Dietetyka - wyklady, Dietetyka


Dietetyka

Wykład 1

Dietetyka to nauka o pokarmach i ustalaniu sposobu żywienia w zdrowiu i w chorobie.

Dieta to pokarm lub mieszanka pokarmów zjadana przez zwierzę każdego dnia.

Dietetyka jest punktem wyjścia dla lekarza weterynarii dla określenia indywidualnych potrzeb pokarmowych zwierząt, zarówno w zdrowiu jak i podczas choroby. Ma odpowiedzieć na pytanie jakie są potrzeby danego zwierzęcia i jak powinna być ułożona jego dawka pokarmowa.

Najczęstrzą przyczyną chorób są błędy żywieniowe. U koni zespół bóli morzyskowych, u krów kwasica żwacza, u zwierząt towarzyszących wymioty, biegunki, choroby trzustki i wątroby.

Psy juniory, średnie lub starsze powinny być żywione zupełnie inaczej.

Należy dbać o utrzymanie optymalnej masy ciała.

Dieta adresowana do zwierząt zdrowych.

  1. odsadzenie - odstawienie od matek 6-8tyg

  2. adaptacja u właściciela

  3. transport, przejazd, wyjazd na wakacje

  4. wystawy, pokazy zwierząt.

U małych zwierząt zdrowych okres żywienia dzielimy na trzy okresy:

1) junior - od 6-8 tyg do ukończenia wzrostu somatycznego 1-2lata. Błędy w żywieniu juniorów odbijają się na przyszłym życiu. Zwierzę składa się z tego co je

2) adult od 1-2 lat do 7 lat

3) senior od 7 lat.

Karmy dla psów junior, adult i senior różnią się bilansem składników przekładających się na energię oraz różnych dodatków.

Dietetyka w warunkach choroby.

  1. żywienie przymusowe (dojelitowe)

  2. żywienie sztuczne (pozajelitowe) - dożylne, dootrzewnowe, doszpikowe

Wykład 2

Zasady żywienia w sytuacjach szczególnych w życiu zdrowych zwierząt.

Odchowanie szczeniąt po utracie matki

Żywienie osesków przy braku mleka matki.

Sytuacje takie mają miejsce gdy występują:

Żywienie osesków można prowadzieć następująco:

  1. Wyszukać karmiącą samicę tego samego gatunku tzw. mamkę. Najlepiej w tym samym okresie po porodzie, w okresie wytwarzania siary. Mamki niekiedy bywają złośliwe w stosunku do obcych noworodków ale można je uspokoić np. farmakologicznie.

  2. Skorzystać z przygotowanej wcześniej siary z tzw. banku siary. W hodowlach pobiera się ją wcześniej od innych samic. Przechowuje się w niewielkich porcjach 5-20ml w stanie zamrożonym. Jeżeli oseski nie dostaną siary to należy podać im w pierwszym dniu po urodzeniu odpowiednie gammaglobuliny np. Caniglobin

  3. Żywienie pokarmem zastępczym. Skład pokarmu powinien być zbliżony do składu chemicznego mleka samic danego gatunku (bilans dawki). Ilość pokarmu, częstość i sposób karmienia powinny być zgodne z fizjologią danego gatunku (higiena żywienia)

Można kożystać z gotowych preparatów mlekozastępczych przygotowanych dla szczeniąt lub kociąt (typu instant). Można przygotować samodzielnie mieszanki mleczne ale należy pamiętać że mleko suk i kotek zawiera ponad dwukrotnie więcej tłuszczu oraz mniej witamin i związków mineralnych niż mleko krowie.

Receptura 1

Pełne mleko krowie zmieszać ze świeżą słodką śmietanką (2:1). Dodać glukozę lub laktozę w ilości 20g/l. Dodać zestaw witaminowy 1 tabl/l.

Receptura 2

Mleko w proszku dla dzieci (Bebiko, Humana) rozpuszczone w dwukrotnie mniejszej ilości wody niż dla dzieci.

Higiena żywienia:

Szczenięta należy karmić 12 (1tyg) - 8 (2tyg) - 6 (3tyg) razy dziennie za pomocą zakraplacza lub z butelki ze smoczkiem a później łyżeczką.

1-4tyg: początkowe dawki 5-20ml w pierwszym tygodniu do 5-100ml w czwartym tygodniu (zależnie od rasy i masy ciała).

