Budżet państwa i jego funkcje.
Budżet państwa to scentralizowane zasoby pieniężne państwa przeznaczone na pokrycie wydatków związanych z realizacją jego funkcji. Jest to plan działalności finansowej tj. pobierania dochodów i dokonywania wydatków państwa jako podmiotu władzy.
Funkcje budżetu państwa:
redystrybucyjna albo rozdzielcza, której istota polega na tym, że za pośrednictwem budżetu reguluje się dochody podmiotów gospodarczych w gospodarce. Zewnętrznym wyrazem redystrybucyjnej działalności budżetu jest gromadzenie dochodów głównie w postaci podatków i przeznaczenie ich na rzecz podmiotów, które albo w ogóle nie osiągają dochodów, albo osiągają je, ale w stopniu niewystarczającym na pokrycie potrzeb.
stabilizacyjna zwana wyrównawczą albo kompensacyjną; funkcja ekonomiczna, pojawiła się w latach 30-tych wraz z koncepcją interwencjonizmu państwowego.
alokacyjna - utożsamia się ją z ekonomicznego punktu widzenia z funkcją redysrybucyjną.
fiskalna - jej istotą jest przejmowanie na rzecz państwa dochodów.
bodźcowa - kwalifikowana do funkcji ekonomicznych budżetu; jej rolę sprowadzić można do pozytywnego zachowania się podmiotów gospodarczych wobec stosowanych przez państwo instrumentów budżetowych, zwłaszcza w zakresie ciężarów podatkowych.
kontrolna, często również zaliczana do funkcji ekonomicznych. Polega ona na wykorzystaniu gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych do kontroli celowości, efektywności i legalności gospodarki budżetowej.
koordynacyjna - polega na traktowaniu budżetu jako narzędzia koordynacji w takim zakresie, w jakim ujęte są w budżecie dochody i wydatki sektora publicznego.
polityczne: ustrojowa, demokratyczna, prawna.
planowania.
kredytowa.
administracyjna.
Rola budżetów samorządowych w warunkach decentralizacji państwa.
Budżety samorządów terytorialnych
W literaturze przedmiotu finanse przyjmuje się najczęściej, że decentralizacja polega na samoograniczaniu się władz centralnych na rzecz innych podmiotów publicznych w zakresie:
wykonywania zadań,
dysponowania majątkiem,
gospodarowania środkami publicznymi.
Zakłada się, że decentralizacja jest ważnym instrumentem poprawy efektywności gospodarowania środkami publicznymi. Korzyści z decentralizacji wynikają z następujących przesłanek:
lepsze rozpoznanie potrzeb, co stwarza szanse trafniejszej alokacji środków,
kontrola wydatkowania środków publicznych może być skuteczniejsza ze względu na mniejszą anonimowość osób podejmujących decyzje,
państwo przekazując część swoich uprawnień może zwiększyć efektywność działania w kwestiach strategicznych,
konieczność dostosowania polskich struktur terytorialnych do potrzeb UE.
Przesłanki decentralizacji finansów publicznych
Analiza problemu przesłanek decentralizacji powinna dotyczyć przede wszystkim procesu wydatkowania środków publicznych. Istota problemu tkwi w tym kto decyduje o wydatkowaniu środków. Teoria i praktyka finansów publicznych zgodnie potwierdzają prawidłowość, że wykorzystanie środków publicznych jest tym bardziej efektywne im dysponenci środków i realizatorzy zadań publicznych są bliżej społeczności, na rzecz której działają.
W procesie decentralizacji należy jednak dostrzegać problemy, które decydują o konieczności gromadzenia części środków publicznych na szczeblu budżetu centralnego. Wśród przyczyn tego zjawiska wymienia się przyczyny obiektywne i subiektywne.
Wśród przyczyn obiektywnych wyróżnia się:
konieczność ograniczania zróżnicowania przestrzennego w rozwoju kraju,
konieczność finansowania zadań o znaczeniu ogólnokrajowym.
Przyczyny subiektywne tkwią w zasadzie w mechanizmach politycznych. Władze państwowe bardzo niechętnie oddają swoje uprawnienia dotyczące gospodarowania środkami publicznymi.
Podstawą decentralizacji finansów publicznych jest podział kompetencji władz. Ogólnie rzecz biorąc w rozważaniach na temat rodzajów i skutków decentralizacji konieczne jest uwzględnienie następujących zagadnień:
podział kompetencji, obowiązków i zadań między władze państwowe i samorządowe,
określenie zakresu władztwa podatkowego wg poszczególnych szczebli władz publicznych,
określenie zasad zasilania finansowego poszczególnych szczebli władz publicznych.
Finansowe podstawy działalności władz regionalnych.
O poziomie rozwoju ekonomicznego decyduje stan i struktura regionalnej bazy ekonomicznej, którą tworzą wszystkie podmioty gospodarcze bez względu na formę ich własności czy formę organizacyjną.
Mechanizm kształtowania finansowych zasobów regionu obejmuje:
transfery publicznych środków finansowych poza region,
transfery publicznych środków finansowych na rzecz regionu.
Transfery środków publicznych wypracowanych w regionie są konsekwencją istnienia powszechnie stosowanych instrumentów fiskalnych (podatki, cła, opłaty).
Granice autonomii władz lokalnych.
