Gałęzie prawa

Prawo Konstytucyjne

• Regulacja następujących kwestii

• 1. Podstawowe stosunki ekonomiczne, społeczne i polityczne

• 2. Sposób powoływania i funkcjonowania naczelnych organów władzy państwowej

• 3. Podstawowe prawa i obowiązki obywatela

Prawo administracyjne

• Regulacja działalności państwowych organów wykonawczych i zarządzających.

• System tych organów jest ściśle związany z funkcjami państwa

Prawo administracyjne - grupy norm

• Normy określające odpowiedzialność organów administracyjnych za wykonywani przydzielonych zadań

• normy określające odpowiedzialność organów administracyjnych za wykonywanie przydzielonych im zadań

• normy określające sposób powoływania i likwidowania organów administracyjnych

• normy określające stosunki pomiędzy organami administracyjnymi a organizacjami społecznymi

Prawo finansowe

• Przygotowywanie i uchwalanie budżetu

• finansowanie działalności państwa w jej różnych formach

• zagadnienia podatkowe

Prawo karne

• Katalog czynów społecznie niebezpiecznych, których popełnienie zagraża porządkowi społecznemu

• cel sankcji karnej ( represyjna, wychowawcza i motywacyjna)

• prawo winy i odpowiedzialności

Prawo cywilne

• Kodeksy prawa cywilnego - Corpus Iuris Civilis i Kodeks Napoleona

• regulacja stosunków majątkowych pomiędzy osobami fizycznymi

• wraz z rozwojem kapitalistycznych stosunków handlowych coraz większą role zaczęła odgrywać regulacja obrotu pomiędzy osobami prawnymi - rozwój prawa handlowego

Prawo cywilne - podziały

• Prawo zobowiązań - rozmaite typy umów

• Prawo rzeczowe ( własność i inne prawa rzeczowe)

• Prawo spadkowe (problematyka dziedziczenia)

• Czasami prawo rodzinne

Prawo rodzinne

• Problemy związane z małżeństwie(zawarcie i rozwiązywanie małżeństwa, prawa i obowiązki małżonków)

• stosunki pomiędzy rodzicami a dziećmi

• niektóre sprawy majątkowe związane z istnieniem rodziny

• pewne specyficzne instytucje prawa rodzinnego, takie jak np. adopcja

Prawo pracy

• Zawarcie stosunku pracy

• rozwiązanie stosunku pracy

• wynagrodzenie za pracę

• bezpieczeństwo i higiena pracy

• wypoczynek jako rekreacja sił zużytych w procesie pracy

• pomoc dla pracowników i ich rodzin w wypadku choroby lub niezdolności do pracy

Prawo procesowe = prawo formalne

• Prawo regulujące postępowanie przed sądami karnymi ( postępowanie karne)

• Prawo regulujące postępowanie przed sądami cywilnymi (postępowanie cywilne)

• prawo o ustroju sądów powszechnych, prokuratury, adwokatury

• Regulacja toku postępowania przed sądami karnymi i cywilnymi

• 1. Procesu i tzw. postępowań przygotowawczych ( prawa i obowiązki stron, pisma procesowe, zagadnienia dowodowe, środki odwoławcze itp.

Międzynarodowe prawo prywatne

• Stosunki prawne, których podmiotami są osoby będące obywatelami różnych państw

• zawiera normy wskazujące prawo, które należy stosować w przypadku kolizji między różnymi systemami prawnymi

• dotyczy stosunków osobowych i majątkowych pomiędzy obywatelami różnych państw

• jest częścią prawa wewnętrznego w danym kraju i jest regulowane zarówno przez akty prawa wewnętrznego jak i umowy międzynarodowe

Źródła prawa konstytucyjnego

Źródła prawa konstytucyjnego - ujęcie doktrynalne

• Fakty uznawane w danym systemie prawa za prawotwórcze i ustanowione w zakresie prawa konstytucyjnego (FORMALNE ŹRÓDŁA)

• Społeczno- polityczne wyznaczniki treści norm (MATERIALNE ŹRÓDŁA)

