PRZEPISY PRAWNE A INWESTYCJE Z ZAKRESU OCHRONY ŚRODOWISKA
I .ZAGADNIENIA OGÓLNE
Inwestycje z zakresu ochrony środowiska niczym nie różnią się od inwestycji w ogólnym tego słowa znaczeniu, z tym wyjątkiem, że ich celem nie jest działalność produkcyjna lecz działania mające na celu polepszenie stanu środowiska polegające na budowie urządzeń zabezpieczających bądź minimalizujących negatywny wpływ na środowisko procesu inwestycyjnego. W grupie inwestycji z zakresu ochrony środowiska znajdują się również wszelkiego rodzaju inwestycje związane z życiowymi potrzebami wspólnot terytorialnych. Do tej kategorii zaliczane są inwestycje komunalne. Regulacje prawne dotyczące tej dziedziny funkcjonowania państwa zawarte są w licznych aktach prawnych normujących zagadnienia związane z ochroną środowiska, a także postępowanie administracyjne, przepisy prawa budowlanego i zagospodarowania przestrzennego oraz prawa cywilnego.
Inwestycje z zakresu ochrony środowiska i ich działalność, podlegają więc identycznym reżimom prawa ochrony środowiska jak inwestycje mające na celu działalność gospodarczą w ekonomicznym znaczeniu tego pojęcia. Proces rozpoczęcia inwestycji wiąże się więc z koniecznością uzyskania niezbędnych decyzji, zezwoleń lub koncesji wynikających z przepisów prawa ochrony środowiska.
Podmiot prowadzący inwestycję jest adresatem przepisów ustaw: z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska, z dnia 24 października 1974 r. - Prawo wodne, z 27 czerwca 1997 r. o odpadach, z 28 października 1991 r. o lasach, z 16 października 1991 r. o ochronie przyrody, z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych, z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze, z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu porządku i czystości w gminach oraz inne regulujące tę problematykę w sposób pośredni. Jest on rozumiany jako (art. 3 pkt 8 ustawy):
„ 8) jednostkach organizacyjnych - rozumie się przez to przedsiębiorców w rozumieniu przepisów - Prawo działalności gospodarczej oraz jednostki organizacyjne nieprowadzące działalności gospodarczej, a także osoby prowadzące działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego oraz osoby wykonujące zawód medyczny w ramach indywidualnej praktyki lub indywidualnej specjalistycznej praktyki,”
Bezpośrednio do przedsiębiorców organy administracji kierują decyzje administracyjne związane z korzystaniem ze środowiska.
Przedsiębiorca wprowadzający zanieczyszczenia do powietrza zobowiązany jest, co do zasady, do posiadania decyzji o dopuszczalnej emisji. Ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska przewiduje pewne wyjątki od tej zasady. Należy przy tym pamiętać, że spalarnie śmieci powodują określone emisje gazów.
Przedsiębiorca korzystający z wód, z wyjątkiem przypadku pobrania jej z komunalnego wodociągu i odprowadzenia ścieków do komunalnych urządzeń kanalizacyjnych, zobowiązany jest przepisami Prawa wodnego do uzyskania pozwolenia wodnoprawnego na szczególne korzystanie z wód. Przepisy Prawa wodnego wyodrębniają trzy rodzaje korzystania z wody zależnie od jego zakresu i przeznaczenia:
korzystanie powszechne, czyli dopuszczone dla każdego korzystanie z wód powierzchniowych stanowiących własność Skarbu Państwa, z wyjątkiem wód w rowach oraz w stawach i innych zbiornikach wodnych przeznaczonych do hodowli i chowu ryb; powszechne korzystanie z wód dotyczy również morza terytorialnego. Powszechne korzystanie z wód służy do zaspokojenia potrzeb osobistych i gospodarstwa domowego lub rolnego bez stosowania urządzeń specjalnych oraz do wypoczynku i uprawiania turystyki, sportów wodnych i wędkarstwa;
zwykłe korzystanie z wody, przysługuje właścicielowi gruntu, który może dla zaspokojenia potrzeb własnych i gospodarstwa domowego oraz indywidualnego gospodarstwa rolnego korzystać bez pozwolenia wodnoprawnego z wody stanowiącej jego własność oraz wody podziemnej znajdującej się w jego gruncie;
szczególne korzystanie z wody, które ustawa Prawo wodne określa jako korzystanie wykraczające poza korzystanie powszechne i zwykłe; szczególne korzystanie z wody wymaga pozwolenia wodnoprawnego, udzielonego w formie decyzji administracyjnej przez wojewodę lub starostę.
Oprócz szczególnego korzystania z wód, pozwolenia wodnoprawnego wymaga także budowa urządzeń wodnych.
W przypadku gdy prowadzenie działalności gospodarczej jest związane z powodowaniem powstawania hałasu przenikającego do środowiska, ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska przewiduje możliwość nałożenia na podmioty obowiązku zaniechania czynności powodujących hałas lub wibracje, bądź obowiązek zastosowania odpowiednich środków technicznych zapobiegających powstawaniu albo przenikaniu do środowiska hałasu lub wibracji, a także mających na celu zmniejszenie ich natężenia. W razie stwierdzenia przekroczenia dopuszczalnego natężenia hałasu określonego w przepisach, wojewoda lub starosta ustala, dla przedsiębiorcy powodującego to przekroczenie, w drodze decyzji administracyjnej maksymalny dopuszczalny poziom hałasu emitowanego do środowiska lub wibracji przenikających do środowiska.
W trakcie realizacji inwestycji lub eksploatacji obiektów może powstać konieczność usunięcia drzew lub krzewów bądź zmiana przeznaczenia gruntów rolnych lub leśnych na inne cele niż rolne lub leśne. W takim przypadku przedsiębiorca musi uzyskać niezbędne zezwolenie.
Powyższe działanie i inne nie wymienione są związane z obowiązkiem uiszczenia opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska, szczególne korzystanie z wód i urządzeń wodnych, kary pieniężne za naruszenie warunków korzystania ze środowiska oraz instrumenty podatkowe i ekonomiczne.
Przepisy prawa regulujące problematykę ochrony środowiska, w szczególności gospodarcze korzystanie z jego wartości w procesie inwestycyjnym uległy w ostatnim okresie nowelizacji w związku z koniecznością dostosowania ich do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. oraz do prawa Unii Europejskiej. Proces ten nie został jeszcze zakończony. Tak więc w najbliższym okresie spodziewane jest wejście w życie ustawy Prawo ochrony środowiska (jest w ostatniej fazie prac legislacyjnych), ustawy o odpadach oraz ustaw stymulujących politykę ekonomiczną w zakresie odpadów, Prawa wodnego i innych. Jedną z wymienionych regulacji prawnych jest ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o dostępie do informacji o środowisku i jego ochronie oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.
