Wykład 1

1. Skąd się wzięła edukacja?

2. Dydaktyka jako subdyscyplina pedagogiki?

3. Orientacje dydaktyczne - dydaktyka jest dziedziną zróżnicowaną - pewne typy myślenia

4. Analiza poszczególnych stanowisk dydaktycznych

5. Koncepcje dydaktyczne

Skąd się wzięła edukacja?

• Człowieczeństwo, kultura, uczenie się, szkoła

• Człowieczeństwo to znaczy być człowiekiem? - Nie ma jednej odpowiedzi

Dwie tradycje - judeochrześcijańska (człowiek jako konsekwencja działania stwórcy, tajemniczej siły, człowiek obdarzony zdolnościami, uczuciami przez Boga; człowiek jest produktem aktu tworzenia - realizacja planu skupionego w tajemniczej sile; Stwórca wytworzył nas zgodnie z własną wolą - KREACJONIZM - człowiek powstał w efekcie aktu działania przez Boga.

- drugi pogląd zakłada że człowiek powstał w bardzo długim procesie nad którym nikt nie panował, nie było planu, wizji - ten proces to EWOLUCJA - istnieje w niej zasada gier możliwości wykonywanych i nie - to działanie ślepego zegarmistrza - działa po omacku, ewolucja zatem działa przypadkowo, jest zestawem sił, które czasami działają przeciwko sobie.

EWOLUCJONIZM - człowiek powstał w bardzo długim procesie, który można badać na podstawie różnego rodzaju znalezisk i śladów; ewolucja jest procesem żywiołowym, nad którym nikt nie panuje.

Z jednej i drugiej tradycji wyłaniały się nieco odmienne wizje człowieczeństwa.

Kreacjonizmu nie można obalić

Człowieczeństwo w teorii ewolucyjnej, ewolucja to proces wymagający 3 warunków:

1. Zmienność - kolejne pokolenia różnią się między sobą - nie ma dwóch takich samych osobników

2. Dziedziczność - osobniki będące potomstwem wykazują wysoki stopień podobieństwa do swoich rodziców

3. Konkurencja - presja selekcyjna (choroby, brak warunków, zasobów do przetrwania) wewnątrzgatunkowa; walka o zasoby to przetrwanie - mechanizm doboru naturalnego, lepsze geny mają większe szanse być przekazane kolejnym pokoleniom.

W naszej ewolucyjnej linii wyróżnia się dwa etapy których nie można wyróżnić u innych gatunków., Na szczycie jednej linii ewolucyjnej jest człowiek drugiej szympans ( identyczny materiał biologiczny w 99% ) na linii ewolucyjnej człowieka obserwujemy gwałtowne zmiany.

Ok. 20-30 000 lat temu najważniejszy przełom - stopniowe porzucenie koczowniczego trybu życia, hodowla roślin i zwierząt, konstruowanie narzędzi - zaczyna przejawiać się proces w którym istotną rolę odgrywa doświadczenie i wiedza - pojawia się dodatkowy czynnik w ewolucji gatunku ludzkiego - przekaz niegenetyczny (wiedza doświadczenia, przesądy, tabu) - EWOLUCJA KULTUROWA- przekaz wiedzy i umiejętności - początek edukacji; czynnik ważniejszy niż ewolucja biologiczna jest bardzo wolna, ale ma nieodwracalny charakter, natomiast kulturowa ma odwracalny charakter w każdym momencie może nastąpić kataklizm.

Ewolucja stanowi bardzo istotny czynnik procesu podtrzymywania ewolucji kulturowej

Człowieczeństwo - bycie skutkiem, produktem procesu ewolucji kulturowej; dzięki kulturze przekazujemy sobie wiedzę i umiejętności; kultura rozstrzyga o człowieczeństwie; uczenie się w kulturze jest koniecznością - bo jak się każdy z nas rozwija zależy od kultury w której jest zanurzony.

Ludzie uczą się kultury; jeżeli kultura koduje rozwój każdej jednostki z osobna i przerasta umiejętności tzn. ze nie istnieją granice rozwoju każdej jednostki z osobna; jednej strony kultura nas uczłowiecza a z drugiej - pokazuje nieograniczone perspektywy rozwoju. W oceanie kulturowym ma również miejsce konkurencja.

Ewolucja jest koniecznością, ma za zadanie przygotowanie młodych ludzi do życia, wyposażenie w uniwersalne dyspozycje poznawcze - jeśli człowiek ma sprawnie funkcjonować to musi podejmować racjonalne decyzje musi posiadać do tego wiedzę, edukacja ma wzmocnić emocjonalnie człowieka oprócz dostarczenia wystarczających wiadomości, dyspozycja uniwersalna - wkroczyć poza dostarczone informacje - dobudować w razie potrzeby samodzielnie wytworzone informacje. Do informacji posiadanych.