• Rozwinięte koncepcje systemu źródeł prawa

• Praktyka prawotwórcza analizowana i oceniana z punktu widzenia jej zgodności z przyjętym w danym systemie modelem normowania materii prawnokonstytucyjnej

• Prawo zwyczajowe - precedensy

• KONSTYTUCJA

Źródła prawa konstytucyjnego - definicja

całokształt norm prawnych regulujących zasadnicze kwestie ustroju politycznego i społecznego w państwie czyli:

• Ustawy

• Dekrety, rozporządzenia z mocą ustawy

• Normatywne uchwały parlamentu ( np. regulaminy)

• Umowy międzynarodowe

Konstytucja

• Łacińskie słowo constituare- ustanawiać, urządzać

• w znaczeniu socjologiczno- politycznym

• materialna - całokształt norm prawnych mających za przedmiot ustrój polityczny państwa

• formalna - akt pisany

Geneza konstytucji pisanej

• Pogląd szkoły natury - władza państwowa powinna być ograniczona przez przyrodzone prawa jednostki

• Koncepcja umowy społecznej

• Teoria podziału władzy

• Wolność i równość

• Szkoła pozytywizmu prawniczego - duża rola prawa pisanego, stanowionego przez suwerenną władzę, z konstytucją pisaną.

Konstytucja jako ustawa zasadnicza

• Jest to zbiór praw kardynalnych stanowiących fundament politycznego i społecznego ładu, wyznaczający pole działania władzy, gwarantujący prawa i wolności

• zawiera podstawowe zasady dotyczące treści prawa (aksjologii), określa jego formę (hierarchię aktów prawnych) i tryb stanowienia

• zajmuje najważniejsze miejsce w hierarchii aktów normatywnych

Kontrola Konstytucyjności prawa

• Kontrola parlementarna (obecnie w zaniku)

• kontrola pozaparlamentarna (jurusdykacja konstytucyjna) - działalność Trybunałów Konstytucyjnych

Sposób uchwalania konstytucji

• Uchwalanie konstytucji

• Referendum konstytucyjne

• Tryb zmiany konstytucji

Organy władzy Publicznej

I/ Sejm i Senat

1. Struktura i kompetencje

• Dwuizbowość egalitarna - ustawa jest wynikiem zgodnego działania obu izb parlamentarnych, które muszą uchwalić ją w takim samym brzmieniu

• Dwuizbowość nierównoprawna - zakłada uprzywilejowanie w toku prac nad ustawą jednej izby.

2. Zasady wyboru

3. Organizacja wewnętrzna Sejmu i Senatu

4. Funkcja ustawodawcza

5. Funkcja kontrolna

• Votum nieufności

• Interpelacje i zapytania poselskie

Funkcja kreacyjna

Funkcja ustrojodawcza

II/Zgromadzenie Narodowe

III/ Prezydent RP

1. Charakterystyka ustrojowa

2. Odpowiedzialność Konstytucyjna

3. Zasady Wyboru

IV Rada Ministrów

1. Sposób powoływania

2. Odpowiedzialność Rady Ministrów

3. Kompetencje Rady Ministrów

• Wykonywanie ustaw

• Stanowienia prawa

• Składanie sprawozdań

• Funkcja kierowniczo-koordynacyjna

• Nadzór nad samorządem terytorialnym

Tryb funkcjonowania Rady Ministrów

Konstytucyjne zasady organizacji i funkcjonowania sądów

• Zasada niezawisłości

• Zasada nieusuwalności sędziego

• Zakaz przynależności sędziów do partii politycznych i zakaz prowadzenia działalności politycznej

• Zasada sadowego wymiaru sprawiedliwości

• Zasada niezależności sądownictwa

• Zasada nadzoru judykacyjnego Sądu Najwyższego

• Zasada kolegialności orzekania

• Zasada jawności

• Zasada prawa do obrony

• Zasada jednolitości sądów

• Zasada sądowej kontroli legalności decyzji administracyjnych

• Zasada wieloinstancyjności postępowania sądowego

Sędziowie

• Mianowanie - procedura

• Art. 178 Konstytucji RP

1. Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko ustawom.
2. Sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków
3. Sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

