześnie nie może być to język zbyt filozoficzny

- wzorcowym językiem jest język Biblii

19. Inicjacyjna funkcja katechezy (PDK 51- 53).

Funkcja wtajemniczenia / inicjacji

• Trzeba tą funkcję powiązać z sakramentami inicjacji chrześcijańskiej (Chrzest, Bierzmowanie, Eucharystia). Istotne jest pogłębienie życia duchowego zmierzającego ku Jezusowi

• Funkcja ta pomaga wierzącemu znaleźć się w centrum tajemnicy, która jest zawarta w Sakramentach Kościoła

• Bardzo ważne jest dla tej funkcji istnienie wspólnoty kościelnej (początek, miejsce i cel katechezy - wg DOR). Nie ma katechezy poza wspólnotą kościelną

• Świadomość przyjmowania sakramentów powinna zawierać przeświadczenie, że nie są to akty jednorazowe - na tym to wtajemniczenie polega

• Ważne jest rozumienie chrztu, który nie jest jednorazowym wydarzeniem należącym do przeszłości, ale jest źródłem procesu, które obejmuje całe życie chrześcijańskie

20. Pojęcie ewangelizacji

Katecheza w perspektywie ewangelizacji

• Czasem mówi się też o czwartej funkcji katechezy - funkcji ewangelizacyjnej

• To wyodrębnienie powoduje problemy natury terminologicznej

• Ewangelizacja oznacza:

1. W sensie szerszym

głoszenie Chrystusa dokonywane zarówno świadectwem życia jak i słowem, większość działalności Kościoła, słowo + sakrament, głoszenie i podejmowanie czynów miłości

2. W sensie węższym

pierwsze głoszenie ewangelii - tym którzy jej nie znali, charakter misyjny.

3. Nowa Ewangelizacja

Adresaci: dotyczy ludzi ochrzczonych

• środowiska, w których szerzy się zobojętnienie religijne i ateizm praktyczny, gdzie zachowały się jednak pewne obrzędy i tradycje

• środowiska w których tradycja jest ciągle żywa, ale może ulec roztrwonieniu na skutek sekularyzmu czy działalności sekt

21. Ewangelizacja jako funkcja katechezy (PDK 20; 54-57)

• Katecheza włącza się w Nową Ewangelizację i jest skierowana do tych grup osób. W związku z nową ewangelizacja często mówi się o katechezie ewangelizacyjnej

• Wzorem dla tej katechezy może być katechumenat. Elementy, które są szczególnie inspirujące dla katechezy to:

1. ciągłe docenianie sakramentów wtajemniczenia, nawiązywanie do ich rzeczywistości (to co niosą ze sobą)

2. cały Kościół był odpowiedzialny za katechumenat - dziś cały Kościół powinien być odpowiedzialny za ewangelizację

3. w centrum ewangelii, jak i w centrum katechumenatu musi stać prawda o misterium paschalnym Jezusa

4. Katechumenat był miejscem pierwotnej katechizacji. Kościół przyjmował ich, wraz z ich więzami kulturowymi, wnosił w kulturę prawdę ewangelii, jednocześnie sam się ubogacał nowymi wartościami jakie posiada dana kultura. Katechizacja musi odnosić się do kultury, wiązać się z nią.

22. Katecheza a Bibha (moralizm, historycyzm, psychologizm - próba oceny)

Element biblijny

• Treść biblijna musi przenikać całość tekstu

• Bardzo często w dawnych czasach Pismo Święte pełniło funkcję służebną, nie występowało w katechezie - wiąże się to z reformacją

• Dziś mówi się, że Pismo Święte jest źródłem katechezy

• W okresie potrydenckim chętniej akcentowano rolę Tradycji, dogmatów (sola scriptura - hasło przeciwne elementowi biblijnemu), elementu doktrynalnego. To wpływało na formę katechizmów i organizację katechezy

• Oświecenie i okres apologetyczny pogłębia tendencje odchodzenia od Pśw.. bardziej akcentowana jest filozofia i teologia

• W XVII wieku w nauce religii istnieją 2 przedmioty i dwa rodzaje materiałów do nauczania:

1. Nauka katechizmu - przedmiot podstawowy

2. Historia biblijna - przedmiot drugorzędny

1) katechizmy małe - o charakterze apologetyczno -dogmatycznym

2) biblijki - streszczenia epizodów z Pśw.

historycyzm - fragmenty zaczerpnięte z życia Izraela i Jezusa, w przekazywaniu w taki sposób treści Pśw.

