Finanse1, Podręczniki i materiały dydaktyczne, wykłądy, finanse


Finanse - to ogół zjawisk związanych z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych.

Finanse:

publiczne: prywatne:

państwa samorządowe: - gosp. domowych

lokalne: regionalne - przedsiębiorstw

- gminy -województwa - banków

- powiaty - inst. finansowych

- ubezpieczeń

System społeczny

Prawny ekonomiczny: polityczny

Strefa realna: strefa finansowa:

System finansowy: gosp. finansowe Rynkowy system publiczny system podmiotów sfery realnej

finansowych finansowych

System finansowy świadczy usługi pozwalające na krążenie siły nabywczej. Jego funkcją jest współtworzenie i przepływ strumieni pieniężnych.

Do funkcji systemu finansowego zaliczamy:

- f. monetarną - dostarcza ona podmiotom nie finansowym podstawy instrumentu finansowego jakim jest pieniądz.

- f. kapitałowo-redystrybucyjna - dzięki sys. finansowemu możliwy jest przepływ środków od podmiotów nimi dysponujących do podmiotów chcących nimi korzystać.

- f. kontrolny - zapewnia prawidłowe i efektywne wydatkowanie środków publicznych.

Rynkowy system finansowy zwany jest także prywatnym dlatego, że przynajmniej jedna ze stron musi być instytucją prywatną. Zaliczamy tutaj:

- instrumenty finansowe (są nośnikami siły nabywczej)

- rynki finansowe (zapewniają przepływ czyli ruch)

- instytucje finansowe (aktywizują rynki przez swoją działalność)

Publiczny system finansowy - to mechanizm zapewniający współtworzenie i przepływ strumieni środków pieniężnych, które umożliwiają władzom publicznym (szeroko pojętemu państwu) dostarczanie dóbr publicznych oraz usług i świadczeń społecznych.

Publiczny system finansowy obejmuje:

- instytucje budżetowe

- instrumenty fiskalne

- publiczne instrumenty finansowe

- instytucje fiskalne

Deficyt może wynosić 3% PKB

Dług publiczny nie może przekroczyć 60% PKB

Zmiany budżetu dokonują się w formie ustawy

Instytucje budżetowe - są to unormowane (w formie przepisów prawnych) reguły, zasady postępowania,

nie redukują zjawiska asymetrii informacji, rozdysponowywanie środków budżetowych odbywa się w trybie bezzwrotnego przydzielania środków co rodzi zjawisko pokusy nadużycia (wykorzystywania środków w inny od zadeklarowanego sposób), wg rodzajów budżetów publicznych, których działalność jest unormowana przez instytucje budżetowe, dzielimy je na i.b.:

Instrumenty fiskalne - to prawno-ekonomiczne mechanizmy umożliwiające gromadzenie i rozdysponowywanie funduszy publicznych;

- mają charakter albo dochodowy albo wydatkowy,

- oddziałują na zachowanie podmiotów gospodarczych,

- najważniejsze dochodowe instrumenty finansowe, to:

wydatkowe:

Publiczne instrumenty finansowe - to instrumenty, z których wpływy z emisji pozwalają na pokrycie deficytu funduszy publicznych (państwa jak i władz lokalnych)

- mają wyłącznie charakter instrumentów dłużnych (wierzycielskich)

- obarczone są nikłym ryzykiem niewywiązania się emitenta ze swoich zobowiązań

- z uwagi na duże wartości emisji, rynek p. i. f. ma z reguły znaczne rozmiary i cechują się wysokim stopniem płynności; w konsekwencji sytuacja na tych rynkach ma duże znaczenie makroekonomiczne

Instytucje fiskalne - są to struktury organizacyjne na których opiera się funkcjonowanie publicznego systemu finansowego tj. instytucji budżetowych i instrumentów fiskalnych oraz emisja, obsługa i wycofywanie z obiegu publicznych instrumentów finansowych

- niektóre z ich zadań mogą być zlecane do wykonania podmiotom prywatnym lub np. bankowi centralnemu

- klasyfikacja wg charakteru spełnianych zadań:

Podatek - świadczenie dokonywane na rzecz podmiotów publicznych. Cechy: przymusowy charakter, bezzwrotny charakter (zwrot nadwyżki), nieodpłatność, jednostronność ustalenia, ogólny charakter, pieniężny charakter.

