Prawo bankowe - jest to zespół norm regulujących działalność banków oraz Narodowego Banku Polskiego.
Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.
Bank jest osobą prawną w rozumienie prawa cywilnego, czyli samodzielnym podmiotem praw i obowiązków majątkowych. Tworzenie banku zgodnie z przepisami oznacza, że przy powoływaniu banków do życia znajdują zastosowanie nie tylko przepisy samego Prawa bankowego, określające warunki oraz tryb tworzenia i organizacji banków, ale także inne ustawy, do których Prawo bankowe odsyła.
Banki mogą być tworzone jako banki państwowe, banki spółdzielcze lub banki w formie spółek akcyjnych.
Założycielami banku w formie spółki akcyjnej mogą być osoby prawne i osoby fizyczne, z tymże założycieli nie może być mniej niż 3.
Ustawa nadaje osobowość prawną bankowi państwowemu. Bankiem państwowym jest Banki Gospodarstwa Krajowego.
Bank spółdzielczy musi mieć fundusz 1 mln EURO. Nie może działać zupełnie samodzielnie. Aby się usamodzielnić, musi przekroczyć fundusz 5 mln EURO.
Banki spółdzielcze mają ograniczenia terytorialne i co do czynności.
Działają na terenie powiatu.
Wśród banków S.A. istnieją banki hipoteczne. Mają ograniczone czynności (BPH, Śląski hipoteczny, BRE).
Ustawy, na podstawie których działają banki:
-dotyczą wyłącznie działalności banków,
-akty prawne odnoszą się pośrednio do banków
-umowy regulują działalność banku, ale nie są specyficzne np. bhp.
Hierarchia aktów prawnych podobnie jak w innych gałęziach prawnych.
Banki działają na podstawie zezwoleń, czyli działalność jest licencjonowana. Zezwolenia są udzielanie przez Komisję Nadzoru Bankowego, w formie decyzji administracyjnej dla banków w formie spółek akcyjnych i banków spółdzielczych. Banki państwowe powoływane są do życia w drodze rozporządzenia Rady Ministrów.
Jest to zezwolenie uprawniające do prowadzenia działalności bankowej, czyli do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.
Do czynności tych zaliczamy: przyjmowanie wkładów pieniężnych oraz innych depozytów połączone z prowadzeniem rachunków bankowych oraz udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych, otwieranie akredytyw, emitowanie bankowych papierów wartościowych, które stwierdzają wierzytelności wobec banków z tytułu złożonych depozytów lub zaciągniętych pożyczek.
Czynności bankowe
Prawo bankowe przewiduje, że banki mogą wykonywać trzy grupy czynności:
1.ściśle bankowe (mogą tylko wykonywać je banki)
- przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów;
- prowadzenie innych rachunków bankowych;
- udzielanie kredytów;
- udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie akredytyw;
- imitowanie bankowych papierów wartościowych;
- przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych;
- wydawanie, rozliczanie i umarzanie pieniądza elektronicznego;
- wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.
2. pozostałe czynności bankowe (jeżeli są wykonywane przez bank, to są czynnościami bankowymi) np. udzielanie pożyczek
- udzielanie pożyczek pieniężnych oraz pożyczek i kredytów konsumenckich w rozumieniu przepisów odrębnej ustawy;
- operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty,
- wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu;
- terminowe operacje finansowe;
- nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych;
- przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnienie skrytek sejfowych;
- prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych;
- udzielanie i potwierdzanie poręczeń;
- wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych;
- pośrednictwo w dokonywaniu przez rezydentów przekazów pieniężnych za granicę oraz rozliczeń w kraju z nierezydentami..
3. czynności, które banki mogą wykonywanie, ale nie są one czynnościami bankowymi np. handel wierzytelnościami, kupno nieruchomości, usługi doradcze, finansowe
- obejmowanie i nabywanie akcji i prawa z akcji, udziały innej osoby prawnej i jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych;
- zaciąganie zobowiązań związanych z emisją papierów wartościowych;
- dokonywanie obrotu papierami wartościowymi;
- nabywanie i zbywanie nieruchomości
- świadczenie usług konsultacyjno-doradczych w sprawach finansowych
- świadczenie innych usług finansowych
Bank nie może wykonywać czegoś innego, co nie jest objęte czynnościami bankowymi np. leasing (musi powołać spółkę).
Księgi bankowe - wpisy do tych ksiąg mają moc prawną dokumentów urzędowych.