Grecy - euforia poznawcza - uczenie się dla samego uczenia się, a nie dlatego żeby przetrwać, brak sensu praktycznego.

Współczesna edukacja stara się aby uczenie się było samym uczeniem się a nie w celach praktycznych.

Szkoła

Człowiek został przymuszony do stworzenia szkolnej edukacji, ze wzglądu na kumulatywną ewolucję kulturową.

Badania kulturowe wykazują że tempo zmiany kulturowej zależy od proporcji liczbowej pomiędzy liczbą osób przekazujących wiedzę a liczbą osób odbierających. Im większa jest liczba osób przekazujących wiedzę tym szybsze jest tempo zmiany kulturowej. Dobrze jest kiedy dziecko od najmłodszych lat obraca się w środowisku wielu ludzi, ponieważ wtedy może czerpać różne typy zachować od wielu źródeł. Ważne jest aby zdynamizować i zwiększyć liczbę osób z którymi od najmłodszych lat dziecko się kontaktuje. Najlepszym rozwiązaniem była szkoła.

Tempo zmiany kulturowej wymusiło decyzję o utworzeniu szkoły.

Jeżeli dziecko rozwija się w kręgu mało rozwijającym się (zamkniętym), to odczuwa potrzebę uczenia się. Potrzeba ta radykalnie wzrasta kiedy środowisko jest coraz szersze i dynamicznie się zmienia.

Dziecko w szkole dostaje nowe zadania, coś nowego, czego musi się uczyć.

Wykład 2

Dydaktyka jako nauka

Jest jedną z nauk pedagogicznych. Zajmuje się wszelkimi formami kształcenia - nauczania i uczenia się, oraz ich uwarunkowaniami, czyli tym w jakich warunkach przebiega kształcenie.

Historia: dydaktyka jako nauka została skodyfikowana kiedy pojawiła się pedagogika skodyfikowana (jako odrębny obszar wiedzy).

Konstruktywizm - człowiek nie tyle co wymyśla wiedzę, a raczej ją konstruuje. Mądrości nie można zdobyć bez wysiłku.

Okres przedteoretyczny - nie miała zasad teorii (od starożytności 1925r.- do pierwszej połowy XIX w.)

Od J.F. Herbarta obserwujemy rozwój wiedzy dydaktycznej.

Wiedza teoretyczna

Musi spełniać 3 warunki:

• Musi dysponować uzgodniony zestaw pojęć (jednakowo te pojęcia powszechnie rozumiane)

• Wykorzystując pojęcia buduje twierdzenia które nazywamy prawami naukowymi (twierdzenie które opisuje związki/zależności między procesami/zjawiskami/faktami).

• Umożliwia konstruowanie wyjaśnień (wyjaśnić-wskazać odpowiedź na pytanie typu „dlaczego”, a jest to wskazanie przyczyn mówiąc o jakimś zdarzeniu, albo wskazać racje jeśli mówimy o czyichś poglądach)

Dydaktyka przedteoretyczna nie formułowała praw naukowych , mówiła raczej jak trzeba działać - nie wyjaśniała tego.

Teorię Herbartyczną określa się jako teorię nauczania. Ponieważ za swój główny przedmiot uznał czynności nauczyciela.

Potem powstała teoria Deweyowska, która mówi o uczeniu się.

Kształcenie - nauczanie + uczenie się

Jednak nauczanie i uczenie się czasami idą swoimi drogami i niekoniecznie się zbiegają ze sobą. Założenie było takie aby wiązały się ze sobą.

POJĘCIA DYDAKTYCZNE

Nauczanie -

• Kierowanie uczeniem się

• Stwarzanie warunków do uczenia się i organizowanie warunków sprzyjających temu procesowi (stymulacja)

Uczenie się - to proces w którym na podstawie poznawania, doświadczenia, ćwiczenia pojawiają się nowe formy zachowań lub zmieniają się stare. To proces niejednolity.

Wykład 4

Orientacja behawiorystyczna (społeczna)

• Kartezjusz mówił że człowiek jest jak duch zamknięty w maszynie

• Założenie że rozwój jest wtórnym procesem w stosunku do nauczania.

• Przesłanki natury ideologicznej Europa nabierała pewnych cech obywatelskości, wartości feudalne.

• Wszyscy ludzie rodzą się równi, to jaką pozycję osiągnie zależy tylko od jego wysiłku

• Człowiek jako czysta tablica - tabula rasa(ludzie rodzą się jednakowi, bez żadnych wcześniejszych zapisów.