Decentralizacja finansów publicznych polegająca na przekazywaniu kompetencji, obowiązków i środków na szczebel samorządowy oznacza z reguły zmianę formy własności z państwowej na samorządową. Twierdzenie, że może to spowodować powstanie państw w państwie jest zbyt krańcowe, ale może tłumaczyć postawę władz centralnych. Nie znajduje to uzasadnienia ponieważ:
władze państwowe i samorządowe tworzą jednolity system władzy publicznej,
podstawa działalności władz państwowych i samorządowych to nieprywatny majątek i nieprywatne fundusze,
zarówno władze państwowe, jak i samorządowe charakteryzuje ten sam sposób pozyskiwania pieniędzy oparty na sięganiu do dochodów wypracowanych przez inne podmioty.
Finansowe podstawy autonomii władz samorządowych.
Stworzenie trwałych podstaw finansowych można osiągnąć min. poprzez:
ustalenie udziału władz samorządowych w dochodach władz państwowych. Udziały te muszą być prawnie chronione, a ich stawki powinny obowiązywać przynajmniej w średnich okresach,
ustanowienie dodatków do podatków państwowych na powszechnie obowiązujących zasadach,
oddanie do wyłącznej dyspozycji władz samorządowych pewnych rodzajów podatków zwanych lokalnymi,
ustalenie zobiektywizowanych kryteriów zasilania finansowego władz samorządowych poprzez władze państwowe w formie dotacji i subwencji (np. liczba mieszkańców, liczba młodzieży uczącej się, stan infrastruktury, poziom zapadalności na choroby),
wyposażenie władz samorządowych w określony majątek, który może być źródłem zasilania finansowego.
Dochody stawiane do dyspozycji władz samorządowych można podzielić następująco:
dochody własne, które z mocy ustaw zostały w sposób trwały oddane do dyspozycji władz samorządowych,
dochody wyrównawcze - przede wszystkim w formie transferów od władz państwowych,
wpływy z kredytów i pożyczek.
Rodzaje publicznych funduszy lokalnych.
W praktyce na szczeblu lokalnym wykształciły się dwie podstawowe formy organizacyjne gromadzenia środków pieniężnych władz lokalnych. Są to:
budżet samorządowy - działa na identycznych zasadach jak budżet państwa.
lokalny fundusz celowy jest publicznym funduszem celowym działającym na takich samych zasadach jak publiczne fundusze celowe zlokalizowane na szczeblu centralnym.
Sposoby określania wartości przedsiębiorstwa.
Wartość firmy - rynkowa wartość, jaką należy zapłacić za prawo do posługiwania się nazwą i ewentualnie znakiem firmowym funkcjonującego podmiotu gospodarczego. Wartość ta zależy od pozycji rynkowej tego podmiotu, czyli od jego udziału w rynku.
W warunkach gospodarki rynkowej przedsiębiorstwo traktowane jest jako towar i podlega prawom i mechanizmom regulującym rynek. Dlatego przede wszystkim należy mówić o jego wartości użytkowej i wymiennej (handlowej).
Wartość wymienna p-stwa oznacza ilość środków pieniężnych, które nabywcy są w stanie wydać na to p-stwo.
Wymieni się też inne wartości, jak:
arbitralną - wartość firmy jest określona tylko na podstawie danych
p-stwa, charakteryzujących jego stan ekonomiczno - finansowy. Pozostaje ona poza wpływem zainteresowanych stron i jest określana przez specjalnie powołanych ekspertów.
Decyzyjna - wyznaczana jest przez sprzedającego lub kupującego, czyli zainteresowaną stronę. Obejmuje więc w swoim wyrazie interesy strony wartościującej. Wyznaczana jest w bardzo szerokim zakresie na podstawie przesłanek subiektywnych.
Subiektywna - jest ona pojmowana jako wartość wyznaczana przy uwzględnieniu określonej funkcji celu.
Obiektywna - wartość budowana na podstawie przesłanek rynkowych, bez wpływu lub przy minimalnym udziale osób zainteresowanych. Jest ona efektem poszukiwania kompromisu między intencjami nabywcy i sprzedawcy.
Wartość przedsiębiorstwa bywa też interpretowana jako:
wartość księgowa - wartość p-stwa wynikająca z zapisów w księgach handlowych (bilansie),
wartość likwidacyjna - suma cen uzyskanych ze sprzedaży poszczególnych składników majątkowych (lub całości) p-stwa,
wartość odtworzeniowa - suma nakładów finansowych niezbędnych do odtworzenia poszczególnych elementów majątku p-stwa na dany moment,
wartość zastawna - gwarantująca zabezpieczenie udzielonego kredytu, może być wyrażona jako procent wartości netto aktywów firmy, której bank udziela kredytu,
wartość ekonomiczna p-stwa - jest odzwierciedleniem jego zdolności do pomnażania dochodów (zysków),
wartość p-stwa jako działającego organizmu gospodarczego, a więc wynikająca ze stopnia zorganizowania (pozycja na rynku, struktura organizacyjna, kwalifikacje zawodowe kadry), odzwierciedla ona efekt synergii materialnych i niematerialnych właściwości oraz cech
p-stwa, bez względu na stan jego zasobów finansowych,
wartość rynkowa - wartość ukształtowana w procesie transakcji na rynku.
Inne:
wartość właściciela - określa ją dysponent kapitału, uznając, że on najlepiej zna ten kapitał, w związku z czym może określić jego cenę,
wartość rynkowa - kształtowana przez prawa popytu i podaży, które się przyjmuje jako wyjściową w negocjacjach na podstawie ceny sprzedaży podobnych, porównywalnych p-stw (o podobnym kapitale),
wartość rozsądna - jest to wartość określana przez mianowanego eksperta.