Od 4 tyg: przechodzi się na karmienie kaszkami (płatki owsaiane, kukurydziane, jęczmienne, kasza manna, ryż, przygotowywane na mleku)

Od 5 tyg: wprowadzać gotowane rozdrobnione mięso

Od 6 tyg: normalnie oseski są odłanczane od matek

Najczęstrze przyczyny niepowodzeń w odchowie osesków:

Temp optymalna 25-30*C, wilgotność do 80%, podłoże miękkie, brak przeciągów, spokój w trakcie karmienia, po jedzeniu komfort termiczny i psychiczny.

Moment odsadzenia

Należy zasięgnąć informacji o sposobie dotychczasowego żywienia i tego sposobu żywienia nie zmieniać przez 14 dni.

1 dzień: ½ dawki zapotrzebowania

2 - 3 dzień: ¾ dawki zapotrzebowania dobowego

od 4 dnia: 100% energii przy użyciu tych samych składników

od 7 dnia: można wprowadzać nowe składniki do diety tak aby między 7 a 14 dniem przestawić zwierzę na nasz sposób żywienia

Transport, przejazdy, wystawy

Dwa dni przed wyjazdem: o ⅓ dawki mniej niż karmimy

Dzień przed wyjazdem: normalnie

Dzień wyjazdu: ½ dawki + nieograniczona ilość wody (przystanek co 2h)

Dzień po przyjeździe: ¾ dawki

Drugiego dnia po przyjeździe: 100% dawki

Zasady postępowania dietetycznego obowiązują i w zdrowiu i w chorobie.

  1. ustalić zapotrzebowanie energetyczne zwierzęcia (na podstawie płci, rasy, wieku, stanu fizjologicznego, stopnia aktywności)

Jest punktem wyjścia. Pokarm ma za zadanie dostarczanie energii. Energia dostarczana z zewnątrz musi równać się energii wykorzystanej. Muszą być zapewnione wszystkie potrzeby energetyczne i utrzymanie optymalnej masy ciała. Energia jest potrzebna do: ruchu, fizjologii, wytwarzania ciepła, budowy, wzrostu, rozwoju i odporności.

Energa z zewnątrz trafia w postaci składników pokarmowych (białka, tłuszcze, węglowodany) Jeżeli dowóz energii jest większy niż zapotrzebowanie to jej nadmiar będzie się odkładał w postaci substancji zapasowych - otyłość.

Jeżeli zapotrzebowanie jest większe niż dowóz energii to dochodzi do zaniku glikogenu mięśniowego, wątrobowego, do zaniku mięśni, upośledzenia fizjologii i odporności, do choroby.

Musi być zapewniony znak równości między energią dostarczaną a zużywaną.

Psy Koty

Waga (kg)

Wiek średni kcal/dzień

Ciąża kcal/dzień

5

412

618

10

760

1140

15

1080

1626

20

1400

2095

25

1700

2550

30

2000

2990

35

2280

3430

40

2570

3850

50

3130

4700

Waga (kg)

Wiek średni kcal/dzień

Ciąża kcal/dzień

2,5

200

340

3,0

240

410

3,5

280

480

4,0

320

544

4,5

360

610

5,0

400

680

  1. ustalić procentowy skład poszczególnych składników pokarmowych, związków mineralnych i witamin

Bilans poszczególnych składników pokarmowych zależy od gatunku zwierząt.

Psy - przewód pokarmowy podczas ewolucji przystosował się do trawienia pokarmów roślinnych i są to zwierzęta wszystkożerne. Psy są w stanie produkować enzymy trawiące węglowodany.

Koty - są mięsożerne. Nie są w stanie trawić laktozy (mleka) oraz innych węglowodanów.

Psy

Koty

Dorosłe

Młode

Dorosłe

Młode

Białko

20%

25%

25%

35%

Węglowodany

Do 65%

Do 33%

Tłuszcze

5-10%

10-20%

20-30%

Składniki mineralne

2-3%

Witaminy

0,2-0,3%

Zapotrzebowanie bytowe na podstawowe składniki pokarmowe w g/kg m.c

Psy dorosłe

Psy młode

Koty dorosłe

Koty młode

Białko

4,5

9

6,5

10

Węglowodany

7

12

3,5

3,5

Tłuszcze

1,3

2,6

2,3

2,3

Woda

35

80

32

75

Te proporcje trzeba zachowywać w warunkach zdrowia a bilans ten ulegnie zmianie w każej chorobie.

