Dzisiejsze spojrzenie na wartość literatury polskiej okresu średniowiecza
„Człowiek nie urodził się sobie". Jakie wartości proponują czytelnikowi twórcy literatury średniowiecza i renesansu?
Polityk, gospodarz, artysta - różne sposoby realizowania siebie i znaczenia swojego śladu w rzeczywistości przez bohaterów literackich epok odrodzenia i oświecenia
Triumf wolnej myśli w epoce polskiego oświecenia
„Nie dość nauczyć, trzeba bys sie bawil". Jak tworcy literatury polskiego oświecenia realizowali tę zasadę?
Uzasadnij znaczenie słów A. Asnyka „Każda epoka ma swe własne cele" na podstawie literatury dwóch wybranych epok
Człowiek w konfrontacji z LOSEM- główny problem literatury XXw. Zbierz argumenty za lub przeciw temu twierdzeniu.
"Ostoja polskości" czy "Świat zepsuty"? literacki wizerunek szlachty w ocenie młodego Polaka.
Polaków portret literacki - obiektywizm .Rozwiń temat na podstawie jednej lub wielu epok
Sarmata o sobie- pisarze oświecenia o sarmatyzmie
Od Karusi do Jacka Soplicy w utworach A. Mickiewicza przemiany bohatera romantycznego
Bohaterowie narodowi l sposób ich kreacji w twórczości Mickiewicza. Słowackiego i Norwida
Przedstaw i oceń drogi życiowe Stanisława Wokulskiego, Tomasza Judyma i Zenona Ziembiewicza oraz wskaż przyczyny klęski każdego z nich.
„Snuć miłość", wątek MIŁOSNY - Jego rola i sposób prezentacji w różnych okresach literackich (na wybranych przykładach)
Między obowiązkiem walki ze złem a pokusami życia. Rozważania o bohaterach literackich dokonujących trudnego wyboru postawy życiowej
Człowiek - jego związek z natura i społeczeństwem (Nad Niemnem E. Orzeszkowej, Chłopi W. S. Reymonta, Noce i dnie M. Dąbrowskiej)
PATRIOTYZM Polaków - mit czy cecha narodowa? Uzasadnij swój sad, odwołując się do wybranych przykładów literackich z różnych epok
Idea OJCZYZNY jako najwyższego dobra (na podstawie wybranych utworów literatury polskiej)
Postawa pisarzy wobec krzywdy społecznej na przykładach znanych ci utworów literatury staropolskiej, romantycznej, pozytywistycznej i młodopolskiej.
Obyczaje szlacheckie itp.
WIEŚ jako temat literacki w twórczości pisarzy Młodej Polski i dwudziestolecia miedzywojennego.
Jakie tradycje literatury staropolskiej uważasz za szczególnie cenne ?
Bohater tragiczny w literaturze antycznej, romantycznej i współczesnej
Telewizja jako medium które zubaża czy wzbogaca odbiorcę ?
"Szewcy" Stanisława Ignacego Witkiewicza - twarz XX wieku.
Dlaczego "Pana Tadeusza" uznaje się za najpiękniejszą polską książkę ?
Uzasadnij, że "Tango" Stanisława Mrożka jest parodią dramatu rodzinnego.
Życie, podobnie jak proces, można wygrać lub przegrać.
Rozrachunek z powstaniem listopadowym w "Kordianie" J. Słowackiego
Horacjańskie rozumienie "Carpe Diem" w odniesieniu do "Rozmów z katem" Kazimierza Moczarskiego.
Podsumowanie literatury XX-lecia międzywojennego.
“Idziesz przez świat i życiu nadajesz kształt przez swoje czyny”. Rozwiń myśl Stanisława Wyspiańskiego w świetle znanych ci utworów XIX i XX w.
Koncepcja poety i poezji w poszczególnych epokach
Lud i ludowość jako inspiracja oraz jako temat w literaturze polskiej.
Motyw BOGA
Uzasadnij, że słowa St. Żeromskiego “jestem towarzyszem tych, którzy cierpią, walczą, dążą do wolności” były myślą przewodnią jego utworów.
Pokora i bunt jako dominujące postawy człowieka wobec Boga w poznanych utw.
Literatura reagująca na wydarzenia; sztuka na usługach; utylitaryzm pewnych epok.
Romantyczne i współczesne myślenie o WOLNOŚCI. Rozważ problem na wybranych utworach literackich.
Pan Tadeusz, “Nad Niemnem”, “Noce i dnie” - historia polskiego DOMU.
Obrazy WSI w literaturze
Obraz inteligencji i mieszczaństwa w literaturze Młodej Polski i dwudziestolecia międzywojennego
Tragizm POWSTAŃ narodowych.
Motyw matki Polki
Wartości FILMÓW Kieślowskiego
Choroby RP szlacheckiej oraz proces moralnego odradzania się narodu w literaturze XVII i XVIII w.
Ideał człowieka i obywatela w literaturze staropolskiej
Grecja Homera, Fidiasza, Sofoklesa, Platona spełnia zadania uwertury i jest prologiem, powołując się na znane przykłady wykaż związki literatury z tradycją literatury antycznej.
Rozważanie nad psychiką Polaków, przywarami, na podstawie “Wesela” i utworów romantycznych
Nastroje końca XIX w. i początku XX w. , szukanie celu i sensu życia.
Chata bronowicka symbolem Polski przełomu wieków - “Wesele” Stanisława Wyspiańskiego.
WIEŚ i jej mieszkańcy jako temat literacki
Wizerunek polskich CHŁOPÓW w opowiadaniach Żeromskiego.
Charakterystyka Kultury Polskiej Średniowiecza
CHŁOP i WIEŚ w znanych utworach XIX i początku XX wieku.