Metody wyceny wartości p-stwa (najczęściej spotykane i najbardziej uniwersalne):
metody oparte na wycenie aktywów (metody majątkowe) -bazują wyłącznie na wartości majątku p-stwa. Zalicza się tutaj metodę księgową, metody kosztów odtworzenia i metody oparte na wartości likwidacji (upłynnienia),
metody dochodowe - podstawą wyceny są wyłącznie dochody p-stwa, określone w różny sposób, zaliczamy tu metody oceny wielokrotnej (złożonej) [metody oparte na relacji cen i zysku i metody oparte na dywidendzie i inne metody mnożnikowe] i metody oparte na zdyskontowanych strumieniach zysku [metody oparte na dyskontowaniu strumieni nadwyżek pieniężnych i stosowane w ocenie inwestycji metody dyskontowania nakładów i przychodów - „metoda UNIDO”],
metody mieszane - łączą wartość p-stwa zarówno z posiadanym majątkiem, jak i innymi elementami mającymi wpływ na kształtowanie dochodów (zysku) p-stwa (metody oparte na wartości netto i reputacji -„metoda niemiecka, anglosaska i szwajcarska” oraz metoda oparta na aktywach i stopie pomnażania wartości).
Inna klasyfikacja:
metody majątkowe,
metody mieszane,
metody niekonwencjonalne - metoda multiplikatywna (metoda wyceny złożonej) oraz metoda wyceny z opóźnieniem w czasie, która w swej istocie jest metodą zdyskontowanych dochodów uwzględniająca dodatkowo korektę wartości p-stwa wyznaczoną na podstawie faktycznych wyników finansowych po upływie uzgodnionego okresu (2-5 lat) od momentu wyceny.
Kolejna klasyfikacja:
metody wartości netto,
metody bazujące na znajomości przyszłych zysków,
metoda sumaryczna cash flow,
metody mieszane.
Bardziej szczegółowe ujęcie:
metody wyceny według wartości księgowej majątku p-stwa,
metody wyceny p-stwa według kosztów odtworzenia,
metody wyceny na podstawie zdyskontowanych strumieni zysku,
metody wyceny na rynku papierów wartościowych (giełdzie),
metody wyceny wg cen rynkowych uzyskiwanych w trakcie sprzedaży (aukcja, przetarg).
Obie te klasyfikacje po uwzględnieniu różnic w stopniu szczegółowości i terminologii, można sprowadzić do omówionej na początku.
Interesujący jest też podział na:
metoda historyczna (inaczej księgowa, nominalna, klasyczna),
metoda ogólnej siły nabywczej pieniądza,
metoda wartości bieżącej,
metoda notowań rynku kapitałowego,
metody mieszane.
Klasyfikacja ta powszechnie stosowana jest w literaturze z zakresu rachunkowości.
Podstawowe mierniki bogactwa narodowego i metody ich liczenia.
Spółki osobowe i kapitałowe - podstawowe różnice.
Metody oceny opłacalności inwestycji.
Kryterium oceny opłacalności inwestycji (dla inwestorów prywatnych):
Metody proste (lub statyczne) uwzględniające średnioroczne wartości zysku:
* okres zwrotu a
- w ciągu ilu lat nastąpi zwrot zainwestowanego kapitału,
- im krótszy okres tym sytuacja bardziej korzystna dla inwestora,
- kryterium jest stosowane na początku, gdyż brane są wartości średnioroczne,
- może być wykorzystywana na początku inwestycji, przy wstępnej selekcji później brane są pod uwagę wielkości uwzględniające dyskonto (zmianę pieniądza w czasie)
* stopa zwrotu
- miara korzyści jaką uzyskamy,
- relacja korzyści do poniesionych nakładów,
- miara opłacalności inwestycji (odwrotność okresu zwrotu)
* stopa rentowności
Metody dynamiczne uwzględniające wielkość pieniądza w czasie:
* wewnętrzna stopa zwrotu (IRR)
* NPV
* metoda annuitetowa
Kryterium oceny opłacalności inwestycji (dla inwestora publicznego):
Głównym cele tego inwestora jest zaspokojenie potrzeb publicznych, nie kieruje się on zyskiem. Kryterium jest minimalizacja nakładów, na osiągnięcie określonego celu.
Metody oceny opłacalności są bardziej skomplikowane, zaliczamy do nich:
- metoda kosztów komparatywnych
- metoda taksonomiczna
- metoda kosztów społecznych
Jakie czynniki decydują o opłacalność inwestycji:
- przychody - poziom przychodów zależy od cen, jakie są płacone w związku z tą inwestycją, czyli są to ceny za czynniki wykorzystywane w produkcji i za sprzedane produkty
- koszty - koszty związane z prowadzeniem danej działalności
- nakłady inwestycyjne - poziom nakładów inwestycyjnych jest zdeterminowany poziomem kosztów dokumentacji, surowców, czynników budowlanych, kosztów nabycia gruntów
Rachunek opłacalności (efektywności) inwestycji:
* ex ante
-dostarczenie argumentów w sferze podejmowania decyzji,
-podstawa do podjęcia decyzji o inwestowaniu,
-rachunek ten przeprowadzany jest przed podjęciem decyzji o inwestowaniu,
-dostarcza argumentów, że dana inwestycja przyniesie korzyści
-nie gwarantuje on, że zaistnieją określone wartości podane w rachunku
-uwzględnia się tu koszty np. budowy, dodatkowe, pracy a także ceny gruntów i popyt
-trzeba antycypować kształtowanie się zjawiska niezależnie od podmiotu
*ex post
-rachunek jest wykonywany, gdy inwestycja już funkcjonuje,
-określa, jaka jest faktyczna stopa zwrotu z przeprowadzonej inwestycji,
-analiza ex post daje obraz o skali odchyleń, można się zastanowić, co było przyczyną tych odchyleń
Specyfika nieruchomości jako towaru i czynniki determinujące wartość rynkową nieruchomości.