Podatki pośrednie:

- podatek od towarów i usług - VAT 23% (stawki ulgowe - 0%-eksport, 5%, 8%, max stawka - 25%, min stawka - 15%)

- podatek akcyzowy

- podatek od gier

Podatki bezpośrednie:

- PIT 18%, 32%

- CIT 19%

Podatek przychodowy 3% 5,5% 8,5%

Podatki lokalne(majątkowe):

podatek od spadków i darowizn,

podatek od czynności cywilnoprawnych,

podatek rolny,

podatek leśny,

podatek od nieruchomości,

podatek od środków transportowych,

podatek od posiadania psów,

karta podatkowa.

Funkcje podatków:

- stymulująca - są wykorzystywane przez państwo jako instrument oddziaływania na decyzje podmiotów gospodarczych w celu zsynchronizowania ich z założeniami polityki gospodarczej i społecznej prowadzonej przez państwo.

- redystrybucyjna - są instrumentem przesuwania dochodów pomiędzy różnymi grupami społecznymi

- fiskalną - są głównym źródłem dochodów budżetu państwa, gwarantują finansowanie wydatków publicznych. Jest to najstarsza funkcja podatków.

Nowy podatek jest wprowadzany w czasie kryzysu gospodarczego, kataklizmu lub wojny, gdyż wtedy ludzie są skłonni poświęcić się dla ogółu.

Pierwszy podatek wprowadzono w Grecji w 590 w.p.n.e.: 1. podatek majątkowy 2.p. konsumpcyjny 3. p. dochodowy

Elementy konstrukcyjne podatku;

- podmiot - podmiot można podzielić na czynny, bierny i pomocnicze. Podmiotem czynnym jest np. organ podatkowy, czyli ten kto jest uprawniony do pobrania naszych podatków. Podmiotem bierny jesteśmy my - podatnicy, osoby zobowiązane do wykonania świadczenia. Natomiast podmiotem pomocniczym są płatnik oraz inkasent.
- przedmiot - są to zjawiska faktyczne lub prawne z istnieniem których wiąże się obowiązek uiszczenia podatku
- podstawa opodatkowania - jest to przedstawiony wartościowo lub też ilościowo przedmiot podatku. Ustalana jest na podstawie ewidencji księgowo-podatkowej, rzadziej szacunkowo
- stawki podatkowe - stawka podatkowa określa stosunek między podstawą opodatkowania a obliczonym świadczeniem.

- skala podatkowa - zbiór stawek podatkowych. Składa się z przedziałów pdst. obliczenia podatku i odpowiadającym im stawkom podatkowym. Wyróżniamy dwa typy skal:

- progresywna - stawka, w której wartość podatku wzrasta szybciej niż podstawa opodatkowania;

- regresywna - stawka, w której podatek maleje kiedy podstawa opodatkowania rośnie. przeciwność stawki progresywnej;
- zwolnienia i ulgi - Zwolnienia i ulgi można podzielić na dwa typy: podmiotowe i przedmiotowe. Zwolnienia i ulgi podmiotowe maja na celu wyłączenia spod opodatkowania konkretnych osób. Natomiast zwolnienia i ulgi przedmiotowe określają, które czynności nie podlegają opodatkowania. (stypendia naukowe)

Dochody publiczne - to należne lub faktyczne wpływy środków pieniężnych do budżetów publicznych. Pobierane są przez państwo, gminę lub inny związek publiczno-prawny od podmiotów gospodarczych lub osób fizycznych i przeznaczone są na finansowanie wydatków związanych bezpośrednio z realizacją zadań państwowych lub samorządowych.

Według kryterium zwrotności dochody budżetowe dzielimy na:

- dochody zwrotne - to takie dochody, których skarb państwa zobowiązany jest do spłaty zaciągniętego długu. Dochody zwrotne zazwyczaj łączone są z pożyczkami zaciągniętymi przez władze publiczne.

- dochody bezzwrotne - to dochody, za które nie uzyskuje się żadnego bezpośredniego świadczenia ze strony państwa. Bezzwrotny charakter dochodu wiąże się z ich ostatecznym zużyciem przez władze państwowe, oznaczają definitywne zasilenie finansowe władz publicznych. Źródłem tych środków są dochody innych podmiotów. Gromadząc dochody bezzwrotne wykorzystujemy następujące narzędzia: podatki, cła, opłaty.