Wystawienie bankowych tytułów egzekucyjnych w stosunku do stron czynności bankowych oraz w stosunku do osób zabezpieczających te czynności.
Tytuł egzekucyjny jest to substytut wyroku sądowego. Musi być zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Bankowy tytuł egzekucyjny jest bezsporny.
Gwarancja bankowa - jest to jednostronne zapewnienie banku-gwaranta (gwarancja), że po spełnieniu przez określony podmiot (beneficjenta gwarancji) określonych warunków zapłaty stwierdzonych dokumentami, bank wykona świadczenie pieniężne na rzecz beneficjenta gwarancji. Gwarancja jest udzielana na zlecenie.
1. gwarancja dobrego wykonania kontraktu
2. gwarancja wadialna czyli przetargowa
3. gwarancja zapłaty lub spłaty czegoś (np. gwarancja zaliczki)
4. gwarancja udzielenia kredytu
Gwarancje mają sześcioletni okres przedawnienia. Treść zlecenia nie jest wiążąca dla banku. Ważna jest treść gwarancji.
Gwarancje mogą być bezpośrednie lub pośrednie.
RACHUNKI BANKOWE
Banki prowadzą rachunki bankowe dla osób fizycznych i osób prawnych oraz dla jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, o ile posiadają zdolność prawną.
Przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się do przechowywania środków posiadacza rachunku oraz dokonywania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych)
Typy rachunków
1. rachunki rozliczeniowe - są prowadzone dla osób prawnych oraz prowadzących działalność zarobkową na własny rachunek (przedsiębiorcy, wolne zawody);
2. rachunki terminowe (rachunek lokat terminowych) - są prowadzone dla tej samej kategorii osób. Jest zadeklarowane, ile będą trzymały tam środków).
3. rachunki oszczędnościowe - wpłaca się pieniądze i trzyma na rachunku. Są dla osób fizycznych. Mogą być również prowadzone do szkolnych kas oszczędnościowych i pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych.
- oszczędnościowe
- oszczędnościowo-rozliczeniowe
- terminowych lokat oszczędnościowych
Przywileje rachunków oszczędnościowych:
- dot. śmierci - z rachunku można pokryć koszty pogrzebu;
- jest tzw. zapis na wypadek śmierci (można wskazać osobę bliską, której zostaną wypłacane wkłady - małżonek, rodzeństwo)
- egzekucja komornicza - wolne są od zajęcia wkłady, które nie przekraczają trzech przeciętnych wynagrodzeń;
- związane z małoletnim - osoba małoletnia może dysponować rachunkiem od 13 roku życia.
4. rachunek powierniczy - przechowywane sa środki osoby trzeciej. Nie można z tego rachunku prowadzić egzekucji komorniczej ani nie można odziedziczyć środków:
- aukcje internetowe
- środki z Unii Europejskiej
Rachunek bankowy może być prowadzony dla kilku osób fizycznych lub kilku samorządów. można dysponować środkami pieniężnymi niezależnie od pozostałych.
Akredytywa dokumentowa - bank na zlecenie osoby trzeciej, ale we własnym imieniu (bank otwierający akredytywę), może zobowiązać się do zapłaty określonej kwoty beneficjentowi akredytywy po spełnieniu określonych warunków.
Podobnie jak w przypadku gwarancji bankowej, akredytywa jest pisemna.
Akredytywa jest wielostronna, podczas gdy gwarancja jest jednostronną czynnością. Okres przedawnienia jest taki sam. Stosowana jest do rozliczeń w handlu
międzynarodowym.
Dokumentowa oznacza dokumenty pozwalające na dysponowanie towarem (faktura, czeki, weksle, dokumenty przewozowe, dokumenty ubezpieczeniowe, certyfikat ubezpieczenia), dokumenty specyficzne dla towaru (świadectwa weterynaryjne, sanitarne itd.).
Akredytywa dokumentowa musi w szczególności zawierać: nazwę i adres zleceniodawcy i beneficjenta, kwotę i walutę akredytywy, termin ważności akredytywy oraz opis dokumentów, po których przedstawieniu beneficjent jest uprawniony do żądania wypłaty w ramach akredytywy.
Są minimum trzy strony przy akredytywie dokumentowej: zlecający (importer albo dłużnik), bank otwierający akredytywę (bank dłużnika czyli importera), beneficjent (eksporter albo dłużnik).
Przy akredytywie występuje też bank pośredniczący. Bank pośredniczący też bierze zobowiązanie za spłatę.