• Człowiek rozwija się w stosunku do tego jakie nabywa doświadczenia. - empiryzm

• Duży wpływ ma środowisko zewnętrzne, które wpływa na doświadczenie jakie nabywa człowiek.

• Bardzo ważna jest karność; wymagano uległości dziecka.

• Wychowanie są to procesy które organizują doświadczenie.

• Asocjacjonizm - kojarzenie (różnych wiadomości przyswajanych) Należy tak nauczać aby wychowanek miał skojarzenia.

• Nad całością wiedzy czuwa nauczyciel.

• Uczeń jest jednostką plastyczną którą można „urabiać”.

• Warunkowanie - mechanizm opisany przez psychologię. Są dwa rodzaje : klasyczne (uczący się podmiot kojarzy bodźce), instrumentalne (bodziec relacja oraz wzmocnienie)

• Uczenie się = rozwój

• Orientacja behawiorystyczna dużo wyniosła z pedagog izmu socjologicznego

Orientacja: Idea rozwoju moralnego i poznawczego, Orientacja poznawcza, Konstruktywizm

Postawiła pewne założenia które nie postawiły inne orientacje.

Opiera się na dwóch założeniach:

• Nauczanie wyprzedza rozwój - potrzebna jest ciągła środowiskowa

• Nie ma naturalnego związku pomiędzy nauczaniem a rozwojem

(Naturalny - dany za darmo dane od Boga/przyrody)

Podstawowe pytanie związane z tą orientacją - od czego zależy konieczny związek między rozwojem a nauczaniem?

• Polemizuje z poprzednimi orientacjami.

• Rozwój - zmiana rozwojowa, zastanawia się jak odróżnić zmiany rozwojowe które dokonują się spontaniczne od zmian które są konsekwencją nauczania

• Cechy zmiany rozwojowej zależnej od zmiany wychowania:

• Jest trwała (nieodwracalna)

• Uogólnia reakcje (rozluźnia związek między relacją a związkiem)

• Jest kolejna i hierarchiczna (w rozwoju człowieka obserwujemy logiczny porządek. Kolejna logiczność)

Uniezależnienie reakcji od bodźca

Jest specyficzna do bodźca (na daną sytuację bodźcową są możliwe różne relacje, i to podmiot musi pojąć decyzję jak zareaguje.

Konsekwencją rozwoju nauczania jest odpowiedzialna kontrola własnego zachowania.

Wykład 5

System dydaktyczno wychowawczy Herbarta.(1776-18410)

• Jest twórcą pierwszej teorii dydaktycznej.

• Sam wyobrażał sobie jak działa ludzki umysł, język Herbarta jest anachroniczny.

• Pedagogikę opiera na dwóch dziedzinach wiedzy

• Filozofia (odnosi się do teorii wychowania, rozwinął idee wychowawcze)

• Psychologia (całe życie psychiczne człowieka powstaje w wyobrażeń - wyobrażenia to elementarne składniki życia; wyobrażenia - specyficzna reakcja umysłu człowieka na działanie środowiska, ta reakcja ma charakter intelektualny/poznawczy)

• Wyobrażenia funkcjonują w umyśle człowieka, ponieważ są połączone siecią sił, które działają w świecie przyrody. Ta sieć zyskała u Herbarta miano mechaniki wyobrażeń - sieć sił działające pomiędzy wyobrażeniami gdy te są przez człowieka uświadamiane. Mogą doprowadzać (poprzez skojarzenia) do przybliżania się lub oddalania tych wyobrażeń. Umysł ludzki - przestrzeń w której są rozrzucone wyobrażenia, pomiędzy którymi są siły które przyciągają wyobrażenia lub je odpychają. Skupiska wyobrażeń - skutki mechaniki wyobrażeń. Określił je jako masy apercepcyjne (przyłączanie treści).

Herbart zastanawiał się czy mechaniką wyobrażeń można sterować - z zewnątrz. Sterowanie mechanizmem - mechanizm kojarzenia (koncepcja asocjacjonistyczna) - zakłada że całe życie psychiczne człowieka opiera się na kojarzeniach.

Sfera woli i uczuć jest następstwem mechaniki wyobrażeń. Człowiek najpierw poznaje świat i na tej podstawie rodzą się w życiu psychicznym takie zjawiska jak: uczucia, emocje itp.

• Intelektowi przypisuje znaczącą rolę. O ile umysł ludzki podaje się role zewnętrznej, to uczucia i emocji nie można poddać kontroli zewnętrznej.

