Temat 2

Inwestorami instytucjonalnymi mogą być:

1. banki:

• centralny, wykonujący swoje ustawowe zadania np. oferowanie i skupowanie od banków instrumentów finansowych, interwencje na rynkach walutowych

• komercyjne, które szukają dla siebie możliwości dobrych inwestycji np. środki uzyskane z rynki kapitałowego przeznaczają na zwiększenie wykonywanych przez siebie operacji aktywnych ( zwiększenie akcji kredytowej )

• inwestycyjne

2. instytucje posiadające „wolne” środki finansowe, które wykorzystują w celu osiągnięcia coraz większych zysków:

• fundusze inwestycyjne ( instytucje zbiorowego inwestowania )

• fundusze inwestycyjne typu venture capital ( fundusze wysokiego ryzyka )

• fundusze ubezpieczeniowe i emerytalne

• inne

BANK CENTRALNY
Bank centralny (Narodowy Bank Polski) - to instytucja, która w imieniu państwa prowadzi politykę pieniężną, pomaga innym bankom i nadzoruje ich działalność, jest bankiem państwa i strażnikiem wartości pieniądza.

Do zadań banku centralnego należą:

- prowadzenie działań służących stworzeniu podstaw do długotrwałego rozwoju gospodarczego państwa poprzez stabilność monetarną oraz stabilność systemu finansowego w kraju.

- kontrola ilości pieniądza w gospodarce za pomocą polityki monetarnej

- utrzymywanie płynności banków komercyjnych poprzez udzielanie im kredytów (kredytodawca ostatniej instancji)

- zarządzanie długiem państwa i przechowywanie jego wkładów

- finansowanie wydatków budżetu

W rozwiniętej gospodarce rynkowej bank centralny odgrywa kluczową rolę pełniąc cztery podstawowe funkcje:
- banku emisyjnego,
- banku banków,
- centralnego banku państwa.

- banku gospodarki narodowej

BANKI KOMERCYJNE
Banki komercyjne - to pośrednicy finansowi, którym państwo udzieliło licencji na działalność polegającą na udzielaniu kredytów i przyjmowaniu depozytów, włączając w to wkłady, w których ciężar mogą być wystawiane czeki.

Banki komercyjne to przedsiębiorstwa nastawione na zysk, które przechowują cudze pieniądze, płacąc właścicielom odsetki. Zgromadzone wkłady pożyczają przedsiębiorstwom, konsumentom i państwu.

Banki komercyjne zajmują się różnymi czynnościami bankowymi. Prowadzą rachunki bieżące (czekowe) dla przedsiębiorstw i różnych instytucji publicznych, a więc organizują niemal cały obrót bezgotówkowy za pomocą czeków i przelewów. Przyjmują wkłady terminowe, które mogą być wycofane po upływie czasu, na jaki zostały złożone, lub za uprzednim wypowiedzeniem.

BK lokują część swoich pieniędzy w papiery wartościowe i zajmują się dyskontowaniem weksli.

Wśród banków tych można wyróżnić banki detaliczne (ang. retail banks) nastawione przede wszystkim na obsługę osób fizycznych i małych firm oraz tzw. banki hurtowe (ang. wholesale banks) obsługujące wyłącznie średnie i duże podmioty gospodarcze.

Ze względu na funkcje dzielimy banki na:
- banki uniwersalne,
- banki inwestycyjne,
- banki specjalistyczne.

BANKI INWESTYCYJNE
Banki inwestycyjne to instytucje finansowe zajmujące się bezpośrednim transferem oszczędności na rynek pieniężny i kapitałowy. Do podstawowych usług świadczonych przez banki inwestycyjne można zaliczyć:
- emisje papierów wartościowych na rynku kapitałowym i pieniężnym,
- tworzenie i zarządzanie funduszami inwestycyjnymi,
- doradztwo i zarządzanie finansami,
- działalność brokerska - obrót papierami wartościowymi na rynku wtórnym na zlecenie klientów,
- działalność dealerska - obrót papierami wartościowymi na rynku wtórnym,
- działalność badawcza i analityczna,
- obrót produktami ubezpieczeniowymi,
- leasing,
- faktoring.

FUNDUSZE INWESTYCYJNE

Do podstawowych zalet funduszy inwestycyjnych należą:

• profesjonalne zarządzanie - połączenie środków w jednym funduszu umożliwia wszystkim inwestorom korzystanie z profesjonalnego zarządzania aktywami

• płynność - inwestujący mogą „spieniężyć” całość lub część swoich udziałów w dowolnym momencie

• dywersyfikacja - czyli taki skład portfela inwestycyjnego, który redukuje ryzyko inwestycji i zwiększa prawdopodobieństwo osiągnięcia zysków

• lokata dowolnej kwoty - inwestor ma możliwość zainwestowania każdej sumy pieniędzy w jakimkolwiek czasie, gdyż firma stale oferuje udziały

• zabezpieczenie kredytu - jednostki udziałowe mogą stanowić zabezpieczenie kredytu bez konieczności ich umarzania

• możliwość wyboru funduszu - towarzystwa oferują możliwość lokaty w ramach tzw. rodziny funduszy zarządzanych przez siebie

• wysokie bezpieczeństwo inwestycji - towarzystwo poddane jest nadzorowi specjalnych organów ( w Polsce - KPWiG ) oraz nadzorowi publicznemu poprzez obowiązek publikacji wybranych danych

• niższe koszty transakcji - przez kupno ( sprzedaż ) relatywnie dużych pakietów walorów możliwe jest zaoszczędzenie znacznych sum z prowizji maklerskich