Jest ponad 20 rodzajów akredytyw dokumentowych np. akredytywy gotówkowe, dyskontowe, akceptacyjne, potwierdzone i niepotwierdzone.
Drugim typem akredytywy jest akredytywa pieniężna. Nie ma płatności za dokumenty. Jest refinansowanie lub skup weksli.
Bank, działając na zlecenie klienta, ale we własnym imieniu (bank otwierający), może zobowiązać się pisemnie wobec innego banku, że dokona zwrotu kwot wypłaconych beneficjentowi lub skupi weksle trasowane ciągnione przez beneficjenta na wskazany bank (akredytywa pieniężna)
Roszczenia z tytułu gwarancji bankowych, poręczeń udzielanych przez banki oraz akredytyw, które stały się wymagalne, przedawniają się z upływem 6 lat.
Emisja bankowych papierów wartościowych
Papier wartościowy jest to dokument, z którym związane jest określone prawo majątkowe tak ściśle, że realizacja tego prawa może nastąpić tylko poprzez okazanie tego dokumentu.
Bankowe papiery wartościowe mogą być emitowane na warunkach podanych do publicznej wiadomości.
Bankowe papiery wartościowe nie wymagają zgody komisji papierów wartościowych i giełd na wprowadzenie do publicznego obrotu.
O planowanej emisji trzeba powiadomić prezesa NBP na 30 dni przed emisją.
Ustawa przewiduje elementy, które każdy papier bankowy wartościowy musi spełniać:
a) w nazwie musi być „bankowy”
b) musi być określona wartość nominalna,
c) przyrzeczenie naliczenia oprocentowania,
d) musi być określenie, że kwota zostanie zwrócona,
e) papier musi mieć określenie, czy jest na okaziciela, czy jest na posiadacza dokumentu.
f) sposób przenoszenia praw z bankowego papieru wartościowego
- wręczenie
- zmiana w rejestrze (rejestr prowadzony przez bank)
- indosowanie
g) data emisji i numer emisji
h) podpisy osób upoważnionych do zaciągania zobowiązań finansowych w imieniu banku.
Bankowymi papierami wartościowymi nie są akcje ani obligacje banku.
Są nimi bony oszczędnościowe, certyfikaty depozytowe (maja wysokie nominały), papiery komercyjne, kwity depozytowe (daja uprawnienia z innych papierów wartościowych).
i) nie można stosować reklamy porównawczej z papierami wartościowymi innych emitentów;
j) zakaz udzielania pożyczek i kredytów na zakup właściwych papierów wartościowych.
Bank nie może udzielać kredytu lub pożyczki pieniężnej na kupno bankowych papierów wartościowych emitowanych przez siebie.
Bankowe rozliczenia pieniężne
Rozliczenia pieniężne - zmiana stanów środków pieniężnych na rachunkach bankowych.
Rozliczenia pieniężne mogą być przeprowadzone za pośrednictwem banków, jeżeli przynajmniej jedna ze stron rozliczenia posiada rachunek bankowy.
Rozliczenia pieniężne przeprowadza się gotówkowo lub bezgotówkowo za pomocą papierowych lub elektronicznych nośników informacji.
I grupa - rozliczenia gotówkowe
Jest tylko jeden rachunek.
Wpłata na rachunek wierzyciela
Czech gotówkowy - stanowi polecenie wypłaty środków posiadacza rachunku
II grupa - rozliczenia bezgotówkowe
1. Czek rozrachunkowy - uznanie rachunku. Stanowi dyspozycję wystawcy czeku udzieloną trasatowi do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz uznania tą kwotą posiadacza czeku.
2. Polecenie przelewu - jest to dyspozycja dłużnika do obciążenia kwotą przelewu swojego rachunku i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela:
zlecenia stałe,
3. Polecenie zapłaty - stanowi udzieloną bankowi dyspozycję wierzyciela obciążenia określoną kwotą rachunku bankowego dłużnika i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Prowadzenie rozliczeń poleceń zapłaty jest dopuszczalne pod warunkiem:
- posiadania przez wierzyciela
i dłużnika rachunków w bankach, które zawarły porozumienie w sprawie stosowania polecenia zapłaty;
- dłużnik musi się zgodzić na stosowanie
polecenia zapłaty;
- banki muszą zawrzeć ze sobą porozumienie,
że będą stosowały polecenie zapłaty;
- upoważnienia wierzyciela co do zgody na
cofnięcie polecenia zapłaty (działalność gospodarcza - 5 dni, bez prowadzenia
działalności gosp. - 30 dni);
maksymalna kwota polecenia zapłaty - 1000 EURO bez prowadzenia działalności i 50 tys. EURO przy działalności gospodarczej.