• Wychowanie: otwiera drogę wychowania poprzez nauczanie. Za jej pomocą, nauczyciel ma dostęp do mechaniki wyobrażeń. Idea nauczania wychowującego - która wyłania się z poglądu że o ile mechaniką wyobrażeń można z zewnątrz sterować, to idea woli i uczuć nie poddaje się kontroli zewnętrznej. Poprzez mechanikę wyobrażeń można sterować sferę woli i uczuć.

• Zainteresowanie może pojawić się poprzez nauczanie. Przymus i uległość ucznia jest konieczne.

• Wychowanie wykonuje się za pośrednictwem nauczania.

• Idea ukształcalności wychowanka - zakłada że wychowanka można ukształtować zgodnie z celami nauczyciela, rodziców, szkoły itp. Granice - jest ograniczone przez indywidualne cechy ucznia (czynniki wrodzone), oraz ograniczony poprzez okoliczności położenia i czasu (system zjawisk chwilowych które ograniczają wpływy dydaktyczno-wychowacze)

• Stopnie formalne nauczania i wychowania

Etapy postępowania nauczyciela, które jakościowo się od siebie odróżniają, są nastawione na jakościowo odrębne cele, następują jeden po drugim, są uporządkowana w jeden właściwy sposób. Pojawiając się w kolejności są adekwatne do zastosowania do każdego przedmiotu. Nie dotyczy treści kształcenia, a formy. Są uniwersalne- niezależnie od treści kształcenia mają pojawić się w określonej kolejności. Wizja procesu nauczania.

• Przyswajanie

• Nauczanie

Przyswajanie 1)Zgłębianie spoczywające - pierwszy kontakt ucznia z innymi wyobrażeniami; stają się dla niego jasne 2)Zgłębianie postępujące - nowa wiedza musi zostać połączona z wiedzą którą uczeń posiadał już wcześniej. 3)Ogarnianie spoczywające - wiadomości nowe zostają skojarzone z wcześniej opanowanymi wiadomości, lecz nie zostały one jeszcze uporządkowane. Pojawia się system wiedzy. Polega na przeorganizowaniu masy apercepcyjnej. 4)Ogarnianie postępujące - uczeń powinien uzyskać dyspozycje do wykonania zadań. Uwaga ucznia jest kierowana na dwa obiekty: wiedzę i zadanie. Uczeń musi znaleźć metodę do wykonania tych zadań.

Nauczanie 1)Jasność - nauczyciel ma doprowadzić do tego że nowe informacje mają być przez ucznia przyswojone. Spoczywające - jego uwaga jest skoncentrowana na nowej informacji. 2)kojarzenia 3)System 4)Metoda

Wykład 6

Dewey (1859-1952)

• Był filozofem i psychologiem, zajmował się logiką, był pedagogiem i dydaktykiem

• Po Herbarcie wprowadził alternatywną koncepcję uczenia i alt. Dydaktykę.

• Dydaktyka - teoria uczenia się

• Pragmatyzm - Pragma : czynność, czynności człowieka i intencje są w tym nurcie filo istotnymi kategoriami. Zastosowanie wiedzy w działaniu. Jeśli chcesz się do czegoś włączyć, to rób coś realnego. Poznawanie - związek poznawania z działaniem; źródła poznania tkwią w ludzkim doświadczeniu. Poprzez działanie możemy sprawdzić czy poznanie miało sens. Prawda - prawdziwe jest to co daje się zastosować w działaniu i przynosi oczekiwane skutki.

• Instrumentalizm - stworzony przez Deweya, jako odnalezienie pragmatyzmu, wyobrażenia ludzkie nie są dla ludzi poznaniem bytu, lecz są instrumentami działania

„Słuszne z tych wyobrażeń są te które uformowały się na podłożu społecznym. To co w danym czasie uchodzi za słuszne i rozumne, prawdziwe i dobre, jest zawsze wytworem myślenia zbiorowego.” - Dewey

5 etapów poznawania:

• Odczucie trudności

• Określenie problemu

• Propozycje prawidłowych rozwiązań

• Weryfikacja

• Formułowanie wniosków i uzgodnień

Wykład 7

Wygotski

„Teoria związku nauczania z rozwojem ucznia”

Poglądy:

Nawiązuje do wpływów społecznych kształtujących rozwój dziecka. Pokazuje kontekst społeczny i środowiskowy rozstrzygający rozwój dziecka.

• 1 teza :

Nauczanie powinno wyprzedzać rozwój. Sprzeciwia się wszystkim poglądom nawiązującym do romantyzmu pedagogicznego. Rozwój powinien dokonywać się naturalnie i samoistnie.

