Alicja Siemak-Tylikowska - Dydaktyka ogólna (wyklady 2002-2003), Pedagogika UW


DYDAKTYKA OGÓLNA

dr hab. ALICJA SIEMAK -TYLKOWSKA

mgr ANNA SOBOLEWSKA

- O3.10.2002 -

Wychowanie ma na celu wprowadzenie zmiany w wychowaniu; zmiany w zakresie: wychowania fizycznego, estetycznego, moralnego(etycznego) i intelektualnego.

Pedagogika zajmuje się wychowaniem (poprzez zmiany), a także samą sobą (jak określać cel, jakie metody stosować).

Pedagogika:
ogólna

kształcenie:

umysłowe (dydaktyka),

moralno-społeczne,

fizyczne,

estetyczne

pais - chłopiec, dziecko, ago - prowadzę

paideia - wprowadzenie w kulturę, wysublimowane, wysokie cele, kształcenie osobowości do kultury

→ jęz. staropolski - pedagogia /do XIX w. - wychowanie dzieci/

Częścią wychowania jest nauczanie.

Teoretyczne rozważania nad nauczaniem mają początki w XVII wieku.

1613 r. - „Krótkie sprawozdanie z dydaktyki, czyli sztuki nauczania Ratychiusa”

Krzysztof HELWIG i Joachim JUNG

didaktikos - pouczający

didasco - uczę, pouczam

Wolfgang RATKE (1571 - 1635) - językoznawca, nauczał języków obcych, na ówczesne czasy wielkie osiągnięcia

Nauczanie - czynność, której się można nauczyć, ale trzeba mieć tę „iskrę bożą”

Jan Amos KOMEŃSKI (1592 - 1670) - największy pedagog wszechczasów! „Wielka dydaktyka, czyli uniwersalna sztuka nauczania wszystkich wszystkiego” (1657)

Dydaktyka = sztuka nauczania wszystkich wszystkiego!
wszystkich → i chłopców, i babięta, i niemowlę, i staruszka

↔ uniwersalna sztuka (wszystkich wszystkiego!)

Takie rozumienie dydaktyki przetrwało do wieku XIX; wtedy na widownię wkracza kolejny wielki pedagog:

Jan Fryderyk HERBART (1776-1841).

Odrzuca on nauczanie jako sztukę; szuka naukowych przesłanek.

Dydaktyka = teoria nauczania

I ta teoria zaczęła obowiązywać, przetrwała do końca XIX wieku.

1900 r. - Ellen KEY „Stulecie dziecka”!

→ Wiek XX ma być wiekiem dziecka. Dziecko ma być przedmiotem zainteresowania, obiektem zabiegów. Tymczasem wiek XX...
Ale jednak dziecko zostało postawione w jakimś sensie na piedestale, bo w ciągu ostatnich 100-u lat odwróciły się role (na początku XX wieku ludzie starzy byli najważniejsi - nośniki tradycji, „głowy rodziny”, hierarchia pokoleniowa, a teraz, w XXI wieku, wszystko się kręci wokół dzieci i młodzieży, np. reklamy są adresowane nie do starszych ludzi, ale do młodych, nastawienie jest na dzieci, świat kłania się dzieciom).

John DEWEY (1859-1952)

Dydaktyka - ma być teorią uczenia się, nauczyciel nieważny, trzeba się interesować tym, jak dziecko myśli, jak się ma uczyć, Dziecko zostaje postawione w centrum. Jest to „przewrót kopernikański” w dydaktyce!

W połowie XX wieku dochodzi do głosu myśl, że dydaktyka jest teorią nauczania i uczenia się.

Dydaktyka = nauczanie + uczenie się

Zaczynają się badania nad procesem nauczania. Jest wiele teorii, wiele prawd, ale ok. lat 70-tych umacnia się twierdzenie, że:

dydaktyka jest nauką o nauczaniu i uczeniu się.

Dydaktyka zajmuje się:

  1. Celami nauczania i uczenia się.

  2. Treściami nauczania i uczenia się.

  3. Metodami nauczania i uczenia się.

  4. Środkami nauczania i uczenia się.