4. Karta płatnicza - karta identyfikująca upoważnionego posiadacza, uprawnionego do wypłaty gotówki i dokonywania zapłaty, w tym zapłaty z wykorzystaniem kredytu.
a) karty przedpłacone tzn. najpierw płacę, a później z niej korzystam np. karty miejskie, karty telefoniczne;
b) karty debetowe - dostajemy do rachunku. Cechą charakterystyczną jest to, że można wypłacać tylko do wysokości środków na rachunku. Karta ta zawsze będzie kartą elektroniczną. Druga cecha to, że podlega autoryzacji (sprawdza się, czy są środki);
c) karta typu challange - obciążeniowa. Mamy limit zadłużenia i możemy się zadłużyć. Zadłużenie możemy spłacić na określony dzień miesiąca.
d) karta kredytowa - nie jest powiązana z naszym rachunkiem bieżącym tylko z rachunkiem kredytowym. Zadłużenie na tej karcie nie jest zależne od wpływów na rachunkach bieżących. Bank mówi, że będziemy spłacać tylko to zadłużenie. Powodują naliczanie oprocentowania. Mogą mieć różną postać (wypukłe). Postacią pośrednią jest karta wirtualna. Nie jest plastikowa i jest kartą przedpłaconą.
Umowa kredytowa
Przez umowę kredytową bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na określony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.
Umowa kredytowa nie przenosi własności pieniędzy. Środki są własnością banku. Bank ma silniejsze uprawnienia do odzyskania tych środków. Jest to podstawowa zasada odróżniająca kredyt od pożyczki. Drugą cechą jest celowość umowy kredytowej.
Bank może wypowiedzieć umowę kredytową z różnych powodów.
W przypadku pożyczki celu nie ma. Pożyczki udziela się tylko dwom kategoriom podmiotów: osobom fizycznym w niewielkiej kwocie oraz jeżeli bank pożycza innym bankom.
Cechy umowy:
Umowa o charakterze konsensualnym
1. Dochodzi do skutku w drodze porozumienia stron. Nie trzeba wydawać pieniędzy, żeby doszła do skutku.
2. Pieniężna, odpłatna.
3. Pisemna - dla celów dowodowych.
Umowę kredytowa zawiera w sobie 10 elementów.
Są strony umowy kredytowej. Są zawsze dwie strony: kredytobiorca i kredytodawca. Kredyt może być zaciągnięty przez kilka osób. Może być coś takiego, że bank organizuje konsorcjum kredytowe. Kredytobiorca zwraca się do banku, aby zorganizował umowę konsorcjum. Banki ustalają warunki udzielenia kredytu i jego zabezpieczenia oraz wyznaczają bank umocowany do zawarcia umowy kredytu.
Poprzez konsorcjum banki zmniejszają ryzyko finansowe. Kredyt może być też za duży jak na jeden bank. Banki ponoszą ryzyko związane z udzielonym kredytem proporcjonalnie do wysokości wniesionych środków finansowych do wspólnie udzielonego kredytu.
Powiązania pomiędzy podmiotami: organizacyjne lub gospodarcze.
Przesłanki uzyskania kredytu:
przesłanka materialna - można udzielić kredytu podmiotowi, który posiada zdolność kredytową
przesłanka formalna - zdolność prawna
Zdolność kredytowa - jest to zdolność do spłaty kredytu wraz z odsetkami i prowizją w umówionych terminach spłaty. Kredytobiorca jest zobowiązany przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności.
Zdolność nie jest to samo co wiarygodność kredytowa.
Przy obliczaniu zdolności kredytowej trzeba obliczyć wydatki gospodarstwa domowego.
Istnieje możliwość udzielenia kredytu, jeżeli nie ma zdolności kredytowej. Trzeba spełnić dwa warunki:
1. szczególny sposób zabezpieczenia
kredytu
- hipoteka
- środki pieniężne lub papiery skarbowe
- poręczenie i gwarancje skarbowe Państwa
2. plan naprawy gospodarki podmiotu
(program naprawczy)
Można udzielać kredytu podmiotom, które są nowotworzone i nie mają historii kredytowej.