Pojawiają się niebezpieczeństwa:

1. pomijanie elementów z nauczania moralnego czy mądrościowego, redukcja materiału

2. niewłaściwe interpretowani postaci historycznych (np. Hiob, Jonasz)

moralizm -opowiadania budujące o zastosowaniu moralnym przy częstym pomijaniu wydarzeń historycznych

psychologizm - nastawienie na przeżycia poszczególnych osób, przeżycia samego Jezusa bez aspektów historii zbawienia

Biblijki charakteryzują się zawężaniem Pisma św. do jednego aspektu. We współczesnej katechetyce stosuje się metodę komplementarnego podejścia do Pisma św.

Współczesna relacja katechezy do Biblii:

• Zmieniło się umiejscowienie Biblii w katechezie pod wpływem ruchu kerygmatycznego.

• Zmiana sposobu odczytywania Biblii na katechezie jest związana ze zmianą na płaszczyźnie odniesień między Biblią i teologią

23. Biblia a teologia (obrazy z KO 24)

• Przemiany te definiują 3 obrazy ukazujące znaczenie Pisma Świętego dla teologii (KO 24 „Konstytucja o Objawieniu”):

1. obraz budowlany - Biblia jest fundamentem teologii (oznacza to nie tylko chronologiczną pierwotność Pisma Świętego wobec teologii ale i fakt, że Biblia ma być źródłem refleksji teologicznej)

2. obraz biologiczny - Biblia jest dla teologii siłą odmładzającą, która nie pozwala na skostnienie tematów i definicji

3. obraz filozoficzny - Biblia stanowi duszę teologii (stanowi dla niej to co dusza dla człowieka)

• Katecheza nie rezygnuje z przekazu doktryny i wskazań dla życia, ale to wszystko wyraża językiem historii zbawienia, wychodzi poza suche formuły, by opowiedzieć żywą historię między zbawiającym Bogiem i człowiekiem. Biblijność katechezy wyraża się w dążeniu do likwidowania orzeczeń katechetycznych, jako zasłaniających prapoczątek, znajdujący się w Biblii. Biblii nie można oderwać od tradycji Kościoła

• Dokumenty katechetyczne zawierają zasady interpretacji Biblii:

1. Zwracać uwagę na jedność i treść całego Pisma Świętego dokonując jego chrystocentrycznej interpretacji

2. Czytać w żywej Tradycji całego Kościoła

3. Uwzględniać spójność prawd wiary zawartych w Biblii między sobą i w całości ekonomii zbawienia

24. Różnice między teologią a katechezą

Element teologiczny (doktrynalny)

• Należy zwrócić uwagę na relacje między katechezą a teologią. Relacja ta zawiera pewne obciążenie, bo kiedyś dążono do podporządkowania działu katechezy całej katechezie.

• Punktem wyjścia jest zwrócenie uwagi, że cel katechezy ma ścisłe odniesienia teologiczne. Teologia bowiem zakłada wiarę.

• Związek między teologią a katechezą nawiązuje się na płaszczyźnie wiary

Różnica między Katechezą a Teologią:

1. Katecheza jest zwiastowaniem orędzia a teologia rozumową refleksją nad orędziem.

2. Teologia posługuje się środkami spekulatywnymi do wnioskowania logicznego a katecheza ma bardzo silny rys dydaktyczno - wychowawczy, wykorzystuje osiągnięcia psychologii, pedagogiki i innych nauk humanistycznych.

3. Zadaniem katechezy jest budzenie pewności wiary (CT60), nie może jej burzyć przez dociekania na temat jakichś hipotez tak jakby były zdefiniowane przez kościół prawdy wiary

25. Relacja między katechezą a teologią

Funkcje teologii wobec katechezy:

1. Teologia tworzy fundament katechezy. Teologiczny charakter ma już sama koncepcja i natura katechezy

2. Teologia określa treść katechezy - czym jest katecheza

3. Teologia weryfikuje katechezę (koncepcję katechezy i treść katechezy). Jest to funkcja negatywna tzn. kontroluje czy nie ma błędów teologicznych, ale nic nie narzuca.