  5. Formami organizacyjnymi.

  6. Zasadami nauczania i uczenia się.

  7. Procesami nauczania i uczenia się.

  8. Systemami dydaktycznymi.

+ niepowodzeniami dydaktycznymi

Dydaktyka:

→ ogólna
→ szczegółowe (dydaktyki szczególne to metodyki, np. metodyka jęz. polskiego, metodyka EP)

Dydaktyka:

- 10.10.2002 -

SYSTEMY DYDAKTYCZNE:

Już starożytni Grecy mówili o poznaniu świata, jak poznajemy, jaki wpływ edukacji.

Filozofia - różnie o edukacji,
np. determinizm neguje w ogóle edukację, determinizm religijny - wszystko, co nas dotyczy, ustalone w niebie, skrajny determinizm fizyczny (↔fatalizm) - „fatalny los” kieruje życiem i nie mamy na niego wpływu.

SOKRATES (461 - 399 p.n.e.)

Twórca doskonałej metody nauczania, aczkolwiek wyprowadził ją z fałszywego mniemania o tkwiących w człowieku ideach. Rola nauczyciela - wydobywanie Dobra, Piękna i Prawdy z ucznia.

Drugi błąd, to przekonanie, że wystarczy wiedzieć, co jest dobre, aby dobrze czynić, dobrze żyć. Jest to INTELKTUALIZM ETYCZNY (↔ niemożliwe jest przekazywanie wiedzy, transmisja wiedzy; trzeba tylko wydobywać).

Metoda Akuszeryjna (MAJEUTYCZNA) - dwa etapy:

  1. Etap ironii (nauczyciel się zgadza z uczniem, mimo że on się myli i jego sądy są fałszywe); doprowadzenie w ten sposób ucznia do stwierdzenia wiem, że nic nie wiem.

  2. Faza pozytywna - nauczyciel doprowadza ucznia do tego, że sam dochodzi do Prawdy, do Prawdy, która w nim jest ukryta.

Dialog „Menon”

Pogadanka sokratyczna (HEUREZA) - odkrywanie.

PLATON (427 - 347 p.n.e.)

Człowiek przychodzi na świat z gotową wiedzą, uczyć się, to przypominać sobie wrażenia zmysłowe duszy i zapamiętywać; zapamiętywanie, to najważniejszy etap uczenia.

ARYSTOTELES (384 - 322 p.n.e.)

Zrywa z ideami wrodzonymi.

POZNANIE = poznanie zmysłowe + umysłowe

W średniowieczu dogmatyzuje się rola pamięci. Zapamiętywanie! (niekoniecznie ze zrozumieniem!)

Dopiero JAN AMOS KOMEŃSKI (1592 - 1670) w XVII wieku to zmienia.

Komeński jest zdecydowanym sensualistą → całe nasze poznanie wiedzie poprzez zmysły, dopiero na tej podstawie powstają POJĘCIA.

Celem poznania jest poznanie siebie i otaczającego świata poprzez poznawanie zmysłowe - do dziś nie stosowane!!!

Świat trzeba poznać dla lepszego przygotowania do życia w nim i w tym pozaziemskim.

Złota reguła poznania:

Poznawać poprzez wszystkie zmysły!”

JOHN LOCKE (1632 - 1701)

JOHAN HEINRICH PESTALOZZI (1746 - 1827)

Pedagog szwajcarski, nie myśliciel, teorię zaczyna wprowadzać w praktykę; to, czego się uczymy, to uogólnianie wiadomości zmysłowych.

/ zadręczał tym uczniów - dzieci analizowały wszystkie cechy przedmiotu, dopiero potem nazwa/

JAN FRYDERYK HERBART

Wiek XVIII - masowe tworzenie szkół ludowych, powstaje zawód nauczyciela, rozwija się budowa szkół dla wszystkich.

Jest potrzeba doskonałych metod nauczania, które można zastosować dla wszystkich.

Herbart szuka tego w różnych naukach,
nie teoria!

Cel wychowania: wykształcenie silnego moralnego charakteru!

Prowadzą do niego trzy drogi:

  1. Kierowanie wychowankiem.

  2. Dbanie o zachowanie karności.

  3. Nauczanie.

Herbart jest twórcą nauczania wychowującego.

Od Herbarta zaczyna się karna szkoła polska.

Tezy o nauczaniu wyciąga z własnych poglądów psychologicznych.

