PEDAGOGIKA TERAPEUTYCZNA

R. Janeczko (1992): Nauka zajmująca się teorią i praktyką wychowania samowychowania, kształcenia-samoksztalcenia, samoobsługi i opieki pedagogicznej nad tymi osobami, które z powodu ryzyka zachorowania, choroby i uszkodzenia ryzyka zachorowania, choroby i uszkodzenia narządu ruchu oraz w skutek warunków leczenia i chorowania lub współwystępujących zaburzeń mają trudności w prawidłowym rozwoju i funkcjonowaniu zgodnie ze społecznie uznanym ideałem wychowania.

Pedagogika terapeutyczna ≠

Zajmuje się dziećmi, osobami dorosłymi i starszymi niepełnosprawnymi ruchowo (trwale lub czasowo), w czasie choroby (lub w okresie postchorobowym), gdy osoba ta nie może funkcjonować tak, jak zdrowi rówieśnicy.

Terapia pedagogiczna

Usprawnia dzieci i dorosłych, uczy umiejętności przetrwania krytycznych dla nich momentów lub niejednokrotnie długo trwających okresów leczenia (szczególnie osoby przewlekle chore). Pedagogika tego typu określa się jako część, nieodzowny element procesu leczenia i ważny czynnik profilaktyczny (zapobiegający ujemnym konsekwencjom choroby, głównie w zakresie rozwoju psychicznego). Zastosowanie: w szkołach i przedszkolach, w szpitalach, sanatoriach, domach specjalnych dla dorosłych, zakładach leczniczo-wychowawczych.

PROBLEMY DOTYCZĄCE BUDOWY LUB FUNKCJONOWANIA CIALA - FIZYCZNO-RUCHOWE

Dzieci z niepełnosprawnością fizyczno-ruchową:

• uszkodzenia spowodowane przez wady wrodzone (np. stopa końsko-szpotawa)

• uszkodzenia spowodowane przez chorobę (np. gruźlicę kości)

• uszkodzenia innego pochodzenia (np. MPDz., amputacje, złamania, poparzenia powodujące przykurcze)

Uszkodzenia narządu ruchu - to ograniczenie lub zmniejszenie sprawności fizycznej na skutek zmian wrodzonych lub nabytych układu kostno-stawowego i mięśniowo-nerwowego.

Rozwój motoryczny człowieka obejmuje:

• lokomocję - czyli umiejętność przemieszczania się w przestrzeni

• manipulację - czyli zdolność do używania własnych rąk jako narzędzi

Ważnym przejawem rozwoju motorycznego jest także rozwój postawy, który oznacza wzrastającą zdolność do kontrolowania różnych części swego siała, przede wszystkim tułowia i głowy.

Za czynności ruchowe odpowiedzialny jest narząd ruchu --> kości, stawy, więzadła, mięśnie kończyn górnych i dolnych, kręgosłup.

Narząd ruchu jest ściśle powiązany z innymi układami, a szczególnie z układem nerwowym, którego elementy tworzą tzw. układ ruchu.

Układ ruchu jest odpowiedzialny za przebieg czynności motorycznych, tzn. lokomocyjnych - umożliwiających poruszanie się, przemieszczanie w przestrzeniu oraz manipulacyjnych, polegających na różnorodnych działaniach na przedmiotach.

układ ruchu

narząd ruchu + układ nerwowy

Układ nerwowy

Ośrodkowy układ nerwowy obwodowy układ nerwowy

Somatyczny układ nerwowy autonomiczny układ nerwowy

Układ sympatyczny

Układ parasympatyczny

Ośrodkowy układ nerwowy

Mózg rdzeń kręgowy

Obwodowy układ nerwowy

Zwoje nerwowe nerwy

Ośrodkowy układ nerwowy:

- mózg

- rdzeń kręgowy

Obwodowy układ nerwowy:

- zwoje nerwowe

- nerwowe

Najczęściej obserwowanymi przejawami rozwoju układu motorycznego są: napięcie mięśniowe i podstawowe odruchy ruchowe.

Odruch - automatyczna, stereotypowa reakcja na specyficzny bodziec

ODRUCHY PODSTAWOWE

• odruch poszukiwania piersi - odwracanie przez noworodka głowy w kierunku bodźca dotykowego, czemu towarzyszy otwarcie ust

• odruch chwytny - chwytanie przez niemowlę obiektu, który dotyka wewnętrznej strony dłoni, wyzwalany przez podrażnianie wewnętrznej strony dłoni (zanika ok. 3 miesiąca życia)

• odruch Moro - reakcja dziecka na utratę oparcia dla głowy lub głośny dźwięk, składająca się z gwałtownego wyprostowania rąk i palców po którym następuje przytulenie zaciśniętych piąstek do piersi, nazywamy inaczej odruchem obejmowania gdyż związany jest z wykonywaniem ruchu przypominającego obejmowanie w odpowiedzi na gwałtowny bodziec, np. wyciągnięcie kocyka spod pleców dziecka, zanika ok. 6 marca życia)

• odruch toniczno-szyjny, zmiana pozycji ciała niemowlęcia, kiedy głowa jest odwrócona w jedną stronę: następuje wówczas wyciągnięcie przed siebie ręki po tej samej stronie i skurczenie ręki po przeciwnej stronie, co przypomina postawę szermierza.