• 2 teza:

Istotą rolę w rozwoju dziecka odgrywa działanie na materialnych i niematerialnych przedmiotach organizowanych przez środowisko.

• 3 teza:

Rozwój dziecka polega na interioryzacji (uwewnętrznienie) czyli na przekształcaniu działalności zewnętrznej w wewnętrzne czynności umysłowe. Uczeń nie ukształtował jeszcze reprezentacji działania.

• 4 teza

Każda wyższa funkcja psychiczna pojawia się w rozwoju dziecka dwukrotnie : raz jako działalność zespołowa, społeczna, czyli jako funkcja interpsychiczna; drugi raz jako działalność indywidualna, jako wewnętrzny sposób myślenia dziecka jako funkcja intrapsychiczna.

• 5 teza

Uczeń w każdym momencie życia znajduje się równocześnie na dwóch poziomach rozwoju : poziom aktualnego rozwoju („jest to poziom rozwoju funkcji psychicznych, jaki ukształtował się u dziecka w rezultacie przejścia pewnych już zakończonych cyklów rozwoju”), i strefa najbliższego rozwoju („jest to różnica między poziomem rozwiązywania zadań dostępnych pod kierunkiem i przy pomocy dorosłych, a poziomem rozwiązywania zadań dostępnych w samodzielnym działaniu.”)

Zadaniem nauczania jest tworzenie i konstruowanie, i poszerzanie strefy najbliższego rozwoju. Znajduje się w niej kultura i historia.

• 6 teza

Charakter działania dziecka: w nauczaniu nie powinny pojawiać się zachowania odruchowe.

Wykład 8

Jerome Bruner

- psycholog amerykański, kontynuacja poglądów Wygotskiego. Nie szuka idealnych rozwiązań, wskazuje rozwiązania jak można nauczać pomimo złych stron nauczania (edukacji).

Część pesymistyczno - sarkastyczna - szkoła musi być miejscem przyjaznym, aby dziecko chętnie tam chodziło - tak jednak nie jest, ponieważ uczy się tam rzeczy nieprzydatnych; nauka jest przymusem; nauczyciel jest najważniejszy, bo on rządzi. Oderwanie poznawania od działania. Wszystkie umiejętności opanowywane są przez ucznia tylko dlatego, że nauczyciel tego wymaga od niego, a nie z własnej chęci. Panuje stres, powodujący dyskomfort emocjonalny. W szkole nie ma komfortu. Uważa jednak że nie można zmieniać takiej szkoły.

„Rozwój zależy od historii gatunku”; rozwój sterowany jest z zewnątrz. Rozwój zakodowany jest w kulturze. Rozwojem człowieka nie steruje organizm, czy ciało. Z pozycji jednostki nikt nie jest w stanie rozszyfrować całej kultury.

Część optymistyczna - nie istnieją granice rozwoju jednostkowego. Każdy ma przed sobą przestrzeń kulturową, która koduje rozwój. Każdy może rozwijać się bez końca. Przestrzeń kulturowa jest jakąś tajemnicą dla człowieka.

Jak wychowywać dzieci w takiej sytuacji (w tak rozległej kulturze)?

Potrzebne jest takie kształcenie, które wyposaży człowieka w uniwersalne umiejętności i zdolności. Edukacja powinna tak przygotować jednostkę, aby umiała wykroczyć poza aktualną wiedzę, musi rozszerzać wiedzę, jeśli jest taka potrzeba. Człowiek musi być elastyczny. Każdy powinien mieć takie wykształcenie, aby mógł wykraczać poza zdobyte informacje.

Szkoła musi opierać się na treściach abstrakcyjnych (uniwersalnych), oderwanych od praktycznego działania. Ma pojęciowy charakter. Opiera się na języku i symbolach (np. realne nie istnieje sin kąta alfa). Bruner broni właśnie takiej szkoły.

Dzieci muszą być „zamknięte w szkole”, muszą uczyć się rzeczy uniwersalnych a nie praktycznych. Połączenie praktyki z nauką życia codziennego jest dla Brunera nie do przyjęcia.

Wady szkolnej edukacji - nie sprzyja motywacji do wewnętrznego uczenia się (nie ma chęci do nauki bo jest to przymus)

Motywacja wewnętrzna - nagroda za uczenie popwiązana jest z celem uczenia się i w nim jest zawarta (zaciekawienie).

Motywacja zewnętrzna - nagroda za uczenie nie jest powiązana z celem uczenia się i nie jest w nim zawarta.