Nasz umysł tworzy z wrażeń jakieś wyobrażenia, one zapełniają nasz umysł, często się między sobą łączą (sploty, wyobrażenia). Razem tworzą MASĘ APERCEPCYJNĄ. Niektóre sploty, nieużywane, przechodzą do lamusa naszej pamięci. Tam wiodą nędzny żywot. Może się zdarzyć, że jakieś wyobrażenie wiąże się z którymś z lamusa i powstaje nowy splot wyobrażeń, który włącza się do masy.

Po raz pierwszy u Herbarta umysł jest czynny, twórczy. (≠ Locke)

Nauczyciel daje porcje wrażeń, które w umysłach uczniów wywarzają sploty. Ma on prowadzić uczniów przez stopnie formalne. Te stopnie zostały dopasowane do wszystkich szkół w II połowie XVIII w. (mimo że były przeznaczona dla liceum klasycznego).

STOPNIE FORMALNE HERBARTA

HERBART REIN & ZILLER


Zgłębiania

Spoczywające

Jasność

Przygotowanie

Postępujące

Kojarzenie

Podanie

Ogarnianie

Spoczywające

System

Powiązanie

Postępujące

Metoda

Zebranie

Zastosowanie


dot. czynności ucznia dot. czynności nauczyciela

Przygotowanie - wydobycie z masy percepcyjnej, sprawdzanie, co uczniowie wiedzą, „wyciąganie” ich wiedzy

Podanie - nowych informacji

Powiązanie - połączenie nowych i starych informacji

Zebranie - materiały

Zastosowanie - praca domowa

- 17. 10. 2002 -

system herbartowski ­→ system tradycyjny

Od czasów Herbarta nie wymyślono lepszego sposobu nauczania wiedzy biernej (podanie i przyswojenie przez ucznia). Herbart zostawił SYSTEM TEORII NAUCZNIA; podstawy są z innych nauk - filozofia i psychologia, ale nie bardzo było skąd brać. Rozwój nauk dopiero później:

Darwin - „O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego” 1859r.

Mendel - 1866r.

Comte - „Socjologia” 1842r.

Marks - „Kapitał” 1867r.

Wundt - „Fizjologiczna psychologia” 1874r.

Dydaktyka Herbartowska obowiązywała do 1923 r., wówczas to na emeryturę przeszedł uczeń Herbarta - Rein; jego katedrę w Jenie objął Peter PETERSEN. Całkowicie odrzucił dydaktykę Herbarta i jego uczniów.

Od herbartyzmu zaczęto odchodzić już w 1900 r. → „Stulecie dziecka”.

Ellen Key: nauczanie może być skuteczne wówczas, gdy nie będzie się nauczać, lecz gdy dziecko będzie się rozwijać w sposób nieskrępowany.

Szkołę tradycyjną można porównać do ZOO, w którym wszystkie zwierzęta karmione są trawą. Roślinożerne - O.K., wszystkożerne - mniej więcej, mięsożerne - umierają.
To jakby wszystkich ubrać w płaszcz tego samego rozmiaru (pasuje ٧ nie dopina się ٧ za duży).

Wszystkie kierunki Nowego Wychowania usiłowały zmienić pracę szkoły, aby to ona dostosowała się do ucznia.

JOHN DEWEY (1859 - 1952)

- wykładał m.in. na uniwersytecie w Nowym Jorku, Chicago, Pekinie, Moskwie.

„Jak myślimy” 1910, „Moje pedagogiczne credo” 1897, „Szkoła a społeczeństwo” 1899, „Szkoła i dziecko” 1906, „Demokracja a wychowanie” 1916, „Zasady moralne wychowania” 1909

Poglądy - na podst. filozofii i psychologii.

To filozof, którego poglądy ukształtowały się na podstawie filozofii pragmatyzmu.

PRAGMATYZM

- aby wydobyć znaczenie myśli potrzebujemy jedynie określić do jakiego działania może ona prowadzić.

Charles PIERCE (1839 - 1914) - twórca, wprowadził nazwę pragmatyzm

Wiliam JAMES (1842 - 1910)

To myśl powoduje właśnie działanie, ponieważ wpierw nadaje naszemu doświadczeniu pewne konkretne zabarwienie, a doświadczenie to będzie wymagało od nas właśnie takiego działania.

Henri POINCARE (1854 - 1912)

Prawdy, a w szczególności prawdy naukowe, nie są kopiami rzeczywistości. Prawdziwość nie może być rozumiana jako zgodność z rzeczywistością, ani w ogóle jako stosunek myśli do rzeczywistości, bo niepodobna porównywać myśli z rzeczywistością; prawdziwość może być rozumiana jedynie jako właściwość samej myśli.