• odruch kroczenia, reakcja niemowlęcia na trzymanie go w pozycji wyprostowanej, lekko pochylonego do przodu, z nogami dotykającymi twardego, płaskiego podłoża, polegająca na ruchach zbliżonych do chodzenia, nazywany inaczej odruchem stąpania, związany z wykonywaniem naprzemiennych ruchów kończyn dolnych przy dotykaniu stopami podłoża (zanika ok. 5 m-ca życia)

PRZYCZYNY ZABURZEŃ W OBRĘBIE NARZĄDU RUCHU

Wady wrodzone:

spowodowane czynnikami wewnątrzpochodnymi takimi, jak: choroby genetyczne i zaburzenia w chromosomach - powodują np.:

1. wrodzone niedorozwojowe lub ubytki kończyn dolnych i górnych np.:

• dodatkowe palce lub ich zrost - wada tego typu może powstać w konsekwencji zaburzeń chromosomowych (np. trisomii chromosomu 13), posiadanie nieprawidłowego genu, w niektórych przypadkach ich etiologia jest nieznana - tego typu zaburzenia pojawiają się z częstością 2/1000 noworodków;

• brak kończyn (amelie)

• dłonie i stopy wyrastają bezpośrednio z tułowia 9fokomelie) - powstają one najczęściej na skutek działania czynnika szkodliwego (teratogenu) w okresie aktywnego tworzenia się kończyn, tzn. między 4 a 7 tygodniem ciąży; przykładem teratogeny wywołującego ten rodzaj wad jest thalidomid - lek, który w latach 60-tych zalecany był kobietom ciężarnym jako poprawiający ich samopoczucie, spowodował on narodzenie się na zachodzie Europy wielu dzieci z omawianym zaburzeniem. Tzw. okres krytyczny dla tego czynnika zawiera się w przedziale między 34 a 50 dniem licząc od ostatniej miesiączki

2. wrodzone zniekształcenie stóp

3. wrodzone zwichnięcia biodra

• dysplazje (niepełne ukształtowani się stawy biodrowego w okresie życia płodowego - stan ten może, przy niekorzystnych warunkach przejść w nadwichnięcie, a nawet zwichnięcie stawu biodrowego; aby prawidłowo ukształtował się staw dziecka stosuje się tzw. „szerokie pieluszkowanie” oznacza noszenie dziecka na biodrze matki lub jej brzuchu, czasem trzeba zastosować nieskomplikowane aparaty ortopedyczne, w przypadku zwichnięcia stawu stosuje się leczenie z wykorzystaniem wyciągu, u dzieci, wobec których zawiodło leczenie zachowawcze lub zbyt późno je podjęto (np. dopiero w 2 roku życia), często konieczny okazuje się zabieg operacyjny;

4. wrodzone zniekształcenia funkcji stawów

5. wrodzone zniekształcenie kręgosłupa i tułowia

• skolioza (boczne skrzywienie kręgosłupa - odchylenie anatomicznej osi kręgosłupa od linii środkowej ciała lub osie mechanicznej, wzdłuż której w normalnych warunkach przenosi się siłę obciążenia) - stopień tych deformacji jest zależny od wieku, w którym proces patologizacji w obrębie kręgosłupa się rozpoczął - są one tym cięższe, im wcześniej występuje; pierwsze oznaki skoliozy mogą pojawić się już we wczesnej fazie okresu dorastania, około 10-11 roku życia - sposobem leczenia są wówczas ćwiczenia korekcyjne (jeśli mimo ćwiczeń skrzywienie pogłębia się, konieczne staje się noszenie gorsetu, a w niektórych przypadkach - wykonanie zabiegu operacyjnego)

6. przepuklina oponowo-rdzeniowa z niedowładami i porażeniami kończyn

spowodowane czynnikami zewnątrzpochodnymi (które uszkadzają rozwijający się płód):

1. promieniowanie jonizujące (działające w okresie prenatalnym)

2. czynniki toksyczne i chemiczne (leki)

3. czynniki infekcyjne

4. niedotlenienie płodu

5. braki pokarmowe (brak ryboflawiny - witaminy B2 - witaminy D)

WADY NABYTE (powstałe na pewnym etapie życia człowieka) spowodowane:

zaburzeniami o etiologii urazowej (spowodowane urazem):

1. zniekształcenia po złamaniach, zwichnięciach, uszkodzeniach ścięgien, więzadeł, mięśni i skóry

2. skostnienie okołostawowe

3. przykurcze

4. martwice kości

5. amputacje

zaburzeniami spowodowanymi proces chorobowym (spowodowanymi chorobą) - czasami w wyniku choroby np. nowotworu, zmian martwiczych bądź na skutek urazu dochodzi do amputacji; u ludzi młodych (do 16 roku życia) amputacje dotyczą częściej kończyn górnych i są powiązane z urazem, natomiast u osób starszych amputacje na ogół dotyczą kończyn dolnych i mają etiologię chorobową, amputacjom często towarzyszy zjawisko czucia fantomowego - odczuwania kończyny, której nie m. Uszkodzenia mogą być spowodowane także chorobą naczyniową lub zmianami zwyrodnieniowymi

stanami zapalnymi w kościach, stawach, mięśniach i układzie nerwowym - doprowadzają do:

1. zniekształcenia kości i stawów

2. ograniczenia ruchów w stawach

3. niedowładów i porażeń mięśni

stanami niedotlenienia i zaburzeń przemiany materii i czynności hormonów:

1. MPDz - mózgowe porażenie dziecięce

2. martwice kości

3. złuszczenie główki kości udowej

4. choroby metaboliczne: otyłość, cukrzyca

5. zaburzenia układu krążenia

6. wady serca

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA ZABURZEŃ MOTORYCZNYCH

1. Nieprawidłowości obwodowe - braki kończyn i ich części - wrodzone lub na skutek amputacji (np. dysplazje, amelie, fokomelie, skoliozy, zaburzenia spowodowane chorobą i urazem)

2. Dysfunkcje pochodzenia rdzeniowego (będące np. następstwem np. choroby Heinego-Medina, rozszczepu kręgosłupa, urazów kręgosłupa i rdzenia, postępującego zaniku mięśni)

3. Dysfunkcje układu kostno-stawowego (np. zwichnięcia stawu biodrowego, nieprawidłowości w obrębie stóp czy kolan, schorzenia reumatyczne)

4. Dystrofię pochodzenia mózgowego (mózgowe porażenie dziecięce- MPDz, spastyczne i wiotkie porażenia, niedowłady, po wylewach do mózgu, zespoły ruchów mimowolnych i zaburzenia koordynacji ruchowej)

M ÓZGOWE PORAŻENIE DZIECIĘCE (MPDz)

• To nie jest choroba a zespół objawów!!

• Jest to zespół objawów wynikających z trwałego uszkodzenia mózgu znajdującego się w stadium niezakończonego rozwoju (Kułakowska, 2003)

• Przewlekłe niepostępujące zaburzenie czynności będącego w rozwoju ośrodkowego układu nerwowego, a zwłaszcza ośrodkowego neuronu ruchowego, powstałe w wyniku uszkodzeń mózgu w okresie ciąży, porodu lub w okresie okołoporodowym.

STATYSTYKA

Mózgowe porażenie dziecięce występuje z częstotliwością 1,5-3 na 1000 dzieci (w Polsce na 40-50 tys. dzieci niepełnosprawnych ruchowo około 20-25 tys. to dzieci z MPDz) - M. Król, 2010

Przyczyny - MPDz spowodowane jest:

• nieprawidłowościami dotyczącymi łożyska, pępowiny,

• niewydolnością krążenia u matki bądź ciężko przebiegającym porodem

• wcześniactwem (nieukończony 37 tydzień życia płodowego)

• małą masą urodzeniową (u noworodka z masą ciała 1000g i niższą ryzyko wystąpienia MPDz wzrasta wielokrotnie)

• chorobami matki (wirusowe, bakteryjne, zatrucie ciążowe, cukrzyca)

• nieprawidłowym ułożeniem płodu

• szkodliwymi wpływami środowiskowymi (nieprawidłowe odżywianie się matki, palenie przez nią papierosów, nadużywanie alkoholu, papierosów, narkotyków, przyjmowania niektórych leków)

• złym stanem zdrowia dziecka po urodzeniu (mierzony skalą Agar- skala ta obejmuje 5 funkcji: akcja serca, oddychanie, zabarwienie skóry, napięcie mięśniowe, reakcje obronne. W niektórych krajach europejskich i w USA wykorzystuje się Skalę Oceny Zachowania Noworodka - zwraca się w niej uwagę na właściwości fizyczne, zachowanie dziecka, jego zdolność do uczenia się.)

Diagnoza:

• ..... ....

• możliwa u dziecka już ok. 1 roku życia

• najbardziej wiarygodna - między 18-24 miesiącem życia

Objawy:

• Objawy MPDz zmieniają sie wraz z wiekiem dziecka, pojawiają się stopniowo, zgodnie z porządkiem dojrzewania poszczególnych struktur mózgu.

• ze względu na lokalizację uszkodzenia mózgu powstają deficyty różnych funkcji: ruchu, wzroku, słuchu, mowy, funkcji poznawczej i emocjonalnej

• Rozległość i cechy uszkodzenia wpływają na intensywność objawów klinicznych (od łagodnej spastyczności kończyn dolnych z prawidłowym poziomem umysłowym po ciężkie postacie uszkodzenia mózgu sprzężone z brakiem autonomii, możliwości komunikowania się i padaczką)

Różnorodność objawów MPDz wynika z rozległości i lokalizacji obszarów uszkodzenia mózgu.

MPDz wystepuje w wielu postaciach. Wykorzystując najczęściej spotykane klasyfikacje można wyróżnić 3 zasadnicze postacie i czwartą, mieszaną, łączącą różne postacie:

• Postać spastyczna

• Postać pozapiramidowa (nazywane też atetotycznymi)

• Postać ataktyczna

• Postacie mieszane - piramidowo-pozapiramidowe, piramidowo-móżdżkowe, pozapiramidowo- móżdżkowe