Funkcje jakie katecheza podejmuje wobec teologii:

1. Katecheza podejmuje posługę tłumacza teologii. Jest to funkcja popularyzująca pewne treści teologiczne. Z funkcją tłumacza związana jest funkcja nauczania katechezy.

2. Katecheza ukazuje teologii problemy, którymi żyje świat. Droga podejmowania dialogu ze światem.

3. Katecheza domaga się tworzenia konstrukcji teologicznych, które są jednocześnie ortodoksyjne (budzą pewność wiary) i mają znaczenie egzystencjalne dla współczesnego człowieka

26. Element egzystencjalny w katechezie

Element egzystencjalny

• Zwrot antropologiczny w katechezie pod wpływem takiego zwrotu w teologii, potwierdzony na Soborze Watykańskim II przez K. Rahnera.

• Element egzystencjalny budzi motyw wiary a zwłaszcza pokazuje, że orędzie jest konkretnie skierowane do człowieka.

• Żeby treści religijne były treściami interesującymi potrzebne jest ukazanie, że wiara odpowiada na ich problemy, z którymi sami nie mogą sobie poradzić.

• Element egzystencjalny poprzedza niejako proces katechezy bo wiąże słuchaczy z treściami orędzia.

• Doświadczenia do których odnosi się katechezy są różnorakie, wiążą się z bezpośrednimi kwestiami życiowymi, pytaniami uczniów (pytania katechizowanych to też doświadczenia szkolne).

• Trzeba pamiętać, że są to też doświadczenia wiary - katechizowani powinni być ludźmi wierzącymi.

• Trzeba pamiętać aby łączyć element egzystencjalny wraz z dydaktycznym czy biblijnym.

• Ukazywanie, że wiara odpowiada ma problemy, z którymi człowiek sam nie może sobie poradzić

• Element egzystencjalny wyraża: 1. pytanie o sens życia 2. Doświadczenie stworzonego świata 3. Kulturę - człowiek żyje prawdziwym życiem ludzkim dzięki kulturze

MOJE

_ winna się wiązać z życiem człowieka, nie chodzi tylko o moralność, ale taż o wyznawanie wiary

_problem naszych czasów, problem rozdwojenia między wyznaniem wiary a życiem

_potrzeba ukazania, że wiara staje się odpowiedzią na problemy z którymi nie mogą sobie poradzić

_Element ten odnosi się do:

+pytania o sens życia, katecheza stara się na to odpowiedzieć

+doświadczenie stworzonego świata - katecheza o stworzeniu ma wiele do powiedzenia

+doświadczenia życiowe wiążą się z kulturą - ważne by brać doświadczenia związane z życiem szkolnym uczniów (co czytają, czego się uczą co ich interesuje)

27. Geneza, charakterystyka i ocena modelu neoscholastycznego w katechetyce.

Modele katechetyczne

• Modele pochodzą z XX w.

• Niektóre z nich sięgają wieku XIX (trwają w przyzwyczajeniach nauczycieli religii)

• W niektórych dokumentach nie ma nawet śladu po tych modelach.

Dlaczego powstają modele katechetyczne:

- rozwój refleksji teologicznej

- rozwój nauk pedagogicznych

- zmienność uwarunkowań sytuacji społecznej, ekonomicznej i politycznej

Model neoscholastyczny

• Z tym modelem łączą się pewne zjawiska

• Katecheza dzieci wprowadzona przez Kościół była w XVI w. w Lombardii (Karol Boromeusz zakłada pierwsze szkoły katechetyczne).

• Do tej pory katechezą dzieci zajmowali się rodzice.

• Wielu ludzi uważa, że jak ktoś katechizuje tzn. że naucza religii w szkole.

• Religia jako przedmiot w szkole pojawia się w okresie oświecenia w XVIII w. publiczna szkoła oświeceniowa wychodzi z założenia, ze religia jest potrzebna, aby człowiek słuchał króla

• Ten model łączy się z przeniesieniem nauki religii (nauka katechizmu i historia biblijna-nauka pomocnicza religii) do szkół.

• W Xix pojawia się nurt neoscholastyczny apologetyczny, katecheza ma wymiar obrony przed racjonalizmem. Przedstawicielem tego nurtu był Joseph Deharbe - jezuita.