Kwota i waluta kredytu
Kwota zależy od potrzeb i zdolności kredytowej. Są dwa sposoby określenia kwoty:
limit kredytowy albo konkretna kwota;
waluty mogą być różne (franki, EURO, dolary)
Cel udzielenia kredytu
Zasady i termin spłaty kredytu
Określa to umowa. Spłata może mieć charakter ratalny, jednorazowy albo karencja.
Jeśli chodzi o spłaty, kredytobiorca decyduje, co on spłaca. Jeśli zalegam z wieloma ratami, to spłacana jest rata najstarsza.
W pierwszej kolejności spłacane są odsetki i prowizje, a dopiero później kapitał.
Możemy spłacić cudzy dług, jeżeli jest on wymagalny. Są trzy przesłanki:
jeżeli jestem osobiście odpowiedzialny za spłatę kredytu (poręczenie);
jeżeli mam prawo, przed którym opłacany kredyt ma pierwszeństwo zaspokojenia
jeżeli działam za zgodą dłużnika, w celu wstąpienia w prawa wierzyciela.
Zasady i sposób oprocentowania kredytu
o oprocentowaniu kredytu i zmianach trzeba informować kredytobiorcę. Jeżeli kredytobiorca się nie zgodzi, następuje rozwiązanie umowy;
powinny być ściśle określone przesłanki wzrostu oprocentowania;
oprocentowanie dotyczy środków wykorzystanych.
Sposób zabezpieczenia spłaty kredytu - zgodnie z prawem bankowym, banki mogą żądać wszelkich zabezpieczeń przez kodeks cywilny, prawo wekslowe i zwyczaje przyjęte.
Ustawa przewiduje cztery typy zabezpieczeń:
Jest to gwarancja bankowa spłaty kredytu.
Poręczenie bankowe - oznacza, że bank spłaca, jeżeli nie spłaci dłużnik.
Co różni poręcznie od gwarancji:
poręczenie ma charakter subsydiarny - posiłkowość, czyli od poręczyciela nie można żądać zapłaty, jeżeli nie żądamy jej najpierw od tego, za którego poręczył;
poręczenie ma charakter akcesoryjny, czyli zależy od innych stosunków prawnych - gwarancja jest samoistna;
poręczenie jest przyczynowe czyli zależy od przyczyny prawnej, natomiast gwarancja jest abstrakcyjna, czyli nie zależy od przyczyny prawnej. W prawie bankowym istnieje potrzeba zabezpieczenia działań strony tzn., że sama czynność formalna nie powinna rodzić skutków prawnych, bo prowadziłoby to do nadużyć.
Cechy osłabiające poręczenie:
Przewłaszczenie na zabezpieczenie rzeczy ruchomej.
Przelanie kwoty na rachunek - może przelać nie tylko kredytobiorca, ale także każdy kto chce. Banki żądają znacznie więcej niż wynosi kredyt.
Zabezpieczenia, które zostały wymienione - dwa pierwsze to zabezpieczenia osobiste, odpowiada się całym majątkiem, a dwa następne to zabezpieczenia rzeczowe, są składnikiem majątkowym. Zabezpieczenia osobiste są mało wrażliwe na utratę wartości, natomiast są wrażliwe na utratę majątku. W przypadku zabezpieczeń rzeczowych, są one wrażliwe na utratę wartości, a mniej wrażliwe na utratę majątkową.
Zakres czynności bankowych związany z wykorzystaniem kontroli i spłatą kredytu - podstawowym uprawnieniem banku jest uprawnienie do uzyskania informacji o kredytobiorcy, a szczególnie o jego sytuacji finansowej.
Termin i sposób postawienia kredytobiorcy środków pieniężnych: - spłaty mogą być w ratach lub jednorazowe.
Określenie prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, prowizja jest zapłata za czynności, nie wypłata kredytu.
Warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy mogą ulec zmianie za porozumieniem stron albo z mocy prawa np. gdy kredytobiorca umrze, zostanie ogłoszona jego upadłość lub nastąpi wypowiedzenie umowy.
Pozostałe czynności bankowe:
operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty.