John DEWEY (1858 - 1952)

Pojęcia, jakimi się posługujemy, nie są obrazem przedmiotów, lecz planem akcji, systemem oczekiwań łączonych z tymi przedmiotami, a podobnie i teorie są tylko narzędziami, instrumentami działania. Są prawdziwe, gdy pozwalają przedmiotami skutecznie operować. Ten to motyw pragmatyzmu jest tak ważny, że warto odeń brać nazwę dla całego kierunku nazywając go INSTRUMENTALIZMEM.

  1. Myśl ludzka jest narzędziem walki o byt, nie ma jednej, obiektywnej prawdy, prawdą jest wszystko to, co jest użyteczne.

  1. Psychologia jako teoria myślenia.

  1. Cały proces wychowania to „proces wzrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku. Proces wychowania ma 2 strony:
    → psychologiczna (przejawia się w dostosowaniu całego procesu wychowania do natury dziecka)
    → socjologiczna (materiał nauczania ma wprowadzić dzieci w doświadczenia społeczeństwa, jego tradycje i formy życia)

„Wierzę, że szkoła jest przede wszystkim instytucją społeczną. Wychowanie jest procesem społecznym, wobec czego szkoła jest po prostu formą życia społecznego, w którym ześrodkowują się wszystkie czynniki mogące najskuteczniej doprowadzić dziecko do brania udziału w odziedziczonych zasobach rasy i do używania swych sił dla celów społecznych. Wierzę, że wychowanie jest procesem życia, nie zaś przygotowaniem do życia w przyszłości.”

W 1859 r. Dewey założył LABORATORY SCHOOL, w której dzieci uczą się przez działanie, same muszą dojść do rozwiązania, poprzez najbardziej prymitywne a potem coraz bardziej złożone sposoby.

Dewey nie mówił nic o nauczaniu, tylko uczenie się! „Uczymy się, gdy myślimy. Myślimy, gdy napotykamy jakąś trudność. Trudności napotykamy, gdy działamy.”

Krytyka Herbarta: „U Herbarta myślenie jest incydentem w procesie nauczania, natomiast u mnie nauczanie jest incydentem w procesie uczenia się.”

→ przewrót kopernikański w pedagogice!

Herbart w centrum stawiał nauczyciela, wokół którego krążył uczeń; Dewey w centrum stawia ucznia, który narzuca temat, tempo, ma cały czas sam myśleć, a nauczyciel zostaje wyrzucany na orbitę - tylko pomaga i wspiera wychowanka.

STOPNIE FORMALNE UCZENIA SIĘ J.DEWEY

= PEŁNY AKT MYŚLENIA (!)

  1. Zetknięcie się z trudnością teoretyczną lub praktyczną.

  2. Obserwacja faktów w celu umiejscowienia i sformułowania zagadnienia (określenie trudności).

  3. Postawienie hipotezy.

  4. Opracowanie hipotezy drogą rozumowania.

  5. Sprawdzenie hipotezy za pomocą nowych obserwacji lub eksperymentów.

SYSTEM HERBARTOWSKI

N > U

SYSTEM DEWEYOWSKI

N < U

  • klasowo-lekcyjny (podział na przedmioty)

  • przekazywanie wiedzy przez nauczyciela

  • uczeń bierny, pasywny, przyswaja wiedzę, nie ma wpływu na dobór treści kształcenia

  • metody słowne i uczenie się pamięciowe (encyklopedyzm, werbalizm)

  • nacisk na motywację zew. (stopnie)

  • ciągła kontrola i ocena (brak samooceny)

  • wzmacniane jest współzawodnictwo

  • stopnie formalne

  • szkoła jest jedynym miejscem zdobywania wiedzy

  • brak poszanowania indywidualności

  • nie ma nacisku na własną twórczość

  • NAUCZANIE WYCHOWUJĄCE

  • dyscyplina, karność

  • nauczanie blokowe - interdyscyplinarne

  • dochodzenie do wiedzy przez ucznia

  • uczeń aktywny, może mieć wpływ na dobór treści kształcenia

  • dzieci uczą się przez działanie, przez rozwiązywanie problemów

  • motywacja wewnętrzna

  • samoocena i autokontrola

  • uczenie współpracy

  • PEŁNY AKT MYŚLENIA

  • szkoła jest jednym z miejsc zdobywania wiedzy

  • nacisk na indywidualizację kształcenia

  • nacisk na własną twórczość dziecka

  • NAUCZANIE USPOŁECZNIAJĄCE I WYCHOWUJĄCE

  • dyscyplina nie jest niezbędna

- 24.10.2002 -

Edukacja -

- ogół procesów oświatowo-wychowawczych obejmujących kształcenie, wychowanie oraz szeroko pojętą edukację. System oświatowy (edukacyjny):