Renesans to optymizm i proporcje, barok to niepokój i nadmiar.
Tragizm POWSTAŃ narodowych.
Cytat „Wpadam do Soplicowa jak w centru polszczyzny Tam się człowiek napije, nadysze Ojczyzny” uczyń mottem do rozważań o roli polskości w epopei Mickiewicza.
Czas niepokoju duchowego, głodu, idealizmu, świętości i sensu. Podejmij próbę porównania naszego końca stulecia z ubiegłym - esej.
Człowiek sam musi określić, co w życiu jest najważniejsze. Świat jakich WAROŚCI - ważnych dla ciebie - odnajdujesz w utworach literackich ?
Czym jest dla Ciebie literatura - życiową przygodą, źródłem życiowych refleksji, czy sposobem poszukiwania prawdy o świecie?
DWÓR w literaturze polskiej
Echa romantyzmu i pozytywizmu w literaturze okresu międzywojennego.
Fascynacja, czy poczucie obcości ? Człowiek współczesny wobec dzieł literatury staropolskiej.
Formuła TELEWIZJI publicznej w Polsce - działalność informacyjno-publicystyczna.
Heroizm moralny bohaterów romantycznych i postaci z utworów Stefana Żeromskiego.
HUMANIZM I DEMOKRATYZM POGLĄDÓW Andrzeja Frycza- -Modrzewskiego.
Ignacy Krasicki jako nauczyciel i wychowawca ówczesnego społeczeństwa.
Jak rozumiesz słowa motta "Ludzie ludziom zgotowali ten los" ?
Jak rozumiesz termin "przystosowanie" ? Podaj takie przykłady, których nie potępiasz i takie, które cię oburzają.
Jaką rolę pełni TELEWIZJA w moim życiu.
Jan Paweł II “Bywa nie raz, że stajemy w obliczu prawd, dla których brakuje słów” - słowa Jana Pawła II-ego czy literatura XX w. potwierdzają tę myśl. Przykłady literatury wojny i okupacji.
Kodeks MORALNY.
"Lalka" Bolesława Prusa - powieść o "straconych złudzeniach"
Liryka REWOLUCYJNA Władysława Broniewskiego
Moja ocena postępowania Zenona Ziembiewicza
Motto “Medalionów” “Ludzie ludziom zgotowali ten los” w oparciu o zagadnienia etyczne i MORALNE literatury związanej z latami wojny i okupacji.
Motyw naprawy Rzeczypospolitej w staropolskim piśmiennictwie politycznym i literaturze.
Myśl reformatorska w twórczości "księcia poetów" - Ignacego Krasickiego.
Na podstawie wybranych tekstów z różnych epok wykaż stałą obecność skrajnie pesymistycznego nurtu w kulturze europejskiej.
Ocena SPOŁECZEŃSTWA polskiego w poznanych utworach doby romantyzmu
Recenzja Ogniem i Mieczem
OJCZYZNY romantyków - męczeńska i sentymentalna oraz odpowiadające im typy bohaterów: Konrad i Tadeusz Soplica. Jak je spoić w wspólny obraz?
“PAŃSTWO jako najwyższa wartość narodowa w widzeniu bohaterów literackich różnych epok”
POLSKA moich marzeń i moich możliwości.
Powieść otwartych perspektyw - "Przedwiośnie" Stefana Żeromskiego
PRACA jako czynnik odradzający i umoralniający jednostkę i społeczeństwo. Czy teza ta jest nadal aktualna ?
PRACA JAKO NAJWAŻNIEJSZA WARTOŚĆ CZŁOWIEKA.
Refleksyjnie, żartobliwie, groteskowo. Twoje rozważania o różnych sposobach ukazywania świata i człowieka w wybranych utworach literackich.
Romantyzm w oczach twórców literatury późniejszych epok
Różne ujęcia tematu "WIEŚ" w literaturze renesansowej: Rej - Kochanowski - Szymonowic
Troska o LOSU OJCZYZNY wyrażona w literaturze okresu Odrodzenia
Twórczość Jana Kochanowskiego jako wyraz renesansowego poglądu na świat i życie ludzkie.
Typy bohaterów romantycznych
Udowodnij na podstawie wybranych utworów słowa Kasprowicza: "Bom kochał najlichsze źdźbło trawy i człeka co z losem się zmaga"
Udowodnij na podstawie znanych ci utworów, że poezja Jana Kochanowskiego może być bliska współczesnemu człowiekowi
Uzasadnij, że poznane teksty Kazimierza Przerwy- Tetmajera są poetyckim MANIFESTEM pesymizmu.
WŁADZA - zaszczyt, zobowiązanie, siła niszcząca. Do jakich refleksji na ten temat skłania cię literatura i FILM?
WOJNA zabiera szczęśliwą młodość i niszczy życiowe plany człowieka.
Zjawisko sarmatyzmu - charakterystyka na podstawie wybranych dzieł literatury barokowej
Zmagania z LOSEM w literaturze
Znani mi bohaterowie w literaturze XIX i XX wieku
Żeromski wobec tradycji romantycznej i pozytywistycznej
TANIEC
OCALIĆ SIEBIE - koncepcja psychicznego i fizycznego ratunku w warunkach zagłady.
Świat OBOZÓW KONCENTRACYJNYCH i łagrów sowieckich na podstawie poznanych utworów.
REWOLUCJA
CIERPIENIE
Literackie obrazy okrucieństwa WOJNY w literaturze dawnej i współczesnej.
Czy literatura może być SUMIENIEM ludzkości?
Subiektywne postrzeganie świata - PAMIĘTNIKI i motywy autobiograficzne w literaturze.
„SAMOTNOŚĆ, cóż po ludziach?” - najciekawsze Twoim zdaniem literackie portrety bohaterów skazanych na samotność z wyboru.