Art. 180
1. Sędziowie są nieusuwalni.
2. Złożenie sędziego z urzędu, zawieszenie w urzędowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu i tylko w przypadkach określonych w ustawie.
3. Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemożliwiających mu sprawowanie jego urzędu choroby lub utraty sił. Tryb postępowania oraz sposób odwołania się do sądu określa ustawa.
4. Ustawa określa granicę wieku, po osiągnięciu której sędziowie przechodzą w stan spoczynku.
5.W razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych wolno sędziego przenosić do innego sądu lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pełnego uposażenia.

Sędziowie - immunitet

• Art. 181
  Sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się prezesa właściwego miejscowo sądu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

Wymiar sprawiedliwości

• Sąd Najwyższy

• Sądy administracyjne

• Sądy powszechne

• Sądy wojskowe

Sąd Najwyższy

• Struktura wewnętrzna

• Sposób orzekania

• Art. 183
  1. Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania. (NADZÓR JUDYKACYJNY)

2. Sąd Najwyższy wykonuje także inne czynności określone w Konstytucji i ustawach.
3. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję, spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.

Sądy powszechne

• Sądy rejonowe

• Sądy okręgowe

• Sądy apelacyjne

Ich ustrój reguluje ustawa z 20 kwietnia 1985.

Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz. U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.).

Sąd Rejonowy

Sąd powszechny I instancji we wszystkich sprawach, z wyjątkiem spraw przekazanych wyraźnym przepisem, do rozstrzygnięcia w I instancji przez sąd okręgowy. W postępowaniu wieczystoksięgowym sąd rejonowy jest sądem prowadzącym księgi wieczyste. Sąd rozstrzyga w składzie jednego sędziego zawodowego.

Sądy grodzkie

Sądy orzekające na podstawie Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia.

Sąd I instancji

• Pojęcie instancyjności wiąże się z systemem organizacji sądownictwa w danym państwie. W Polsce obowiązuje dwuinstancyjny system organizacji sądów. Sądem pierwszej instancji będzie, najogólniej rzecz ujmując sąd, w którym sprawa została rozpoznana po raz pierwszy (bądź w którym jakaś czynność procesowa lub ich zespół został dokonany po raz pierwszy). Sądem drugiej instancji będzie zatem sąd odwoławczy, czyli sąd, który rozpatruje środek odwoławczy od decyzji sądu pierwszej instancji. Podstawowym sądem I instancji w polskim procesie karnym jest sąd rejonowy (zob. art. 24 Kodeksu postępowania karnego).

Sądy Okręgowe

• Sądy odwoławcze od orzeczeń sądów grodzkich oraz rozpoznające w I instancji ważniejsze sprawy.

Sądy apelacyjne

• W postępowaniu cywilnym sąd drugiej instancji w stosunku do orzeczeń sądu okręgowego.

• Obecnie istnieje 10 sądów apelacyjnych z siedzibami w Białymstoku, Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Poznaniu, Rzeszowie, Warszawie i Wrocławiu.

Sąd Opiekuńczy

• Jest nim sąd rejonowy, właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby, której postępowanie ma dotyczyć, a w braku takiego miejsca - sąd miejsca jej pobytu. W braku obu tych podstaw właściwy jest sąd rejonowy dla m. St. Warszawy. Sąd opiekuńczy rozstrzyga w sprawach:

• a) między rodzicami a dziećmi,

• b) przysposobienia,

• c) opieki,

• d) kurateli.

SĄD POLUBOWNY

• Sąd niepaństwowy, powołany zgodną wolą stron do rozstrzygnięcia sporu między nimi. W sądzie polubownym nie może orzekać sędzia państwowy. Strony mogą w umowie dokonać zapisu na sąd polubowny (art. 698 Kodeksu postępowania cywilnego), na mocy którego spór istniejący między stronami czy też spór, który może wyniknąć z zawartego daną umową stosunku prawnego między nimi w przyszłości. Sąd polubowny wydaje wyrok (art. 707-711 k.p.c.), który ma taką samą moc prawną jak wyrok sądu państwowego. Od wyroku sądu polubownego przysługuje skarga do sądu państwowego (art. 712-715 k.p.c.). Sędzia polubowny w myśl przepisów k.p.c. nazywany jest arbitrem, przewodniczący natomiast - superarbitrem (art. 699-704 k.p.c.). Rozróżniamy sądy polubowne działające ad hoc, czyli powoływane do rozstrzygania poszczególnych sporów i stałe sądy polubowne.