Celami funduszu mogą być wyłącznie:

• ochrona realnej wartości aktywów funduszu

• osiąganie dochodów z lokowania aktywów funduszu

• wzrost wartości aktywów funduszu w wyniku wzrostu wartości lokat

Uczestnikami funduszu inwestycyjnego są:

• osoby fizyczne

• osoby prawne

• jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, które za opłaty wnoszone do funduszu nabywają jednostki uczestnictwa

Zgodnie z nowelizacją ustawy, towarzystwa funduszy inwestycyjnych mogą tworzyć pięć rodzajów funduszy:

• fundusze otwarte

• specjalistyczne fundusze otwarte

• fundusze zamknięte

• specjalistyczne fundusze zamknięte

• fundusze mieszane

Fundusz otwarty ( powierniczy ) jest instytucją emitującą jednostki uczestnictwa, które może nabyć każdy uczestnik. Jednostki uczestnictwa są emitowane w miarę wzrostu popytu. W przypadku otwartego funduszu nie ma ograniczenia liczby uczestników. Uczestnikami funduszy powierniczych są inwestorzy posiadający niewielki kapitał oraz niewielką znajomość rynków. Zamiast zarządzać bezpośrednio papierami wartościowymi, inwestor zwraca się do wybranego funduszu powierniczego, który kupuje dla swoich członków papiery wartościowe. Każdy klient posiada część zarządzanego wspólnie pakietu papierów wartościowych.

Fundusz zamknięty działa jak spółka akcyjna lokująca pieniądze na rynku i zarządzająca nimi. Uczestnik funduszu posiada jego certyfikaty inwestycyjne - papiery wartościowe dopuszczone do publicznego obrotu, dające podobne prawa majątkowe jako akcje zwykłe. Pewną odmianą funduszu zamkniętego w Polsce są Narodowe Fundusze Inwestycyjne.

Fundusze specjalistyczne otwarte stanowią szczególną formę funduszy otwartych. Podstawowa różnica polega na tym, że statut funduszu może ograniczyć krąg uczestników oraz wprowadzić dodatkowe warunki, w jakich uczestnik może żądać odkupienia jednostek uczestnictwa, a w szczególności określać termin, w jakim to odkupienie może nastąpić.

Fundusze mieszane emitują certyfikaty inwestycyjne i wykupują je na żądanie uczestnika funduszu. Odkupywanie certyfikatów powinno następować z częstotliwością nie mniejszą niż raz w roku.

Fundusze specjalistyczne zamknięte emitują certyfikaty inwestycyjne. Które nie podlegają obowiązkowi wprowadzenia do obrotu publicznego. Fundusz ten charakteryzuje się ponadto najmniej restrykcyjnymi ograniczeniami inwestycyjnymi. Jako jedyny może również inwestować w nieruchomości, przy czym wartość poszczególnych lokat tego typu w chwili ich nabycia nie może przekraczać 10% wartości aktywów funduszu.

Fundusze inwestycyjne typu venture capital

Główny obszar lokat kapitałowych funduszy inwestycyjnych typu venture capital:

• Wspieranie działalności gospodarczej firm o dużym potencjale wzrostu

• Finansowanie zaawansowanych prac nad zastosowaniem nowoczesnych technologii

• Wprowadzenie do produkcji nowych lub zmodernizowanych produktów

• Unowocześnienie przedsiębiorstw i działania prywatyzacyjnego.

Inwestorzy tworzący fundusz venture capital

Kapitał typu venture pochodzi z różnych źródeł. Możemy wyróżnić pięć podstawowych grup inwestorów:

- osoby indywidualne,

- przedsiębiorstwa,

- banki,

- towarzystwa ubezpieczeniowe / fundusze emerytalne,

- instytucje publiczne.

Towarzystwa venture capital finansują np. wybrane nowe przedsięwzięcia gospodarcze, jak również zasilają już istniejące firmy poprzez finansowanie operacji (formy finansowania):

• management buy-out, tzn. wykup przedsiębiorstwa przez jego kadrę zarządzającą

• management buy-in, tzn. wykup udziałów danej firmy przez zarząd innej w celu przejęcia zarządu nad nią

• leveraged buy-out, tzn. wykup wszystkich udziałów firmy za kredyt zabezpieczony tymi udziałami

Przedsięwzięcia venture capital wymagają tzw. „gorącego” kapitału, który przyczyni się do:

• wspomagania i sanacji przedsiębiorstw nierentownych, zainwestowany kapitał ma spowodować, że firma stanie się w stosunkowo krótkim czasie zyskowna

• wspomagania przedsiębiorstw będących w początkowej fazie rozwoju

• zasilania kapitałem przedsiębiorstw ekspansywnych tzn. takich, które ciągle wzmacniają swoją pozycje na rynku

Fundusze Ubezpieczeniowe

Są one formą lokowania środków pieniężnych klientów w różnego rodzaju instrumenty finansowe np.: akcje, obligacje, lokaty.

Gwarantowany UFK (Ubezpieczeniowe Fundusze Kapitałowe) - jest funduszem ostrożnego inwestowania. Inwestuje głównie w bez- pieczne instrumenty finansowe. Skład portfela inwestycji jest oparty w 100%o papiery dłużne. Jest on przeznaczony dla inwestorów preferujących bezpieczeństwo środków zainwestowanych.

Zrównoważony UFK - jest funduszem zrównoważonego ryzyka. Strategia inwestycyjna funduszu zakłada podejmowanie ograniczonego ryzyka w celu uzyskania wyższej (ponad przeciętnej) dochodowości inwestycji. Jest przeznaczony dla osób akceptujących pewien poziom ryzyka, lecz oczekujących w dłuższym okresie czasu ponadprzeciętnych zysków.