• Treścia katechezy była neoscholastyczna teologia przekazywana w sposób przystępny dla ucznia. Starano się precyzowac pojęcia teologiczne, ale pomijano cytaty z Pisma św. celem katechezy był przekaz wiedzy przeznaczonej do wyuczenia na pamięć.

• Podstawowa metodą - analiza definicji katechizmowych (W Polsce obowiązywał katechizm Ks. Filiochowski 1873.). nie był to przekaz wiary a jedynie przekaz wiedzy o wierze

• Nie budził wiary, ignorował teksty biblijne

28. Geneza, charakterystyka i ocena modelu stopni formalnych w katechetyce.

Model stopni formalnych:

- obecny w nauczaniu przedmiotów szkolnych: biologii, historii, geografii, itp.

- twórca - Herbart, wg niego każda lekcja powinna składac się z 5 części

- w Austrii i Niemczech powstaja związki katechetyczne, które w sposób teoretyczny przystosowują metode Herbarta do nauczania katechetycznego:

• 1 stopień - wprowadzenie

• 2 stopień- pogląd - oddziaływanie na zmysły poprzez przykład, np. opowiadanie biblijne

• 3 stopień - pogłębienie - oddziaływanie na rozum

• 4 stopień - synteza - oddziaływanie na rozum

• 5 stopień - zastosowanie (religijne lub o naturze moralnej)

takie podejście do katechetyki groziło instrumentalnym traktowaniem Pisma sw. , Gubieniem istoty treści danego fragmentu, manipulacji tekstem biblijnym.

- w Polsce propagatorami modelu stopni byli: X Gazdowski, x Zalewski

zarzuty wobec modelu stopni:

1. model ten nie pogłębia wiary, jest skupiony na metodzie i dydaktyce, a nie przystosowuje treści, stąd celem staje się przekaz często oderwanej treści bez wzbudzania wiary

2. zarzut natury dydaktycznej - w całej katechezie jest używana taka sama metoda

pozytywy modelu stopni:

1. poglądowość - obrazowe przedstawianie treści 2 st.

2. coraz częstsze używanie materiału biblijnego 2 st.

3. aktywizowanie uczniów 3 st.

29. Geneza, charakterystyka i ocena modelu kerygmatycznego w katechetyce.

Model kerygmatyczny

- po zakończeniu II wojny światowej widoczna jest wyraźna odnowa biblijna i liturgiczna

- na rozwój modelu kerygmatycznego wpłynął jezuita austriacki Jungman - w 1939r opublikował książkę „Radosna nowina i nasze przepowiadanie wiary”. Główna teza ksiązki: teologię należy znać, ale przepowiadać należy Dobrą Nowinę. Kerygmat powinien stanowić podstawę katechezy

- zmiany postulowane przez Jungmana:

- głosić Dobra Nowinę o zbawieniu, nie zaś wiedzę teologiczną

- źródłami katechezy powinny być Pismo św i liturgia

- punktem centralnym historii zbawienia i orędzia katechetycznego jest Jezus Chrystus, dlatego katecheza winna być chrystocentryczna. Konsekwencją chrystocentryzmu jest podkreślenie jedności obu testamentów

- katecheza winna posługiwać się językiem biblijnym, gdyż jest proklamacja orędzia biblijnego

propagatorzy modelu kerygmatycznego na terenie Polski: ksM. Finke, ks.prof.Jan Charytański, ks.prof. Franciszek Blachnicki

- model ten okazał się niewydolny dydaktycznie

30. Geneza, charakterystyka i ocena modelu antropologicznego w katechetyce.

Model antropologiczny

Źródła:

- Dei Verbum - Konstytucja o Objawieniu. Orędzie biblijne w świetle osobistego powołania człowieka

- Gaudium et spes - Konstytucja duszpasterska o świecie współczesnym. Chrześcijaństwo jest afirmacją wszystkich wartości międzyludzkich

teologia kard. Rahnera doprowadziła do szczególnego zainteresowania człowiekiem. W duchu nowej teologii powstaje więc nowy model katechetyczny