II. DOSTĘP DO INFORMACJI I OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO
Ustawa o dostępie do informacji o środowisku i jego ochronie oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, zwana dalej „ustawą” określa zasady udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie, udziału społeczeństwa w postępowaniu w sprawie ochrony środowiska oraz postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko. W art. 2 zawarto szereg definicji pojęć, które występują w ustawie. Należy tu zwrócić uwagę na fakt, że definicje pojęć zawarte w art. 2 nie muszą być tożsame z rozumieniem danego pojęcia w innym akcie prawnym, ponieważ odnoszą się wyłącznie do tej ustawy. Tak więc zdefiniowano:
zanieczyszczenie jako wprowadzane, w rezultacie działalności człowieka, do powietrza, wody lub ziemi, bezpośrednio lub pośrednio substancje lub energie (takie jak ciepło, hałas, wibracje lub pola elektromagnetyczne), które są szkodliwe dla zdrowia człowieka lub jakości środowiska, powodują szkodę w dobrach materialnych oraz dobrach kultury, pogarszają walory estetyczne środowiska lub kolidują z innymi dozwolonymi sposobami korzystania ze środowiska;
oddziaływanie na środowisko jako oddziaływanie na środowisko oraz oddziaływanie na zdrowie ludzi;
przedsięwzięcie jako inwestycje budowlane lub inne ingerencje w środowisko, polegające na przekształceniu lub zmianie sposobu użytkowania terenu, w tym również na wydobywaniu zasobów naturalnych, wymagające decyzji, o której mowa w art. 25 ust. 3.
Rozdział 2 ustawy określa zasady dostępu do informacji oraz sposób ich udostępniania przez organy administracji publicznej. W art. 7 określono obowiązek udostępnienia informacji bez zbędnej zwłoki, co oznacza, że informacje, o których dane zamieszczane są w publicznie dostępnych wykazach, udostępnia się w dniu złożenia wniosku o udostępnienie informacji (ust. 3), natomiast inne informacje nie później niż w ciągu miesiąca od dnia otrzymania wniosku (ust. 1), a termin ten może ulec przedłużeniu do 2 miesięcy ze względu na stopień skomplikowania sprawy; w tym przypadku przepisy art. 36 Kodeksu postępowania administracyjnego stosuje się odpowiednio (ust. 2).
Udostępnieniu, na podstawie art. 5 ust. 3 podlegają informacje w postaci dokumentów, danych gromadzonych w szczególności w formie pisemnej, wizualnej, fonicznej i baz danych na innych nośnikach, dotyczące:
stanu elementów przyrodniczych środowiska i ich wzajemnego oddziaływania,
zanieczyszczeń wprowadzanych do środowiska oraz działań i środków wpływających lub mogących wpływać negatywnie na środowisko,
wpływu stanu środowiska na zdrowie i warunki życia ludzi oraz na dobra kultury,
działań oraz środków, w szczególności administracyjnych i ekonomicznych, mających na celu ochronę środowiska,
planów, programów oraz analiz finansowych związanych z podejmowaniem rozstrzygnięć istotnych dla ochrony środowiska,
raportów bezpieczeństwa i planów operacyjno-ratowniczych, o których mowa w przepisach o ochronie i kształtowaniu środowiska.
Zgodnie z art. 5 ust. 2 udostępnieniu podlegają wnioski o wydanie decyzji w sprawach:
ustalenia rodzajów i ilości substancji zanieczyszczających dopuszczonych do wprowadzania do powietrza;
dopuszczalnego poziomu hałasu przenikającego do środowiska;
zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów;
zezwolenia na zamierzone uwolnienie genetycznie zmodyfikowanych organizmów do środowiska w celach eksperymentalnych lub wprowadzenie do obrotu produktu zawierającego organizmy genetycznie zmodyfikowane lub składającego się z takich organizmów albo ich części;
zezwolenia na wytwarzanie odpadów;
zezwolenia na usuwanie, wykorzystywanie lub unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych;
zezwolenia na prowadzenie działalności polegającej na usuwaniu, wykorzystywaniu lub unieszkodliwianiu odpadów komunalnych;
pozwolenia wodnoprawne na pobór wód;
pozwolenia wodnoprawne na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi;
wykazy ilości pobranej wody oraz ilości, rodzaju i przeciętnego składu ścieków wprowadzonych do wód lub do ziemi;
decyzje o wymiarze, odroczeniu terminu płatności i rozłożeniu na raty kar pieniężnych za wprowadzenie do wód lub do ziemi ścieków nieodpowiadających wymaganym warunkom;
decyzje o karach pieniężnych za pobór wody w ilości większej niż ustalona w pozwoleniu wodnoprawnym oraz za piętrzenie wody wyższe od dozwolonego
których mowa w art. 25 ust. 3, a mianowicie wnioski o wydanie decyzji lub pozwoleń:
1) decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu - wydawana na podstawie przepisów o zagospodarowaniu przestrzennym,
2) decyzje o pozwoleniu na budowę lub rozbiórkę obiektu budowlanego oraz decyzje o pozwoleniu na zmianę sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części - wydawana na podstawie przepisów Prawa budowlanego,
3) koncesje na poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin, na wydobywanie kopalin ze złóż, na bezzbiornikowe magazynowanie substancji w górotworze oraz składowanie odpadów w podziemnych wyrobiskach górniczych, na poszukiwanie i wydobywanie surowców mineralnych znajdujących się w odpadach powstałych po robotach górniczych oraz po procesach wzbogacania kopalin - wydawana na podstawie przepisów Prawa geologicznego i górniczego,
4) pozwolenia wodnoprawne w zakresie:
a) wykonywania urządzeń wodnych,
b) poboru wód podziemnych,
c) rolniczego wykorzystania ścieków
- wydawane na podstawie przepisów Prawa wodnego,
5) decyzje ustalające warunki prowadzenia robót polegających na regulacji wód oraz budowie wałów przeciwpowodziowych, a także robót melioracyjnych, odwodnień budowlanych oraz innych robót ziemnych zmieniających stosunki wodne - na terenach o szczególnych wartościach przyrodniczych, zwłaszcza na terenach, na których znajdują się skupienia roślinności o szczególnej wartości przyrodniczej, terenach o walorach krajobrazowych i ekologicznych, terenach masowych lęgów ptactwa, występowania skupień gatunków chronionych i tarlisk ryb - wydawana na podstawie przepisów o ochronie i kształtowaniu środowiska,
6) decyzje zatwierdzające projekt scalania lub wymiany gruntów - wydawana na podstawie przepisów o scalaniu i wymianie gruntów rolnych i leśnych,
7) decyzje o zmianie lasu na użytek rolny - wydawana na podstawie przepisów o lasach,
8) decyzje o ustaleniu lokalizacji autostrady - wydawana na podstawie przepisów o autostradach płatnych - oraz decyzja o ustaleniu lokalizacji drogi ekspresowej, jeżeli przepisy ustawy o autostradach płatnych mają zastosowanie do tej drogi, gdy decyzje te dotyczą odcinków, które we wskazaniach lokalizacyjnych zostały wskazane jako newralgiczne z uwagi na uwarunkowania ochrony środowiska lub możliwość wystąpienia konfliktów społecznych.