Rozmiar zespołu neurologicznego	Rozmieszczenie zmian	Stopień nasilenia
Obustronne porażenie kurczowe (diplegia)	Niedowład kończyn dolnych; niedowład 3 lub 4 kończyn (większe nasilenie zmian w kończynach dolnych niż górnych - często kończyny górne są zupełnie sprawne)	Lekki; Umiarkowany; Znaczny
Porażenie połowiczne (hemiplegia)	Niedowład połowiczny lewostronny lub prawostronny - w zależności od uszkodzenia mózgu (dotyczy kończyny górnej i dolnej po tej samej stronie)	Lekki; Umiarkowany; Znaczny
Obustronne porażenie połowiczne (hemiplegia bilateralis)	Niedowład 4 kończyn (znaczne zaburzenia wszystkich czynności ruchowych; współwystępuje często upośledzenie umysłowe, padaczka, zaburzenia mowy i wzroku)	Lekki; Umiarkowany; Znaczny
Zespół móżdżkowy (ataksja)	Z przewagą jednostronną lub obustronną (zaburzenia koordynacji ruchów, zaburzenia równowagi, niemożność dostosowania siły i zakresu ruchów do potrzeb oraz wykonywania szybkich naprzemiennych ruchów, zaburzenia mowy, oczopląs)	Lekki; Umiarkowany; Znaczny
Zespół piramidony (dyskineza) Dystoniczny; Atetotyczny; Pląsawicy; z drżeniem; ze zmianami napięcia mięśniowego	Jedna kończyna; Połowiczny; obejmujący 3 kończyny; obejmujący 4 kończyny (występowanie niekontrolowanych ruchów mimowolnych)	Lekki; Umiarkowany; Znaczny
Postacie mieszane	(uszkodzenie mózgu dotyczy wielu struktur, które ściśle ze sobą współdziałają)	Lekki; Umiarkowany; Znaczny

W uszkodzonym mózgu dziecka z MPDz odbywa się dojrzewanie i kontynuacja programu genetycznego, mimo uszkodzenia mózgu (M. Król, 2010)

17.04.13 (wykład IX)

ZABURZENIA I CHOROBY STWARZAJĄCE U DZIECI SPECJALNE POTRZEBY ZDROWOTNE - INNE ZABURZENIA STANU ZDROWIA

ZDROWIE - nie tylko całkowity brak choroby, ale też stan pełnego fizycznego, psychicznego, umysłowego i społecznego dobrostanu (dobrego samopoczucia) człowieka (WHO).

Czynniki warunkujące zdrowie człowieka - B. Ziółkowska, 2010

• Styl zdrowia i zachowania rodzinne (60%)

• Środowisko fizyczne i społeczne (25%)

• Czynniki genetyczne (20%)

• Działanie służby zdrowia (15%)

CHOROBA - nie tylko odwrotność (zaprzeczenie) zdrowia, to zdarzenie psychosomatyczne

Czynniki warunkujące powstawanie chorób (B. Ziółkowska, 2010):

• Czynniki chemiczne,

• Fizyczne

• Biologiczne

• Genetyczne

• Psychospołeczne

KLASYFIKACJA CHORÓB:

1. Ze względu na podobieństwo przebiegu chorób i ich etiologii (przyczyny):

• Choroby i zniekształcenia narządu ruchu na tle procesów zapalnych

• Nowotwory i nowotworowe zmiany kości i tkanek miękkich narządu ruchu

• porażenia i niedowłady w przebiegu chorób kręgosłupa i rdzenia kręgowego oraz uszkodzeń mózgu

• choroby reumatoidalne i inne

2. Ze względu na choroby poszczególnych układów narządów ruchu

• Choroby układu kostnego (np. nowotwory kości)

• Choroby układu stawowego (np. zmiany zwyrodnieniowo-zniekształcające stawów - spowodowane np. gruźlicą kostno-stawową, która prowadzi do zniszczenia i usztywnienia stawów oraz osłabienia mięśni)

• choroby układu mięśniowego (np. dystrofie mięśniowe)

• choroby układu naczyniowego (np. nowotwory tkanki naczyniowej)

• choroby układu nerwowego (np. uszkodzenia splotów nerwowych czy nerwów obwodowych)

Dzieci o specjalnych potrzebach zdrowotnych - mają ograniczoną siłę, witalność lub umiejętność skupienia uwagi w trakcie nauki, a także podwyższoną pobudliwość na bodźce zewnętrzne, która ogranicza ich umiejętności koncentracji (z powodu np. przewlekłych lub ostrych problemów zdrowotnych: astmy, ADHD, cukrzycy, padaczki, choroby serca, hemofilii, białaczki, gorączki reumatycznej, anemii sierpowatej)

DZIECI PRZEWLEKLE CHORE:

Polski słownik medyczny: Jest to proces patologiczny trwający ponad 4 tygodnie cechujący się barakiem nasilonych objawów chorobowych. Wyróżniamy choroby o pierwotnie przewlekłym przebiegu (np. niektóre choroby gośćcowe) oraz wtórne przewlekłe, będące zejściem chorób o przebiegu ostrym. W przebiegu chorób przewlekłych mogą wystąpić zaostrzenia objawów chorobowych, zmniejszenie się ich nasilenia lub czasowe ustąpienie

Mała Encyklopedia Medycyny: „przewlekły” to: chroniczny (chronos - czas); powoli rozwijający się powoli postępujący, czynnik lub choroba o długotrwałym przebiegu i najczęściej słabym nasileniu objawów (np. choroby trwające miesiącami czy latami, przebiegające zwykle z mało gwałtownym, niezbyt nasilonymi objawami; niekiedy towarzyszą człowiekowi przez całe życie - np. cukrzyca, białaczka limfoblastyczna)

Osoba przewlekle chora: (Z. Bokszański, 1998) u której występuje choroba o przedłużonym czasie trwania, która może być nieuleczalna, nawracająca lub postępująca, może powodować przedwczesny zgon, albo uniemożliwiać przeciętne trwanie życia, mimo upośledzenia funkcji biologicznych lub psychicznych.