- twórca - Jose Colom - katecheza ma być wierna Bogu, ale i człowiekowi. Punktem wyjścia katechezy jest sytuacja egzystencjalna człowieka, z której dochodzimy do prawdy objawionej

model antropologiczny


sytuacja Słowo Boże


egzystencjalna

model kerygmatyczny

- słabość modelu antropologicznego - często źle rozwinięta koncepcja Słowa Bożego, model te zbytnio skupia się na sytuacji obecnej człowieka, a nie dochodzi się do prawdziwego poznania Boga

31. Geneza, charakterystyka i ocena modelu integralnego (korelacji)

Model korelacji

- koniec i początek katechizacji odnosi się do doświadczeń życiowych katechizowanych, w centrum stawiane jest Słowo Boże

- należy wychodzić od doświadczeń życiowych katechizowanych i do nich wracać po naświetleniu i zinterpretowaniu ich w ramach Słowa Bożego i Objawienia

- propagatorzy na gruncie polskim: x prof. Mieczysław Majewski (KUL), x.prof. Roman Murawski (UKSW)

32. Akty prawa oświatowego i kościelnego regulujące nauczanie religii w szkole. Relacja nauczania religii oraz instytucji szkoły według PDK

Źródła prawa oświatowego o nauczaniu religii:

- Konstytucja art. 53 ust 3

- Konkordat art. 12

- Ustawa o systemie oświaty z 1991 roku

- Rozporządzenie o nauczaniu religii z 1992 roku

- 2 razy wyrok Trybunału Konstytucyjnego

- Polskie Dyrektorium Katechetyczne: Relacja nauczania Religi w szkole jest relacją podporządkowania oraz autonomii;

Nauczanie religii powinno realizować cele szkoły. Władze oświatowe mają prawo hospitować i wizytować lekcje Religi w zakresie programu szkolnego i w zakresie metodyki, nie wolno ingerować w treść. Strona kościelna odpowiada za kadry + sprawy merytoryczne - wizytowanie i zatwierdzanie podręczników;

33. Aktualny stan prawny nauczania religii w szkole: organizowanie lekcji religii, liczebność grupy, przedmiot alternatywny.

Lekcje religii może organizować szkoła na życzenie rodziców do 18 roku życia uczniów lub samych uczniów po ukończeniu przez nich 18 roku życia; Wystarczy ustna deklaracja, prośba 1 osoby o lekcje religii.

Za szczegóły lekcji religii odpowiada proboszcz. Nauczanie religii odbywa się w ramach planu zajęć(czyli nie na ostatniej lub pierwszej lekcji);

Liczebność grupy obowiązek zorganizowania lekcji religii jeśli w niej uczestniczy 7 osób, inaczej grupa między klasowa(7 osób) lub między szkolna(3 osoby);

Alternatywa: etyka rodzice mogą wybrać religię, etykę lub nic;

34. Aktualny stan prawny nauczania religii w szkole: programy nauczania religii podręczniki katechetyczne, nadzór i wizytowanie lekcji religii

Program i podręczniki zatwierdza strona kościelna i podaje do wiadomości Ministerstwa Oświaty; Strona Rosielna: biskup, przewodniczący Komisji Wychowania Katechetycznego; W danej diecezji obowiązują tylko te programy, które biskup sobie wybrał; chyba, że nie wybrał to obowiązują wszystkie; za sprawy katechezy w diecezji odpowiada biskup;

36. Prawa i obowiązki nauczycieli religii według aktualnego stanu prawnego

Chyba to przespałam…;)

37. Tryb zatrudniania oraz kwalifikacje nauczycieli religii według aktualnego stanu prawnego

Nauczyciel jest zatrudniany przez dyrektora. Musi mieć Misję Kanoniczną; misja jest dla konkretnej osoby i do konkretnej placówki; misja jest wydawana przez biskupa diecezji i może być cofnięta(jeśli misja została cofnięta, a lekcje mają się odbywać, to kościół ma zapewnić kogoś na to miejsce).

38. Godzinowy wymiar lekcji religii, ocena z religii, rekolekcje szkolne, emblematy religijne i modlitwa w szkole

39. Zadania i natura duszpasterstwa katechetycznego dzieci i młodzieży w parafii (PDK 105-113).

40. Zadania katechezy i ich realizacja w ramach nauczania religii w szkole i parafii

41. Geneza i struktura Podstawy programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce.

42. Terminologia Podstawy programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce i programów nauczania religii.

10

---