Bank - przedsiębiorstwo bankowe to takie, które zaciąga i udziela kredytu, świadczy usługi w obrocie pieniężnym, kredytowym i kapitałowym oraz oferuje inne usługi.

System bankowy - obejmuje całokształt instytucji bankowych, a także normy określające wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem.

Funkcje systemu bankowego można scharakteryzować następująco:

  1. stworzenie mechanizmów gromadzenia środków oraz ich inwestowania;

  2. zapewnienie możliwości dokonywania płatności między podmiotami gospodarczymi, transferu w czasie i ponad granicami;

  3. zapewnienie skutecznych rozwiązań w zakresie zarządzania ryzykiem bankowym;

  4. zapewnienie informacji cenowej, co stwarza możliwości podejmowania decyzji przez podmioty gospodarcze;

  5. stworzenie warunków do transformacji środków inwestowania (co do czasu, wielkości i ryzyka)

  6. kreowanie pieniądza jako środka zapłaty

  7. kreowanie pieniądza jako instrumentu kredytowego

  8. pośredniczenie pomiędzy posiadaczami środków pieniężnych.

Cele banku centralnego:

- utrzymanie stabilności pieniądza narodowego,

- wspieranie realizacji polityki pieniężnej przy założeniu, że nie będziemy ograniczać pierwszego celu.

Prezes NBP - Marek Belka.

Minister Finansów - Rostowski

Prezes NBP - powoływany jest przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na okres 6 lat, przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP, Komisji Nadzoru Bankowego oraz reprezentuje NBP na zewnątrz. Można go odwołać gdy: długo choruje, został skazany, Trybunał stany orzekł zakaz wykonywania przez niego funkcji państwowych.

Rada Polityki Pieniężnej - ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego. Kierując się założeniami polityki pieniężnej Rada przede wszystkim:

W skład Rady wchodzą: Przewodniczący Rady, którym jest Prezes NBP oraz 9 członków powoływanych w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Sejm i Senat, spośród specjalistów z zakresu finansów na 6 lat.

Zarząd - Bieżącą działalnością NBP kieruje Zarząd. Realizuje uchwały Rady oraz podejmuje uchwały w sprawach nie zastrzeżonych w ustawie wyłącznej kompetencji innych organów NBP. Do zakresu jego działania należy w szczególności:

Do usług bankowych i innych zostały zaliczone następujące czynności:

- instrumentów rynku pieniężnego (czeków, weksli, itp.);

- waluty obcej;

- sprzedaży terminowej środków pieniężnych i opcji;

- instrumentów wymiany i kształtowania stopy procentowej;

- zbywalnych papierów wartościowych.

Do czynności bankowych zaliczono:

- wydawanie, rozliczanie i umarzanie pieniądza elektronicznego,

Czynnościami bankowymi są również inne, wymienione niżej, o ile wykonywane są przez banki:

udzielanie i potwierdzenie poręczeń.

Operacje czynne - osiąganie przychodu poprzez wykorzystanie środków z operacji biernych oraz kapitałów biernych.

Operacje bierne - operacje pozyskiwania pieniędzy w celu powiększania stanu środków pieniężnych bu móc je lokować w operacjach czynnych.

Dług publiczny - suma zobowiązań zaciągniętych prze państwo, zaciągnięte z następujących tytułów:

- papiery wartościowe,

- pożyczki,

- kredyty,

- bony skarbowe

- obligacje.

Przyczyny długu publicznego:

- finansowanie deficytu budżetowego,

- spłacenie długo zagranicznego,

- wzmożone wydatki z tytułu wojen i klęsk,

- realizowanie przez rządzących doktryny ekonomicznej zakładającej interwencjonizm państwa

- skłonności polityków do unikania cięć w wydatkach,

- wpadnięcie w pułapkę zadłużenia

Deficyt budżetowy - występuje, gdy wydatki w budżecie danej instytucji (zazwyczaj państwa) przewyższają jego dochody.

Sposoby radzenia sobie z deficytem:

- sprzedaż majątku znajdującego się w posiadaniu państwa, czyli prywatyzacja,

- podniesienie podatków, które jednak mają negatywny wpływ na gosp.

- ograniczenie wydatków,

- inflacja, czyli dodruk „pustego pieniądza” przez państwo.