  1. wybrać system żywienia:

  1. karmy gotowe - kupiona sucha karma jest tylko surowcem do przygotowywania pokarmu dla zwierzęcia. Metodę żywienia należy dostosować do warunków w jakich pies żyje. Karmy gotowe w postaci karm bytowych(zbilansowane, adresowane dla zwierząt zdrowych) oraz diet leczniczych (dla zwierząt chorych). Białko najwyższej jakości, węglowodany - ziarna zbóż, tapioka, tłuszcze - z odpowiednim stosunkiem kwasów nasyconych do nienasyconych oraz omega-3 do omega-6.

  2. karmy przygotowywane samodzielnie

  3. diety kombinowane

  1. ustalić sposób realizacji żywienia

  1. Jakość pokarmu (strawność, konsystencja, smak, zapach)

Smaki koduje się w pierwzszych miesiącach życia dlatego też w tych miesiącach należy podawać różnorodny pokarm.

Konsystencja: posiłek pachnący, miękki, ciepły. Zalewać karmę gotową ciepłą wodą.

  1. liczba posiłków( psy od 1 do 5, koty 15-20 w ciągu dnia)

  2. pory karmienia - zawsze te same pory karmienia

Higiena żywienia

Dla zwierząt gospodarskich zasada pustego-pełniego koryta: dozuje się dawkę w zależności od tego ile zwierzę je, ma zjeść wszystko.

Zasady żywienia zwięrząt chorych

  1. Głodówka lub półgłodówka

  2. Żywienie sztuczne

  3. Żywienie dietetyczne z reguły produktami:

  1. Podaż pokarmu:

  1. Uzależnienie żywienia od:

Żywienie sztuczne - gdy zwierze przez dłuższy czas nie chce jeść lub nie może pobierać pokarmu (choroby gardła np. porażenie, niedrożności p.pok, zabiegi na jelitach itp)

Drogi podawania:

  1. doustna - pipetą, łyżeczką, strzykawką, butelką

Podajemy normalną karmę ale bardziej skondensowaną i smakowitą. Zawsze do kieszonki policzkowej aby pies mógł połknąć i nie zachłysnąć się. U świń podajemy na język pokarm lepki np. zmieszany z miodem lub powidłami. U krowy butelką do kieszonki policzkowej, nie można chwytać za język bo zwierze nie może połykać. U konia łatwo dochodzi do zachłyśnięcia.

  1. sondą do żołądka lub przedżołądków

Podajemy karmę skondensowaną, rozdrobnioną i znacznie uwodnioną

  1. doprostniczo w formie lewatywy odżywczej

Z prostnicy składniki wchłaniane są bardzo szybko ale metoda ta jest trudna i kłopotliwa. Trzeba prostnicę najpierw wypłukać, płyn musi być w małej ilości i w temp. zbliżonej do temp. ciała. Podajemy wywary, kleiki złożone z prostych i lekkostrawnych składników: elektrolity, cukry proste, krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe.

  1. dootrzewnowo w postaci iniekcji lub wlewu

Bardzo szybko się resorbuje, można podać więcej niż podskórnie czy domięśniowo. Trzeba uważać aby nie nakłuć jelita. Roztwory elektrolitów i cukrów prostych.

  1. dożylnie w postaci wlewu kroplowego

Stężenie może być duże. Podajemy roztwory elektrolitów i cukrów prostych a także aminokwasy, peptydy, witaminy. Dawki dobowe podaży i.v.

Psy i koty 10-30ml/kg

Cielęta, małe przeżuwacze 10-20ml/kg

Duże zwierzęta 5-10 ml/kg

Dzielone na 2-5 dawek

  1. podskórnie w postaci iniekcji

Najprostrze wykonanie ale są ograniczenia co do objętości i co do stężenia. Roztwory elektrolitów i cukrów prostych.

Żywienie w chorobach przewodu pokarmowego

  1. podstawowe zaburzenia

  1. zaburzenia motoryki i sekrecji

  2. upośledzenie trawienia i absorpcji

  3. wzmożone produkcja gazów i substancji toksycznych

  4. rozwój zapalenia błony śluzowej

  1. wymagane właściwości pasz i pokarmów

  1. łatwo strawne, łatwo przyswajalne

  2. bogate w składniki pokarmowe

  3. regulujące motorykę i sekrecję

  4. ograniczające produkcję gazów i toksyn

  5. osłaniające błonę śluzową lub działające ściągająco.