Radość ŻYCIA - jej źródła i przejawy w literaturze polskiej.
Motyw BIESIADY (uczty, wesela, zgromadzenia) i jego funkcja w dziełach literatury polskiej.
„MIASTO - przestrzeń znacząca, miejsce destrukcji, szansa rozwoju...” Jaki sens nadała literatura temu motywowi?
MAŁŻEŃSTWA literackie - od św. Aleksego do Ziembiewiczów.
INDYWIDUALISTA - jednostka społeczna. Bohater literacki szuka tożsamości.
MORALNOŚĆ
Wstęp do motywu CIERPIENIE
1) MOTYW: Człowiek -1-
2) MOTYW: ARKADIA -4-
3) MOTYW: BUNT -11-
4) MOTYW: MIŁOŚĆ -15-
5) MOTYW: RODZINA -21-
6) MOTYW: TOLERANCJA -29-
7) MOTYW: TOTALITARYZM -32-
8) MOTYW: WĘDRÓWKA -38-
9) „Powołał mnie Pan na BUNT.” Zinterpretuj tę myśl, odwołując się do wybranych utworów. -49-
10) „DOBRO I ZŁO muszą istnieć obok siebie, a człowiek powinien dokonywać wyboru”. Jak rozumiesz słowa M. Gandiego? Odwołaj się do wybranych utworów literackich-46-
11) Piękne i szlachetne postaci KOBIECE w literaturze -49-
ARKADIA
Mikołaj Rej „Żywot człowieka poczciwego”
J. Kochanowski „Pieśń świętojańska o Sobótce”
Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz”
Cyprian Kamil Norwid „Moja piosnka (II)”
Stefan Żeromski „Przedwiośnie”
Bruno Schulz „Sklepy cynamonowe”
CIERPIENIE
Homer „Iliada”
Biblia Księga Hioba
Jan Kochanowski „Treny”
George Gordon Byron „Giaur”
J.W. Goethe „Cierpienia młodego Wertera”
Adam Mickiewicz „Dziady III”
Stefan Żeromski „Ludzie bezdomni”
Krzysztof Kamil Baczyński Wiersze
Hanna Krall „Zdążyć przed Panem Bogiem”
Zofia Nałkowska „Medaliony”
Andrzej Szczypiorski „Początek”
MIŁOŚĆ
Biblia „Przypowieść o synu marnotrawnym”
George Byron „Giaur”
J.W. Goethe „Cierpienia młodego Wertera”
Adam Mickiewicz „Dziadów część III”
Stefan Żeromski „Ludzie bezdomni”
Gabriela Zapolska „Moralność pani Dulskiej”
Stefan Żeromski „Przedwiośnie”
Zofia Nałkowska „Granica”
REWOLUCJA
Zygmunt Krasiński „NieBoska komedia”
Stefan Żeromski „Przedwiośnie”
Stanisław Ignacy Witkiewicz „Szewcy”
George Orwell „Folwark Zwierzęcy”
RODZINA
Mikołaj Rej „Żywot człowieka poczciwego”
Julian Ursyn Niemcewicz „Powrót posła”
Adam Mickiewicz „Konrad Wallenrod”
Zygmunt Krasiński „Nie-Boska komedia”
Gabriela Zapolska „Moralność pani Dulskiej”
Stefan Żeromski „Ludzie bezdomni”
Stefan Żeromski „Przedwiośnie”
Zofia Nałkowska „Granica”
TANIEC
Wstęp do motywu TANIEC
Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz”
Stanisław Wyspiański „Wesele”
Stefan Żeromski „Przedwiośnie”
Sławomir Mrożek „Tango”
TOTALITARYZM
George Orwell „Folwark Zwierzęcy”
Gustaw Herling-Grudziński „Inny świat”
Kazimierz Moczarski „Rozmowy z katem”
WĘDRÓWKA
Homer „Odyseja”
Biblia - Księga Wyjścia
„Legenda o świętym Aleksym”
Mickiewicz „Sonety krymskie”
Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz”
Juliusz Słowacki „Kordian”
Słowacki Hymn - „Smutno mi, Boże...”
Stefan Żeromski „Ludzie bezdomni”
Stefan Żeromski „Przedwiośnie”
Bruno Schulz „Sklepy cynamonowe”
WIEŚ
Henryk Sienkiewicz „Szkice węglem”
Władysław Reymont „Chłopi”
Stefan Żeromski Opowiadania
Zmierzch Zapomnienie.