Ostra choroba - występuje nagle, o burzliwym przebiegu, nasilonych objawach i trwająca od kilku godzin do kilku dni.

Choroby:

• Przewlekłe:

• Astma

• Mukowiscydoza

• Cukrzyca

• Wrodzone wady serca

• Gruźlica

• Nowotwory

• Zakaźne

• HIV i Aids

• Zakażenia torch

• Wirusowe zapalenie wątroby typu B

Właściwości przewlekłych chorób: (B. Ziółkowska,2010):

1. Szczególny rozwój czasowy

2. Progresywny przebieg

3. Ograniczenie i/lub zagrożenie we wszystkich dziedzinach życia

4. Nieodwracalność patologicznych zmian

Choroby przewlekłe pojawiają się u dzieci w różnym wieku.

Niektóre z nich trwają od urodzenia (np. wrodzone wady serca, fenyloketonuria). Inne pojawiają się mniej lub bardziej gwałtownie w różnych okresach życia dziecka.

Jedne bezpośrednio zagrażają życiu dziecka (nowotwory, ciężkie wady serca, przewlekła niewydolność nerek) inne bezpośrednio nie zagrażają jego życiu (zespoły złego wchłaniania, choroby reumatyczne, otyłość)

Zaburzenia powodujące:

• Niepełnosprawności ruchowe

• Zaburzenia neuromotoryczne

• Mózgowe porażenie dziecięce

• Stwardnienie rozsiane

• Dystrofia mięśniowa

• Choroba Heinego-Medina

• Padaczka

• Choroby rdzenia kręgowego

• Schorzenia mięśniowo-szkieletowe

• Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów

• Wady w budowie kończyn

• Choroby układu kostnego

• Specjalne potrzeby zdrowotne

• Choroby przewlekłe

• Astma

• Choroby krwi

• Nowotwór

• Wrodzone wady serca

• Mukowiscydoza

• Cukrzyca

• Gruźlica

• Choroby zakaźne

• Wirusowe zapalenie wątroby typu B

• HIV/ AIDS

• Zakażenia torch

STATYSTYKA

W latach 70. i 80. zaszły znaczne zmiany w epidemiologii chorób dziecięcych w organizacji procesu rehabilitacji dzieci przewlekle chorych. Raporty Instytutu Badań Pedagogicznych (1981) i Instytutu Matki i Dziecka (1982) zawierają dane dotyczące z tym, że najwięcej dzieci w wieku szkolnym dotkniętych było chorobami związanymi z organicznym uszkodzeniem centralnego układu nerwowego (MPDz), chorobami alergicznymi (alergie skóry i astma oskrzelowa), narządu ruchu i układu krążenia (często w postaci wady serca).

Długotrwale problemy zdrowotne występują u 1037,2 tys. Dzieci w wieku 0-14 lat, tj. u 16,3% populacji

Podano, że 10-15% całej populacji w wieku szkolnym stanowią dzieci chore wymagające długotrwałej rehabilitacji. Aktualnie utrzymują się wysokie wskaźniki dzieci chorych na wymienione w tych raportach choroby

Ponadto wzrasta liczba chorych na tzw. zespoły złego wchłaniania (np. celiakia), chorobę nowotworową (np. leukemia) oraz przewlekłe zakażenia różnych narządów. Przyczyną tego jest zanieczyszczenie naturalnego środowiska człowieka

Liczba chorych chronicznie rośnie w zastraszającym tempie - w skali świata wzrośnie ze 125 mln odnotowanych w 2000 roku do 171 mln w roku 2030

Choroby przewlekłe są główną przyczyną zgonów i niepełnosprawności. Obecnie stanowią 43% wszystkich chorób i są przyczyną prawie 60% wszystkich zgonów; do 2020 r. ich udział ma wzrosnąć do 73% wszystkich zgonów i 60% globalnego obciążenia chorobami (WHO, 2007, za B. Szczupał, 2012)

Rozpoznanie	Liczba zachorowań wśród dzieci (0-14 lat)	% populacji dzieci w wieku 0-14 lat
Zniekształcenie kręgosłupa	286 251	4,753
Zaburzenia refrakcji i akomodacji oka	217 983	3,619
Alergie, w tym:	345 548	5,887
● dychawica oskrzelowa	147 915	2,456
● pokarmowe	93 112	1,596
● skórne	104 521	1,736
Otyłość	84 693	1,406
Zaburzenia rozwoju, w tym:	84 728	1,407
fizycznego	55 891	0,928

Występowanie chorób przewlekłych u dzieci (0-14 lat) w 2006 r. wg rodzaju choroby (dane Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia - CSIOZ)