Szkoła sama mnoży sobie problemy. Szkoła jest instytucją nie efektywną. Pokazuje, że jest wiele sprzeczności w szkołach. Szkoła powinna zaakceptować uczniów, którym nie chce się uczyć, powinna zrozumieć dyskomfort. Wybrykiem natury jest uczeń który chce się uczyć.

„Nauczyciel powinien być zdziwiony swoim sukcesem, a nie porażką”

W podejściu behawiorystycznym (motywacja zew)

1. Działanie dydaktyczne (wiedza)

2. Zachęta do nauki

W podejściu poznawczym (motywacja wew)

-rzetelne nauczanie jest jednocześnie nauczaniem motywującym do nauki (Bruner)

W podejściu fatalistycznym

-nic i nikt nie zmotywuje dziecka do nauki jeśli sam nie ma motywacji, jeśli nie chce się uczyć.

Odległym celem szkoły jest uczenie uniwersalnych umiejętności radzenia sobie z trudnościami. Można je kształtować na różnych treściach. Cel ten jest nigdy nieosiągalny, ale trzeba cały czas sprawnościowy są kształtowane właśnie przez ten odległy cel. Tak kształcić uczniów aby częściej pojawiały się sukcesy a nie porażki (nauczanie rzetelne). Jeżeli uczeń ma okazję do rozwiązywania problemów to jest duże prawdopodobieństwo że zdobyte dzięki temu doświadczenie dostarczają uniwersalny sposób pokonywania trudności: jeśli szkoła naucza rzetelnie, to sukcesy przewyższają porażki.

Samospełniające się proroctwo - podświadome wyrabianie sobie zdania przez nauczyciela o danym uczniu. Jest jednym z ukrytych elementów szkoły.

Metafora uprzywilejowana - pojawia się gdy szkoła zaniedba kształcenie uniwersalnych umiejętności radzenia sobie z trudnościami; postrzeganie zadania jako elementu otoczenia, który ma przywilej zagrażania uczniowi, zadanie dominuje nad uczniem, zadanie traktowane jest jako zagrożenie, następuje ucieczka przed takim zadaniem, ucieczka przed zagrożeniem (wyuczona bezradność, ogłupienie)

Wykład 9

Kolejne elementy mentalnego nauczania

Sytuacja decyzyjna jest inna osoby, która słucha (ucznia) a inna osoby, która mówi (nauczyciel). Decyzja, której elementy są ważne a które mniej ważne. Jak twierdzenia są ze soba powiązane? Jakie one mają sens? Twierdzenie będzie cos mówio uczniowi, jeśli on sam przypisze jemu sens. Sytuacja decyzyjna ucznia jest trudna, nauczyciel jest w bardziej komfortowej sytuacji, gdyż wczesniej przemyślał, to co ma mówić i przekazać uczniom. Im wieksza jest różnica miedzy sytuacją decyzyjną ucznia i nauczyciela, tym mniej efektywne jest nauczanie.

Dwa tryby nauczania:

1. Tryb objaśniający - zwiększa różnicę sytuacji decyzyjnych ucznia i nauczyciela. Założenia, że uczniowi myslą identyczne jak nauczyciel; mówienie uczniom w jaki sposób mają rozumiec dany materiał. Nauczyciel lekceważy albo nie zauważa ucznia. To co powiedział nauczyciel jest już nie do zmienienia.

2. Tryb hipotetyczny (doraźność, nie do końca zdefiniowany przebieg lekcji, elastyczność, dopasowanie się do bieżącej sytuacji lekcji) - uczniowie wraz z nauczycielem ustalają sposób rozumienia. Jest między nimi współpraca. Ważny jest tu dialog z uczniami. Wspólne konstruowanie, dochodzenia do definicji pojęć. Występuje partnerstwo między uczniem a nauczycielem. Nauczyciel reaguje na wypowiedzi uczniów, co sprawia że lekcja jest elastyczna i ciekawsza. Nauczyciel kilkakrotnie prezentuje daną wiedzę w kilku różnych wersjach, a nie za każdym razem w ten sam sposób. W ten sposób wiedza ta dotrze do wszystkich uczniów, a nie tylko do jednego dziecka. Używanie takich słów jak: „innymi słowy…” , „tak jakby…” . Uczniowie doznają satysfakcji.

Dwie postawy poznawcze uczniów

1. Empiryzm epizodyczny - polega na tym że podmiot chce dotrzeć do celu bez zastanawiania się nad planem dojścia do rozwiązania. Kolejne doświadczenia są izolowane, epizodyczne. Podmiot nie może zaplanować kolejnego kroku na podstawie wcześniejszego doświadczenia. Przypadkowość (brak wiary we własne siły) - kojarzenie z metaforą uprzywilejowaną.