Stefan Żeromski „Przedwiośnie”
Zagrożenie
„Lord Jim” Josepha Conrada
„Nie-boska komedia” Zygmunta Krasińskiego
„Dżuma” Alberta Camus
„Pożegnanie z Marią” Tadeusza Borowskiego
„Proszę państwa do gazu” Tadeusza Borowskiego
„Inny świat” Gustawa-Herlinga Grudzińskiego
„Przesłanie pana Cogito” Zbigniewa Herberta
WŁADZA
„O poprawie Rzeczypospolitej” Andrzeja Frycza Modrzewskiego
„Kazania Sejmowe” Piotra Skargi
„Mistrz i Małgorzata” Michaiła Bułchakowa
„Folwark Zwierzęcy” Georga Orwella
„Tango” Sławomira Mrożka
MORALNOŚĆ
„Kwiatki św. Franciszka”
„Makbet” Wiliama Shakespear'a
„Lord Jim” Josepha Conrada
„Giaur” Byrona
Konrad Wallenrod” Adam Mickiewicz
„Zbrodnia i kara” Fiodora Dostojewskiego
„Mistrz i Małgorzata” Michała Bułchakowa
Zofia Nałkowska „Granica”
Przykład zakończenia
Młodość i kariera
„Oda do młodości” Adama Mickiewicza
„Do młodych” A. Asnyka
„Ojciec Goriot” H. Balzac
„Lord Jim” J. Conrad
„Ludzie Bezdomni” S. Żeromski
„Lalka” Bolesława Prusa
„Zbrodnia i Kara” Fiodora Dostojewskiego
Granica” Zofii Nałkowskiej
Człowiek
„Antygona” Sofoklesa
„Pieśń o Rolandzie”
„Makbet” Williama Shakespear'a
„Cierpienia młodego Wertera” Jana Wolfganga Goethego
„Lord Jim” Josepha Conrada
„Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza
„Konrad Wallenrod” Adama Mickiewicza
„Kordian” Juliusza Słowackiego
„Lalka” Bolesława Prusa
„Potop” Henryka Sienkiewicza
„Zbrodnia i Kara” Fiodora Dostojewskiego
„Ludzie bezdomni” Stefana Żeromskiego
„Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego
BUNT I OFIARA
„Biblia” praca zbiorowa
„Mit o Prometeuszu”
„Antygona” Sofoklesa
„Dziady” Adama Mickiewicza
„Kordian” Juliusza Słowackiego
„Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego
Antyk i Biblia
Mity - „Opowstaniu świata” „O Prometeuszu”(prometeizm, puszka Pandory) „O Dedalu i Ikarze” „Syzyfie” „O Heraklesie”(stajnia Augiasza) „O Tezezuszu”(nić Ariadny) „O Achillesie”(pięta Achillesowa) „O złotym jabłku niezgody”
Biblia(w 3 językach: hebrajski, grecki i aramejski - Stary Testament 46 ksiąg(Księga Rodzaju, Kain i Abel,Dzieje Noego{potop}, Zniszczenie Sodomy i Gomory, Księga Hioba, Księga Psalmów, Pieśń nad Pieśniami), Nowy Testament 27 ksiąg(51-96r. n.e.), (Ewangelie=dobra wiadomość[Mateusza, Marka, Łukasza, Jana] {Przypowieść o siewcy, Miłosierny Samarytanin, Syn marnotrawny, Apokalipsa}) - testament=przymierze
Homer-Iliada Odyseja składają się z 24 ksiąg i są napisane heksametrem
„Antygona” Sofokles (Polinejkes, Eteokles, Kreon, Teb, Antygona i Hajmon
Lirycy greccy - Anakreont z teos, Safona z Mitylei, Ezop Frygijczyk
Literatura rzymska - Cyceron, Wergiliusz, Horacy(Ody, „Pomnik twardszy niż ze spiżu” ),
Średniowiecze 476r.(upadek cesarstwa zach.rzymskiego) - 1492r.(Odkrycie Ameryki) w Polsce od X w.
Pieśń o Rolandzie -XI w. idealny rycerz, władca(Karol Wielki) (zdrajca Galeon, Saragossa, Saraceni, Frankowie)
Dzieje Tristana i Izoldy; „Boska komedia” Dante Alighieri (droga człowieka do Boga, łoczy średniowiecze i renesans
Gall Anonim kronika do 1113r., gall=francuz, pisał na dworze Bolesława Krzywoustego (idealny władca Bolek Krzywousty i Chrobry) kontynuatorem był Wincenty Kadłubek doprowadził ją do 1202r. ; Bulla gnieźnieńska; Księga Henrykowska pierwsze polskie zdanie Bogurodzica 1408r. śpiewana pod Grunwaldem; Kazania świętokszyskie, Kazania gnieźnieńskie, Psałterz florjański
Przecław Słota „O zachowaniu się przy stole”1415 r. ; „Legenda o św. Aleksym” V-VI w. Syria propaguje skrajną ascezję
Satyra na leniwych chłopów 1483r. autor anonimowy najprawdopodobniej szlachcic, ostro atakuje chłopów;
Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią 1463-65r. przykład poezji moralno-dydaktycznej, nawiązuje do średniowiecznej maksymy memento mori-pamiętaj o śmierci.
Roczniki, żywoty świętych Jan Długosz Rocznik, czyli Kronika sławnego Królestwa Polskiego; Jan Ostroróg, Grzegorz z Sanoka
Augustynizm (człowiek prowadzi walkę między anielską duszą a zwierzecym ciałem) Dualizm (pojmowanie świata w przeciwsawieństwach dobro-zło itp.) Tomizm (człowiek ma wolnść wyboru między samodoskonaleniem się a upadkiem)
Odrodzenie-Renesans humanizm Włochy XIV w. Polska XV w. trwał do
Hans Gutenberg wprowadził czcionkę drukarską 1440; Kolumb odkrywa Amerykę 1492;
Prądy umysłowe: Humanizm (stawianie człowieka a nie Boga w w centrum „człowiekiem jestem i nic ludzkie nie jest mi obce”) Reformacja (reformacja kościoła zapoczątkowana przez Marcina Lutra)
Artyści: Leonardo da Vinci, Erazm z Roterdamu, Michelangelo Buonarroti; polscy: Jan z Ludziska, Grzegorz z Sanoka, Jan Ostroróg, Biernat z Lublina, Jan z Koszyczek, Mikołaj Kopernik (o obrotach ciał niebieskich)
Mikołaj Rej „Krótka rozprawa między Panem, Wójtem a Plebanem” „Żywot człowieka poczciwego”(podsumowanie jego całego życia)
Jan Kochanowski humanista; fraszki około 300 „Do gór i lasów”(A ja z tym trzymam, kto co w czas pochwyci) „Na swoje ksiegi” „Na lipę” „Do fraszek” jego fraszki można podzielić na 3 grupy: o zabawach, o miłości, filozoficzne. Pieśni „Czego chcesz od nas, Panie...” „Serce roście...” „Pieśń świętojańska o Sobótce”(sielanka); Treny było ich 19(utwór liryczny wyrażający żal po czyjejś śmierci).