SPECYFIKA NIERUCHOMOŚCI JAKO TOWARU
Nieruchomości są specyficznym towarem, przedmiotem transakcji, spowodowane jest to ich dwiema cechami podstawowymi: są stałe w miejscu i trwałe w czasie.
(budynki są trwałe w czasie, zależy to od materiału z jakiego budynek jest wykonany).
1.Stałość w miejscu (unikalna lokalizacja)
2.Stałość (trwałość) w czasie (długotrwałość)
Te dwa atrybuty powodują, że nieruchomość poddana jest wpływowi szeregu czynników:
A. czynniki zewnętrzne
- ma wartość użytkową wpływają nie tylko czynniki wewnętrzne, ale i zewnętrzne (dostępność, widok, okolica, odległość od szeregu usług i funkcji, sąsiedztwo, funkcje w m p z p)
- inwestowanie w nieruchomości musi uwzględnić nie tylko stan obecny, ale i przewidywane zmiany w czynnikach zewnętrznych
Plan zagospodarowania przestrzennego rozstrzyga, jaka funkcja może znajdować się na danym obszarze, zmienia to wartość nieruchomości, decyduje o niej. Trzeba patrzeć nie tylko na to, co się dzieje teraz - co jest, ale trzeba wiedzieć, co będzie w przyszłości, jakie zmiany są szykowane w przepisach prawa.
B. elementy spekulacyjne - spekulacja wiąże się z ponoszeniem dużego ryzyka w nadziei na kompensująco wysokie zyski. Opodatkowanie zysków spekulacyjnego natomiast generalnie nie walczy się z tym zjawiskiem
Spekulant - rodzaj inwestora, który kupuje żeby przetrzymać, a później sprzedać z określonym zyskiem. Na rynku nieruchomości też występują tacy spekulanci. Zachowania spekulacyjne będą nadal istnieć.
C. elementy monopolistyczne - na rynkach nieruchomości występuje tendencja monopolistyczna które wymagają działań inwestycji publicznej. Lokalizacja, niepowtarzalny styl nieruchomości, historia to unikalne jej atrybuty, kto kontroluje te atrybuty (czynniki) staje się monopolistą tych czynników. Właściciel większości nieruchomości na konkretnej ulicy, właściciel wolnych w danym czasie lokali do wynajęcia gruntów budowlanych - czerpie z tego zawyżone zyski
Zachowania monopolistyczne - dyktowanie pewnych cen, jeśli jest się jedynym dostawcą danego dobra.
D. różnorodność towaru - trwałość w czasie powoduje że na danym rynku znajdują się obiekty różniące się wiekiem, rozwiązaniami przestrzennymi, stylami architektonicznymi itp. - trudne porównanie i stad proce kupowania trudniejszy niż w przypadku standaryzacji towaru(grunt jest wieczny, a budynek długowieczny).
E. niepodzielność - nieruchomość jest użytkowana w określonej kulturze i areale - nierozłączność gruntu od budynków zła lokalizacja nie jest naprawialna
Nie można ich podzielić aby sprzedać. Trzeba mieć zgodę na podział nieruchomości. Jeśli nie ma zgody trzeba sprzedać to co tworzy całość.
F. potrzeba kredytu - warunki panujące na rynkach kapitałowych wpływają w dużym stopniu na sytuacje na rynkach nieruchomości (odwrotna korelacja - stopa oprocentowania kredytu hipotecznego)
Kupno nieruchomości wymaga dużego kapitału, są to dobra kapitałochłonne. W krajach o gospodarce rynkowej kredyty są zabezpieczane nieruchomościami.
Luka remontowa - nie przeprowadzane remonty, brak środków w danym okresie.
Banki , które tworzą kapitał przez listy zastawne (pap. wartościowe) są to banki hipoteczne. W gospodarce rynkowej odgrywają one duże znaczenie. Te papiery są bardzo bezpieczne, żaden z tych banków nie zbankrutował.
EWOLUCJE NIERUCHOMOŚCI JAKO TOWARU
W rozwiniętych gospodarkach rynkowych działa szereg podmiotów mających tytuł do zajmowania się w określony sposób jedną i tą samą nieruchomością. W celu opisania tego zjawiska można prześledzić w uproszczony sposób ewolucję nieruchomości w gospodarce rynkowej poprzez kolejne rozwarstwienie pojęcia nieruchomości.
Kierunki zastosowań metod statystycznych w badaniach ekonomicznych.
Pojęcie ryzyka gospodarczego i jego rodzaje.
Ryzyko - element niepewności, możliwość wystąpienia zdarzeń, których podmiot gospodarczy nie jest w stanie przewidzieć ani im przeciwdziałać, które mogą mieć wpływ na pomniejszenie zysków. Prowadzenie działalności wiąże się zawsze z występowaniem ryzyka, przy czym różne jest to ryzyko w zależności od rodzaju podejmowanego przedsięwzięcia, warunków na rynku, itd. Przedsiębiorstwa dążą do ograniczenia ryzyka między innymi poprzez stosowanie planowania, controllingu oraz poprzez ubezpieczenie podejmowanych działań, rozkładanie ryzyka, czyli np. nabywanie różnych papierów wartościowych (ewentualny zysk na jednych może rekompensować straty na innych).
Klasyfikacja ryzyka
Dokonać można jej na różne sposoby przyjmując różne kryteria. I tak wyróżnić można:
1.Ryzyko statyczne i dynamiczne.