Agresywny UFK - jest funduszem, w którym udział akcji notowanych na giełdzie jest aktywnie zarządzany i może przejściowo dochodzić do 50%. Długoterminowe ryzyko inwestycyjne jest ograniczone poprzez staranny dobór portfela spółek giełdowych i jego szerokie zróżnicowanie. Jest przeznaczony dla osób akceptujących nawet bardzo wysoki poziom ryzyka, lecz oczekujących w dłuższym okresie czasu wysokich zysków.

Przy wyborze funduszu emerytalnego należy brać pod uwagę:

* stabilność inwestowania funduszu emerytalnego

* wyniki inwestycyjne w długim okresie

* koszty uczestnictwa

Ewentualnie dodatkowo:

* doświadczenie funduszy emerytalnych na rynkach finansowych

* wielkość funduszu emerytalnego

* ilość członków

* ocenę funduszu emerytalnego przez niezależnych ekspertów i instytucje

Do korzyści z przystąpienia do Funduszu emerytalnego należy zaliczyć:

* pieniądze w OFE są inwestowane, uzyskuje się z funduszu wysokie stopy zwrotu

* indywidualne konto ze stałym dostepem

* fakt, ze składki do Funduszu emerytalnego stanowią część środków, które pracodawca wpłaca do ZUS

* środki zgromadzone na koncie podlegają dziedziczeniu, nigdy nie przepadają

Temat 6

System ubezpieczeń społecznych a proces starzenia się ludności w Polsce.

1 definicja

Ubezpieczenie społeczne - powszechny i obowiązkowy system gromadzenia środków i wypłacania świadczeń, chroniący przed skutkami utraty środków utrzymania, prowadzone przez instytucję publiczną. Ubezpieczenia społeczne wraz z pomocą społeczną stanowią podstawowy instrument polityki socjalnej państwa. System ubezpieczeń społecznych obejmuje pracowników najemnych i inne osoby, np. prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą.

Instytucje realizujące zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych:

Zus

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (oficjalny skrót ZUS) - państwowa instytucja publicznoprawna realizująca zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych w Polsce.

1. ZUS - jest państwową jednostką organizacyjną, zajmującą się gromadzeniem składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne obywateli oraz dystrybucją świadczeń (np. emerytur, rent, zasiłków chorobowych lub macierzyńskich) w wysokości i na zasadach ustalonych przez parlament i rząd. Jest on odpowiedzialny za ewidencjonowanie składek oraz zarządzanie dostępnymi środkami w ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS). W ramach FUS wyodrębnia się fundusze: emerytalny, rentowy, chorobowy, wypadkowy i rezerwowe. Na potrzebę wypłaty świadczeń emerytalnych utworzony został dodatkowo Fundusz Rezerwy Demograficznej,

2. KRUS - to instytucja państwowa odpowiedzialna za ubezpieczenie społeczne rolników. W ramach tego ogólnego zadania powierzono KRUS realizację działalności prewencyjnej, rehabilitacyjnej, leczniczej oraz inicjowanie ubezpieczeń wzajemnych. Wypłaca renty strukturalne, zasiłki rodzinne, pielęgnacyjne, świadczenia kombatanckie oraz pełni funkcję płatnika składek na ubezpieczenie zdrowotne osób pracujących w rolnictwie bądź związanych z nim.

Najważniejsze zadania

• Realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych,

• Realizacja umów i porozumień międzynarodowych w dziedzinie ubezpieczeń społecznych oraz kontrola orzecznictwa o czasowej niezdolności do pracy.

3.Podział ubezpieczeń społecznych

Ubezpieczenia społeczne dzielimy na:

• Ubezpieczenia emerytalne - polegają na comiesięcznej wypłacie określonej kwoty osobom, które osiągnęły wiek emerytalny.

• Ubezpieczenia rentowe - polegają na comiesięcznej wypłacie określonej kwoty w okresie wyznaczonym przez specjalną komisję np. osobom niezdolnym do pracy. Rozróżniamy rentę:

1. inwalidzką (z tytułu niezdolności do pracy),

2. rodzinną-jeśli osoba która zmarła pobierała lub była uprawniona do emerytury bądź renty. Mogą ją otrzymywać: wdowy/wdowcy, sieroty, rodzice

• Ubezpieczenia chorobowe - polegają na wypłacie określonej kwoty w razie chorób oraz za urlopy macierzyńskie,

• Ubezpieczenia wypadkowe - polegają na wypłacie określonej kwoty w postaci odszkodowań i zasiłków z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

• Klasyfikacja ubezpieczeń społecznych.

Klasyfikacja ubezpieczeń społecznych

5. rodzaje systemów ubezpieczeń

Metoda gromadzenia kapitału na świadczenia społeczne jest determinowana przez system ubezpieczeń, wybrany w danej instytucji. Wyróżnia się dwa podstawowe systemy:

• System kapitałowy - pracownik przez cały czas swojej aktywności zawodowej odkłada składki, które są lokowane na oprocentowanych rachunkach bankowych. Po przejściu na emeryturę pracownik może dysponować całym kapitałem wraz z odsetkami, lub tylko comiesięcznymi świadczeniami pochodzącymi z odsetek od kapitału, wypłacanymi dożywotnio. Po śmierci kapitał może być dziedziczony przez rodzinę pracownika.