Warrant - część dowodu składowego potwierdzająca ustanowienie zestawu. Wiąże się to z uzyskaniem pożyczki pod zastawiony towar. Domy składowe - przechowują towar, dowód składowy - warrant i rewers określa, że ja jestem posiadaczem towaru. Warrant daje pewność, że otrzyma się pieniądze.
terminowe operacje finansowe - są to operacje realizowane w przyszłości na warunkach określonych w chwili obecnej - dotyczy pieniędzy,
przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych;
prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych (waluty obce, złoto, platyna, dewizy - zobowiązania wyrażane w walutach obcych),
udzielanie i potwierdzanie poręczeń (poręczenie - poręczam, że spłacę czyjeś świadczenie - żyrant);
wykonywanie czynności zleconych związanych z e misją papierów wartościowych (np. przyjmowanie pieniędzy w zapisach na akcje);
pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym (tu wpłata, tam wypłata rozliczenia, gdy występują różne kraje).
Pozostałe czynności:
możliwość zakupu i zbycia nieruchomości,
obrót papierami wartościowymi,
świadczenie usług konsultacyjnych w sprawach finansowych.
KOMISJA NADZORU BANKOWEGO
Skład Komisji Nadzoru Bankowego
Centralny organ administracji państwowej, tak samo jak NBP.
Prezes NBP stoi na czele i jest przewodniczącym.
Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego - jest dyrektorem jednego z departamentów NBP, czyli Generalnego Inspektora Nadzoru Bankowego, jest on organem wykonawczym Komisji.
Minister finansów lub upoważniona przez niego osoba.
Przedstawiciel Ministra Finansów.
Prezes Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (gdy bank upada, to on wypłaca pieniądze).
Przewodniczący Komisji Papierów Wartościowych i Giełd.
Przedstawiciel Prezydenta RP
oraz- z głosem doradczym - przedstawiciel Związku Banków Polskich.
Uprawnienia Komisji Nadzoru Bankowego przy tworzeniu banku
Uprawnienia związane z tworzeniem banku sprowadzają się do dwóch zezwoleń:
na utworzenie banku,
na rozpoczęcie działalności.
Utworzenie banku może nastąpić po spełnieniu określonych warunków:
zostało zapewnione wyposażenie banku w:
fundusze własne dostosowane do przewidywanych czynności bankowych,
kapitał własny jest określony przez KNB - minimalny to 5 mln EURO, Bank Spółdzielczy - 1 mln EURO. Te fundusze nie mogą być obciążone, muszą być na własność,
bank musi posiadać odpowiednie pomieszczenia i urządzenia techniczne, które zabezpieczają przechowywane w banku wartości,
- liczba założycieli banku jest określona: S.A. - 3 osoby, BS - 10 osób, przy banku państwowym - założyciel Minister Skarbu Państwa,
- gdy zezwolenie na utworzenie banku zostało wydane, bank ma jeden rok na rozpoczęcie działalności, potem zezwolenie traci moc. Następnie jest wydawane zezwolenie na rozpoczęcie działalności,
- założyciele i członkowie zarządu mają dawać rękojmię stabilnego i ostrożnego zarządzania bankiem,
- co najmniej dwie osoby przewidziane do objęcia w banku stanowisk członków zarządu posiadają wykształcenie i doświadczenie zawodowe niezbędne do kierowania bankiem(doświadczenie w bankowości - 5 lat), a w przypadku obywateli innych państw również potwierdzoną znajomość języka polskiego,
- założyciele muszą przedstawić program działalności banku na okres przynajmniej 3-letni,
-komisja ma 3 miesiące na wydanie zezwolenia na prowadzenie banku, może przedłużyć do 6 miesięcy,
- środki, które bank gromadzi nie mogą pochodzić z pożyczek i kredytów.
Uprawnienia komisji nadzoru bankowego
w przypadku wykonywania zwykłego nadzoru nad bankami (nic się w banku złego nie dzieje)
Nadzór jest wykonywany w zakresie zgodności działania banku z prawem (sprawdzenie, czy banki działa zgodnie z ustawą Prawa bankowe) oraz bezpieczeństwa powierzonych środków pieniężnych.
Bezpieczeństwo powierzonych środków pieniężnych - szuka się takich działań, które narażają na ryzyko środki pieniężne.
Kontrola jest wykonywana przez inspektora nadzoru bankowego. Możliwe też jest pośrednie wykorzystanie biegłych rewidentów. Biegły rewident sprawdza, czy dokumenty finansowe są wykorzystane zgodnie z prawem.
W przypadku stwierdzenia niezgodności komisja może sformułować zalecenia albo nakazy wstrzymania.
Zalecenia dotyczą tych czynności, których nie można zrealizować od razu. Nakaz wstrzymania jest dyrektywalny.
Zalecenia
przywrócenie norm płynności i ryzyka
zwiększenie funduszy własnych
zaniechanie określonych form reklamy.