Ryzyko może występować niezależnie od wpływu czasu (statyczne) oraz może być funkcją czasu (dynamiczne). To ostatnie związane jest ze zmianami ekonomicznymi, organizacyjnymi i technologicznymi w gospodarce.
2.Ryzyko czyste i spekulacyjne. Zrealizowanie się ryzyka czystego powoduje tylko stratę, niezrealizowanie się nie przynosi żadnych korzyści. W przypadku realizacji ryzyka spekulacyjnego występują trzy możliwości: strata, korzyść, brak straty i brak korzyści.
Można przy tym dokonać kwalifikacji tylko ryzyka czystego stosując do tego celu metody statystyczne.
3.Ryzyko przyrodnicze i społeczne. Kryterium jest tu źródło niebezpieczeństwa. Ryzyko przyrodnicze jest wykreowane przez samą przyrodę. Ryzyko społeczne pochodzi natomiast od człowieka jako jednostki i społeczeństwa jako zbiorowości.
4.Ryzyko osobowe i majątkowe. Ryzyko osobowe to ryzyko które powoduje uszczerbek w dobrach osobistych np. życia, zdrowia, zdolności do pracy.
Ryzyko majątkowe natomiast stanowi zagrożenie dla bóbr majątkowych.
5.Ryzyko fundamentalne i partykularne. Kryterium tego podziału to źródło ryzyka jego masowe oddziaływanie oraz rozmiar jego następstw. Ryzyko fundamentalne ma wpływ na dużą liczbę jednostek lub całe społeczeństwo. Jego źródło to przyczyny ekonomiczne, społeczne, polityczne itp.
Ryzyko partykularne powoduje straty w skali interesów indywidualnych, a jego źródła pochodzą z aktywności poszczególnych jednostek.
6.Ryzyko paraboliczne i estymatyczne. Ryzyko paraboliczne może być aprioryczne dające się obliczyć metodami matematycznymi i statystycznymi które obliczamy na podstawie danych empirycznych.
Ryzyko estymatyczne wiąże się z dużą możliwością błędów oraz niepewności co czyni je nieużytecznym praktycznie.
Biorąc z kolei czynniki kształtujące ryzyko można podzielić ryzyko całkowite na:
Ryzyko systematyczne - (zewnętrzne) determinowane przez siły zewnętrzne i nie podlegające kontroli podmiotów który jest w jego zasięgu. Ryzyko to jest związane z siłami przyrodniczymi a także z warunkami ekonomicznymi danego rynku oraz rynku globalnego (np. inflacja, bezrobocie, zmianami pogody). Ten typ ryzyka nie może być wyeliminowany przez inwestora, a za zasadnicze jego źródła uważają się zmiany stóp %, inflacja, przepisów podatkowych, systemów politycznych.
Ryzyko specyficzne - (wewnętrzne, niesystematyczne) obejmuje obszar działania danego podmiotu i może być przez ten podmiot kontrolowane. Za najważniejsze przyczyny tego ryzyka uznaje się zarządzanie firmą, konkurencję, dostępność do surowców, płynność, bankructwo firmy.
Rodzaje ryzyka systematycznego
Biorąc pod uwagę czynniki które powodują zakłócenie i zagrożenie celu działania, można wyróżnić wiele ryzyk szczególnych. I tak w ramach ryzyka systematycznego wyróżnia się:
Ryzyko stopy % [interest rate risk] występuje w związku ze zmianami stóp % na rynku, zmiany te wpływają na wahanie poziomu dochodów uczestników rynku i stabilność wartości instrumentów finansowych opartych na stopie %.
Ryzyko walutowe [foreign change risk] - związane ze zmianą kursu walut i pojawiające się wówczas gdy pieniądz będących w posiadaniu określonego podmiotu jest dominowany w walucie innej niż waluta kraju tego podmiotu, zmiany kursów są przyczyną tego że stopa zwrotu wyrażona w dwóch różnych walutach nie są takie same.
Ryzyko rynku [market risk] - występuje na rynku akcji i wynika z faktu że ceny pojedynczych akcji zależą w pewnym stopniu od ogólnej sytuacji na rynku.
Ryzyko siły nabywczej [inflation risk] - związane ze zjawiskiem inflacji i występuje wtedy gdy w pewnym okresie dochodzi do zmiany siły nabywczej pieniądza w związku z inflacją
Ryzyko polityczne [political risk] - powstające w efekcie decyzji władz rządowych mających duży wpływ na sytuację podmiotów gospodarczych.
Ryzyko wydarzeń [event risk] - związane z możliwością wystąpienia nieoczekiwanych zdarzeń które mają wpływ na sytuację określonego instrumentu finansowego, ale nie maja wpływu na ogólną sytuację na rynku.
Ryzyko prawne
Rodzaje ryzyka specyficznego
Ryzyko rynkowe - ryzyko poniesienia straty w wyniku zmiany wartości aktywów będących przedmiotem obrotów znajdujących się w posiadaniu przedsiębiorstwa.
Ryzyko kredytowe - ryzyko straty finansowej w sytuacji gdy firma z którą współpracuje instytucja finansowa zaprzestaje spłaty zobowiązań
Ryzyko operacyjne - ryzyko poniesienia strat w wyniku działań niesprawnych systemów, niewystarczającej kontroli, błędów człowieka, niewłaściwego zarządzania.
Ryzyko prawne - związane z możliwością poniesienia strat w wyniku prowadzenia przez przedsiębiorstwo działalności wykraczającej poza normy odpowiednich przepisów prawnych i obejmujące niemożności wyegzekwowania warunków kontraktu
Ryzyko biznesowe [inwestycyjne] - związane z prowadzoną przez przedsiębiorstwo działalnością gospodarczą i powstające w wyniku określonych decyzji inwestycyjnych dążących do realizacji określonej strategii rozwoju firmy.