• System redystrybutywny (repartycyjny) - składki pracownika trafiają do wspólnej puli, z której wypłacane są na bieżące świadczenia dla osób, którym one przysługują w danym momencie. Po przejściu na emeryturę świadczenia są wypłacane ze składek osób płacących je w danym momencie. Po śmierci ubezpieczonego ich wypłacanie jest wstrzymywane, zaś suma składek wpłaconych przez pracownika kontynuuje cyrkulację w systemie

6.Zasady ochrony ubezpieczeniowej:

1. zasada realności ubezpieczeniowej - polega na tym, że ubezpieczający nie popełniając błędu z punktu widzenia ekonomicznego i prawnego może liczyć na wyrównanie poniesionej straty w ramach umowy ubezpieczenia.

2. zasada pełności ochrony ubezpieczeniowej - ochrona ubezpieczeniowa powinna być pełna, czyli ubezpieczenia powinny w całości pokrywać szkody powstałe w wyniku zdarzenia losowego. Dotyczy ona ubezpieczeń majątkowych

3. zasada powszechności ubezpieczeniowej polega na upowszechnieniu ubezpieczeń, czyli każdy ma prawo zawrzeć umowę ubezpieczenia z punktu widzenia podmiotów gospodarujących i korzystających z ochrony ubezpieczeniowej

(powszechność podmiotowa), z punktu widzenia przedmiotu ubezpieczenia (powszechność przedmiotowa) oraz rodzajów ryzyk objętych odpowiedzialnością zakładów ubezpieczeń.

7.cechy produktu ubezpieczen

Produkt ubezpieczeniowy- jest systemem zapewniającym pokrycie przyszłych potrzeb finansowych podmiotów, spowodowanych zdarzeniami nie dającymi się przez niego przewidzieć, ale dającymi się ocenić większej populacji

Cechy produktu ubezpieczeniowego:

1)urządzenie gospodarcze (likwiduje skutki nieprzewidzianych zdarzeń losowych) - zapewnia nam środki na odbudowanie majątku (np. pożar domu), zdolności do pracy.

2) ma wszystkie cechy usług, przede wszystkim niematerialność

3) wiarygodność i gwarancja wypłaty określonej sumy w przypadku zajścia zdarzenia

4) konieczność wzbudzania zaufania w trzech wymiarach: o uczciwości usługodawcy, przekonania o fachowości i o sile finansowej

5) komplementarność (dotyczy zwłaszcza ubezpieczeń majątkowych), nabycie dóbr, głównie trwałego użytku rodzi konieczność ochrony przed ich utratą

6) produkt ubezpieczeniowy nie jest chroniony przed kopiowaniem

7) produkt ubezpieczeniowy nie jest standardowy i powtarzalny.

3 temat - praca jeszcze nie dotarła

1. Pojęcie i przedmiot ubezpieczeń na życie.

2. Specyfika ubezpieczeń na życie.

3. Klasyfikacja ubezpieczeń na życie.

4. Rozwój ubezpieczeń na życie na świecie.

5. Rozwój ubezpieczeń na życie w Polsce.

1. Uwarunkowania rozwoju rynku ubezpieczeń na życie w Polsce.

2. Scenariusz rozwoju krajowego rynku ubezpieczeń na życie - wariant optymistyczny i pesymistyczny.

4 temat

Dług publiczny najczęściej określa się jako finansowe zobowiązanie władz publicznych (państwowych i samorządowych) z tytułu zaciągniętych pożyczek.

Konkretyzując,dług publiczny jest najczęściej skutkiem zobowiązań państwa (władz publicznych) powstałych w wyniku:

1. Zaciągania bezpośrednich pożyczek oraz kredytów;w zakres pożyczek mogą wchodzić depozyty różnych podmiotów lokowane na rachunkach władz publicznych

2. Emisji papierów wartościowych, które również są specyficzną formą zaciągania pożyczek pieniężnych, a papiery wartościowe są potwierdzaniem stosunków wierzycielsko- dłużniczych między władzami publicznymi a pożyczkodawcami

3. Nieregulowanie przez jednostki sektora publicznego wymagalnych zobowiązań

Występowanie w większości państw świata długu publicznego pozwala na wyróżnienie następujących tego przyczyn:

1. Deficyt budżetowy. Najważniejsza i najczęstszą przyczyna powstawania długu publicznego jest zaciąganie pożyczek na pokrycie deficytu budżetowego. W przyszłości trzeba sfinansować(spłacić) zaciągnięty wcześniej dług

2. Wzmożone wydatki z tytułu wojen, klęsk żywiołowych,kryzysów ekonomicznych,państwa zaangażowane w wojny zwiększały zakres wydatków w porównaniu z okresem pokoju, a co za tym idzie zwiększały deficyt budżetowy oraz dług publiczny.

3. Realizowana przez rządzących doktryna ekonomiczna zakładająca interwencjonizm państwowy. Zwolennicy koncepcji interwencjonizmu państwowego Keynesa często posługują się zwiększonymi wydatkami publicznymi to powoduje jednocześnie wzrost poziomu długu publicznego w celu realizowania innych ważnych ich zdaniem celów społeczno- ekonomicznych np. pobudzenie wzrostu gospodarczego.

4. Skłonność polityków sprawujących władze do unikania cięć w wydatkach i jednoczesnego podnoszenia podatków. Zazwyczaj ekipom rządowym brakuje determinacji w doprowadzeniu do istotnych i zasadniczych cięć budżetowych, na skutek obawy o utratę społecznego poparcia. W związku z tym d sfinansowania potrzeb konieczne są dodatkowe dochody, których szuka się w źródłach podatkowych lub we wzroście długu publicznego.