Wyszczególnienie	2006
Szpitale ogólne	742
Szpitale psychiatryczne	50
Sanatoria rehabilitacyjne	15
Ośrodki leczenia odwykowego	18
Ośrodki rehabilitacyjne dla narkomanów	55
Regionalne ośrodki psychiatrii sądowej	4
Zakłady opiekuńczo-lecznicze	300
Zakłady pielęgnacyjno-opiekuńcze	119
Hospicja	59
Lecznictwo uzdrowiskowe	229
● sanatoria	161
● szpitale	68

Stacjonarna opieka zdrowotna (Mały Rocznik Statystyczny Polski, GUS, 2008)

Rozmiary chorób u osób w Polsce	2006
Gruźlica w tym:	8593
● gruźlica płuc	7884
Choroby weneryczne, w tym:	1328
● kiła	933
Krztusiec	1525
Odra	120
Wirusowe zapalenie wątroby:
● typu A	109
● typu B	1693
● typu C	2949
Różyczka	20668
AIDS	151
Salmonellozy	13362
Inne bakteryjne zatrucia pokarmowe	3947
Biegunki (dzieci do lat 2)	21354
Szkarlatyna (płonica)	10649
Bakteryjne zapalenie opon mózgowych i/ lub mózgu	997
Wirusowe zapalenie opon mózgowych	1579
Wirusowe zapalenie mózgu	612
Świnka	15115
Świerzb	11103
Grypa	245779

Zachorowanie na niektóre choroby (Mały Rocznik Statystyczny Polski, GUS, 2008)

Skutki chronicznej choroby (B. Ziółkowska, 2010). Człowiek chory:

• Strefa biologiczna (uszkodzenie czy ograniczenie struktury czy funkcji układu)

• Strefa jednostkowa (ograniczenie działania lub innej aktywności

• Sfera społeczna (ograniczenie kontaktów z bliskimi, konieczność zaniechania realizowanej roli)

System edukacji ... ... a dziecko z niepełnosprawnością ruchową i przewlekłą chorobą (prawo do:)

• wczesnego wspomagania rozwoju

• odroczenia obowiązku szkolnego (do roku, w którym dziecko skończy 8 lat - zmiana od 2012 r.)

• Pobierania nauki we wszystkich typach szkół (ogólnodostępne, integracyjne, specjalne; nauczanie indywidualne - dla dzieci, którym stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły - uczniowie poważnie chorzy, z ciężkimi urazami, po wypadkach, operacjach itp. - nauczanie indywidualne - tylko ze względu na chorobę - uczniowie z MPDz nie kwalifikują się)

• Dostosowanie treści, metod, organizacji nauczani

• Zwolnienia z nauki drugiego języka obcego (w przypadku wady słuchu)

• wydłużenie każdego etapu edukacyjnego przynajmniej o rok

• Korzystanie z opieki i pomocy psych-ped. oraz specjalnych form pracy dydaktycznej (w tym z indywidualnych zajęć rewalidacyjnych)

• dostosowanie formy i warunków zdawania egzaminów i sprawdzianów do indywidualnych potrzeb psychofizycznych

• nieodpłatnego zakwaterowania w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym

• korzystania z bezpłatnego transportu i opieki podczas przewozu na zajęcia

Czynniki utrudniające funkcjonowanie szkolne dziecka przewlekłego somatycznie (B. Ziółkowska, 2010):

• Długotrwała lub częsta absencja szkolna - zaległości, luki w wiedzy, izolacja społeczna

• współistnienie w wielu chorobach zmian w Ośrodkowym Układzie Nerwowym - wpływa na sprawność umysłową dziecka i opanowanie podstawowych umiejętności

• Zmiany psychofizycznej dyspozycji do nauki - zależne od samopoczucia, współistniejących zab. emocjonalnych, stosowanych leków, zmienności nastroju

• Współistnienie w niektórych chorobach upośledzenia sprawności manualnej, ogólnej sprawności fizycznej lub upośledzenia funkcji lokomocyjnych - zaburza ogólną aktywność ucznia, jego kontakty społeczne, uzależniające go od innych osób

• ograniczone uczestnictwo w zajęciach w-f, ograniczenie spontanicznej aktywności.

Zapobieganie niepełnosprawnością fizyczno-ruchowym i specjalnym potrzebom zdrowotnym:

• Właściwa opieka prenatalna (kobiety w ciąży, małe dzieci)

• Powszechne programy szczepień uodparniających (zabezpieczenie przeciw chorobom zakaźnym, powstawaniu niepełnosprawności)

• Unikanie urazów

PRZEMIANY DOKONUJĄCE SIĘ W ORGANIZOWANIU REHABILITACJI DZIECI PRZEWLEKLE CHORYCH

1. Odchodzenie od długotrwałej hospitalizacji dzieci chorych, które kierowane są do ośrodka leczniczego (szpitala, kliniki, sanatorium) tylko na pewien okres, niezbędny dla ich intensywnego leczenia i usprawniania. Po powrocie do domu rodzinnego leczenie dzieci kontynuowane jest w ośrodkach lecznictwa otwartego (specjalistyczne poradnie i ośrodki rehabilitacji). Dzięki temu dzieci przewlekle chore nie są długotrwałe izolowane od naturalnego środowiska i lepiej mają zaspokojone potrzeby psychiczne i emocjonalne.