Klasyfikacja ryzyka
Dokonać można jej na różne sposoby przyjmując różne kryteria. I tak wyróżnić można:
1.Ryzyko statyczne i dynamiczne.
Ryzyko może występować niezależnie od wpływu czasu (statyczne) oraz może być funkcją czasu (dynamiczne). To ostatnie związane jest ze zmianami ekonomicznymi, organizacyjnymi i technologicznymi w gospodarce.
2.Ryzyko czyste i spekulacyjne. Zrealizowanie się ryzyka czystego powoduje tylko stratę, niezrealizowanie się nie przynosi żadnych korzyści. W przypadku realizacji ryzyka spekulacyjnego występują trzy możliwości: strata, korzyść, brak straty i brak korzyści.
Można przy tym dokonać kwalifikacji tylko ryzyka czystego stosując do tego celu metody statystyczne.
3.Ryzyko przyrodnicze i społeczne. Kryterium jest tu źródło niebezpieczeństwa. Ryzyko przyrodnicze jest wykreowane przez samą przyrodę. Ryzyko społeczne pochodzi natomiast od człowieka jako jednostki i społeczeństwa jako zbiorowości.
4.Ryzyko osobowe i majątkowe. Ryzyko osobowe to ryzyko które powoduje uszczerbek w dobrach osobistych np. życia, zdrowia, zdolności do pracy.
Ryzyko majątkowe natomiast stanowi zagrożenie dla bóbr majątkowych.
5.Ryzyko fundamentalne i partykularne. Kryterium tego podziału to źródło ryzyka jego masowe oddziaływanie oraz rozmiar jego następstw. Ryzyko fundamentalne ma wpływ na dużą liczbę jednostek lub całe społeczeństwo. Jego źródło to przyczyny ekonomiczne, społeczne, polityczne itp.
Ryzyko partykularne powoduje straty w skali interesów indywidualnych, a jego źródła pochodzą z aktywności poszczególnych jednostek.
6.Ryzyko paraboliczne i estymatyczne. Ryzyko paraboliczne może być aprioryczne dające się obliczyć metodami matematycznymi i statystycznymi które obliczamy na podstawie danych empirycznych.
Ryzyko estymatyczne wiąże się z dużą możliwością błędów oraz niepewności co czyni je nieużytecznym praktycznie.
Łatwo zauważyć że w/w kryteria przenikają się wzajemnie nie są bynajmniej rozłączne.
Można również podać inne klasyfikacje ryzyka. I tak najogólniejszy podział pozwala wyróżnić:
Ryzyko właściwe - związane z działaniem prawa wielkich liczb (klęski żywiołowe, pożary, zniszczenia)
Ryzyko subiektywne - związane z indywidualnymi zachowaniami człowieka subiektywnie oceniającego prawdopodobieństwo wystąpienia określonych zjawisk.
Ryzyko obiektywne - będące absolutną formą niepewności związana z niemożliwością przewidzenia rozwoju niektórych zjawisk.
Biorąc za kryterium związek ryzyka z funkcjonowaniem firmy można wyróżnić:
Ryzyko stałe - dotyczące całego systemu gospodarki (wojna, inflacja)
Ryzyko zmienne - dotyczy dużej firmy (strajki, procesy rządowe)
Uwzględniając z kolei związek ryzyka z decyzjami co do rozwoju przedsiębiorstwa wyróżniamy:
Ryzyko projektu - związane z technicznymi warunkami jego realizacji
Ryzyko firmy - wynikające z błędnej oceny przez firmę warunków rynkowych
Ryzyko właścicieli - które mogą nie wykazywać zainteresowania różnicowaniem kierunków rozwoju firmy.
Ryzyko ponoszone przez decydentów (inwestorów) może przejawiać się w różnych formach jako ryzyko:
Transformacji ustrojowej- które przynosi wielu firmom upadłość, trudną sytuację finansową, stan niepewności w podejmowaniu działań
Inflacyjne - związane ze wzrostem cen dóbr i usług co prowadzi do powstania „złudnego zysku”
Utraty zdolności płatniczej przez firmę - co związane jest z brakiem środków obrotowych na bieżące wydatki co stwarza niebezpieczeństwo bankructwa firmy.
Tzw „wiecznego bankruta” - co związane jest z faktem istnienia firmy deficytowej. Może taka sytuacja wystąpić gdy utrzymanie firmy konieczne jest ze względów społecznych bądź gdy ma ona pozycję monopolistyczną na rynku.
Biorąc z kolei czynniki kształtujące ryzyko można podzielić ryzyko całkowite na:
Ryzyko systematyczne - (zewnętrzne) determinowane przez siły zewnętrzne i nie podlegające kontroli podmiotów który jest w jego zasięgu. Ryzyko to jest związane z siłami przyrodniczymi a także z warunkami ekonomicznymi danego rynku oraz rynku globalnego (np. inflacja, bezrobocie, zmianami pogody). Ten typ ryzyka nie może być wyeliminowany przez inwestora, a za zasadnicze jego źródła uważają się zmiany stóp %, inflacja, przepisów podatkowych, systemów politycznych.
Ryzyko specyficzne - (wewnętrzne, niesystematyczne) obejmuje obszar działania danego podmiotu i może być przez ten podmiot kontrolowane. Za najważniejsze przyczyny tego ryzyka uznaje się zarządzanie firmą, konkurencję, dostępność do surowców, płynność, bankructwo firmy.