[System wychowania równoległego - instytucje, do których się uczęszcza w czasie trwania nauki szkolnej (zajęcia muzyczne, kółka szachowe itd.)]

W II połowie XX wieku w krajach wysoko rozwiniętych wyraźnie zauważalne tendencje:

W krajach rozwijających się:

1947 r. - Sejm Polski uchwala ustawę o likwidacji analfabetyzmu

[„Przyjaciółka” - pismo dla kobiet wiejskich, aby doskonaliły zdolności czytania - po przejściu kursu dla analfabetów]

1973 r. - Sejm podejmuje uchwałę o upowszechnieniu pełnowartościowej szkoły średniej;
nie wprowadzono 10-ciolatki, ale wprowadzono nowy program nauczania, tyle że rozciągnięto go

na 12 lat; „zerówka” nie obowiązkowa;

1999 r. - obecna reforma edukacji
6 + 3 + 3 [6+3 - obowiązek szkolny (→ przedłużony o 1 rok!)], głównie z myślą o dzieciach

wiejskich;

II poł. XX wieku - niespotykany wcześniej okres zmian w życiu społeczno-politycznym, gospodarczym i kulturowym.

PRZEMIANY W ŻYCIU POLIT. I SPOŁ.

PRZEMIANY W ŻYCIU GOSP.

PRZEMIANY W ŻYCIU KULT.

Po tych wszystkich przemianach szkoła przestaje wystarczać!

  1. DESKOLATORZY: szkoła zła, trzeba zlikwidować, pogłębia nierówności społeczne!

  2. ADMINISTRACJA SZKOLNA: szkoła dobra, tylko trzeba wrzucić w nią trochę pieniędzy
    i będzie O.K.

  3. Szkoła musi zostać unowocześniona, dostosowana do potrzeb, ale według konkretnych zasad.

- 07.11.2002 -

PRZYKŁADOWE SZKOŁY ALTERNATYWNE

* OWIDIUSZ DECROLY (1871 - 1932)

* ALEXANDER SUTHERLAND NEILL (1883 - 1973)

* PETER PETERSEN (1884 - 1952)

szkoła: JENA PLAN-SCHULE

* RUDOLF STEINER - b.krytyczne (M.Keyser, P.A.Wagemann)

PRZECHADZKA PO SZKOLE

NAUCZYCIEL

LEKCJE

STOSUNEK NAUCZYCIELA DO UCZNIA

- 14.11.2002 -

Komisje ekspertów - analizują stan edukacyjny swojego kraju, opisują i proponują zmiany.

W Polsce 2 komisje:

  1. Lata '70 - prof. Szczepański → RAPORT O STANIE OŚWIATY
    4 możliwe wersje naprawy systemu szkolnego; czwartą pozycję (komitet jej nie polecał) wcielono w życie;

  2. Lata '90 - prof. Kupisiewicz → OŚWIATA NARODOWYM PRIORYTETEM
    - ukazał się w miesiąc po zmianie ustroju; przeszedł bez echa

Działacze komitetów na świecie doszli do takich samych pomysłów.

6 zasad modernizacji systemów edukacyjnych:

  1. Zasada powszechności kształcenia.

  2. Zasada ustawiczności kształcenia.

  3. Zasada drożności systemu edukacyjnego.

  4. Zasada szerokiego profilu kształcenia.

  5. Zasada wspólnego frontu kształcenia.

  6. Zasada elastyczności kształcenia i wychowania.

Powszechność -

= demokratyzacja oświaty (!) Każde dziecko, niezależnie od miejsca zamieszkania, pochodzenia, stanu majątkowego rodziców, płci, rasy, wyznawanej religii, powinno mieć zapewniony jednakowy dostęp do wszystkich szczebli edukacji.
→ Dziecku stworzyć takie warunki, aby osiągnęło najwyższy możliwy dla niego poziom wykształcenia!
Jedyne, co powinno decydować o szczeblu wykształcenia, to możliwości intelektualne i chęci do uczenia się.
Do dzisiaj (!) nie ma u nas powszechnej, demokratycznej oświaty. Nie wszyscy kończą nawet szkołę podstawową; 2-3 osoby na 100 ukończyły studia wyższe. Kariera edukacyjna dziecka kształtuje się na podstawie EDUKACJI PRZEDSZKOLNEJ.