Udostępnieniu, na podstawie art. 5 ust. 2 podlegają także:
wykazy rodzajów i ilości zanieczyszczeń wprowadzonych do powietrza,
decyzje o wymiarze, odroczeniu terminu płatności i rozłożeniu na raty kar pieniężnych za naruszanie wymagań ochrony środowiska, polegające na:
przekroczeniu co do rodzaju lub ilości substancji dopuszczonych do wprowadzenia do powietrza, określonych decyzją właściwego organu,
przekroczeniu dopuszczalnego poziomu hałasu, określonego decyzją właściwego organu,
decyzje o wymiarze kar pieniężnych za naruszenie wymagań ochrony środowiska, polegające na:
zniszczeniu terenów zieleni lub drzew i krzewów, powodowanym niewłaściwym wykonywaniem robót ziemnych lub wykorzystaniem sprzętu mechanicznego albo urządzeń technicznych oraz zastosowaniem środków chemicznych w sposób szkodliwy dla roślinności,
usuwaniu drzew i krzewów bez zezwolenia,
dokumenty sporządzane na potrzeby ewidencji odpadów,
decyzje o wymiarze, odroczeniu terminu płatności i rozłożeniu na raty kar pieniężnych za składowanie odpadów w miejscu na ten cel nie wyznaczonym lub niezgodnie z wymaganiami określonymi w decyzji o pozwoleniu na budowę składowiska odpadów,
projekty polityk, strategii, planów lub programów, o których mowa w art. 19 ust. 1, przed skierowaniem ich do postępowania, o którym mowa w art. 12-17, oraz uzyskaniem opinii organu, o którym mowa w art. 24,
polityki, strategie, plany lub programy, o których mowa w art. 19 ust. 1,
postanowienia, o których mowa w art. 30 ust. 2,
wskazania lokalizacyjne, o których mowa w art. 25 ust. 4,
raporty oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko,
analizy porealizacyjne,
dokumentacje mierniczo-geologiczne zlikwidowanych zakładów górniczych,
wyniki prac badawczych i studialnych z zakresu ochrony środowiska.
Informacje, które nie wymagającą wyszukiwania i mogą być przekazane w formie ustnej udostępniane bezpośrednio, bez konieczności składania pisemnego wniosku, natomiast informacje wymagające wyszukiwania udostępniane są na pisemny wniosek.
Ponadto ustawa zobowiązuje właściwe organy administracji publicznej do prowadzenia publicznie dostępnych wykazów danych o wymienionych wyżej dokumentach.
Odmowa udostępnienia informacji (art. 6) może nastąpić w przypadku, gdy mogłoby to naruszyć przepisy o ochronie informacji niejawnych lub danych jednostkowych w rozumieniu ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej, lub jeśli dotyczą:
spraw objętych toczącym się postępowaniem sądowym, dyscyplinarnym lub karnym, jeżeli ujawnienie informacji mogłoby zakłócić przebieg postępowania,
spraw będących przedmiotem praw autorskich oraz patentowych, jeżeli udostępnienie akt mogłoby naruszyć te prawa,
dokumentów lub danych dostarczonych przez osoby trzecie, jeżeli nie miały one obowiązku ich dostarczenia i złożyły zastrzeżenie o ich nieudostępnianiu,
dokumentów lub danych, których ujawnienie mogłoby spowodować zagrożenie środowiska.
W przypadku konieczności wyłączenia z udostępnienia, na uzasadniony wniosek przekazującego informacje, danych o wartości handlowej lub gdy dostarczenie informacji jest w sposób oczywisty niemożliwe, odmowa organu następuje w drodze decyzji administracyjnej (art. 7 ust. 4). Jednakże odmowa ta nie może dotyczyć informacji o:
ilości i rodzajów wprowadzanych do powietrza substancji zanieczyszczających oraz miejsca ich wprowadzania,
stanu, składu i ilości ścieków wprowadzanych do wód lub do ziemi oraz miejsca ich wprowadzania,
rodzaju i ilości wytwarzanych odpadów oraz miejsca ich wytwarzania,
poziomu emitowanego hałasu,
poziomu emitowanych pól elektromagnetycznych.
Rozdział 3 określa zasady udziału społeczeństwa w postępowaniu w sprawie ochrony środowiska polegające na możliwości składania uwag i wniosków w postępowaniu w sprawie oceny oddziaływania na środowisko realizacji planów i programów lub wydawania decyzji wymienionych w art. 25 ustawy (art. 12). Organ administracji (art. 13 ust. 1) wszczynając postępowanie podaje do publicznej wiadomości informację o zamieszczeniu w publicznie dostępnym wykazie wniosku o wydanie decyzji oraz o możliwości składania uwag i wniosków w terminie 21 dni od daty podania do publicznej wiadomości, rozpatruje zgłoszone uwagi i wnioski, a także może przeprowadzić rozprawę administracyjną otwartą dla społeczeństwa. Organ administracji publicznej ma obowiązek dopuścić do udziału w postępowaniu, na prawach strony, organizacje społeczne, które powołując się na miejsce i przedmiot statutowych celów swego działania zgłoszą chęć uczestniczenia w określonym postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa (art. 14). W postępowaniu tym nie mają zastosowania przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego dotyczące skarg i wniosków. W przypadku przedsięwzięcia podejmowanego na terenach lub w obiektach budowlanych albo ich częściach, niezbędnych dla celów obronności lub bezpieczeństwa państwa, będących w dyspozycji jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej oraz ministrom właściwym do spraw wewnętrznych i spraw zagranicznych, dostępnych wyłącznie dla osób uprawnionych nie stosuje się przepisów dotyczących udziału społeczeństwa i organizacji społecznych (art. 18).
W rozdziale 4 określono postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko realizacji planów i programów. Zgodnie z art. 19 ust. 1 przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko wymagają:
projekt koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, projekty planów zagospodarowania przestrzennego oraz projekty strategii rozwoju regionalnego,
projekty polityk, strategii, planów lub programów dotyczących przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu, których opracowywanie przez centralne lub wojewódzkie organy administracji publicznej przewidziane jest w ustawach,
a także (ust. 2) zmiany do przyjętych wymienionych wyżej dokumentów.
Odstąpienie od przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko może nastąpić w przypadku, gdy organy administracji publicznej opracowujące projekty dokumentów uznają - biorąc pod uwagę w szczególności charakter działań przewidzianych w tych dokumentach oraz rodzaj i skalę oddziaływania na środowisko, a także cechy obszaru objętego tym oddziaływaniem - iż realizacja tych dokumentów nie spowoduje znaczącego oddziaływania na środowisko (ust. .3).