Nakazy wstrzymań
nakaz wstrzymania wypłat z zysku (nie można wypłacać dywidend)
nakaz wstrzymania tworzenia nowych jednostek organizacyjnych (oddziałów)
Bank może nie wykonać zaleceń i nakazów. Wtedy stosuje się sankcje.
Sankcje dzielimy na personalne i korporacyjne.
Personalne
wystąpienie do właściwego organu o odwołanie członka zarządu (rada nadzorca albo walne zgromadzenie);
Komisja odwołuje członka zarządu bezpośrednio, jeśli został on skazany w drodze prawomocnego orzeczenia sądu z winy umyślnej.
zawieszenie członka zarządu
Osobę może zawiesić komisja z różnych powodów:
- zarzuty w postępowaniu karnym lub o przestępstwo skarbowe;
- spowodowanie znacznych strat majątkowych w banku;
grzywna - jeżeli osoba nie wykona poleceń komisji lub nie udziela jej informacji
Grzywna wynosi do trzykrotności wynagrodzenia miesięcznego ukaranej osoby). Wpływy z grzywny trafiają do Bankowego Funduszu Gwarancyjnego.
Sankcje o charakterze korporacyjnym
ograniczenie zakresu działania banku np. przez zakazanie wykonywania niektórych czynności;
cofnięcie zgody na utworzenie banku i postawienie go w stan likwidacji;
grzywna na rzecz Bankowego Funduszu Gwarancyjnego do 1 mln zł.
Uprawnienia komisji nadzoru bankowego, gdy w banku wystąpi strata bilansowa lub gdy w banku jest program naprawczy
Przesłanką programu naprawczego jest wystąpienie straty bilansowej lub groźba jej wystąpienia lub niebezpieczeństwo niewypłacalności.
Zarząd ma przedstawić komisji program naprawy z własnej woli albo komisja zobowiązuje zarząd do jego przedstawienia.
Program naprawczy jest zatwierdzany przez komisję. Jeżeli program naprawczy jest niewystarczający lub jego realizacja jest nienależyta, to komisji nadzoru bankowego może zakazać udzielania kredytów i pożyczek członkom organów banku , pracownikom i właścicielom banku.
Komisja ma prawo zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia akcjonariuszy, aby rozstrzygnęło, w jaki sposób będzie pokryta strata i zdecydowało o dalszych losach banku.
Komisja może powołać kuratora dla banku. Kurator jest osobą z zewnątrz, która zasiada w organach banku. Wypłacane jest mu wynagrodzenie ze środków banku. Zajmuje się skarżeniem. Skarży każdą decyzję i uchwałę banku, którą uzna za sprzeczną z interesem banku. Skarży do sądu gospodarczego. Jej wykonanie jest wstrzymane, a rozstrzyga sprawę są gospodarczy.
Jeżeli program jest nieskuteczny lub brak jest programu naprawczego, to są większe konsekwencje:
komisja może powołać zarząd komisaryczny, co oznacza, że z mocy prawa zostanie odwołany stary zarząd;
zarząd komisaryczny jest organem z zewnątrz i posiada uprawnienia zarządu i rady nadzorczej. Zarząd ten może umorzyć kapitał banku i pokryć w ten sposób stratę.
Uprawnienia komisji w przypadku, gdy strata finansowa przekroczy 50% funduszy własnych.
Jest to sytuacja likwidacji lub przejęcia banku. Jest to likwidacja przymusowa zarządzona przez komisję.
Przejęcie
Przejąć bank można za zgodą banku przejmującego. Ogłasza się dzień przejęcia. W dzień ten zarząd nad majątkiem przejmuje bank przejmujący. Zarząd banku przejmowanego zostaje zlikwidowany. Rada nadzorca ma zawieszone kompetencje. Dzień ten nie ma wpływu na zobowiązania banku przejmowanego. Wyjątek stanowią umowy wcześniej zawarte, jeżeli zostały zawarte na warunkach korzystniejszych niż są stosowane przez bank przejmujący.
W momencie przejęcia ogłasza się w pismach ogólnopolskich wezwanie do wierzycieli, aby zgłaszali swoje wierzytelności. Bank przejmujący ma spłacić wierzycieli lub zabezpieczyć. To jest po to, aby wiadomo ile akcji mają dostać akcjonariusze banku przejmowanego.