Wyrównywanie szans:

→ Cały czas przed polskimi uczniami system edukacyjny stawia mnóstwo barier.

Efekty:

w 1995 r. przeprowadzono międzynarodowe badania nad poziomem analfabetyzmu (nie zrozumienie instrukcji podawanych na piśmie) w różnych krajach świata - w Polsce prawie 50% badanych nie rozumiało w ogóle, tylko 3% rozumiało dobrze(!)

- 21.11.2002 -

Zasada ustawiczności -

żaden szczebel edukacji nie daje wykształcenia wystarczającego do końca życia. Trzeba nauczyć człowieka, by sam się dalej uczył, rozbudzić motywację.

Zasada drożności -

  1. Poziomej

System edukacyjny musi być tak zorganizowany, aby człowiek, który musi przerwać edukację, mógł ją podjąć w dowolnym momencie bez istotnych dla siebie konsekwencji negatywnych.

  1. Pionowej

Nie może być taki system edukacyjny, w którym są ślepe uliczki (szkoły, których ukończenie nie daje prawa wstępu do szkół o wyższym szczeblu edukacyjnym).
np. szkoły rolnicze, zawodowe, dwuletnie studia nauczycielskie → 3-letnie (możliwość studiowania na zaocznych studiach).

Zasada szerokiego profilu kształcenia i wychowania -

Zasada wspólnego frontu kształcenia i wychowania -

szkoła straciła monopol na kształcenie społeczeństwa.

Zasada elastyczności kształcenia i wychowania -

WSPOŁCZESNOŚĆ

→ nie istnieje współczesny system edukacyjny (są różne teorie, projekty, propozycje)

CELE KSZTAŁCENIA

Co decyduje o celach wychowania?

  1. warunki ustrojowe

  2. poziom ekonomiczno-gospodarczy

  3. tradycja kulturalna

  4. warunki społeczne

Cele wychowania (wg. Kupisiewicza):

Cele kształcenia zawierają się w celach wychowania.

Cele kształcenia determinowane są przez warunki, w których się je urzeczywistnia, i przez środki, jakimi się dysponuje.

Cel główny kształcenia:

ZAPEWNIENIE UCZNIOM - ODPOWIEDNIO DO ICH MOŻLIWOŚCI - OPTYMALNEGO ROZWOJU INTELEKTUALNEGO.

Jest on realizowany łącznie z celami wychowania. Kształcenie odnosi lepsze wyniki, gdy skierowane jest do pełnej osobowości ucznia. Tym celom podporządkowana jest działalność szkół.

Reforma braci Jędrzejowiczów - trzy rodzaje szkoły powszechnej uzależnione od warstw społ. w Polsce.

  1. niski poziom - dzieci wiejskie przez 6 lat opracowywały program 4 klas;

  2. najwyższy - 6-cio klasowa szkoła podstawowa - uprawnienia do wstąpienia do gimnazjum; (dla biedniejszych - kl.7 )

Prawo dwóch nurtów wychowania

Po co się kształcić? [→ Do czego szkoła powinna doprowadzać?]

Wiedza:

→ wiadomości

→ umiejętności

→ nawyk (- przyzwyczajenie → nawyk, którego wykonywania odczuwamy potrzebę; nałóg to negatywne

przyzwyczajenie)

- 28.11.2002 -

Po co do szkoły?

Rzeczowa strona celów kształcenia (wg. Okonia):

  1. Ogólna znajomość przyrody, społeczeństwa, techniki i sztuki.

  2. Ogólne przygotowanie do działalności praktycznej.

  3. Ukształtowanie poglądu na świat.

Osobowościowa strona celów kształcenia:

  1. Ogólny rozwój sprawności umysłowej.

  2. Rozwój zainteresowań twórczych.

  3. Wdrożenie do samokształcenia.

Ogólne sformułowanie celów jest typowe dla programów nauczania.