2. Dążenie do wczesnego wykrywania (diagnozy) chorób dzieci oraz obejmowania ich wczesną interwencją medyczną i pedagogiczną. Poza diagnozą dokonywaną w szpitalach oddziałach dziecięcych i specjalistycznych poradniach organizuje się ośrodki wczesnej diagnozy i interwencji zatrudniające specjalistów z różnych dziedzin.

3. Dążenie do jak najpełniejszego włączenia rodziny w proces rehabilitacji dziecka i wyposażenia rodziców w odpowiednie wiadomości i umiejętności niezbędne w postępowaniu z dzieckiem chorym. Włącza się rodziców w różne rodzaje terapii, organizuje się dla nich indywidualne i grupowe konsultacje ze specjalistami oraz wczasowe turnusy rehabilitacyjne, w których uczestniczą razem z chorymi dziećmi.

4. Organizowanie otwartych ośrodków rehabilitacyjno-wychowawczych, w których dziecko przebywa kilka godzin w ciągu dnia i poddawane jest odpowiedniej terapii. Specjaliści ośrodka udzielają także porad rodzicom ukierunkowując ich postępowanie z dzieckiem.

W Polsce nie istnieje efektywny system wsparcia - powszechny, całościowy, wieloprofilowy i skoordynowany.

Rozwój polskiej pedagogii specjalnej w świetle

Jacek kulbaka „niepełnosprawni z dziejów kształcenia specjalnego” 2011

24.04.13 (wykład X)

CAŁOŚCIOWE ZABURZENIA ROZWOJOWE

Terminologia Autyzmu - termin „autyzm” - pierwsza naukowa wzmianka/ artykuły…

Błędna założenia naukowe nt. autyzmu (funkcjonuje do lat 80.):

• Autyzm to nie zaburzenie emocjonalne (zaburzenie afektywne o podłożu psychogennym), do którego powstania przyczyniają się rodzice i ich zaburzone relacje z dzieckiem.

• Autyzmowi towarzyszą zaburzenia neurologiczne

• Autyzmowi towarzyszą trudności w funkcjonowaniu intelektualnym.\

Całościowe zaburzenia rozwojowe (za E. Pisula, 2012)

DSM-IV-TR (APA, 2000)

• Zaburzenia autystyczne

• Inne całościowe zaburzenia rozwojowe, nieujęte w pozostałych kategoriach diagnostycznych

• Zaburzenie Retta

• Dziecięce zaburzenie dezintegracyjne (zespół Hellera)

• Zaburzenie Aspergera

ICD-10 (WHO, 1992)

1. Autyzm dziecięcy (F84.0)

2. Autyzm atypowy

1. Nietypowy ze względu na wiek wystąpienia

2. Nietypowy ze względu na symptomatykę

3. Nietypowy ze względu na wiek wystąpienia, jak i na symptomatykę

3. Zespół Retta

4. Inne dziecięce zaburzenia dezintegracyjne

5. Zaburzenia hiperkinetyczne z towarzyszącym upośledzeniem umysłowym i ruchami stereotypowymi

6. Zespół Aspergera

7. Inne całościowe zaburzenia rozwojowe

8. Całościowe zaburzenia rozwojowe, nieokreślone

Charakterystyka całościowych zaburzeń rozwojowych wg. DSM-IV-TR

1. Zespól Aspergera

• Znacznie ograniczone zdolności spoęłczne (zwłaszcza uczestnictwo w interakcjach społecznych)

• Ograniczone, powtarzane wzorce zachowania, aktywności i zainteresowań

• Uporczywe ….

2. Inne całościowe zaburzenia rozwojowe - gdy u osoby występują symptomy zaburzenia autystycznego lub Zespołu Aspergera, ale nie są spełnione wszystkie kryteria niezbędne do diagnozowania któregoś z nich

• Szczególnei częste u małych dzieci, u których obraz zaburzeń jest neijednioznaczny i niepełny w kontekście kryteriów diagnostycznych autyzmu

3. Zespół Retta

• Rzadkie zaburzenia rozwoju (mutacja pojedynczego genu) występuje niemal

4. Dziecięce zaburzenie dezintegracyjne (Zespół Hellera)

• Rzadkie zaburzenie, występuje przede wszystkim u chłopców

• Autystyczna triada - Zaburzenia autystyczne (wg innej terminologii - autyzm dziecięcy - wg DSM-IV i ICD-10 rozpoznanie opiera się na stwierdzeniu określonej liczby symptomów (behawioralnych wskaźników) tworzących tzw.

Autyzm a zanurzenie Aspergera (różnice w świetle kryteriów diagnostycznych)

Zaburzenie autystyczne:

• Tempo rozwoju języka zazwyczaj znacznie opóźnione

• Około 75% populacji osób z zaburzeniem autystycznym jest niepełnosprawnych intelektualnie

• Wątpliwości dotyczące różnicowania odnoszą się do grupy osób wysokofunkcjonujących z autyzmem - tj, z IQ

E. Pisula (2012): Różnicowanie w obrębie CZR sprawia wiele trudności. Autyzm …

Autyzm - kontrowersje terminologiczne:

• Obraz kliniczny - złożony i niejednakowy u poszczególnych osób

• Symptomy…

• Autyzm klasyczny:

• Terminy…

• Autyzm wczesnodziecięcy

• Termin historyczny, pochodzi z kalsycznej pracy Kennera, spotykany jednak we współczesnych pracach z zakresu psychiatrii

• Sugeruje bardzo wczesne…

• Autyzm dziecięcy:

• Nazwa przyjęta z klasyfikacji ICD-10 (WHO) jest krytykowana za wynikającaą z nij…

• Zaburzenie autystyczne

• Nazwa autyzmu występująca i obowiżaująca w klasyfikacji DSM (APA)

• Autyzm atypowy (nietypowy)

• Termin opisany w kalsyfikacji ICD-10 do ..