• Rozstrzygania sporów przez sądy polubowne dotyczą również następujące umowy międzynarodowe multilateralne (wielostronne): Protokół genewski z 1923 r. o klauzulach arbitrażowych (Dz. U. z 1932 r. Nr 84, poz. 648), Konwencja nowojorska z 1958 r. o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych (Dz. U. z 1962 r. Nr 9, poz. 41), Konwencja Europejska sporządzona w Genewie w 1961 r. o międzynarodowym arbitrażu handlowym (Dz. U. z 1964 r. Nr 40, poz. 270).

SĄD PROWADZĄCY KSIĘGĘ WIECZYSTĄ

• Zgodnie z art. 23 ustawy o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 1982 r. Nr.19, poz. 147) prowadzenie ksiąg wieczystych należy do właściwości sądów rejonowych. W sądach tych utworzone zostały wydziały ksiąg wieczystych.

• Właściwość miejscową tych sądów określa rozporządzenie (Dz. U. z 1991 r. Nr 53, poz. 230) wymienione pod nr 3 niniejszego zbioru

SĄD REJESTROWY

Podstawowe znaczenie, z punktu widzenia pewności i bezpieczeństwa obrotu

gospodarczego mają rejestry sądowe. Dla poszczególnych ich rodzajów sądami

rejestrowymi są:

• - dla rejestru cechów - sąd rejonowy właściwy dla siedziby cechu,

• - dla rejestru izb rzemieślniczych - sąd wojewódzki właściwy dla siedziby izby,

• - dla rejestru handlowego i rejestru przedsiębiorstw państwowych - sądy rejonowe w miastach będących siedzibą wojewódzkich organów władzy i administracji państwowej, właściwe ze względu na siedzibę (spółki bądź przedsiębiorstwa),

• - dla rejestru spółdzielni - sąd rejonowy, w którego okręgu spółdzielnia ma siedzibę,

• - dla Związku Rzemiosła Polskiego - Sąd Wojewódzki dla Miasta Stołecznego Warszawy,

• - (prawo autorskie) - sąd wojewódzki właściwy miejscowo dla siedziby wydawcy dziennika lub czasopisma, w którym rejestrowane jest ich wydawanie.

Sądy Administracyjne

• Naczelny Sąd Administracyjny

• Wojewódzkie Sądy Administracyjne

Samorząd terytorialny

Centralizacja

• Zasada hierarchicznego podporządkowania

(podporządkowanie osobowe i służbowe)

• Naczelne i centralne organy państwowe - główne elementy struktury scentralizowanej

Decentralizacja

• Przekazanie pewnych zadań, które do tej pory leżały w kompetencji centrum, na inne podmioty, które wykonują je następnie za pomocą organów, w które zostały wyposażone

( samodzielność i niezależność ) z pewnymi elementami nadzoru

Decentralizacja - podział

• Decentralizacja terytorialna - przekazanie zadań państwa z centrum na poszczególne jednostki terytorialne

• Decentralizacja rzeczowa - przekazanie pewnego, stanowiącego określoną całość, wycinka zadań państwowych podmiotom samodzielnym i niezależnym od struktur państwowych. - np. samorządy zawodowe

Wymiary decentralizacji

• Dekoncentracja - przekazanie uprawnień decyzyjnych na niższe szczeble tego samego systemu organizacyjnego (administracja państwowa podporządkowana rządowi centralnemu)

• Dewolucja - przekazanie uprawnień w ramach administracji publicznej ale poza sferą administracji rządowej. Zawsze jest to decentralizacja w sensie geograficznym