5. Wpadnięcie w pułapkę zadłużenia, gdy nie udaje się w długim okresie zlikwidować deficytu budżetowego i gdy rezultatem niezrównoważeni deficytu budżetowego w przyszłości jest dług publiczny, państwo Może wpaść w pułapkę zadłużenia. Jest to sytuacja, gdy bieżąca obsługa długu publicznego nie jest w pełni finansowana z dochodów budżetu,lecz wymusza zaciąganie nowych pożyczek.

. Rodzaje długu publicznego.

Z punktu widzenia ewidencji oraz biorąc pod uwagę realne obciążenie gospodarki długiem publicznym wyróżniamy:

1. Dług publiczny brutto

2. Dług publiczny netto

Dług publiczny brutto wyraża całkowita wielkość zadłużenia władz publicznych u podmiotów krajowych i zagranicznych, z drugiej strony władze publiczne kierując się różnymi względami, nie tylko gospodarczymi mogą udzielać pożyczek innym podmiotom bądź lokować nadwyżki na rynkach finansowych. W tej sytuacji, aby określić wielkość rzeczywistego zadłużenia władz publicznych należy dług brutto pomniejszyć o należności władz publicznych od innych podmiotów.

Drugim ważnym podziałem długu publicznego jest wyróżnienie:

1. Długu nominalnego

2. Długu realnego

Dług publiczny nominalny to wartość nominalna zobowiązań władz publicznych. Zobowiązania te mogą mieć postać pożyczek, kredytów, papierów wartościowych. Wartość nominalna długu publicznego wynika z sumowania wartości różnych instrumentów zaciągania długu w momencie jego powstania. Z uwagi na fakt, że zaciąganie pożyczek odbywa się w warunkach inflacji nominalna wartość początkowa zobowiązań może podlegać indeksacji lub kapitalizacji. W związku z tym bieżąca wartość długu publicznego nominalnego jest sumą kwoty odpowiadającej wartości początkowej kapitału oraz kwoty wynikającej z przyrostu wartości kapitału na skutek indeksacji lub kapitalizacji. Wobec tego Ministerstwo Finansów w sprawozdaniach z wykonania budżetu państwa podaje informacje dotyczącą zarówno wartości długu nominalnego jak i wartości długu według kapitału.

Kolejny możliwy podział długu publicznego to:

• dług rzeczywisty,

• dług potencjalny.

Dług rzeczywisty to zdefiniowane wyżej nominalne, wymagalne zobowiązania bilansowe władz publicznych. Dług potencjalny to warunkowe pozabilansowe zobowiązania władz publicznych związane najczęściej z udzielanymi przez władze publiczne poręczeniami i gwarancjami. Poręczeń takich często żądają banki krajowe i zagraniczne, zagraniczne instytucje finansowe udzielających pożyczek lub kredytów polskim podmiotom gospodarczym. Władze publiczne przed udzieleniem poręczenia lub gwarancji badają, oczywiście, wiarygodność podmiotu, któremu tego typu zabezpieczenia są udzielane. Nie jest jednak możliwe wyeliminowanie ryzyka i w praktyce pewna część potencjalnego długu przekształca się w rzeczywisty dług publiczny.

Podział długu publicznego z przyjęcia za kryterium usytuowanie wierzyciela. W związku z tym wyróżniamy:

1. Dług publiczny krajowy

2. Dług publiczny zagraniczny

Ten podział długu informuje o aktywności pożyczkowej władz publicznych w kraju lub za granicą.Duży udział długu publicznego zagranicznego sprawia, że koszty jego obsługi są dochodami zagranicznych banków bądź zagranicznych instytucji finansowych.Zaciąganie pożyczek przez władze publiczne za granicą wynika z niższej ceny kredytu obcego w stosunku do jego ceny w kraju.

Rodzaje długu publicznego ze względu na charakter dłużnika:

1. Dług państwowy

2. Dług samorządowy

Dług krajowy( centralny) jest najczęściej znacznie wyższy niż dług samorządowy mimo tego stan długu samorządowego ma istotne znaczenie dla finansów publicznych. Decyduje on dodatkowo o kształtowaniu proporcji podziału środków publicznych między władze państwowe i samorządowe.

Sposoby finansowania długu publicznego

Do sposobów finansowania długu publicznego zaliczamy:

1. Emitowanie skarbowych papierów wartościowych i ich sprzedaż niefinansowym podmiotom prywatnym

2. emitowanie skarbowych papierów wartościowych i ich sprzedaż bankom komercyjnym

3. Zaciąganie kredytów w bankach komercyjnych

4. Zaciągnie kredytów w krajowych i międzynarodowych instytucjach finansowych

5. Zaciąganie kredytów w bankach centralnych lub sprzedaż papierów wartościowych tym bankom

Instrumenty finansowania długu publicznego:

1. Bony skarbowe

2. Obligacje skarbowe

Bony Skarbowe są to krótkoterminowe papiery wartościowe emitowane przez państwo. Termin ich wykupu nie przekracza jednego roku. Bony skarbowe sprzedawane są z dyskontem od wartości nominalnej z zachowaniem warunków dyskonta weksli handlowych.

Obligacje skarbowe to papiery wartościowe zawierające zobowiązania ich emitenta do zapłaty ich posiadaczowi nominalnej wartości obligacji wraz z oprocentowaniem. Mogą być one wypłacane kwartalnie, półrocznie, oraz rocznie. Są one przedmiotem obrotu giełdowego, są płynnym instrumentem finansowym.