• Cechy /tendencje/ zachowania autystyczne

• Terminy wykorzystywane przez diagnostów którzy, mając wątpliwości co do istoty problemów występujących u dziecka - stwierdzają w jego …

• Autystyczne spoektrum zaburzeń (Autistic Spectrum DSisorder (ASD)

• Termin mało precyzyjny, często traktowany jako jedna z nazw kategorii całościowych zaburzeń rozwoju

• Często używa się go w odniesieniu

Epidemiologia zaburzenia autystycznego (autyzmu dziecięcego) - stale wzrasta częsrtość występowania autyzmu (za Fombonne, Simmons, Ford i inni, 2001)

Tabelka

…

Współcześnie autyzm jest zaliczany do zaburzeń neuro-rozwojowych…

Etiologia autyzmu:

1. Czynniki genetyczne

1. Większe prawdopodobieństwo występowania tego zaburzenia rozwoju u osób spokrewnionych, prawdopodobieństwo autyzmu u kolejnego dziecka w rodzinie wynosi 4-8% (a więc wielokrotnie wyższe niż w ogólnej populacji), ale zbyt małe, by ustalić, który z genów jest specyficznie związany z wystąpieniem objawów autystycznych

2. Nie ustalono, które

1. Zaburzenia genetyczne towarzyszące

1. Zespół kruchego chromosomu X

2. Stwardnienie rozsiane

3. …

2. Zaburzenia somatyczne związane z autyzmem:  BRAK FOTO SLAJDU

1. Wrodzona różyczka

2. Infekcja wywołana wirusem cytomegalii

2. Czynniki środowiskowe

1. - prenatalne i okołoporodowe

1. Stres prenatalny (jego źródłem mogą być problemy matki…

2. Infekcje przewodu pokarmowego i zaburzenia metaboliczne: nietolerancja pokarmowa (alergie pokarmowe…

3. Szczepienia

1. W latach 90. Sugerowane związek wystąpienia objawów autystycznych z podaniem powszechnej szczepionki (MMR - świnka, odra, różyczka) - uważano, że niektóre osoby cechu się obniżeniem zdolności wydalania rtęci zawartej w …..

3. Zmiany neuroanatomiczne i czynnościowe mózgu

1. Istnieją związki między autyzmem a anomaliami budowy i funkcjonowania określonych struktur mózgu: kory przedczołowej, struktur limbiotycznych….

4. Czynniki neuropsychologiczne

1. Teoria umysłu - zdolność osoby do automatycznego

1. Zaburzenia w zakresie Teorii umysłu

1. Iu większości osób z autyzmem dziecięcym występuje upośledzeni lub brak umiejętności/ zdolności do mentalizacji: dezorientacja w kontaktach społecznych, odbieranie

Autyzm - w świetle współczensje wiedzy - należy uznać za behawioralny wyraz zaburzeń funkcjonowania mózgu. W badaniach nad…

Autyzm - rozpoznawanie:

• Już od 3 r. życia, a nawet 2 roku, na podstawie adania zdolności naśladowania ruchów, nie zaś zaburseń umiejętności…

Wspieranie rozwoju osob z autyzmem:

• Złożona etiologia autyzmu, jego skomplikowany i zróżnicowany obraz kliniczny

Metody i techniki terapii autyzmu:

- Metody oparte na …

- podejście behawioralne

- techniki niedyrektywne - stosowane w formie zabawy na

- zmodyfikowana

- metoda stymulacji

- metoda Ruchu rozwijającego W.

- Model TEACCH (Program Terapii i Edukacji

- ..

- Muzykoterapia

Kontrowersje wokół niektórych metod terapii stosowanych wobec osób z autyzmem:

• Kinezjologia edukacyjna P. …

• Ułatwiona (wspomagana komunikacja)-Crosley:

• Metoda umożliwiająca osobom, które…

• Brak rzetelnych naukowych dowodów na skuteczność metody:

• Leczenie dużymi dawkami witaminy B6 i magnezu

• Stosowanie

Leczenie farmakologiczne autyzmu dziecięcego i Zespołu Aspargera

• Uwarunkowane objawami:

• Napady padaczkowe…

Edukacja dzieci autystycznych:

Dzieci autystyczne trafiają najczęściej do szkół specjalnych, intencjonalnie dla nich tworzonych (dawniej, w wieku błędnej diagnozy - do szkół dla niepełnosprawnych intelektualnie lub słuchowo)

Dzieci autystyczne mogą pobierać naukę w szkołach dla niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu lekkim, w „szkoąłch życia” lub w ośrodkach rehabilitacyjnych (w przypadku głębszych i bardziej złożonych…

Postulowane korzyści..

Warunki edukacji specjalnej dziecka z autyzmem:

• Nauczyciel spokojny, opanowany, elastyczny w realizacji programu nauczania

• Indywidualizacja w traktowaniu dziecka….

---