Art. 20 zobowiązuje organ administracji publicznej opracowujący projekt dokumentu lub wprowadzający zmiany do przyjętego już dokumentu, do sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko, która powinna:
zawierać informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami,
określać, analizować i oceniać istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu,
określać, analizować i oceniać stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem,
określać, analizować i oceniać istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów chronionych,
określać, analizować i oceniać cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym albo krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas przygotowywania dokumentu,
określać, analizować i oceniać przewidywane znaczące oddziaływania na środowisko,
przedstawiać rozwiązania mające na celu zapobieganie, zmniejszanie lub kompensowanie szkodliwych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu,
przedstawiać rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru, w tym także wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy,
zawierać informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy,
zawierać informacje o przewidywanych metodach analizy realizacji projektowanego dokumentu,
zawierać informacje o potencjalnym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko,
zawierać streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym.
Organy opracowujące projekty wymienionych wcześniej dokumentów lub zmiany do przyjętych już dokumentów mają obowiązek poddania ich opiniowaniu wraz z prognozą oddziaływania na środowisko, na zasadach określonych w przepisach o zagospodarowaniu przestrzennym (art. 22). Zgłaszane wnioski przez społeczeństwo i organizacje oraz organy administracji publicznej właściwym do uzgadniania (minister właściwy do spraw środowiska oraz Główny Inspektor Sanitarny - jeżeli postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko przeprowadza centralny organ administracji publicznej, lub wojewoda - jeżeli postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko przeprowadza wojewódzki organ administracji publicznej) winny zostać rozpatrzone przez organ sporządzający projekt (art. 23).
Wydanie decyzji w sprawie planowanego przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko wymaga przeprowadzenia postępowania (przeprowadza je organ administracji publicznej właściwy do wydania decyzji - art. 27) w sprawie oceny oddziaływania na środowisko (art. 25), co zostało uregulowane w rozdziale 5 ustawy. Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko stanowi część postępowania zmierzającego do wydania decyzji i wymaga udziału właściwego organu do uzgadniania (art. 37): wojewody (jeżeli przedsięwzięcie wymaga sporządzenia raportu oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko mogącego znacząco oddziaływać na środowisko), starosty oraz powiatowego inspektor sanitarnego (jeżeli obowiązek sporządzenia raportu wynika z postanowienia organu wydającego decyzję), ministra właściwego do spraw środowiska oraz Głównego Inspektora Sanitarnego (przed udzieleniem wskazań lokalizacyjnych autostrady oraz drogi ekspresowej, jeżeli przepisy o autostradach płatnych mają zastosowanie do tej drogi).
Dotyczy to decyzji w sprawach:
o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu - wydawana na podstawie przepisów o zagospodarowaniu przestrzennym;
o pozwoleniu na budowę lub rozbiórkę obiektu budowlanego oraz decyzja o pozwoleniu na zmianę sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części - wydawana na podstawie przepisów Prawa budowlanego;
koncesji na poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin, na wydobywanie kopalin ze złóż, na bezzbiornikowe magazynowanie substancji w górotworze oraz składowanie odpadów w podziemnych wyrobiskach górniczych, na poszukiwanie i wydobywanie surowców mineralnych znajdujących się w odpadach powstałych po robotach górniczych oraz po procesach wzbogacania kopalin - wydawana na podstawie przepisów Prawa geologicznego i górniczego;
pozwoleń wodnoprawnych w zakresie wykonywania urządzeń wodnych, poboru wód podziemnych, rolniczego wykorzystania ścieków - wydawanych na podstawie przepisów Prawa wodnego;
ustalających warunki prowadzenia robót polegających na regulacji wód oraz budowie wałów przeciwpowodziowych, a także robót melioracyjnych, odwodnień budowlanych oraz innych robót ziemnych zmieniających stosunki wodne - na terenach o szczególnych wartościach przyrodniczych, zwłaszcza na terenach, na których znajdują się skupienia roślinności o szczególnej wartości przyrodniczej, terenach o walorach krajobrazowych i ekologicznych, terenach masowych lęgów ptactwa, występowania skupień gatunków chronionych i tarlisk ryb - wydawana na podstawie przepisów o ochronie i kształtowaniu środowiska;
zatwierdzających projekt scalania lub wymiany gruntów - wydawana na podstawie przepisów o scalaniu i wymianie gruntów rolnych i leśnych;
o zmianie lasu na użytek rolny - wydawana na podstawie przepisów o lasach;
o ustaleniu lokalizacji autostrady - wydawana na podstawie przepisów o autostradach płatnych - oraz o ustaleniu lokalizacji drogi ekspresowej, jeżeli przepisy ustawy o autostradach płatnych mają zastosowanie do tej drogi, gdy decyzje te dotyczą odcinków, które we wskazaniach lokalizacyjnych zostały wskazane jako newralgiczne z uwagi na uwarunkowania ochrony środowiska lub możliwość wystąpienia konfliktów społecznych.
przed udzieleniem wskazań lokalizacyjnych autostrady oraz drogi ekspresowej, jeżeli przepisy o autostradach płatnych mają zastosowanie do tej drogi;
odpowiednio do wskazań lokalizacyjnych udzielanych na mocy przepisów o autostradach płatnych; przepisy dotyczące organów właściwych do wydania tych decyzji stosuje się do organu właściwego do udzielania wskazań lokalizacyjnych.
W sytuacji gdy wydanie pozwolenia wodnoprawnego jest uzależnione od uzyskania koncesji na poszukiwanie lub wydobywanie kopalin, bądź gdy od decyzji na prowadzenie robót melioracyjnych, postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko nie przeprowadza się.
W postępowaniu w sprawie oceny oddziaływania na środowisko dokonuje się analizy i oceny bezpośredni i pośredni wpływu danego przedsięwzięcia na środowisko oraz zdrowie i warunki życia ludzi, dobra materialne i kultury oraz wzajemne oddziaływanie między tymi czynnikami, dostępność do złóż kopalin, a także możliwości oraz sposoby zapobiegania i zmniejszania negatywnego oddziaływania na środowisko oraz wymagany zakres monitoringu (art. 26).
Przed wystąpieniem o wydanie decyzji w sprawach dotyczących warunków zabudowy, koncesji na poszukiwanie lub wydobywanie kopalin, bądź lokalizacji autostrady, wnioskodawca może zwrócić się z zapytaniem (załączając informacje o planowanym przedsięwzięciu, zawierające w szczególności dane o rodzaju, skali i usytuowaniu przedsięwzięcia, powierzchni zajmowanego terenu lub obiektu budowlanego i poprzednich formach ich użytkowania, rodzaju technologii, ewentualnych wariantach przedsięwzięcia, przewidywanej ilości wykorzystywanych surowców, wody i energii, przedsięwzięciach chroniących środowisko, rodzajach i przewidywanej ilości zanieczyszczeń wprowadzanych do środowiska przy zastosowaniu przedsięwzięć chroniących środowisko) do organu właściwego do wydania decyzji o określenie zakresu raportu oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko - dla przedsięwzięć przedsięwzięcia mogących znacząco oddziaływać na środowisko (art. 28).