Rodzaje ryzyka systematycznego
Biorąc pod uwagę czynniki które powodują zakłócenie i zagrożenie celu działania, można wyróżnić wiele ryzyk szczególnych. I tak w ramach ryzyka systematycznego wyróżnia się:
Ryzyko stopy % [interest rate risk] występuje w związku ze zmianami stóp % na rynku, zmiany te wpływają na wahanie poziomu dochodów uczestników rynku i stabilność wartości instrumentów finansowych opartych na stopie %.
Ryzyko walutowe [foreign change risk] - związane ze zmianą kursu walut i pojawiające się wówczas gdy pieniądz będących w posiadaniu określonego podmiotu jest dominowany w walucie innej niż waluta kraju tego podmiotu, zmiany kursów są przyczyną tego że stopa zwrotu wyrażona w dwóch różnych walutach nie są takie same.
Ryzyko rynku [market risk] - występuje na rynku akcji i wynika z faktu że ceny pojedynczych akcji zależą w pewnym stopniu od ogólnej sytuacji na rynku.
Ryzyko siły nabywczej [inflation risk] - związane ze zjawiskiem inflacji i występuje wtedy gdy w pewnym okresie dochodzi do zmiany siły nabywczej pieniądza w związku z inflacją
Ryzyko polityczne [political risk] - powstające w efekcie decyzji władz rządowych mających duży wpływ na sytuację podmiotów gospodarczych.
Ryzyko wydarzeń [event risk] - związane z możliwością wystąpienia nieoczekiwanych zdarzeń które mają wpływ na sytuację określonego instrumentu finansowego, ale nie maja wpływu na ogólną sytuację na rynku.
Ryzyko prawne
Z kolei w ramach ryzyka niesystematycznego wyróżnia się:
Ryzyko niedotrzymania warunków [deflent risk] - wynika z faktu niedotrzymania warunków umowy przez emitenta określonego instrumentu finansowego.
Ryzyko zarządzania [management risk] - powstaje w związku ze złym zarządzaniem przedsiębiorstwa który jest emitentem instrumentu finansowego co prowadzi do niekorzystnych cen tego instrumentu.
Ryzyko biznesu [busines risk] - związane ze zmiennością dochodów uzyskanych przez emitenta instrumentu finansowego co wpływa na cenę tego instrumentu
Ryzyko finansowe [financiell risk] - efekt korzystania z kapitału obcego do finansowania działalności przy dużym udziale kapitałów obcych istnieje zagrożenie że firma nie będzie w stanie wywiązać się ze swoich zobowiązań
Ryzyko bankructwa [bankruptny risk] - wynika z ryzyka nieotrzymania przez firmę instrumentów finansowych w mierzeniu rynku które trudno sprzedać po spodziewanej cenie
Ryzyko zmiany ceny [holding period risk] - szczególny przypadek ryzyka stopy % które dotyczy obligacji. Występuje wówczas gdy posiadacz obligacji zamierza ją sprzedać przed terminem wykupu i wystawia się na ryzyko straty związane ze zmianą ceny obligacji ze względu na zmiany stopy %.
Ryzyko reinwestowania [reinvestrent risk] - występuje wówczas gdy środki uzyskane z posiadania instrumentu finansowego są reinwestowane przy innej stopie % niż stopa zwrotu z instrumentu
Ryzyko wykupu na żądanie [cale risk] - związane z instrumentem finansowym który może zostać wykupiony na żądanie, niekorzystny układ stóp % może sprawić że jedna ze stron kontraktu może znaleźć się w niekorzystnej sytuacji
Ryzyko zmienności [convertibility risk] - dotyczy instrumentu który może ulec zmianie na inny instrument (np.; obligacje zamienne)i następuje to w sytuacji niekorzystnej dla posiadacza instrumentu.
Rodzaje ryzyka specyficznego
Z punktu widzenia przedsiębiorstwa i jego uczestnictwa w rynku kapitałowym najbardziej efektywny wydaje się być podział ryzyka na 5 głównych kategorii:
Ryzyko rynkowe - ryzyko poniesienia straty w wyniku zmiany wartości aktywów będących przedmiotem obrotów znajdujących się w posiadaniu przedsiębiorstwa.
Ryzyko kredytowe - ryzyko straty finansowej w sytuacji gdy firma z którą współpracuje instytucja finansowa zaprzestaje spłaty zobowiązań
Ryzyko operacyjne - ryzyko poniesienia strat w wyniku działań niesprawnych systemów, niewystarczającej kontroli, błędów człowieka, niewłaściwego zarządzania.
Ryzyko prawne - związane z możliwością poniesienia strat w wyniku prowadzenia przez przedsiębiorstwo działalności wykraczającej poza normy odpowiednich przepisów prawnych i obejmujące niemożności wyegzekwowania warunków kontraktu
Ryzyko biznesowe [inwestycyjne] - związane z prowadzoną przez przedsiębiorstwo działalnością gospodarczą i powstające w wyniku określonych decyzji inwestycyjnych dążących do realizacji określonej strategii rozwoju firmy.
Rola badań marketingowych w zarządzaniu przedsiębiorstwem.
Badania marketingowe jest to celowe, systematyczne i obiektywne gromadzenie, przetwarzanie i analiza danych istotnych dla podejmowania decyzji z zakresu marketingu w przedsiębiorstwie. Celem tych badań jest dostarczenie informacji niezbędnych w procesie podejmowania decyzji. Zakres badań marketingowych w zasadzie pokrywa się z zakresem działań przedsiębiorstwa.
Pojęcie segmentacji rynku i stosowane kryteria.
Elementy marketingu mix.
Charakterystyka promocji i jej elementów.
Analiza majątkowo - kapitałowa w przedsiębiorstwie.