• Delegacja - przekazanie uprawnień decyzyjnych poza administrację publiczną. W ten sposób pewne instytucje pełnią funkcje administracji publicznej, albo działają w jej imieniu - organizacje profesjonalne, korporacje

Zadania władz lokalnych i regionalnych

Kształtowanie i realizacja zadań lokalnej polityki społecznej w zakresie

• diagnozowania potrzeb,

• opracowań lokalnej strategii rozwiązywania problemów

• opracowania, koordynacji, nadzoru, kontroli i realizacji programu lokalnej polityki społecznej

• Utrzymanie i rozbudowa infrastruktury

• Pozyskania środków finansowych i materialnych

• Zatrudniania kadr potrzebnych do realizowania zadań.

Podział terytorialny

• Zasadniczy - tworzony dla organów terenowych o kompetencjach ogólnych, mających podstawowe znaczenie dla danej jednostki podziału (Polska)

• Pomocniczy - tworzonych dla organów pomocniczych w stosunku do organów o podstawowym znaczeniu np. podział gminy na osiedla i sołectwa

• Specjalne - tworzone w celu wykonywania specjalnych zadań państwa np. wojskowych

System organów administracji publicznej

• Organy administracji publicznej w znaczeniu ustrojowym (wojewoda, dyrektor izby skarbowej, kurator oświaty) - funkcje administracji publicznej są wyłącznym lub głównym zadaniem

• Orany nie należące do systemu ustrojowego administracji publicznej (samorządy zawodowe - izby lekarskie) - decyzje administracyjne

Organy administracji publicznej w znaczeniu ustrojowym

• Organy administracji rządowej

Organy szczebla centralnego i organy terenowe

• Naczelne organy administracji rządowej (państwowej) - (Prezydent, PRM i ministrowie)

• Inne centralne organy administracji rządowej (Komitet Obrony Kraju, Komendant Główny Policji)

• Organy jednostek samorządu terytorialnego

Administracja rządowa w województwie

• Ustawa z 5 czerwca 1998 roku

1. Organy administracji rządowej

2. Organy samorządu województwa

Organy administracji rządowej

• Wojewoda

• Działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służb i straży

• Organy administracji niezespolonej

• Organy samorządu terytorialnego, jeżeli wykonywanie zadań z administracji rządowej wynika z ustawy lub z porozumienia zawartego z organami administracji rządowej

• Organy innych samorządów, jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej następuje na podstawie ustawy lub porozumienia

Wojewoda

• Tryb powołania

• Przedstawicielem RM w województwie

• Zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej (kontrola i koordynacja)

• Organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego

• Reprezentantem Skarbu Państwa, co podlega m.in. na reprezentowaniu Skarbu Państwa w odniesieniu do mienia mu powierzonego w celu wykonywania jego zadań

Samorząd województwa - zadania

• Infrastruktura techniczna (drogi publiczne i transport)

• Infrastruktura społeczna (edukacja publiczna, w tym szkolnictwo wyższe, promocja i ochrona zdrowia, kultura i ochrona jej dóbr, pomoc społeczna, kultura fizyczna i turystyka, ochrona praw konsumenta, przeciwdziałanie bezrobociu i aktywizacja lokalnego rynku pracy)

• Bezpieczeństwo publiczne

• Ład przestrzenny i ekologiczny (modernizacja terenów wiejskich, zagospodarowanie przestrzenne, ochrona środowiska)

Sejmik województwa

• Tryb wyboru

• Uprawnienia prawotwórcze

• Organizacyjne

• Planistyczne

• Finansowo-majątkowej

• Osobowe

• Kierowniczo- Kontrolne

Organ wykonawczy województwa - Zarząd

• 5 osobowy zarząd - marszałek, 1 lub 2 wiceprzewodniczących oraz pozostali członkowie

• Marszałek - tryb wyboru

• Wykonywanie uchwał sejmiku

• Gospodarowanie mieniem

• Przygotowywanie projektu i wykonywanie budżetu

• Koordynowanie i kontrola działalności wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych (np. powoływanie kierowników zoz)