Ustawodawca upoważnił Radę Ministrów (art. 30) do określenia w drodze rozporządzenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko wymagających sporządzenia raportu oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których obowiązek sporządzenia raportu może być wymagany, a także szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko do sporządzenia raportu, takie jak rodzaj, usytuowanie przedsięwzięcia oraz rodzaj i skala jego potencjalnego oddziaływania na środowisko, kwalifikujące to przedsięwzięcie do sporządzenia raportu.
Raport oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko powinien zawierać (art. 31):
opis planowanego przedsięwzięcia, w szczególności jego charakterystykę i warunki użytkowania terenu w fazie budowy i eksploatacji, główne cechy charakterystyczne procesów produkcyjnych, przewidywane rodzaje i ilości zanieczyszczeń, wynikające z funkcjonowania planowanego przedsięwzięcia;
opis elementów przyrodniczych środowiska objętych zakresem przewidywanego oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na środowisko;
opis analizowanych wariantów planowanego przedsięwzięcia (wariantu polegającego na niepodejmowaniu przedsięwzięcia oraz najkorzystniejszego dla środowiska) wraz z uzasadnieniem ich wyboru;
określenie przewidywanego oddziaływania na środowisko analizowanych wariantów, w tym również w razie wystąpienia nadzwyczajnego zagrożenia środowiska, a także potencjalnego transgranicznego oddziaływania na środowisko;
uzasadnienie wybranego przez wnioskodawcę wariantu, ze wskazaniem jego oddziaływania na środowisko, w szczególności na ludzi, faunę, florę, glebę, wodę, powietrze, klimat, dobra materialne, dobra kultury, krajobraz oraz wzajemne oddziaływanie między tymi elementami,
opis potencjalnie znaczących oddziaływań planowanego przedsięwzięcia na środowisko, obejmujący bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótko-, średnio- i długoterminowe, stałe i chwilowe oddziaływania na środowisko, wynikające z istnienia przedsięwzięcia, użytkowania zasobów naturalnych, zanieczyszczenia oraz opis metod prognozowania zastosowanych przez wnioskodawcę;
opis przewidywanych działań mających na celu zapobieganie, zmniejszanie lub kompensowanie szkodliwych oddziaływań na środowisko;
porównanie proponowanych rozwiązań technologicznych z innymi dostępnymi rozwiązaniami stosowanymi w praktyce krajowej lub światowej z punktu widzenia czystszej produkcji, w razie gdy planowane przedsięwzięcie jest związane z użyciem maszyn lub innych urządzeń technicznych;
wskazanie, czy dla przedsięwzięcia konieczne jest ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania w rozumieniu przepisów o ochronie i kształtowaniu środowiska, oraz określenie granic takiego obszaru, ograniczeń w zakresie przeznaczenia terenu, wymagań technicznych dotyczących obiektów budowlanych i sposobów korzystania z nich;
przedstawienie zagadnień w formie graficznej;
analizę możliwych konfliktów społecznych związanych z planowanym przedsięwzięciem,
przedstawienie propozycji monitoringu oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na etapie budowy i eksploatacji;
wskazanie trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy, jakie napotkano opracowując raport;
streszczenie w języku niespecjalistycznym informacji zawartych w raporcie;
nazwisko osoby lub osób sporządzających raport;
źródła informacji stanowiące podstawę do sporządzenia raportu.
Raport ten powinien także uwzględniać oddziaływanie przedsięwzięcia na etapach jego realizacji, eksploatacji oraz likwidacji.
W postępowaniu o wydanie pozwolenia na budowę raport powinien ponadto zawierać informacje ze szczegółowością i dokładnością odpowiednio do posiadanych danych wynikających z projektu budowlanego i innych informacji uzyskanych po wydaniu decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz decyzji o ustaleniu lokalizacji autostrady albo drogi ekspresowej, jeżeli przepisy ustawy o autostradach płatnych mają zastosowanie do tej drogi oraz określać stopień i sposób uwzględnienia wymagań dotyczących ochrony środowiska, zawartych w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz innych decyzjach administracyjnych dotyczących ochrony środowiska.
Raport oddziaływania na środowisko, sporządzony przed udzieleniem wskazań lokalizacyjnych wydawanych na podstawie przepisów o autostradach płatnych, oprócz informacji wyżej wymienionych informacji powinien wskazywać także propozycję określenia odcinków newralgicznych z uwagi na uwarunkowania ochrony środowiska lub możliwość wystąpienia konfliktów społecznych, dla których na etapie decyzji o ustaleniu lokalizacji autostrady albo drogi ekspresowej, jeżeli przepisy o autostradach płatnych mają zastosowanie do tej drogi, konieczne będzie przeprowadzenie kolejnego postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko.
Organ administracji publicznej wydając decyzję, może nałożyć obowiązki dotyczące zapobiegania, ograniczania oraz monitorowania oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, a dla przedsięwzięć, dla których sporządza się raport oddziaływania na środowisko, może nałożyć na wnioskodawcę obowiązek przedłożenia analizy porealizacyjnej, określając zakres oraz termin jej przedłożenia. W tej analizie (porealizacyjnej) dokonuje się porównania ustaleń zawartych w raporcie oddziaływania na środowisko i w decyzji z rzeczywistym oddziaływaniem przedsięwzięcia na środowisko i działaniami podjętymi dla jego zminimalizowania (art. 35).
W przypadku potencjalnego transgranicznego oddziaływania na środowisko, pochodzącego z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na skutek realizacji planowanych przedsięwzięć lub projektów polityk, strategii, planów lub programów przeprowadza się postępowanie dotyczące transgranicznego oddziaływania na środowisko (art. 38), co zostało uregulowane w rozdziale 6. W przypadku stwierdzenia potencjalnego transgranicznego oddziaływania na środowisko na skutek realizacji planowanego przedsięwzięcia przeprowadzający postępowanie organ administracji publicznej wydaje postanowienie oraz niezwłocznie informuje ministra właściwego do spraw środowiska (art. 39). Minister właściwy do spraw środowiska niezwłocznie powiadamia o tym państwo, na którego terytorium przedsięwzięcie to może oddziaływać, oraz proponuje termin na odpowiedź, czy państwo to jest zainteresowane uczestnictwem w postępowaniu w sprawie oceny oddziaływania na środowisko (art. 40). W przypadku wyrażenia zainteresowania przez to państwo minister właściwy do spraw środowiska, w porozumieniu z organem administracji publicznej uzgadnia z tym państwem terminy etapów postępowania (art. 41). Minister (bezpośrednio lub za pośrednictwem właściwego organu) ma obowiązek przekazać danemu państwu raport oraz prowadzić konsultacje w sprawie środków eliminowania lub zmniejszania transgranicznego oddziaływania na środowisko (art. 42). Dokumenty w sprawie transgranicznego oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na środowisko przekazana są wojewodzie, który ma obowiązek udostępnienia ich w języku polskim (art. 45). Przepisy powyższe nie mają zastosowania w przypadku, gdy umowy międzynarodowe przewidują inny tryb postępowania (art. 49).