2. Konstrukcjonizm kumulatywny - podmiot koncentruje uwagę na 2 elementy : cel i droga prowadząca do celu. Wykorzystuje wcześniejsze doświadczenie do wykonywania kolejnych kroków. Mamy do czynienia z dążeniem do celu w sposób racjonalny, a nie przypadkowy. (agresywne podejście do zadania)

W nauczaniu najważniejsze jest zadanie, a nie koncentracja ucznia na tym czego od niego wymaga nauczyciel. Oceny powinny być traktowane jako informacja, a nie jako kary i nagrody.

Idea uczenia się samongradzającego - można w szkole tak nauczać że samo uczenie się będzie nagrodą, będzie powodowało satysfakcję. Człowiek posiada naturalny pęd do kompetencji. Zatem kompetencje są koniecznie.

Potrzeba bezpieczeństwa jest podstawą potrzeby rozwoju i na odwrót. Ludzie chcą być kompetentni, ponieważ wtedy będą się czuć bezpiecznie.

Personalizacja wiedzy - co to znaczy, że uczeń się nauczył? Tym stanem jest faza gdy wiedza zostanie spersonalizowana. Wiedza jest moja i umiejętności też. Uczeń skonstruował wiedzę sam dla siebie. Jest to proces indywidualny. Dokonywana jest tylko przez ucznia, nauczyciel nie jest w stanie tego zastąpić. Albo to zrobi uczeń albo nikt. Nauczyciel tylko pośrednio wpływa na nauczanie. Jeżeli uczeń umie połączyć dany fakt z pewną wiedzą to oznacza to że wiedza ta została spersonalizowana.

Trzy warunki personalizacji wiedzy:

• Warunki intelektualne (konstruowanie sensów i znaczeń)

• Warunki emocjonalne(motywowanie uczniów do nauki)

• Warunki społeczne (dialog, wszelkie relacje nauczyciel - uczeń)

„Rusztowanie” - zasada minimalnego wspierania ucznia. Trzeba wspierać ucznia, ale w minimalny sposób. Wsparcie i interwencje są już koniecznością.

Teoria kształcenia wielostronnego

Jej początki sięgają początków XX wieku. Powstała za sprawą Deweya kiedy próbował zreformować szkolnictwo. Jest próbą zmiany wizerunku szkoły i jej funkcjonowania. Twórcą tej teorii jest Wincenty Okoń.

• Teoria celów kształcenia

• Teoria treści kształcenia



Teoria kształcenia wielostronnego

Szkoła powinna równoważyć swoją orientację na stronę rzeczowo instrumentalną osobowościową/kierunkową. Proces dydaktyczno - wychowawczy.


Teoria kształcenia wielostronnego - na poziomie operacyjnym jest próbą wskazania rozwiązań które wprowadzają do szkołach kształcenie wielostronne. Wyrasta z pewnej idei która zakłada że uczeń jest integralną jednością. Nie zajmujemy się tylko intelektem ucznia. Trzeba traktować ucznia jako podmiot który funkcjonuje w szkole na różnych poziomach :

AKTYWNOŚĆ	UCZENIE SIĘ PRZEZ:	METODY DYDAKTYCZNE	WARSTWY WIEDZY	STRATEGIE
Intelektualna	Przyswajanie - wiedza która otrzymujemy od nauczyciela/podręcznika	Podające	Opis - uczeń styka się z takim charakterem wiedzy który relacjonuje fakty, procesy, opisuje, obiektywnie przedstawia stan rzeczy	Asocjacyjna
Intelektualna	Odkrywanie - poznawanie zadań poprzez rozwiązywanie problemów	Problemowe - gry dydaktyczne, stawianie uczniom problemów	Wyjaśnianie - udzielanie odpowiedzi na pytanie typu „dlaczego”; poszukiwanie odpowiedzi na to pytanie.	Problemowa - zespół działań nauczyciela
Emocjonalna	Przeżywanie -	Eksponujące - aby uczniowie mieli dostęp do dzieł sztuki	Ocena - wątki subiektywizmu w nauczaniu	Emocjonalna -
Manualna praktyczna	Działanie - uczniowie coś zmieniają w otaczającym ich świecie	Praktyczne -	Norma - opisują normy zachowań.	Operacyjna -

Egzamin 10.06. - godz. 10.20, będzie poprawa

Problemy, gry dydaktyczne, nauczanie programowane

Metody dydaktyczne - wyróżnia się różne metody, ponieważ przyjmuje się różne kryteria.

• Metody nauczania oparte na rozwiązywaniu problemów (Dewey) - mogą zaistnieć wtedy kiedy pojawi się problem (jest on węzłowym warunkiem, powstania takiego sposobu nauczania); ważna jest wiedza o tym czym są problemy

Czym jest problem?