Samorząd powiatowy - zadania

• Infrastruktura techniczna (drogi publiczne i transport, gospodarka nieruchomościami, utrzymywanie obiektów i urządzeń użyteczności publicznej )

• Infrastruktura społeczna (edukacja publiczna,, promocja i ochrona zdrowia, kultura i ochrona jej dóbr, kultura fizyczna i turystyka, przeciwdziałanie bezrobociu i ochrona praw konsumenta)

• Bezpieczeństwo publiczne (porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli, ochrona przeciwpożarowa i przeciwpowodziowa, zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia)

• Ład przestrzenny i ekologiczny (geodezja, kartografia, zagospodarowanie przestrzenne i nadzór budowlany, gospodarka wodna, rolnictwo, leśnictwo i ochrona środowiska)

Rada i Zarząd Powiatu

• Prawotwórcze - stanowienie aktów prawa miejscowego, w tym statutu powiatu)

• Organizacyjne - przekształcanie i likwidacja powiatowych jednostek organizacyjnych oraz wyposażanie ich w majątek)

• Planistyczne (uchwalanie budżetu)

• Finansowo - majątkowe (podejmowanie uchwał w sprawie wysokości podatków i opłat, emitowanie obligacji, zaciąganie długoterminowych pożyczek i kredytów, tworzenie stowarzyszeń i związków, fundacji i spółdzielni itp.)

• Osobowe - wybór i odwoływanie zarządu powiatu oraz skarbnika powiatu)

• Kierowniczo-kontrolne

Samorząd gminny

• Zasada domniemania kompetencji gminy

• Infrastruktura techniczna (gminne grogi, ulice, mosty, wodociągi, kanalizacja, zaopatrzenie w energię elektryczną i cieplną, komunalne mieszkalnictwo mieszkaniowe, lokalny transport zbiorowy, gminne obiekty i urządzenia użyteczności publicznej, targowiska i hale targowe)

• Infrastruktura społeczna (oświata, kultura, kultura fizyczna, ochrona zdrowia i pomoc społeczna)

• Porządku i bezpieczeństwa publicznego (porządek publiczny, organizacja ruchu drogowego, ochrona przeciwpożarowa, bezpieczeństwo sanitarne)

• Ład przestrzenny i ekologiczny (planowanie przestrzenne, gospodarka terenami, ochrona środowiska)

Gmina

• Zadania własne

• Zadania zlecone

1. Organizacyjne

2. Finansowo- majątkowe

3. Osobowe

4. Kierowniczo- kontrolne

Stosowanie Prawa

• Ustalenie przepisów, które zamierza się stosować dla rozstrzygnięcia powstałego problemu prawnego

• Ustalenie stanu faktycznego, z którym organ stosujący prawo łączy się określone konsekwencje prawne

• Subsumpcja, czyli stwierdzenie, że dany stan faktyczny podpada pod przepis prawny

• Decyzja organu stosującego prawo, że dany stan faktyczny pociąga za sobą skutki prawne wyrażone w przepisach prawnych

Praworządność - ścisłe przestrzeganie prawa

• Przez kogo ? : przez organy państwa czy też również przez obywateli

• Jakiego prawa? : czy każdego prawa, które spełnia wymogi formalne i obowiązujące w danym kraju, czy też prawa, które zawiera określoną treść

Praworządność formalna

• Organizowanie i wykonywanie działalności państwa ( we wzajemnych stosunkach organów państwa oraz w stosunku organów państwa do obywateli) na zasadzie przepisów prawa

/ organy stosujące prawo, organy ustawodawcze/

w procesie tworzenia prawa /nadanie organom państwa określonych kompetencji, jasność formułowanych przepisów i obowiązek informacji o ich wydaniu/

w odniesieniu do procesu / bezstronność orzekania, niezawisłość sędziów/

Praworządność materialna

Kładzie się tu nacisk na treść prawa i uzależnia ten rodzaj praworządności od spełnienia określonych warunków formalnych i włączenia określonych wartości do obowiązujących przepisów

Pojęcie wykładni prawa

• Ustalenie językowego znaczenia (sensu) przepisu prawnego

• Interpretacja

• Pewny zabieg dokonywany na tekście prawnym

• Osiągniecie takie rozumienia przepisu prawnego, które pozwala na możliwie jednoznaczne przyporządkowanie temu przepisowi klasy sytuacji faktycznych.