Ustawodawca powołał Krajową Komisję do spraw Ocen Oddziaływania na Środowisko (art. 50), do zadań której należy:
wydawanie opinii w sprawach przedłożonych przez ministra właściwego do spraw środowiska w związku z jego uprawnieniami wynikającymi z ustawy,
monitorowanie funkcjonowania systemu ocen oddziaływania na środowisko oraz przedstawianie opinii i wniosków, w tym dotyczących rozwoju metodologii i programów szkoleniowych w zakresie ocen oddziaływania na środowisko,
wydawanie opinii w sprawach projektów aktów prawnych dotyczących systemu ocen oddziaływania na środowisko,
współpraca z wojewódzkimi komisjami do spraw ocen oddziaływania na środowisko (art. 51).
Wojewódzkie komisje do spraw ocen oddziaływania na środowisko wydają opinie w sprawach przedłożonych przez wojewodę w związku z jego uprawnieniami wynikającymi z ustawy, przedstawiają opinie i wniosków dotyczących rozwoju programów szkoleniowych w zakresie ocen oddziaływania na środowisko oraz współpracują z Krajową Komisją i innymi wojewódzkimi komisjami.
Wniesiono także poprawki do kilku ustaw, między innymi o ochronie i kształtowaniu środowiska. Upoważniają one starostę, a w niektórych przypadkach wojewodę, do wydania decyzji zobowiązującej każdą jednostkę - w razie stwierdzenia okoliczności wskazujących na możliwość szkodliwości jej działania- nakazującej sporządzenie „przeglądu ekologicznego” (art. 67). Opracowanie takie musi, między innymi, zawierać analizę oddziaływania na środowisko; opis działań podejmowanych w celu jego ograniczenia; porównanie zastosowania rozwiązań technologicznych z innymi stosowanymi w praktyce krajowej lub światowej; wskazanie na trudności wynikające z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy; wyjaśnienie, czy kontynuowanie działalności wymaga ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania; zwięzłe streszczenie w języku niespecjalistycznym.
Nowością są także przepisy ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska w sprawie obszarów ograniczonego użytkowania (art. 71). Pozwalają one tworzyć je dla oczyszczalni ścieków, składowisk opadów komunalnych, tras komunikacyjnych, kompostowni, lotnisk, linii i stacji energetycznych oraz dla obiektów radiokomunikacyjnych i radiolokacyjnych, gdy nie sposób wyeliminować ich uciążliwego oddziaływania na środowisko.
Z uregulowań ustawy o dostępie do informacji o środowisku wynika, że polskie prawo przewiduje obowiązek sporządzania ocen oddziaływania na środowisko dla inwestycji szkodliwych dla środowiska, mogących pogorszyć stan środowiska lub jeżeli organ właściwy uzna to za zasadne w wydawanej decyzji. W przypadku sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wymagane jest sporządzenie prognoz wpływu ustaleń tego planu na środowisko przyrodnicze. Powyższe dokumenty sporządzane są na podstawie nakazu wynikającego z ustaw: o ochronie i kształtowaniu środowiska i o zagospodarowaniu przestrzennym, według wskazań wynikających z aktów podustawowych określonych w rozporządzeniach Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa:
z dnia 9 marca 1995 r. w sprawie określenia wymagań, jakim powinna odpowiadać prognoza skutków wpływu ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na środowisko przyrodnicze;
z dnia5 czerwca 1995 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać oceny oddziaływania autostrady na środowisko, grunty rolne i leśne oraz na dobra kultury objęte ochroną;
z dnia 14 lipca 1998 r. w sprawie określenia rodzajów inwestycji szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi albo mogących pogorszyć stan środowiska oraz wymagań, jakim powinny odpowiadać oceny oddziaływania na środowisko tych inwestycji;
z dnia 14 lipca 1998 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać oceny oddziaływania na środowisko inwestycji nie zaliczonych do inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi albo mogących pogorszyć stan środowiska, obiektów oraz robót ziemnych zmieniających stosunki wodne.
III. PROCES INWESTYCYJNY
Początkowym etapem procesu inwestycyjnego jest zlokalizowanie przyszłej inwestycji, a następnie uzyskanie pozwolenia na budowę, wykonywanie inwestycji i jej oddanie do użytku, i w końcu jej użytkowanie. O możliwości lokalizacji inwestycji i jej realizacji decydują uregulowania zawarte w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym oraz w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane, a ponadto w przepisach szczególnych, z których wynikać mogą ograniczenia, zakazy lub nakazy.
Zgodnie z postanowieniami art. 4 ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym ustalanie przeznaczenia gruntów i zagospodarowania terenu należy do zadań własnych gminy, która je realizuje uchwalając miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Dowolne zagospodarowanie terenu przez podmiot posiadający tytuł prawny może ulegać ograniczeniom wynikającym z potrzeb ochrony środowiska i zasad współżycia społecznego.
W ustawie - Prawo budowlane znajdują się normy zobowiązujące inwestora do ochrony środowiska na wszystkich etapach realizacji inwestycji (art. 68 ustawy - Prawo budowlane.
Rozpoczęcie działań w procesie inwestycyjnym uzależnione jest od uzyskania pierwszego dokumentu jakim jest uzyskanie decyzji o warunkach zabudowy z zagospodarowania terenu (decyzja ta nie jest wymagana przy robotach budowlanych polegających na modernizacji, remoncie lub montażu, przebudowa oraz zmiana przeznaczenia budynku, jeśli nie powodują zmiany sposobu zagospodarowania terenu, a także roboty budowlane nie wymagające pozwolenia na budowę). Decyzja wydawana jest na wniosek inwestora, a w przypadku inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi oraz mogących pogorszyć stan środowiska do wniosku winna być dołączona ocena oddziaływania inwestycji na środowisko i zdrowie ludzi. Do powyższego mają zastosowanie wskazane wcześniej przepisy ustawy o dostępie do informacji o środowisku i o ocenach oddziaływania na środowisko.
Wydanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu zgodnej z miejscowym planem zagospodarowania terenu jest obowiązkowe. W przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania terenu decyzję wydaje się po przeprowadzeniu rozprawy administracyjnej, według wskazań zawartych w ustawie o zagospodarowaniu przestrzennym. Należy jednak zaznaczyć, że w przypadku konieczności wyłączenia gruntów rolnych lub leśnych z produkcji dla potrzeb decyzji niezbędne jest sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, bowiem ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych przewiduje możliwość wyłączenia tych gruntów z produkcji wyłącznie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.
Ustalając warunki zabudowy i zagospodarowania terenu należy pamiętać o zakazach określonych w art. 73 ust. 1 ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska, według którego zakazana jest:
1) budowa lub rozbudowa obiektów wpływających szkodliwie na środowisko na obszarach, które wymagają szczególnej ochrony, jak: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary krajobrazu chronionego, obszary uzdrowisk, miejscowości turystyczno-wypoczynkowe, obszary, na których znajdują się źródła zaopatrzenia w wodę miast, wsi lub zespołów jednostek osadniczych,
2) budowa lub rozbudowa, w granicach administracyjnych miast oraz w obrębie zwartej zabudowy wsi, zakładów produkcyjnych albo usługowych, stwarzających zagrożenie dla zdrowia ludzkiego,
3) wznoszenie w pobliżu morza, jezior, innych zbiorników wodnych, rzek i kanałów, krajobrazowych punktów widokowych lub na terenach o szczególnych walorach krajobrazowych obiektów budowlanych naruszających walory krajobrazowe środowiska, uniemożliwiających do nich dostęp albo utrudniających lub uniemożliwiających zwierzętom dziko żyjącym dostęp do wód.
Art. 73 ust. 2 nakazuje aby napowietrzne i podziemne linie kablowe oraz linie komunikacyjne i inne urządzenia liniowe przeprowadzone były i wykonane w sposób zapewniający zachowanie walorów krajobrazowych środowiska oraz ochronę przed szkodliwymi uciążliwościami dla środowiska. Naruszenie wymienionych wyżej zasad czyni decyzję administracyjną nieważną (art. 7 ust. 1 ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska stanowi o obowiązku przestrzegania w rozstrzygnięciach organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego wymagań ochrony środowiska, a w szczególności ustaleń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dotyczących ochrony środowiska, natomiast ust. 2 tego artykułu stanowi, że decyzja administracyjna sprzeczna z tym przepisem jest nieważna).
Przepisy szczególne zawierają szereg zakazów dotyczących lokalizacji inwestycji oraz korzystania gospodarczego ze środowiska. Odnosi się to do inwestowania na obszarach objętych ochroną prawną na podstawie ustawy o ochronie przyrody, w pobliżu obszarów leśnych w związku z ograniczeniami wprowadzonymi w ustawie o lasach czy też na podstawie wcześniej wspomnianej ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, bądź też na podstawie ustawy Prawo wodne i szeregu innych. Należy także wspomnieć o obowiązku uzyskania pozwolenia na wycięcie drzew lub krzewów z terenu przewidzianego pod inwestycje, zgodnie z wymogami art. 48 ust. 2 ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska.
Prawidłowo wydana decyzja ustalająca warunki zabudowy i zagospodarowania terenu posłuży inwestorowi do przygotowania i prowadzenia budowy. Jednakże przed rozpoczęciem robót budowlanych inwestor winien uzyskać, zgodnie z art. 28 ustawy - Prawo budowlane, decyzję o pozwoleniu na budowę (pozwolenia nie wymaga, zgodnie z art. 29 ust. 1 np., budowa parterowych budynków gospodarczych o powierzchni zabudowy do 35 m2, przy rozpiętości konstrukcji nie większej niż 4,80 m, związanych z produkcją rolną i uzupełniających zabudowę zagrodową w ramach istniejącej działki siedliskowej, obiektów budowlanych piętrzących wodę i upustowych o wysokości piętrzenia poniżej 1 m poza rzekami żeglownymi oraz poza obszarem parków narodowych, rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych oraz ich otulin, obiektów małej architektury, altan i obiektów gospodarczych na działkach w pracowniczych tymczasowych obiektów budowlanych niepołączonych trwale z gruntem i przewidzianych do rozbiórki lub przeniesienia w inne miejsce w terminie określonym w zgłoszeniu, o którym mowa w art. 30 ust. 1, ale nie później niż w okresie 120 dni od dnia rozpoczęcia budowy określonego w zgłoszeniu; zwolnienie to nie dotyczy obiektów związanych z przedsięwzięciem mogącym znacząco oddziaływać na środowisko, w rozumieniu przepisów o dostępie do informacji o środowisku i jego ochronie oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, ogrodach działkowych o powierzchni zabudowy do 25 m2 w miastach i 35 m2 poza granicami miast oraz wysokości 5 m przy dachach stromych i 4 m przy dachach płaskich, obiektów gospodarczych przeznaczonych wyłącznie na cele gospodarki leśnej, położonych na gruntach leśnych Skarbu Państwa, a także określone w ust. 2 art. 29 roboty, np. polegające na remoncie istniejących obiektów budowlanych, z wyjątkiem obiektów zabytkowych, jeżeli nie obejmuje on zmiany lub wymiany elementów konstrukcyjnych obiektu i instalacji gazowych albo zabezpieczenia przed wpływami eksploatacji górniczej lub powodzią, a także nie wpływa na zmianę wyglądu w odniesieniu do otaczającej zabudowy na terenie miast, wykonaniu i remoncie urządzeń melioracji szczegółowych, poza obszarami parków narodowych, rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych oraz ich otulin, i innych podobnych - niektóre z wymienionych budów i robót budowlanych wymagają zgłoszenia zamiaru ich rozpoczęcia właściwemu organowi architechtoniczno - budowlanemu).
Powyższe przepisy dotyczą wszystkich działań inwestycyjnych na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Działalność gospodarcza prowadzona z wykorzystaniem zasobów i składników środowiska lub wpływająca na środowisko wskutek emisji gazów lub składowania określonych substancji czy też innych oddziaływań na środowisko wymaga odrębnych zezwoleń określonych przepisami wspomnianych wyżej aktów prawnych. Zagadnienie to wymaga obszernego omówienia przekraczającego ramy wykładu, nie mniej jednak wspomnieć należy, z uwagi na charakter niniejszej konferencji, o kilku aspektach problematyki dotyczącej odpadów, w zakresie postępowania z odpadami komunalnymi.