„Odprawa posłów greckich”
Mikołaj Sęp Szarzyński pisał sonety wydane pośmiertnie w tomiku „Rytmy albo wiersze polskie”
Andrzej Frycz Modrzewski „O poprawie Rzeczypospolitej” „De republica emendanda” jest to pięcioksiąg: „O obyczajach” „O prawach” „O wojnie” „O kościele” „O szkole”; Piotr Skarga „Żywoty świętych” „Kazania sejmowe”; Szymon Szymonowic „Żeńcy” sielanki
Prądy umysłowe: Humanizm, Hedonizm, Epikureizm, Stoicyzm, Platonizm
Barok niekształtna perła od końca XVI do połowy XVIII - Kontreformacja
William Szekspir „Romeo i Julia” „Makbet”(zabijają króla i wiele innych osób z Lady Makbet) „Hamlet”(jego brat zabija króla „ojca” a on się mści ale zostaje skazany na śmierć)
Molier „Świętoszek”(piętnuje obłudę i zakłamanie) „Skąpiec”(potępia skąpstwo); Jan Andrzej Morsztyn „Do trupa” Wacław Potocki „Wojna chocimska” „Nierządem polska stoi” „Zbytki polski”; Jan Chryzostom Pasek pamiętniki (opisuje w nich swoje życie) Daniel Naborowski „Marność” „Krótkość żywota” „Do Anny”
Owiecenie (wiek rozumu) początek XVIII (1740 Otworzenie przez Konarskiego Collegium Nobilium) do 1822(wydanie przez Mickiewicza tomiku poezi)
Prądy: Humanizm, Racjonalizm (rozumowe pojmowanie świata) Empiryzm (człowiek poznaje świat poprzez własne doświadczenie) Sensualizm (uczucia, wrażenia i zmysły) Deizm (traktowanie Boga jako idei) Ateizm (odrzuca Boga)
Ignacy Krasicki bajki („Szczur i kot” „Ptaszki w klatce” „Kruk i lis” „Jagnię i wilcy”), satyry („Do króla” „Pijaństwo” „Żona modna”) poemat heroikomiczny „Monachomachia” „Mikołaja doświadczyńskiego przypadki” Julian Ursyn Niemcewicz „Powrót posła” Franciszek Karpiński „Laura i Filon” Adam Naruszewicz „Chudy literat” Franciszek Zabłocki „Fircyk w zalotach” „Sarmatyzk”
publicyści polscy: Hugo Kołłątaj „Do Stanisława Małachowskiego...Anonima listów kilka” Stanisław Staszic „Uwagi nad życiem JanaZamojskiego” „Przestrogi dla polski” Józef Wybicki pieśń legionów polskich we Włoszech
Romantyzm od końca XVIII do połowy XIX
Adam Mickiewicz „Oda do młodości” ballady i romanse („Świtezianka”, „Lilie”) „Dziady” cz. II, IV, III, I, Sonety krymskie („Stepy akermańskie” „Byrza” „Pielgrzym”) „Konrad Wallenrod” „Pan Tadeusz” liryki lozańskie
Juliusz Słowacki „Kordian”; liryki „Grób Agamemnona” „Testament mój” „Hymn Smutno mi Boże!”
Zygmund Krasiński „Nie-Boska komedja” Aleksander Fredro „Śluby panieńskie” czyli „Magnetyzm serc” Cyprian Kamil Norwid
„Fortepian Szopena” „Bema pamięciżałobny rapsod”
Pozytywizm 1864 (Klęska powstaniastyczniowego) do 1890
pozytywny - realny, użyteczny, pewny, ścisły
prądy: Scjentyzm (zaufanie do nauki) Utylitaryzm (głosił ze to co dobre jest pożyteczne)
Adam Asnyk „Limba” „Do młodych” Maria Konopnicka „Wolny Najmita” „Nasza szkapa” Henryk Sienkiewicz „Szkice węglem” „Janko muzykant” „Sachem” „Ogniem i mieczem” „Potop” „Pan Wołodyjowski”„Quo Vadis” Bolesław Prus „Kamizelka” „Lalka” Eliza Orzeszkowa „Nad Niemnem” „ABC”
Młoda Polska - Modernizm - Neoromantyzm od 1891 r. do 1918 r. (odzyskanie niepodległości)
Prądy: Dekadentyzm (Głosił żę ludzkość stoi u progu zagłady, katastrofy - K. Przerwa Tetmajer, Stanisław Korab Brzozowski) Symbolizm (oddawał treści metafizyczne, ukryte przed okiem odbiorcy, dostrzeganie ukrytych znaczeń - Zenon przesmycki, Stanisław wyspiański, Jan Kasprowicz) Impresjonizm (do literatury przenikną z malarstwa, miał na celu utrwalenie w obrazie ulotnego wrażenia) Naturalizm (człowiek zdominowany przez instynkt nie różni się w swym zachowaniu od zwierząt, nawiązywał to teorii ewolucji Darwina - Emil Zol) Ekspresjonizm (ukazywał świat wewnętrzny człowieka)
Poglądy filozoficzne: Artur Schopenhauer, Friedrich Nietzsche, Karol Marks i Friedrich Engels.