Deficyt budżetowy może wynikać z:

- nadmiernych wydatków budżetowych (militaryzacja gospodarki, rozbudowa administracja państwowa)

- zbyt niskich dochodów budżetowych,

- oczekiwań społeczeństwa, ze państwo będzie gwarantem bezpieczeństwa socjalnego.

Źródła pokrycia deficytu:

- nadwyżki budżetowe z lat ubiegłych,

- pożyczki,

- kredyty bankowe krajowe i zagraniczne,

- wypłaty z emisji papierów wartościowych (sprzedaż na rynku krajowym i zagranicznym)

Negatywne skutki deficytu:

- spowolnienie rozwoju gospodarki,

- wzrost stóp procentowych,

- niebezpieczeństwo wpadnięcia w pułapkę długu,

- inflacja,

- mniejsza konkurencyjność państwa na rynku międzynarodowym.

Przedsiębiorca - osoba fizyczna i prawna oraz osoba nie mająca osobowości prawnej bądź też spółka prawa handlowego, która zawodowo, we własnym imieniu podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą.

W Polsce najwięcej jest mało przedsiębiorstw, aż 99%.

Pozytywne skutki przed.:

- tworzą miejsca pracy

- napędzając gospodarkę

- przedsiębiorcy płacą podatki co zwiększa budżet państwa

- stanowią źródło dochodu

- biorą udział w tworzeniu PKB

- przyczyniają się do zmian społecznych

Ze względu na liczbę pracowników przedsiębiorstwa dzielimy na:

Factoring - ekon. krótkoterminowe finansowanie transakcji (gł. eksportowych) przez firmę kredytującą, rozliczającą i zabezpieczającą wypłacalność odbiorcy; także przyjęcie na siebie przez spółkę odpowiedzialności za ściągnięcie wierzytelności innej spółki w zamian za kilkuprocentową opłatę odliczaną od natychmiast wypłacanej sumy przejętych rachunków.

Jest specyficznym stosunkiem prawnym, w którym uczestniczą co najmniej trzy podmioty - faktor, przedsiębiorca (faktorant), który w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej zbywa towary lub świadczy usługi za odroczonym terminem płatności, oraz klienci faktoranta (dłużnicy).

W kategoriach ekonomicznych faktoring jest konkurencyjnym wobec kredytu bankowego sposobem zapewnienia przedsiębiorstwu środków finansowych o charakterze obrotowym, a czasem również sposobem zabezpieczenia przed nieściągalnością należności.

Leasing jest umownym stosunkiem cywilnoprawnym. W ramach leasingu jedna ze stron umowy (finansujący, leasingodawca) przekazuje drugiej stronie (korzystającemu, leasingobiorcy prawo do korzystania z określonej rzeczy na pewien uzgodniony w umowie leasingu okres, w zamian za ustalone ratalne opłaty (raty leasingowe).

Rodzaje leasingu:

Biorąc pod uwagę liczbę stron biorących udział w transakcji leasingowej wyróżnia się:

Za użytkowanie obiektu leasingobiorca płaci w określonych terminach raty leasingowe składające się z dwóch części: składnika kapitałowego odzwierciedlającego wartość użytkowanego obiektu przypadającego na okres leasingu i składnika odsetkowego stanowiącego wynagrodzenie dla leasingodawcy.

Leasing operacyjny - polega na czasowym przekazaniu w użytkowanie dobra inwestycyjnego. Czas ten jest z reguły krótszy niż okres normatywnego zużycia leasingowanej rzeczy. Raty leasingowe stanowią dla Korzystającego koszt uzyskania przychodu, a przedmiot leasingu nie podlega u niego amortyzacji. W umowie leasingu operacyjnego Korzystający może mieć zagwarantowane prawo zakupu przedmiotu leasingu po zakończeniu umowy, za określoną z góry wartość końcową powiększoną o podatek od towarów i usług (VAT).

Leasing finansowy (kapitałowy) 

polega na oddaniu rzeczy w użytkowanie, w zamian za raty leasingowe. Przedmiot leasingu jest własnością Finansującego, amortyzuje go Korzystający, natomiast przeniesienie tytułu własności może być zagwarantowane w umowie. Firma zwiększa więc wartość swojego majątku nie ponosząc dodatkowych kosztów po zakończeniu umowy, a zwiększona forma amortyzacji pozwala regulować jej koszty i dochody.