We wstępnej analizie bilansu bada się strukturę kapitałowo - majątkową.
Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym = kapitał własny/majątek trwały *100%
Podstawowym wskaźnikiem przy analizie struktury kapitałowo - majątkowej jest wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym. Według „złotej reguły bilansowania”, majątek trwały powinien być w pełni pokryty kapitałem własnym. Inaczej mówiąc trwałe składniki majątku przedsiębiorstwa, a więc składniki o bardzo małej płynności, powinny być finansowane przez kapitał własny. W przeciwnym wypadku rośnie znacznie ryzyko, w sytuacji bowiem poważnych kłopotów nie ma możliwości zwrotu kapitałów obcych. Środki trwałe p-stwo użytkuje w długim okresie czasu, a zatem faktycznie powinny być jego własnością. Na ogół w praktyce łagodzi się tę zasadę wymagając, aby majątek trwały był finansowany kapitałem stałym.
Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym = kapitał stały/majątek trwały *100%
Drugi w kolejności wskaźnik daje pogląd co do właściwości prowadzonej przez
p-stwo polityki finansowej. Zgodnie z wcześniejszym stwierdzeniem, aby wartość kapitału obrotowego przyjęła wartość dodatnią, kapitał stały powinien przewyższać wartość majątku trwałego. Jest to warunek bieżącej wypłacalności p-stwa.
Wskaźnik pokrycia majątku obrotowego kapitałami krótkoterminowymi = kapitał krótkoterminowy/majątek obrotowy *100%
Wskaźnik ten zgodnie ze złotą regułą bilansowania powinien być mniejszy niż 100%. Kapitał krótkoterminowy może pochodzić ze zobowiązań bieżących oraz z kredytu krótkoterminowego. Jest to warunek równowagi finansowej p-stwa. Korzystne jest, gdy część majątku obrotowego finansowana jest z nadwyżki kapitału stałego ponad majątek trwały.
Udział kapitału obrotowego w finansowaniu majątku ogółem = kapitał obrotowy/aktywa ogółem * 100%
Udział kapitału obrotowego w finansowaniu majątku obrotowego przedsiębiorstwa = kapitał obrotowy/majątek obrotowy * 100%
Wskaźniki te mają charakter pomocniczy i służą do wyznaczenia procentowych udziałów odpowiednio kapitału obrotowego w aktywach ogółem oraz tegoż kapitału w majątku obrotowym.
Analiza wyniku finansowego.
Analiza wskaźnikowa w przedsiębiorstwie.
Analiza wskaźnikowa oparta na wskaźnikach dostarcza informacji o stanie przedsiębiorstwa i wynikach, jakie przedsiębiorstwo osiągnęło w analizowanym okresie w oparciu o wskaźniki ekonomiczne. Obserwując kształtowanie się wskaźników można określić tendencje zmian badanego zjawiska oraz oszacować prawdopodobne skutki tych zmian. Nie jest to analiza, która daje pełny, dogłębny obraz przedsiębiorstwa, co wynika z faktu, że ukazuje zmiany danych zjawisk, ale nie przedstawia przyczyn tych zmian.
Analiza wskaźnikowa jest pogłębieniem analizy bilansu i rachunku wyników. Najczęściej ujmuje różne powiązania między elementami bilansu i rachunku wyników. Odnosi się głównie do przeszłości przedsiębiorstwa. Mimo to jej wyniki mogą być w wielu przypadkach podstawą do podejmowania decyzji dotyczących przyszłości przedsiębiorstwa, a w szczególności wtedy, gdy uzupełniana jest analizą otoczenia przedsiębiorstwa.
Podstawowa analiza wskaźnikowa (analiza sytuacji finansowej przedsiębiorstwa) obejmuje 4 obszary zagadnień:
analiza płynności finansowej,
analiza zadłużenia przedsiębiorstwa (wspomagania finansowego),
analiza sprawności działania przedsiębiorstwa (obrotowości),
analiza rentowności.
Przebieg procesu formułowania biznes planu.
36. Fuzje i przejęcia - istota i korzyści.
Fuzja - mamy z nią do czynienia wówczas, gdy na podstawie umowy dwóch lub więcej firm dochodzi do wymiany akcji dotychczasowych spółek na akcje nowo powstałej spółki. Znikają wtedy dotychczasowe spółki, a powstaje całkiem nowa spółka, której udziałowcy, inaczej akcjonariusze otrzymują akcje nowo powstałej spółki w odpowiedniej relacji do wniesionego majątku.
Fuzja dotyczy głównie przedsiębiorstw o podobnej wielkości podobnej pozycji gospodarczej.
Przejęcie - inaczej wchłonięcie, wcielenie, oznacza, że jedno przedsiębiorstwo wchodzi w posiadanie akcji drugiego w takim zakresie, który daje mu kontrolę kapitałową nad przedsiębiorstwem przejmowanym. Firma przejmująca wykupuje wtedy akcje firmy przejmowanej, co oznacza, że zmienia się zasadnicza część właścicieli. Przejęcia mogą mieć charakter:
przyjacielski, wzajemnie uzgodniony,
wrogi, nieprzyjazny.
Korzyści wynikające z fuzji i przejęć:
korzyści skali produkcji,
synergia połączonych zdolności badawczo - rozwojowych,
poszerzenie wspólnej oferty towarowej,
lepsze opanowanie rynków poprzez połączoną sieć dystrybucji, promocji, serwisu, itd.,
obniżanie jednostkowych kosztów dystrybucji i promocji,
łatwiejszy dostęp do surowców i zwiększenie potencjału kapitałowego firmy.