Stanisław Przybyszewski „Confiteor”; Kazimierz Przerwa Tetmajer wiersze („Koniec wieku XIX” „Nie wierzę w nic” „Hymn do nirwany” „Melodia mgieł nocnych” „Z Tatr”(Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej) „Limba” „Anioł pański” „Evviva l'arte!”(niech żyje sztuka!) Jan Kasprowicz „W chałupie”, cykl sonetów „Z chałupy”, „Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach”, hymny „ Dies Irea”(Dzień gniewu) Leopold Staff tomiki wierszy i sonetów „Sny o potendze” „Dzień duszy” sonet „Kowal” „Deszcz jesienny” „Sonet Szalony” „przedśpiew” Bolesław Leśmian „Las” Stanisław Wyspiański „Wesele” Gabriela Zapolska „Moralność pani Dulskiej” Władysław Stanisław Reymont „Chłopi” za co otrzymał literacką Nagrodę Nobla Stefan Żeromski opowiadania „Rozdziobią nas kruki, wrony” „Echa leśne” „Wierna rzeka” „Doktor Piotr” „Siłaczka zmierzch” „Ludzie bezdomni” Henryk Ibsen „Dzika kaczka”
Dwudziestolecie międzywojenne - międzywojnie 1918 do 1939
Grupy literackie: Skamandryci (J. Tuwim, J. Iwaszkiewicz, A. Słonimski, J. Lechoń, K. Wierzyński), Futuryści (A. Wat, B. Jasieński, S. Młodożeniec, T. Czyżewski), Awangarda krakowska (J. Przyboś, C. Miłosz, J. Zagórski, J. Czechowicz K. Ildefons Gałczyński)
Julian Tuwim „Wiosna” „Do krytyków” „Prośba o piosnkę” „Życie” „Mieszkańcy” „Do losu” Brunon Jasieński „But w butonierce” Julian Przyboś „Gmachy” „Z tatr” „Lipiec” Leopold Staff kontynuacja twórczości „Poeta” „Ars poetica” „Kartoflisko” „Wysokie drzewa Bolesław Leśmian kontynuacja twórczości „Dusiołek” „Dziewczyna” „W malinowym chruśniaku” Konstanty Ildefons Gałczyński „Ulica towarowa” Stefan Żeromski kontynuacja twórczości „Przedwiośnie” Zofia Nałkowska „Granica” Witold Gombrowicz „Ferdydurke” Brunon Schulz „Sklepy cynamonowe” „Sanatorium pod Klepsydrą” Stanisław Ignacy Witkiewicz „Witkacy” „Szewcy”
Literatura współczesna po 1939 r.
Antoni Słonimski „Alarm” Władysław Broniewski „Żołnierz polski” Konstanty Ildefons Gałczyński „Pieśń o żołnierzach z Westerplatte” Krzysztof Kamil Baczyński „Apokalipsa spełniona” „Pokolenie II” „Ten czas” „Z głową na karabinie” „Sur le pont d'Avignon” „Biała magia” Tadeusz Różewicz „Ocalony” „Lament” „Róża” Czesław Miłosz „Campo di Fiori” „Który skrzywdziłeś” Zofia Nałkowska „Medaliony”(Profesor Spaner, Dno, Kobieta cmentarna, Dwojra Zielona, Przy torze kolejowym, Wiza, Człowiek jest mocny, Dorośli i dzieci w Oświęcimiu) Tadeusz Borowski opowiadania „Pożegnanie z Marią” „U nas w Auschwitzu...” „Dzień na Harmenzach” „Proszę państwa do gazu” Gustaw Herling Grudziński „Inny świat” Hanna Krall „Zdążyć przed Panem Bogiem” Miron Białoszewski „Pamiętnik z powstania warszawskiego” Wisława Szymborska „Rehabilitacja” „Głos w sprawie pornografii”
Antyk i Biblia
Mity - „Opowstaniu świata” „O Prometeuszu”(prometeizm, puszka Pandory) „O Dedalu i Ikarze” „Syzyfie” „O Heraklesie”(stajnia Augiasza) „O Tezezuszu”(nić Ariadny) „O Achillesie”(pięta Achillesowa) „O złotym jabłku niezgody”
Biblia(w 3 językach: hebrajski, grecki i aramejski - Stary Testament 46 ksiąg(Księga Rodzaju, Kain i Abel,Dzieje Noego{potop}, Zniszczenie Sodomy i Gomory, Księga Hioba, Księga Psalmów, Pieśń nad Pieśniami), Nowy Testament 27 ksiąg(51-96r. n.e.), (Ewangelie=dobra wiadomość[Mateusza, Marka, Łukasza, Jana] {Przypowieść o siewcy, Miłosierny Samarytanin, Syn marnotrawny, Apokalipsa}) - testament=przymierze
Homer-Iliada Odyseja składają się z 24 ksiąg i są napisane heksametrem
„Antygona” Sofokles (Polinejkes, Eteokles, Kreon, Teb, Antygona i Hajmon
Lirycy greccy - Anakreont z teos, Safona z Mitylei, Ezop Frygijczyk
Literatura rzymska - Cyceron, Wergiliusz, Horacy(Ody, „Pomnik twardszy niż ze spiżu” ),
Średniowiecze 476r.(upadek cesarstwa zach.rzymskiego) - 1492r.(Odkrycie Ameryki) w Polsce od X w.
Pieśń o Rolandzie -XI w. idealny rycerz, władca(Karol Wielki) (zdrajca Galeon, Saragossa, Saraceni, Frankowie)
Dzieje Tristana i Izoldy; „Boska komedia” Dante Alighieri (droga człowieka do Boga, łoczy średniowiecze i renesans
Gall Anonim kronika do 1113r., gall=francuz, pisał na dworze Bolesława Krzywoustego (idealny władca Bolek Krzywousty i Chrobry) kontynuatorem był Wincenty Kadłubek doprowadził ją do 1202r. ; Bulla gnieźnieńska; Księga Henrykowska pierwsze polskie zdanie Bogurodzica 1408r. śpiewana pod Grunwaldem; Kazania świętokszyskie, Kazania gnieźnieńskie, Psałterz florjański
Przecław Słota „O zachowaniu się przy stole”1415 r. ; „Legenda o św. Aleksym” V-VI w. Syria propaguje skrajną ascezję
Satyra na leniwych chłopów 1483r. autor anonimowy najprawdopodobniej szlachcic, ostro atakuje chłopów;
Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią 1463-65r. przykład poezji moralno-dydaktycznej, nawiązuje do średniowiecznej maksymy memento mori-pamiętaj o śmierci.