Wychowanie wszechstronne:

Taksonomiczne ustawienie celów - polega na ich uszczegółowieniu i przedstawieniu hierarchicznym, takim, w którym osiągnięcie danego celu jest niemożliwe bez uprzedniego osiągnięcia celu usytuowanego niżej w hierarchii.

Cele muszą być sformułowane tak, aby ich osiągnięcie było wymierzalne.

Taksonomia Blooma

Taksonomia prof. Niemierko („Taksonomia ABC”)

POZIOM KATEGORIA


I. WIADOMOŚCI

II. UMIEJĘTNOŚCI

A. Zapamiętanie wiadomości

B. Zrozumienie wiadomości

C. Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych

D. Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych


Operacjonalizacja -

Aby cel spełniał wymóg operacjonalizacji musi być sformułowany tak, aby jego osiągnięcie było wymierzalne. → Musi zawierać kategorię zachowania, jakie chcemy uzyskać u ucznia i miarę owego zachowania.

Etapy operacjonalizacji:

I.

  1. Zapisanie celu w postaci ogólnej.

  2. Intuicyjny obraz ucznia osiągającego cel.

  3. Luźny zapis celów operacyjnych (brain-storming).

  4. Selekcja luźnych zapisów.

  5. Klasyfikacja luźnych zapisów (→ taksonomia).

  6. Sformułowanie celów operacyjnych.

  7. Ewentualne powtórzenie etapów 2-7.

wg. Blooma

II.

  1. Podać opis zachowania końcowego.

  2. Podać opis warunków, w jakich zachowanie to ma mieć miejsce.

  3. Określić standard, czyli minimalny możliwy jeszcze do przyjęcia poziom wykonania danej czynności.

Transfer dodatni (!) - nauczyciel wyposaży ucznia w wiedzę i uczeń będzie ją potrafił wykorzystać w innych dziedzinach (przeniesienie wiedzy).

Transfer ujemny - brak umiejętności przeniesienia wiadomości z jednej dziedziny do innych.

- 05.12.2002 -

Treści kształcenia - wszystko to, z czym uczeń styka się w szkole (Am.).

tylko to, co jest hasłem programowym.

Kryterium doboru treści kształcenia:

Układ treści kształcenia:

Plan nauczania - rozłożenie przedmiotów nauczania w roku szkolnym i w tygodniu.

Komeński:

„Cała nauka ma być rozłożona odpowiednio do możliwości wieku.”

Piaget:

→ to samo.

Wygotski:

„U Piageta nauczanie wlecze się za rozwojem.”
→ nauczanie ma wyprzedzać rozwój - STREFA NAJBLIŻSZEGO ROZWOJU

Bruner:

każde dziecko na każdym etapie rozwoju można nauczyć każdej treści, byleby robić to poprawnie pod kątem merytorycznym (nie wolno sprowadzać do nienaukowego rozumienia!) i metodycznym.

Teorie doboru treści kształcenia:

Ideał Komeńskiego (=ideał Odrodzenia)
→ uczyć wszystkich wszystkiego

[Basedow - to samo]

Ta teoria doboru treści kształcenia to MATERIALIZM DYDAKTYCZNY (encyklopedyzm). Przetrwał do XIX wieku.

Wtedy odzywają się prądy Oświecenia, następuje wiele przemian, rozwija się przemysł. Wtedy też ma miejsce rozwój psychologii.

Pojęcie TRANSFERU.

Hasło: nauczać treści, które rozwijają umysł. Kształcić należy siły duchowe człowieka (zdolności intelektualne).

To FORMALIZM DYDAKTYCZNY (psychologizm).

Najlepiej kształcą umysł języki klasyczne i matematyka.

Potem wkracza PRAGMATYZM. → UTYLITARYZM DYDAKTYCZNY.

Historyczne teorie doboru treści kształcenia:

wiadomości

zdolności

poznawcze

użyteczność

wiedzy

materializm

dydaktyczny

+

-

-

formalizm

dydaktyczny

-

+

-

utylitaryzm

dydaktyczny

-

-

+

EGZEMPLARYZM -

MATERIALIZM DYD. (encyklopedyzm)

FORMALIZM DYD.

UTYLITARYZM DYD.