Dieta w chorobach przewodu pokarmowego

  1. ograniczona ilość łatwostrawnego białka, wskazane dodatki aminokwasów

  2. przetworzone węglowodany złożone (skrobia, strawne włókno), zwiększona zawartość fruktooligosacharydów

  3. zmniejszona ilość tłuszczu z dużym udziałem nienasyconych kwasów tłuszczowych

  4. dodatki witamin B, C i soli mineralnych

  5. dodatki substancji lub ziół stymulujących apetyt

Postać i sposób podawania pokarmów w chorobach przewodu pokarmowego:

Dieta w chorobach jamy ustnej, przełyku i gardła:

Mięsożerne: zupy mleczne, kasza manna, kleik ryżowy, płatki zbożowe, słabe buliony mięsne, surowe jaja, posiekane lub mielone mięso, sok z marchwi. Do płukania: napar z rumianku, NaCl, woda z octem.

Roślinożerne: pulpa z naparu siemienia i otrąb przennych przetworzone (gotowane, parowane), okopowe, świerze wysłodki, zielonki z młodych traw, miękkie i zwilżone siano.

Świnie: krupnik jęczmienny lub owsiany, odwar siemienia lnianego z otrębami, mleko, gotowane i rozdrobnione ziemniaki

Dieta przy zapaleniu żołądka i jelit u mięsożernych

    1. głodówka 1-2 dni

    2. dieta półgłodowa (kleik ryżowy, płatki zbożowe, buliony mięsne, żółtko jaj)

    3. napary herbaty i ziół działające ściągająco i odkażająco

    4. gotowe diaty przemysłowe

Przedżołądki

Oseski funkcjonują na żołądku trawiennym a osobniki dorosłe na przedłołądkach 10 razy większych niż trawieniec.

Mikroorganizmy - ok 5kg w przedżołądkach, jako źródło białka zwierzęcego, przetwarzają celulozę. Zasiedlanie przedżołądków przez mikroorganizmy podczas ssania mleka przez cielę.

pH=6,2-6,8, ciśnienie osmotyczne 200-250mmol/l

Spadek pH i wzrost ciśnienia zabija wymoczki

Dieta w chorobach przedżołądków

    1. głodówka przez 1-2 dni z wolnym dostępem do wody

    2. dieta półgłodowa przez 1-4 dni: dobre siano podawane często w małych ilościach, pójło z siemienia lnianego i otrąb, małe ilości okopowych (marchew, buraki)

    3. w okresie rekonwalescencji pasze jak wyżej w zwiększonej ilości z dodatkami stymulującymi apetyt (sole, zioła goryczkowe)

Dieta w przewlekłej niewydolności wątroby:

  1. podwyższona smakowitość pokarmów

  2. zwykle zmniejszona zawartość łatwostrawnego i dobrej jakości białka

  3. zwiększony udział węglowodanów złożonych (skrobia, strawne włókno)

  4. ograniczona ilość tłuszczów ze zwiększonym udziałem NKT

  5. podwyższona zawartość witamin (A, B12, C, K)

  6. ograniczone do minimum obciążenia chemiczne (zmniejszona podaż Cu)

Dieta w zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki u mięsożernych:

  1. głodówka 1-3 dni i żywienie pozajelitowe (glukoza, elektrolity)

  2. dieta niskotłuszczowa (5%) z przewagą NKT

  3. zwiększona podaż łatwostrawnego białka

  4. normalna podaż węglowodanów z ograniczeniemc cukrów prostych

  5. dieta małoresztkowa

Dieta w przewlekłej niewydolności nerek

  1. dobra jakość i ograniczona podaż białka (do granicy minimalnego zapotrzebowania). Podaż białka w zależności od stopnia zaawansowania niewydolności.

Postać choroby

Mocznik mg/dl

Kreatynina mg/dl

Białko w diacie

Lekka

70-140

2,5-3,5

12-18%

Ciężka

>140

>3,5

8-12%

  1. zwiększona podaż węglowodanów złożonych (skrobia, strawne włókno)

  2. odpowiednia jakość tłuszczów (zwiększony udział NKT z 1:20 do 1:5)

  3. ograniczona podaż fosforu i NaCl

  4. zwiększona podaż witamin B, C, D

  5. wprowadzenie pokarmów stymulujących apetyt

  6. stały dostęp do wody i preferencja pokarmów znacznie uwodnionych.