Są dwa podejścia do problemu:

Ukazuje przedmiotowy (nie uwzględnia faktu że problem istnieje o tyle o ile ktoś go sobie uświadamia; problem to struktura o niepełnych danych np. ”2 + x=4”; nauczyciel w fazie projektowania lekcji może zaplanować sobie problemy) charakter problemu, co oznacza że w tym podejściu nie respektuje się podmiotowego charakteru problemu:

„Problem to trudność praktyczna lub teoretyczna która wymaga od podmiotu twórczości i aktywności badawczej.” - Okoń

„Problem to sytuacja nowa dla podmiotu, trudna i niepewna dla podmiotu.” - Kozielecki

Problem nie może istnieć poza świadomością podmiotu.

Rodzaje problemów:

Problemy o rozwiązaniu konwergencyjne - to takie które mają tylko jedno rozwiązanie

Problemy o rozwiązaniu Dywergencyjne - to takie które dopuszczają wiele różnych rozwiązań

• Metody podające - J.F. Herbart

Typologia problemów (Kozielecki)

Każdy problem ma sytuację początkową i końcową która oznacza fazę rozwiązania problemów. Początkowa może być dokładnie opisana, lub może być niejasna, i niedobrze opisana. Tak samo końcowa.

1. Sytuacja początkowa jest dobrze opisana i precyzyjne opisana sytuacja końcowa. (jedno rozwiązanie)

2. Sytuacja początkowa jest niejasna - trzeba ją opisać, lecz sytuacja końcowa jest dokładnie opisana.(1 rozwiązanie)

3. Sytuacja początkowa jest jasna, natomiast sytuacja końcowa daje dużą dowolność podmiotowi. (kilka rozwiązań)

4. Sytuacja początkowa i sytuacja końcowa jest dowolna (ma wiele rozwiązań)

Gry dydaktyczne

Specyficzna wersja uczenia się przez rozwiązywanie problemów. Mamy w nich do czynienia z sytuacją gdzie uczeń nie ma dostępu do poznawanej rzeczywistości. Chcemy aby poznał ją w sposób bezpośredni. Np. poprzez manipulowanie rzeczywistością. Nieodzownym warunkiem gry dydaktycznej jest model poznawanej rzeczywistości/obiektu.

Gra dydaktyczna - to taka grupa metod nauczania zbliżonych do nauczania problemowego, która to organizuje treść kształcenia w modele rzeczywistych zjawisk rzeczy lub procesów. I poprzez to że umożliwia uczniom manipulowanie modelem, zbliża poznawanie do poznawania bezpośredniego.

Nauczanie programowane

Przeciwieństwo gier Dyd. Metoda oparta na ścisłej kontroli modelu uczenia się, głównie przez przyswajanie. Warunkowanie instrumentalne - bodziec

Liniowa - udzielanie dop polega na wpisywaniu właściwych słów w luki w tekście, Indywidualizuje tylko tempo uczenia się

rozgałęziony - udzielanie odpowiedzi polega na wyborze jednej z podanych . indywidualizuje tempo i treść uczenia się.

1

Teoria treści kształcenia

osobowościowa/kierunkowa

Teoria materializmu funkcjonalnego

Teoria materializmu dydaktycznego

Stanowisko tradycyjne które zakłada że zadaniem szkoły jest wykształcenie uczniów. Naładowanie uczniów wiadomościami które mają być zapamiętane. Encyklopedyzm - utożsamianie ucznia z wiedzą encyklopedyczną. Erudyta - to człowiek który posiada dużą wiedzę.

Teoria formalizmu dydaktycznego -

Przyjmuje założenie że najważniejszym zadaniem szkoły jest rozwinięcie zdolności poznawczych. Umiejętność przeprowadzania procesów formalnych (analizy). Kładzie nacisk na treści takie jak matematyka, logika, łacina,

Teoria utylitaryzmu dydaktycznego -

Informacyjne funkcje wiadomości, znaczenie informacji jaką wiadomość za sobą niesie.

Teoria celów kształcenia

Instrumentalna

- Wiadomości. Umiejętności

- nadaje kierunek funkcjonowania jednostki

- siły poznawcze: motywacja do uczenia się, trwałe zainteresowania, aspiracje

- zdolności poznawcze, rozwijanie zdolności percepcyjnych

- lokują się cele które można przedstawić jako cele wychowawcze - skierowane na orientacje uczniów na wartości ( np. wrażliwość na krzywdę ludzką, godność człowieka, patriotyzm, pomoc potrzebującym)

---