• Odpowiedź na pytanie, jakie sytuacje są przez przepis prawny nakazane, zakazane lub dozwolone.

• Ustalenie zakresu zastosowania przepisu

Konieczność interpretacji

• Interpretator ma trudności ze zrozumieniem języka tekstu prawnego ( błąd gramatyczny, zwrot wieloznaczny)

• Interpretator ma wątpliwości o charakterze pozajęzykowym, dotyczącym zakresu stosowania prawa

Podziały wykładni

• Ze względu na osobę interpretatora i moc wiążąca wykładni

• Ze względu na sposoby

• Ze względu na wyniki

• Ze względu na materiały

Podział ze względu na osobę interpretatora i moc wiążącą

• Wykładnia autentyczna - cuius statuere eius interpretare

• Wykładnia legalna - dokonywana przez organ kompetentny do tego rodzaju wykładni ( Trybunał Konstytucyjny)

• Wykładnia sądowa - dokonywana przez sądy lub organ administracyjny ( związana z procesem stosowania prawa)

• Wykładnia doktrynalna- dokonywana przez osoby prywatne, np. przedstawicieli nauki prawa

/nie ma mocy wiążącej/

Podział ze względu na sposoby

• Wykładnia językowa - wykorzystanie dyrektyw związanych z właściwościami języka, w którym wyrażone jest prawo.

• Wykładnia systemowa - obejmuje czynności interpretatora

• Wykładnia logiczna

• Wykładnia funkcjonalna

Wykładnia systemowa

• Czynności interpretatora w celu:

1. Korzystania z tak zwanych zasad systemu prawa ( przepisy o szczególnie ważnej roli, i normy dające się wywieść z przepisów prawnych) np.; proces karny ma charakter ustny

2. Korzystania z faktu, że przepisy prawne znajdują się w jakichś wyodrębnionych fragmentach tekstu prawnego

Wykładnia logiczna

• Gdy z przepisów zawartych w tekście prawnym wywnioskowuje się inne przepisy

1. Dyrektywy oparte na schematach logiki formalnej /dyrektywy niezawodne lecz nie mogą prowadzić do przyrostu treści/ (P,K,R)

2. Dyrektywy oparte na schematach wypracowanych przez prawników

( argumenty prawnicze :

• Wnioskowanie z większego w mniejsze - jeśli wolno więcej wolno mniej

• Wnioskowanie z mniejszego na większe - jeśli jest zakazane mniej, to jest zakazane więcej

• Wnioskowanie z analogii występuje w dwóch postaciach: analogia legis i analogia iuris)

Wykładnia funkcjonalna

• Stosowanie dyrektyw interpretacyjnych odwołujących się do funkcji prawnych, bierze pod uwagę cele prawa, kontekst społeczno- polityczny systemu prawnego.

1. Wstępy do aktów prawnych, gdzie bywają określone cele prawa

2. Materiałów zdających sprawę z dyskusji w toku powstawania danego aktu prawnego

3. Wypowiedzi osób zajmujących kierownicze stanowiska w państwie

4. Panujących w społeczeństwie ocen i przekonań dotyczących prawa

Podział wykładni ze względu na wyniki

• Wykładnia literalna - to wykładnia w której rezultaty wykładni logicznej, systemowej i funkcjonalnej pokrywają się z rezultatem wykładni językowej

• Wykładnia rozszerzająca- gdy dyrektywy systemowe, logiczne i funkcjonalne rozszerzają zakres stosowania przepisu w stosunku do zakresu wyznaczonego przez dyrektywy językowe

• Wykładnia zwężająca - zakres przepisu przy wykładni językowej jest zawężony przez zastosowanie dyrektyw systemowych, logicznych i funkcjonalnych

Podział wykładni ze względu na materiały

• Wykładnia historyczna

• Wykładnia porównawcza

---