Zarządzanie długiem publicznym:

Ustawa o finansach publicznych zobowiązuje Ministra Finansów do opracowywania 3-letniej strategii zarządzania długiem Skarbu Państwa i oddziaływania na państwowy dług publiczny, z uwzględnieniem m. in.:

1. Uwarunkowań zarządzania długiem, związanych ze stabilnością makroekonomiczną gospodarki

2. Analizy poziomu państwowego długu publicznego

3. Prognozy poziomu państwowego długu publicznego i długu Skarbu Państwa

4. Prognozy kosztów obsługi długu Skarbu Państwa

5. Kształtowania struktury zadłużenia

Kolejnym zadaniem w zakresie zarządzana długiem publicznym jest ograniczenie występujących rodzajów ryzyka. Największe znaczenie wśród nich należy przypisać ryzyku refinansowania.

Ryzyko refinansowania- dotyczy możliwości sfinansowania potrzeb pożyczkowych Skarbu Państwa związanych z wykupem istniejącego zadłużenia i finansowaniem bieżącego deficytu. Im wyższe Są płatności z tytułu zapadającego długu i im bliższe są ich terminy, tym wyższe jest ryzyko związane z refinansowaniem długu.

Ryzyko płynności budżetu państwa- dotyczy zdolności budżetu do terminowego realizowania bieżących zobowiązań z tytułu zarówno wykupu długu jak i wydatków budżetowych.

Ryzyko kursowe- wiąże się z tym, iż część długu jest nominowana i rozliczana w walutach obcych. Wzmocnienie lub osłabienie złotego wobec waluty, w której jakaś część długu jest nominowana, skutkuje wzrostem lub spadkiem w przeliczeniu na złote wielkości długu i kosztów jego obsługi.

Ryzyko stopy procentowej- dotyczy zagrożenia nagłą zmianą stopy procentowej na rynku. Występuje ono jednak w zasadzie tylko wówczas, gdy znaczna część długu jest oprocentowana według stopy zmiennej.

Do najważniejszych celów branych pod uwagę przy zarządzaniu długiem publicznym zalicza się:

1. Zapewnienie stałego dostępu władz publicznych do rynków finansowych

2. Efektywne zarządzanie nowymi emisjami papierów wartościowych

3. Minimalizacja kosztów pozyskania i obsługi długu publicznego

4. Koordynowanie bieżącej i przyszłej zapadalności instrumentów skarbu państwa z wymagalnością zobowiązań skarbu państwa

5. Promowanie oszczędności, w tym zwłaszcza oszczędności długoterminowych gospodarstw domowych

6. Zapewnienie sprawnego funkcjonowania wtórnego rynku papierów wartościowych skarbowych

Skutki długu publicznego:

1. Wyższe podatki (wolniejszy wzrost gospodarczy, mniejsza konsumpcja)

2. Wypieranie wydatków na inne cele (mniejsze środki na dożywianie dzieci, mniejsze wydatki na służbę zdrowia, mniej dróg i autostrad etc.)

Ustawowe granice zadłużenia

W Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej oraz w ustawie o finansach publicznych określone zostały górne granice długu publicznego oraz w tej ostatniej sposób postępowania w przypadku zbliżenia się do limitu określonego przez najwyższe w Polsce źródło praw. Zgodnie z Konstytucją dług publiczny nie może przekroczyć 3/5 (60%) wartości rocznego PKB, a zgodnie z Ustawą o finansach publicznych należy podejmować określone działania ostrożniościowe i sanacyjne, gdy stosunek łącznej kwoty państwowego długu publicznego, powiększonej o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych, do PKB będzie kształtował się w przedziale 50- 55% PKB lub 55- 60% PKB.Przekroczenie górnego limitu 60% oznacza naruszenie przepisów Konstytucji i powinno powodować podanie się Rady Ministrów do dymisji i pociągnięcie ich członków do odopowiedzialnośći przed Trybunałem Stanu.

Konsekwencje zaciągania długu publicznego:

• nieproduktywny charakter wydat­ków budżetowych,

• zadłużenie publiczne prowadzi w znacznym stopniu do erozji dyscypliny budżetowej, gdyż pomija się problem równowagi bu­dżetowej,

• gdy inflacja rośnie szybciej od stopy oprocentowania pożyczki, wówczas kredytodawca ponosi realne straty.

• kredytowanie może prowadzić do zwiększenia inflacji, gdy kredytodawcy zechcą osią­gnąć zysk w wyniku podwyższenia odsetek,

• zadłużenie publiczne może powodować ograniczenie tworze­nia kapitału prywatnego,

• jeżeli przyjąć, że wykorzystanie zasobów przez sektor publicz­ny jest kosztowniejsze niż w przypadku sektora prywatnego, to zadłużenie publiczne również powoduje dodatkowe koszty finan­sowania działalności publicznej,

• spłata długu stanowi obciążenie dla podatników i może powo­dować redukcję zadań finansowych z budżetu,

• stopniowe narastanie trudności płatniczych,

• pogarszanie się warunków uzyskania nowych kredytów,

• wzrost kosztów nowo uzyskiwanych kredytów, a następnie zaciąganie nowych na obsługę już wcześniej zaciągniętych. Taka sytuacja powoduje, że kredyty przestają być sposobem na przełamywanie barier, a same stają się barierą rozwoju gospodarki,

• dalsze zwiększanie zadłużenia,

• dezorganizację całej gospodarki

Najważniejsze skutki wewnętrzne przekroczenia dopuszczalnej granicy zadłużenia to:

• ograniczenie importu,

• obniżenie stopnia wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych na skutek trudności zaopatrzeniowych, co w rezultacie prowadzi do ograniczenia produkcji,

• obniżenie tempa wzrostu dochodu narodowego, czasem jego absolutny spadek.