Roczniki, żywoty świętych Jan Długosz Rocznik, czyli Kronika sławnego Królestwa Polskiego; Jan Ostroróg, Grzegorz z Sanoka
Augustynizm (człowiek prowadzi walkę między anielską duszą a zwierzecym ciałem) Dualizm (pojmowanie świata w przeciwsawieństwach dobro-zło itp.) Tomizm (człowiek ma wolnść wyboru między samodoskonaleniem się a upadkiem)
Odrodzenie-Renesans humanizm Włochy XIV w. Polska XV w. trwał do
Hans Gutenberg wprowadził czcionkę drukarską 1440; Kolumb odkrywa Amerykę 1492;
Prądy umysłowe: Humanizm (stawianie człowieka a nie Boga w w centrum „człowiekiem jestem i nic ludzkie nie jest mi obce”) Reformacja (reformacja kościoła zapoczątkowana przez Marcina Lutra)
Artyści: Leonardo da Vinci, Erazm z Roterdamu, Michelangelo Buonarroti; polscy: Jan z Ludziska, Grzegorz z Sanoka, Jan Ostroróg, Biernat z Lublina, Jan z Koszyczek, Mikołaj Kopernik (o obrotach ciał niebieskich)
Mikołaj Rej „Krótka rozprawa między Panem, Wójtem a Plebanem” „Żywot człowieka poczciwego”(podsumowanie jego całego życia)
Jan Kochanowski humanista; fraszki około 300 „Do gór i lasów”(A ja z tym trzymam, kto co w czas pochwyci) „Na swoje ksiegi” „Na lipę” „Do fraszek” jego fraszki można podzielić na 3 grupy: o zabawach, o miłości, filozoficzne. Pieśni „Czego chcesz od nas, Panie...” „Serce roście...” „Pieśń świętojańska o Sobótce”(sielanka); Treny było ich 19(utwór liryczny wyrażający żal po czyjejś śmierci).
„Odprawa posłów greckich”
Mikołaj Sęp Szarzyński pisał sonety wydane pośmiertnie w tomiku „Rytmy albo wiersze polskie”
Andrzej Frycz Modrzewski „O poprawie Rzeczypospolitej” „De republica emendanda” jest to pięcioksiąg: „O obyczajach” „O prawach” „O wojnie” „O kościele” „O szkole”; Piotr Skarga „Żywoty świętych” „Kazania sejmowe”; Szymon Szymonowic „Żeńcy” sielanki
Prądy umysłowe: Humanizm, Hedonizm, Epikureizm, Stoicyzm, Platonizm
Barok niekształtna perła od końca XVI do połowy XVIII - Kontreformacja
William Szekspir „Romeo i Julia” „Makbet”(zabijają króla i wiele innych osób z Lady Makbet) „Hamlet”(jego brat zabija króla „ojca” a on się mści ale zostaje skazany na śmierć)
Molier „Świętoszek”(piętnuje obłudę i zakłamanie) „Skąpiec”(potępia skąpstwo); Jan Andrzej Morsztyn „Do trupa” Wacław Potocki „Wojna chocimska” „Nierządem polska stoi” „Zbytki polski”; Jan Chryzostom Pasek pamiętniki (opisuje w nich swoje życie) Daniel Naborowski „Marność” „Krótkość żywota” „Do Anny”
Owiecenie (wiek rozumu) początek XVIII (1740 Otworzenie przez Konarskiego Collegium Nobilium) do 1822(wydanie przez Mickiewicza tomiku poezi)
Prądy: Humanizm, Racjonalizm (rozumowe pojmowanie świata) Empiryzm (człowiek poznaje świat poprzez własne doświadczenie) Sensualizm (uczucia, wrażenia i zmysły) Deizm (traktowanie Boga jako idei) Ateizm (odrzuca Boga)
Ignacy Krasicki bajki („Szczur i kot” „Ptaszki w klatce” „Kruk i lis” „Jagnię i wilcy”), satyry („Do króla” „Pijaństwo” „Żona modna”) poemat heroikomiczny „Monachomachia” „Mikołaja doświadczyńskiego przypadki” Julian Ursyn Niemcewicz „Powrót posła” Franciszek Karpiński „Laura i Filon” Adam Naruszewicz „Chudy literat” Franciszek Zabłocki „Fircyk w zalotach” „Sarmatyzk”
publicyści polscy: Hugo Kołłątaj „Do Stanisława Małachowskiego...Anonima listów kilka” Stanisław Staszic „Uwagi nad życiem JanaZamojskiego” „Przestrogi dla polski” Józef Wybicki pieśń legionów polskich we Włoszech
Romantyzm od końca XVIII do połowy XIX
Adam Mickiewicz „Oda do młodości” ballady i romanse („Świtezianka”, „Lilie”) „Dziady” cz. II, IV, III, I, Sonety krymskie („Stepy akermańskie” „Byrza” „Pielgrzym”) „Konrad Wallenrod” „Pan Tadeusz” liryki lozańskie
Juliusz Słowacki „Kordian”; liryki „Grób Agamemnona” „Testament mój” „Hymn Smutno mi Boże!”