Leasing finansowy, podobnie jak operacyjny, charakteryzuje się tym, iż zawiera klauzulę opcji na sprzedaż przedmiotu leasingu po zakończeniu okresu umowy. Oznacza to iż Korzystający ma prawo wykupu (przeniesienia własności) rzeczy oddanej mu w leasing. Leasing finansowy jest więc zbliżony do kredytu lub pożyczki. Przedmiotem "pożyczki" jest tu środek trwały a nie gotówka.

Rata leasingowa w leasingu finansowym podzielona jest na część kapitałową i odsetkową. Część odsetkowa stanowi koszt uzyskania przychodu u Korzystającego, a część kapitałowa traktowana jest jak kapitał przy operacji kredytowej - obniża zysk po opodatkowaniu u Korzystającego. Leasing finansowy dla celów podatku VAT rozliczany jest tak jak leasing operacyjny. W przypadku leasingu finansowego podatek VAT od rat leasingowych jest płatny z góry za cały okres trwania umowy leasingu (zazwyczaj w ciągu 7 dni po odbiorze przedmiotu leasingu), inaczej niż w leasingu operacyjnym gdzie podatek VAT jest płatny z każdą ratą leasingową.

Franczyza (ang. franchising) - system sprzedaży towarów, usług lub technologii, który jest oparty na ścisłej i ciągłej współpracy pomiędzy prawnie i finansowo odrębnymi i niezależnymi przedsiębiorstwami - franczyzodawcą i jego indywidualnymi franczyzobiorcami. Istotą jest udzielenie praw (i przyjęcie obowiązków) poprzez zawarcie umowy franczyzy.

Istota systemu polega na tym, że franczyzodawca nadaje swoim poszczególnym franczyzobiorcom prawo oraz nakłada na nich obowiązek prowadzenia działalności zgodnie z jego koncepcją. W ramach umowy sporządzonej na piśmie oraz w zamian za bezpośrednie lub pośrednie świadczenia finansowe uprawnienie to upoważnia indywidualnego franczyzobiorcy do korzystania z nazwy handlowej franczyzodawcy, jego znaku towarowego lub usługowego, metod prowadzenia działalności gospodarczej, wiedzy technicznej, systemów postępowania i innych praw własności intelektualnej lub przemysłowej, a także do korzystania ze stałej pomocy handlowej i technicznej franczyzodawcy.

Pozytywy:

- dostajemy znaną markę

- na samym starcie nie wymaga dużego wkładu własnego

- jeżeli nie mamy pomysłu korzystamy z gotowego

- zaplecze techniczne

- gotowe przepisy, zaplecze szkoleniowe

- gwarancja bezpieczeństwa

Negatywy:

- ograniczenie samorozwoju

- ograniczone decyzje

- musimy przekazać część zysku np. na licencje

- kontrole

Forfaiting to długoterminowe obce źródło finansowania wykorzystywane w eksporcie. Polega ono na zakupie terminowych wierzytelności powstałych poprzez realizację

dostaw i usług inwestycyjnych przez instytucję forfaitingową (z reguły bank), z wyłą-

czeniem prawa regresu w stosunku do podmiotu zbywającego.

Podmiotami uczestniczącymi w umowie forfaitingu są (Krzemińska 2000) (ryc. 3):

- zbywca wierzytelności, zwany także forfaitystą - to podmiot gospodarczy prowadzący działalność produkcyjną,

- instytucja forfaitingowa (forfaiter) - to nabywca wierzytelności pieniężnych,

- dłużnik,

- podmiot, który udziela zabezpieczenia wierzytelności uczynionej przedmiotem

umowy forfaitingu.

Venture capital -  średnio- i długoterminowy kapitał inwestycyjny charakteryzujący się dużym stopniem ryzyka, ale mogący w przyszłości przynieść wysokie zyski. Jest to forma finansowania innowacyjnych (a przez to obarczonych ryzykiem) projektów inwestycyjnych.

Anioł biznesu (ang. business angel w Europie, angel investor w USA) jest zamożną osobą, która przeznacza kapitał na finansowanie przedsięwzięć będących we wczesnych fazach rozwoju, w zamian za mniejszościowy pakiet udziałów w firmie. Anioły zawsze inwestują swoje własne fundusze, w przeciwieństwie do venture capitals, które zarządzają pewną pulą środków innych kapitałodawców zgromadzonych w profesjonalnym funduszu.


Wyszukiwarka