Do skutków zewnętrznych nadmiernego zadłużenia należą niekorzystne zmiany w zakresie:

• warunków uzyskiwania kredytów, przede wszystkim stopy oprocentowania i marży bankowej,

• zaufania kredytodawców do kredytobiorców (od protekcjonizmu do restrykcji),

• kursów walut na rynku światowym,

• kształtowania się terms of trade danego kraju.

Najczęściej wymienia się następujące cele zarządzania dłu­giem publicznym w Polsce:

• minimalizowanie kosztów obsługi długu,

• ograniczanie ryzyka kursowego i ryzyka refinansowania w walutach obcych,

• optymalizowanie zarządzania płynnością budżetu pań­stwa,

• ograniczanie ryzyka refinansowania w walucie krajowej,

• ograniczanie ryzyka stopy procentowej,

• uelastycznianie struktury długu,

• zmniejszanie monetyzacji długu.

5 temat

1. Pojęcie budżetu-jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów:

1. Organów władzy publicznej, w tym organów administracji rządowej, organów kontroli i ochrony prawa

2. Sadów i trybunałów .

Budżet państwa jest uchwalony w formie ustawy budżetowej na okres roku kalendarzowego.

2. Zasady budżetowe:

• Zasadę jedności formalnej możemy rozpatrywać w dwóch aspektach: jako zasadę jedności formalnej i jedności materialnej. Zgodni z zasadą jedności formalnej dochody i wydatki państwa powinny być objęte tylko jednym budżetem . Natomiast w myśl zasady materialnej suma dochodów powinna być przeznaczona na pokrycie całości wydatków budżetowych, bez celowego wiązania niektórych wydatków z określonymi dochodami budżetowymi. Obie zasady nie są konsekwentnie w przepisach przestrzegane. Przykładem może być tu tworzenie poza budżetem funduszów celowych, nazywanych para budżetami.

• Zasada zupełności, nazywana także zasadą powszechności, wymaga ujęcia w budżetach i planach finansowych wszystkich dochodów i wszystkich wydatków każdej jednostki sektora finansów publicznych. Ze względu na ten sposób prezentacji wzajemnych powiązań między poszczególnymi segmentami sektora finansów publicznych i jego poszczególnymi jednostkami - poprzez całość wydatków i dochodów zasada ta jest też nazywana „zasadą budżetowania brutto”. U jej źródeł leży dążenie do zapewnienia parlamentowi pełnej kontroli nad dochodami i wydatkami rządu, jeżeli jednak jednostki budżetowe obok swoich zadań statutowych prowadzą także działalność gospodarczą (jak na przykład zakłady budżetowe czy gospodarstwa pomocnicze), wówczas dopuszcza się ujmowanie wzajemnych powiązań metodą ostatecznego wyniku.

• Zasada roczności mówi o tym że budżet powinien być ustalany na okresy roczne.W przypadku gdy rząd nie jest w stanie opracować rocznego budżetu, dopuszcza się opracowanie tak zwanego prowizorium budżetowego (jest tymczasową i skróconą ustawą budżetową. Prowizorium jest autoryzowane przez parlament i obowiązuje do chwili uchwalenia właściwego budżetu) na okres krótszy niż rok. W Polsce rok budżetowy, jak stanowi art. 95 ustawy o finansach publicznych , pokrywa się z rokiem kalendarzowym.

• Zasada zrównoważenia dochodów i wydatków oznacza postulat równości rachunkowej dochodów i wydatków budżetowych.

3. Etapy uchwalenia budżetu:

• Opracowanie budżetu państwa

• Uchwalenie budżetu państwa

• Wykonanie budżetu państwa

• Rozliczenie wykonania budżetu państwa

4. Dochodami budżetu państwa są środki pieniężne pobierane od podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych przez państwo lub przez odrębny organ samorządu terytorialnego w celu realizacji wydatków zapewniających wypełnienie zadań państwowych.

5. Do dochodów zalicza się:

1. podatki i opłaty, które na mocy odrębnych ustaw nie stanowią dochodów jednostek samorządu terytorialnego, funduszów celowych oraz innych podmiotów sektora finansów publicznych;

2. cła;

3. wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa;

4. dywidendy;

5. wpłaty z zysku Narodowego Banku Centralnego(renta emisyjna);

6. wpłaty z nadwyżek dochodów własnych państwowych jednostek budżetowych, nadwyżek środków obrotowych państwowych zakładów budżetowych oraz części zysku gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych;

7. dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej;

8. dochody z najmu i dzierżawy oraz innych umów o podobnych charakterze składników majątkowych Skarbu Państwa, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej;

9. odsetki od środków na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej;

10. odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze środków zgromadzonych na centralnym rachunku bieżącym budżetu państwa;

11. odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych;

12. grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, o ile na mocy odrębnych przepisów nie stanowią dochodów innych jednostek sektora finansów publicznych;

13. spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa;

14. inne dochody publiczne

6. Instrumenty gromadzenia dochodów publicznych-dochody publiczne, których źródłem jest zarówno dochód narodowy, jak i majątek, są pobierane w różnych formach, a mianowicie:

a) podatków,-to świadczenia pieniężne nakładane jednostronnie na podatników przez państwo na podstawie przepisów prawa. Podatek ma charakter ogólny, przymusowy, bezzwrotny, nieodpłatny, pieniężny.

b) opłat-stanowią skromniejsze od podatków źródło dochodów budżetowych. Można rozróżnić trzy rodzaje opłat:

- będące podatkami: opłaty nie mają charakteru ekwiwalentnego, np. opłata klimatyczna, opłata targowa.