Zygmund Krasiński „Nie-Boska komedja” Aleksander Fredro „Śluby panieńskie” czyli „Magnetyzm serc” Cyprian Kamil Norwid
„Fortepian Szopena” „Bema pamięciżałobny rapsod”
Pozytywizm 1864 (Klęska powstaniastyczniowego) do 1890
pozytywny - realny, użyteczny, pewny, ścisły
prądy: Scjentyzm (zaufanie do nauki) Utylitaryzm (głosił ze to co dobre jest pożyteczne)
Adam Asnyk „Limba” „Do młodych” Maria Konopnicka „Wolny Najmita” „Nasza szkapa” Henryk Sienkiewicz „Szkice węglem” „Janko muzykant” „Sachem” „Ogniem i mieczem” „Potop” „Pan Wołodyjowski”„Quo Vadis” Bolesław Prus „Kamizelka” „Lalka” Eliza Orzeszkowa „Nad Niemnem” „ABC”
Młoda Polska - Modernizm - Neoromantyzm od 1891 r. do 1918 r. (odzyskanie niepodległości)
Prądy: Dekadentyzm (Głosił żę ludzkość stoi u progu zagłady, katastrofy - K. Przerwa Tetmajer, Stanisław Korab Brzozowski) Symbolizm (oddawał treści metafizyczne, ukryte przed okiem odbiorcy, dostrzeganie ukrytych znaczeń - Zenon przesmycki, Stanisław wyspiański, Jan Kasprowicz) Impresjonizm (do literatury przenikną z malarstwa, miał na celu utrwalenie w obrazie ulotnego wrażenia) Naturalizm (człowiek zdominowany przez instynkt nie różni się w swym zachowaniu od zwierząt, nawiązywał to teorii ewolucji Darwina - Emil Zol) Ekspresjonizm (ukazywał świat wewnętrzny człowieka)
Poglądy filozoficzne: Artur Schopenhauer, Friedrich Nietzsche, Karol Marks i Friedrich Engels.
Stanisław Przybyszewski „Confiteor”; Kazimierz Przerwa Tetmajer wiersze („Koniec wieku XIX” „Nie wierzę w nic” „Hymn do nirwany” „Melodia mgieł nocnych” „Z Tatr”(Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej) „Limba” „Anioł pański” „Evviva l'arte!”(niech żyje sztuka!) Jan Kasprowicz „W chałupie”, cykl sonetów „Z chałupy”, „Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach”, hymny „ Dies Irea”(Dzień gniewu) Leopold Staff tomiki wierszy i sonetów „Sny o potendze” „Dzień duszy” sonet „Kowal” „Deszcz jesienny” „Sonet Szalony” „przedśpiew” Bolesław Leśmian „Las” Stanisław Wyspiański „Wesele” Gabriela Zapolska „Moralność pani Dulskiej” Władysław Stanisław Reymont „Chłopi” za co otrzymał literacką Nagrodę Nobla Stefan Żeromski opowiadania „Rozdziobią nas kruki, wrony” „Echa leśne” „Wierna rzeka” „Doktor Piotr” „Siłaczka zmierzch” „Ludzie bezdomni” Henryk Ibsen „Dzika kaczka”
Dwudziestolecie międzywojenne - międzywojnie 1918 do 1939
Grupy literackie: Skamandryci (J. Tuwim, J. Iwaszkiewicz, A. Słonimski, J. Lechoń, K. Wierzyński), Futuryści (A. Wat, B. Jasieński, S. Młodożeniec, T. Czyżewski), Awangarda krakowska (J. Przyboś, C. Miłosz, J. Zagórski, J. Czechowicz K. Ildefons Gałczyński)
Julian Tuwim „Wiosna” „Do krytyków” „Prośba o piosnkę” „Życie” „Mieszkańcy” „Do losu” Brunon Jasieński „But w butonierce” Julian Przyboś „Gmachy” „Z tatr” „Lipiec” Leopold Staff kontynuacja twórczości „Poeta” „Ars poetica” „Kartoflisko” „Wysokie drzewa Bolesław Leśmian kontynuacja twórczości „Dusiołek” „Dziewczyna” „W malinowym chruśniaku” Konstanty Ildefons Gałczyński „Ulica towarowa” Stefan Żeromski kontynuacja twórczości „Przedwiośnie” Zofia Nałkowska „Granica” Witold Gombrowicz „Ferdydurke” Brunon Schulz „Sklepy cynamonowe” „Sanatorium pod Klepsydrą” Stanisław Ignacy Witkiewicz „Witkacy” „Szewcy”
Literatura współczesna po 1939 r.
Antoni Słonimski „Alarm” Władysław Broniewski „Żołnierz polski” Konstanty Ildefons Gałczyński „Pieśń o żołnierzach z Westerplatte” Krzysztof Kamil Baczyński „Apokalipsa spełniona” „Pokolenie II” „Ten czas” „Z głową na karabinie” „Sur le pont d'Avignon” „Biała magia” Tadeusz Różewicz „Ocalony” „Lament” „Róża” Czesław Miłosz „Campo di Fiori” „Który skrzywdziłeś” Zofia Nałkowska „Medaliony”(Profesor Spaner, Dno, Kobieta cmentarna, Dwojra Zielona, Przy torze kolejowym, Wiza, Człowiek jest mocny, Dorośli i dzieci w Oświęcimiu) Tadeusz Borowski opowiadania „Pożegnanie z Marią” „U nas w Auschwitzu...” „Dzień na Harmenzach” „Proszę państwa do gazu” Gustaw Herling Grudziński „Inny świat” Hanna Krall „Zdążyć przed Panem Bogiem” Miron Białoszewski „Pamiętnik z powstania warszawskiego” Wisława Szymborska „Rehabilitacja” „Głos w sprawie pornografii”