Likwidacja
Likwidacji dokonuje się wtedy, kiedy nie można zrobić przejęcia. Komisja powołuje likwidatora. Zarząd zostaje odwołany. Kompetencje rady nadzorczej zawieszone. Wszystkie umowy trwają dalej.
Komisja może odwołać likwidatora, jeżeli będzie za szybko likwidował majątek banku. Likwidacja nie może się zakończyć wcześniej, niż przed upływem jednego roku.
Likwidator musi przedstawiać komisji sprawozdanie co miesiąc.
Pewne sprawozdania są zatwierdzane przez komisję:
bilans otwarcia likwidacji
program likwidacji
rachunek likwidacji.
Likwidator zajmuje się spieniężeniem majątku. Opłacany jest ze środków banku.
Uprawnienia komisji nadzoru bankowego w przypadku, gdy według bilansu, aktywa banku nie wystarczają na pokrycie jego zobowiązań. Dotyczy to upadłości.
Może to stwierdzić zarząd, zarząd komisaryczny lub likwidator.
Komisja dostaje informację od tych osób i zawiesza bank.
Klienci banku nie mogą wyciągnąć żadnych środków z banku.
Bank pokrywa tylko konieczne koszty.
Komisja jest jedynym organem, który może wystąpić o ogłoszenie upadłości banku.
Sąd decyduje o upadłości, wówczas ulegają rozwiązaniu organy banku.
Powołuje się prokuratora, który reprezentowałby majątek banku i syndyka, który reprezentowałaby wierzycieli.
Syndyk nie jest odpowiednikiem likwidatora.
Ogłoszenie upadłości uruchamia wypłaty z Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (90%).
Ulegają rozwiązaniu umowy rachunku bankowego oraz skrytki sejfowe, a także depozyty orz te umowy, od których bank nie zdążył pobrać prowizji.
NARODOWY BANK POLSKI
Narodowy Bank Polski jest to bank emisyjny państwa.
Nie jest to bank - zgodnie z ustawą prawo bankowe. Nie pożycza pieniędzy. Jest to centralny organ administracji państwowej.
Ustawa definiuje podstawowy cel działalności NBP.
Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen oraz wspieranie polityki gospodarczej rządu, i ile nie jest to sprzeczne z celem podstawowym.
Funkcje banku
Funkcja związana z emisją - tylko Bank może emitować znaki pieniężne (należy to do Prezesa Banku Polskiego).
Funkcje związana z bankami:
organizowanie rozliczeń pieniężnych. NBP pośredniczy przez KIR. Efektem są zmiany środków n rachunkach bankowych w NBP (rozliczanie budżetu,
ZUS-u);
kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego:
badanie
statystyki bankowe
dostarczanie płynności bankom komercyjnym i ich refinansowanie.
Funkcje związane z państwami:
Administrowanie rezerwami dewizowymi państwa;
prowadzenie działalności dewizowej w granicach ustaw np. zakładanie kantorów;
prowadzenie rachunków budżetu państwa (ZUS, BFG, Krajowa Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa);
sporządzanie statystki pieniężnej, w tym dwa dokumenty: bilans płatniczy, międzynarodowa pozycja inwestycyjna.
Organy NBP
Prezes NBP
Zarząd
Rada Polityki Pieniężnej
Ad. 1 Prezes jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta. Wybierany jest na 6-letnią kadencję. Może być prezesem dwie kadencje. Prezesa można odwołać na skutek:
długoletniej choroby;
skazania za przestępstwo'
orzeczenia Trybunału Stanu zakazującego pełnienia funkcji kierowniczej.
Kadencja wygasa:
śmierć,
1`koniec kadencji,
odwołanie,
rezygnacja
Funkcje Prezesa
przewodniczy organom NBP
reprezentuje NBP na zewnątrz
jest przełożonym wszystkich pracowników NBP
wydaje zarządzenia dotyczące emisji pieniądza
Ad.2 Zarząd
Ma od 6-8 członków. Powoływani są przez Prezydenta na wniosek Prezesa. Nie ma ograniczenia kadencyjności:
Zarząd zajmuje się:
wewnętrzną organizacją NBP
ma kompetencję generalną.
Ad. 3 Rada
Składa się z 10 członków - 3-ch z Sejmu, 3-ch z Senatu, 3-ch od Prezydenta.
Musza być specjalistami z zakresu finansów. Kadencja - 6 lat.
Rada ma 2 zadania:
ma wytyczać cele polityki pieniężnej;
pełni rolę Rady Nadzorczej w NBP.