- będące cenami: opłaty są pobierane w zamian za świadczenia wzajemne i w pełni ekwiwalentne. Tego rodzaju opłaty są cenami świadczonych usług, np. opłata za gaz, wodę.

- opłaty administracyjne: dotyczą opłat pobieranych z tytułu czynności urzędowych.

c) dochodów z publicznej działalności zarobkowej-wystepują wówczas gdy oferowane są na rynku dobra i usługi przedsiębiorstw publicznych, jak np. komunikacyjnych, zaopatrzeniowych, banków i kas oszczędnościowych.

d) pożyczek publicznych- mogą one być zaciągane w sposób przymusowy lub dobrowolny zarówno w kraju jak i za granicą. Pożyczki tworzą pewną iluzje zwiększenia dochodów. Iluzja ta jest jednak doraźna, gdyż wraz ze zbliżaniem się terminu spłaty pożyczek oraz odsetek niezbędne jest najczęściej podwyższanie podatków.

e) dochodów z emisji pieniądza-różnica między kosztami emisji monet a ich nominalną wartością.

7. Klasyfikacja dochodów:

1. dochody bezzwrotne i zwrotne. Do dochodów bezzwrotnych , za które nie uzyskujemy żadnego bezpośredniego świadczenia zwrotnego ze strony państwa, zaliczamy przede wszystkim wpływy z podatków, ceł i opłat. Z kolei do dochodów zwrotnych zaliczymy pożyczki krajowe i zagraniczne, gdzie skarb państwa jest zobowiązany do spłaty długu wobec kredytobiorcy.

2. Dochody podatkowe i niepodatkowe Dochody podatkowe można podzielić na dochody z podatków pośrednich i bezpośrednich takie jak np. podatek od towarów i usług, podatek akcyzowy, podatek od gier, podatek dochodowy od osób fizycznych czy podatek dochodowy od osób prawnych. Z kolei dochody niepodatkowe, do których zalicza się opłaty, wpływy z ceł, dywidendę, wpłaty z zysku NBP, grzywny, mandaty i inne kary pieniężne.

3. dochody zwyczajne i nadzwyczajne. Dochody zwyczajne to dochody stałe, regularnie wpływające co roku, natomiast dochody nadzwyczajne to dochody przejściowe, jednorazowe, nieregularne

4. dochody krajowe i zagraniczne. Dochody krajowe obejmują podatki, cła. Do dochodów zagranicznych zaliczamy zagraniczne pożyczki, czy też odsetki od udzielonych pożyczek oraz rozliczenia związane z emisją za granicą skarbowych pap. wartościowych.

5. dochody bieżące i majątkowe (kapitałowe) Dochody majątkowe obejmują wpływy ze sprzedaży składników majątkowych, głównie nieruchomości, które nie są związane z prywatyzacją. Pozostałe dochody są traktowane jako bieżące, w tym także dochody wynikające z posiadanego majątku (dywidendy, najem, dzierżawa itp.).

8. Wydatki budżetowe są rozumiane jako wydatkowanie środków pieniężnych przez państwo w celu zaspokojenia potrzeb publicznych. Charakter prawny wydatków budżetowych, w tym ich przeznaczenie, rodzaj sposób klasyfikacji i prezentacji w ustawie budżetowej, określa ustawa o finansach publicznych oraz wydane na jej podstawie przepisy aktywów wykonawczych.

9. Wydatki budżetu państwa przeznaczone są na

1. realizację zadań wykonywanych przez organy władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz administrację rządową, sądy i trybunały

2. subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego

3. dotacje

4. współfinansowanie programów realizowanych ze środków pochodzących ze źródeł zagranicznych, nie podlegających zwrotowi

10. Klasyfikacja wydatków budżetu państwa:

1. wydatki bieżące:

- subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego

-dotacje są nimi , podlegające szczególnym zasadom rozliczania, wydatki budżetu państwa przeznaczone np. na finansowanie lub dofinansowanie zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego ustawami, zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego ustawami; pierwsze wyposażenie w środki obrotowe nowo tworzonych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych

-wynagrodzenia i uposażenia oraz składki od nich naliczane

--inne świadczenia na rzecz osób fizycznych

-zakupy towarów i usług

-inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek budżetowych lub realizacją ich statutowych zadań

2. wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa obejmują w szczególności wydatki budżetu państwa z tytułu oprocentowania i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych, oprocentowania zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz wypłat związanych z udzielonymi przez Skarb Państwa poręczeniami i gwarancjami

3. wydatki majątkowe obejmują wydatki na zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych oraz dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji

4. wydatki zwyczajne i nadzwyczajne. Wydatki zwyczajne służą finansowaniu bieżącej działalności . Wydatki nadzwyczajne to wydatki niezwiązane z bieżącym tokiem działalności władzy publicznej, dotyczą zadań wyjątkowych, ponoszone są okazjonalnie i mają na ogół charakter majątkowo-kaptałowy np. inwestycje , zakup nieruchomości.

5. wydatki bezzwrotne i zwrotne. Większość wydatków publicznych dokonywana jest bezzwrotnie. Zakres wydatków zwrotnych sprowadza się do udzielonych pożyczek, wydatków będących następstwem udzielonych przez państwo gwarancji i poręczeń, spłaty zaciągniętych pożyczek publicznych i kredytów.

UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE

UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE ROLNIKÓW

UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE PRACOWNIKÓW I INNYCH OSÓB

ubezpieczenia wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie

ubezpieczenia emerytalne

ubezpieczenia emerytalno - rentowe

ubezpieczenia rentowe

ubezpieczenia chorobowe

ubezpieczenia wypadkowe

---