Zalecane pokarmy w przewlekłej niewydolności nerek:

Dieta w kamicach moczowych:

  1. ograniczona podaż białka ze zwiększeniem udziału mleka i jaj

  2. właściwy stosunek i ogranicznie podaży P, Mg i Ca

  3. zwiększona podaż węglowodanów ze znacznym udziałem strawnego włókna (fruktooligosacharydy, wysłodki buraczane)

  4. chlorek amonu NH4Cl 0,5g/10kg/dzień. Dla zakwaszenia moczu 2-3gNaCl/10kgmc/dzień - dodatek stymulujący diurezę

  5. stały dostęp do wody

Kontrolować pH moczu, powinno być ok 5. U jagniąt i cieląt łatwo wywołać kamicę przez zwiększoną podaż otrąb i zmniejszoną podaż wody. Powstają kamienie wapniowo-magnezowe. Podaje się 1% NH4Cl i 4% NaCl w paszy treściwej.

Kamice w odczynie kwaśnym - mocz należy alkalizować np sodą (dwuwęglanem sodu) 0,5-1g/10kg m.c/dzień

Ketoza zwierząt trawożernych:

Głównie u mlecznych krów, u zwierząt wysokoprodukcyjnych w początkowym okresie laktacji. W okresie poporodowym mamy deficyt węglowodanów, deficyt glukozy. Następuje mobilizacja tłuszczu i zatrzymanie przemiany kwasów tłuszczowych na etapie związków ketonowych. Dieta:

  1. zwiększyć podaż węglowodanów złożonych gł. skrobii (śruty zbożowe) i strawnego włókna (siano)

  2. ograniczyć podaż białka (młode zielonki, śruty poekstrakcyjne)

  3. wyłączyć pasze ketogenne (złej jakości kiszonki, buraki cukrowe)

  4. wyłączyć pasze mlekogenne o niskiej wartości odżywczej (zrzynki buraków, wywar ziemniaczany)

Cukrzyca mięsożernych

Przy braku insuliny zwiększona glukogeneza, wykorzystanie glukozy jest ograniczone. Normalnie 70-100mg/100ml glukozy. Wzrasta ciśnienie osmotyczne, poliuria, polidipsja.Dieta:

  1. bogatobiałkowa (chude mięso, twarogi)

  2. niskowęglowodanowa z dużym ograniczeniem mono i dwucukrów (glukoza, sacharoza)

  3. umiarkowanie niskotłuszczowa z przewagą tłuszczów wielonienasyconych

  4. umiarkowanie bogatoresztkowa ze znacznym udziałem strawnego włókna (warzywa, wysłodki buraczane)

  5. zasobna lub z dodatkiem witamin A, E, B

Mięśniochwat porażenny koni.

Gromadzi się glikogen (intensywne karmienie, zwierzę stoi), nagle zwierze zaczyna pracować i rozpada się glikogen. Dieta:

  1. zmniejszyć podaż węglowodanów, uzależnić od wysiłku fizycznego

  2. zwiększyć podaż białka (otręby, młode zielonki)

  3. wprowadzić dodatki witaminowe( B1, B6, B12, E) i mineralne (Se)

  4. odpowiednio dozować ruch (codzienny i umiarkowany w okresie rekonwalescencji i profilaktycznie)

Dieta w chorobach układu krążenia

W zależności od wyjściowej wagi ciała początkowo dążymy do zoptymalizowania wagi ciała.

Zdrowie

Choroby krążenia

Białko

20-25%

25-28% wysokiej jakości, gotowane, rozdrobnione, jaja, sery, chude mięso

Tłuszcze

5-10%

Tak jak jest lub więcej - bogate w kwasy omega3 i omega6 (przeciwdziałają tworzeniu cytokin, są bezpieczniejsze), tłuszcz rybi

Węglowodany

Do 65%

Ok 60% aby było w normie: łatwostrawne, ryż, kasza, zboża

Dodatki mineralne

Na 0,4-044

K odpowiada za rytm pracy serca

Mg - siła skurczu

II stopień niewyd 0,2-0,22

III stopień niewyd 0,1-0,12

Monitorowanie stężeniam osłuchiwanie w kier. arytmi.

Monitorujemy

Dodatki witaminowe

A, E, B, C

Monitorować w zal od stosowanych leków Wszystkie witaminy 2xwięcej niż w war. zdrowia


Wyszukiwarka