Problematykę związaną z odpadami reguluje stosunkowo młoda ustawa o odpadach, z dnia 27 czerwca 1997 r. Spośród różnych rodzajów odpadów wyodrębnia odpady komunalne, którymi są (art. 3 pkt. 3 ustawy) „stałe i ciekłe odpady powstające w gospodarstwach domowych, w obiektach użyteczności publicznej i obsługi ludności, a także w pomieszczeniach użytkowanych na cele biurowe lub socjalne przez wytwarzającego odpady, w tym nieczystości gromadzone w zbiornikach bezodpływowych, porzucone wraki pojazdów mechanicznych oraz odpady uliczne, z wyjątkiem odpadów niebezpiecznych.” Definiuje również pojęcie składowiska odpadów (art. 3 pkt. 8) „składowisko odpadów - rozumie się przez to także wysypisko odpadów komunalnych, wylewisko odpadów ciekłych, a także zwałowiska mas ziemnych i skalnych powstające w wyniku realizacji inwestycji albo prowadzenia eksploatacji kopalin, z zastrzeżeniem przypadków, o których mowa w art. 2 ust. 2 pkt 1,”. Zadania związane z racjonalnym gospodarowaniem odpadami komunalnymi realizuje gmina według zasad określonych w przepisach o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (art. 19 ust. 1). Gmina realizuje zadania związane z racjonalnym gospodarowaniem odpadami komunalnymi według przyjętego przez radę gminy programu ochrony środowiska w gminie (art. 19 ust. 3). Określa to, między innymi regulacja dotycząca kompostowania odpadów lub termicznego ich przekształcania (art. 20), o ile zostaną uprzednio wyselekcjonowane i nadają się do wykorzystania. Ustawodawca zabrania spalania odpadów na powierzchni ziemi poza obiektami i urządzeniami technicznymi techniczne do kompostowania lub termicznego przekształcania odpadów. Obiekty oraz urządzenia mogą być eksploatowane tylko wówczas, gdy:
1) nie zostaną przekroczone dopuszczalne normy emisji substancji zanieczyszczających środowisko, określone na podstawie odrębnych przepisów,
2) powstające po zastosowaniu kompostowania bądź termicznego przekształcenia pozostałości będą wykorzystywane bądź unieszkodliwiane z zachowaniem wymagań określonych w ustawie.
Warunki budowy składowiska odpadów, w tym także składowiska odpadów komunalnych, określone zostały w art. 21 ustawy o odpadach.
„Art. 21. 1. Składowanie lub wylewanie odpadów, zwane dalej "składowaniem odpadów", z zastrzeżeniem ust. 6, może się odbywać wyłącznie w miejscu do tego wyznaczonym.
2. Wyznaczenie składowiska odpadów dokonywane jest w trybie przepisów o zagospodarowaniu przestrzennym.
3. Wyznaczenie składowiska odpadów w pobliżu lotnisk wymaga zgody organu nadzoru lotniczego.
4. Wyznaczenie składowiska odpadów w pobliżu obiektów zabytkowych lub na terenie występowania stanowisk archeologicznych wymaga zgody wojewódzkiego konserwatora zabytków.
5. Jeżeli istnieje możliwość wykorzystania lub unieszkodliwienia odpadów bez budowy składowiska odpadów, właściwy organ administracji architektoniczno-budowlanej może odmówić wydania decyzji o pozwoleniu na budowę składowiska odpadów. Organ ten może uzależnić wydanie decyzji od przedstawienia przez inwestora ekspertyzy co do możliwości wykorzystywania odpadów lub innego niż składowanie ich unieszkodliwienia.
6. Nie uważa się za składowisko odpadów, wymagające wyznaczenia, w trybie określonym ustawą, takiego miejsca gromadzenia odpadów, na którym umieszczanie ich przez wytwarzającego lub odbiorcę spełnia łącznie następujące warunki:
1) dotyczy odpadów przeznaczonych do wykorzystywania lub unieszkodliwiania, z wyjątkiem składowania,
2) wynika z procesów technologicznych bądź organizacyjnych i nie przekracza terminów uzasadnionych zastosowaniem tych procesów, jednakże nie dłuższych niż jeden rok,
3) odbywa się na terenie, do którego wytwarzający lub odbiorca posiada tytuł prawny.
7. Zgodę na miejsce oraz sposób gromadzenia odpadów w przypadku, o którym mowa w ust. 6, wydaje wójt, burmistrz lub prezydent miasta, uwzględniając odpowiednio wymagania ustalone w art. 22.
Art. 22. 1. Właściwy organ administracji architektoniczno-budowlanej, po uzgodnieniu z wojewodą i państwowym wojewódzkim inspektorem sanitarnym, w decyzji o pozwoleniu na budowę składowiska odpadów, określa wymagania zapewniające ochronę życia i zdrowia ludzi, ochronę środowiska, ochronę uzasadnionych interesów osób trzecich oraz określa sposób i termin rekultywacji terenu składowiska odpadów.
2. Wymagania, o których mowa w ust. 1, obejmują w szczególności:
1) określenie warunków technicznych urządzenia składowiska,
2) ustalenie sposobu eksploatacji składowiska, w tym ograniczeń co do rodzaju składowanych odpadów, ich selekcji i sposobu izolowania oraz stopnia wykorzystania pojemności eksploatacyjnej składowiska,
3) obowiązek opracowania instrukcji eksploatacyjnej składowiska,
4) określenie sposobu odprowadzania, gromadzenia i oczyszczania wód odciekowych,
5) określenie sposobu i terminu docelowego zagospodarowania terenu składowania odpadów,
6) obowiązek prowadzenia stałych lub okresowych badań wpływu składowiska na stan ochrony życia i zdrowia ludzi oraz środowiska.”
Działalność usługową w zakresie usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów komunalnych mogą prowadzić gminne jednostki organizacyjne oraz inne podmioty. Jednakże, zgodnie z ustawą z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu porządku i czystości w gminach, podmioty inne niż gminne jednostki organizacyjne muszą uzyskać zezwolenie wójta, burmistrza lub prezydenta miasta na prowadzenie działalności w tym zakresie.
IV. ZAKOŃCZENIE
Przepisy dotyczące działalności inwestycyjnej w zakresie ochrony środowiska, aczkolwiek uchwalone stosunkowo niedawno (najstarsze nie przekraczają lat 30, co dla przepisów prawa nie jest okresem zbyt odległym) podlegają ciągłym zmianom. Dynamika zmian podyktowana jest faktem uznania ochrony środowiska za sprawę priorytetową (art. 5, 74 i 86 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.) oraz zmianami społeczno gospodarczymi w Polsce po 1989 r. Zmiany te spowodowały potrzebę doprecyzowania istniejących przepisów i ustanowienie nowych. Ponadto jednym z ważniejszych powodów zmian jest konieczność dostosowania prawa polskiego do przepisów UE.
Niezależnie od faktu, że większość przepisów będących przedmiotem tego opracowania została zmieniona lub uchwalona pod koniec roku ubiegłego lub na początku bieżącego, to wkrótce czekają nas zasadnicze zmiany dotyczące ochrony środowiska, łącznie ze zmianą ustawy podstawowej.
Opracowała
Irena Chojnacka
Warszawa dnia 14 kwietnia 2001 r.
1
1