TEORIA PROBLEMOWO - KOMPLEKSOWA

STRUKTURALIZM

MATERIALIZM FUNKCJONALNY

TEORIA PROGRAMOWANIA DYDAKTYCZNEGO

- 12.12.2002 -

O treściach kształcenia

decydować powinny

- wymagania społeczne

- potrzeby i zainteresowania

dziecka

- podział nauk

- dostosowanie człowieka do życia we współczesnym świecie;

- przeżycie w dzisiejszym świecie - problemy globalne
programy Ameryki (→świat jest piękny)
→ u nas się straszy (płuca zniszczone dymem papierosowym)

W POLSCE:

strukturalizm & teoria problemowo - kompleksowa

→ zerwanie z nauczaniem przedmiotowym, rozwiązywanie problemów z zastosowaniem szerokiej wiedzy;

materializm funkcjonalny

→ wiedza pożyteczna w działaniu + cel osobowościowy

UKRYTY PROGRAM SZKOŁY

Jackson - „Życie klasy” - w szkole jest ukryty program kształcenia;

- uboczne efekty nauczania przy dobrych chęciach;

- ten ukryty program jest w podręcznikach;

- Co jest ukryte?

- 19.12.2002 -

ZASADY KSZTAŁCENIA

Zasada:

Sośnicki - 4 zasady:

Obecnie:

☺ Poglądowości

Komeński - „nie z książek, ale z ziemi, z nieba, z buków uczyć należy

☺ Stopniowanie trudności (Komeński)

☺ Systematyczność

- 09. 01. 2003 -

Według teorii poznawczej działanie systemu regulacyjnego (funkcje osobowości) to działania sieci poznawczej, sieci operacyjne i sieci wartości.

Osobowość jest wynikiem stopniowo harmonizującej się całości, której podstawowymi funkcjami są:

TEORIA WIELOSTRONNEGO KSZTAŁCENIA


sieć

aktywność ucznia

POZNAWCZA

INTELEKTUALNA

WARTOŚCI

EMOCJONALNA

OPERACYJNA

PRAKTYCZNA


działalność ucznia

metody

OPIS

PRZYSWAJANIE

PODAJĄCE

WYJASNIENIE

ODKRYWANIE

PROBLEMOWE

OCENA

PRZEŻYWANIE

EKSPONUJĄCE

NORMA

DZIAŁANIE

PRAKTYCZNE


4 STRATEGIE UCZENIA SIĘ I NAUCZANIA

→ tabelka

Ład lekcyjny:

→ zew. - spokój i cisza - zewnętrzne objawy skupienia uczniów;

→ wew. - wewnętrzne nastawienie ucznia na pracę na lekcji nad odpowiednim tematem, zainteresowanie;

Słowo mówione:

→ niższe szczeble nauczania - opowiadanie, opis, pogadanka;

→ wyższe - dyskusja, wykład;

Słowo pisane

+ dopisz ćw. z 30.10. 2002 z Janowskiego!!!

4



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Dydaktyka ogólna – wykłady (metody kształcenia, szkola
dydaktyka ogolna- wyklad szosty[1], dydaktyka ogólna
dydaktyka ogolna- wyklad trzeci[1], dydaktyka ogólna
DYDAKTYKA Dydaktyka ogólna - wykłady
Dydaktyka ogolna, Dydaktyka ogólna- wykład - prof. dr hab. Kazimierz Denek
dydaktyka ogolna- wyklad czwarty[1], dydaktyka ogólna
dydaktyka ogolna- wyklad drugi[1], dydaktyka ogólna
Dydaktyka ogólna – wykłady
dydaktyka ogolna- wyklad piaty[1], dydaktyka ogólna
dydaktyka ogolna- wyklad pierwszy[1], dydaktyka ogólna
Dydaktyka ogólna – wykłady, szkola
Dydaktyka Ogólna wykłady, dr V Rodek
dydaktyka ogólna wykłady
Dydaktyka ogólna wykłady
pedagogika ogólna - wykład 1, KIERUNKI STUDIÓW, PEDAGOGIKA SPECJALNA, Pedagogika ogólna
pedagogika ogólna - wykład 6, KIERUNKI STUDIÓW, PEDAGOGIKA SPECJALNA, Pedagogika ogólna
pedagogika ogólna - wykład 8, KIERUNKI STUDIÓW, PEDAGOGIKA SPECJALNA, Pedagogika ogólna
pedagogika ogolna - wykład 4, KIERUNKI STUDIÓW, PEDAGOGIKA SPECJALNA, Pedagogika ogólna

więcej podobnych podstron