WYKŁAD II

Zdrowie psychiczne - pojęcie, modele oraz diagnoza

Norma a normalność:

• norma = idealny wzór właściwości

• normalność = właściwości przypisane ludziom według wzoru normalności, czyli normy

NORMALNOŚĆ

• powszechność

• zgodność z oczekiwaniami, wzorami zachowań właściwymi dla danej populacji

• zgodność z normami obowiązującymi w danej populacji

NORMA ILOŚCIOWA

• wynik pomiaru

• odzwierciedla rozkład cechy w populacji

np.: neurotyzm

• inteligencja

• pojemność pamięci

• procedura

wynik konkretnej osoby რ porównanie z normą

„normalny” = uzyskał wynik nie niższy od przeciętnej w populacji

NORMA SPOŁECZNO-KULTUROWA

• powszechne dla danej kultury podejście realistyczno-konwencjonalistyczne

„normalny” = typowy

odchylenie od wzorców społeczno-kulturowych = dewiacja (grozi sankcjami społecznymi)

• zgodność z normami skodyfikowanymi, moralnymi i prawnymi

„normalny” = nienaruszający ładu społecznego

NORMA TEORETYCZNA

• twierdzenia naukowe

• procedura

obserwowalne wskaźniki რ porównanie z teoretycznymi twierdzeniami

„normalny” = taki, który jest zgodny z opisywanym przez daną teorię modelem normalności

• odejście od kryteriów zdroworozsądkowych i powierzchownych

DEFINOWANIE ZDROWIA

• dobrostan (ang. well-being) fizyczny, psychiczny i społeczny (WHO, 1948)

zdrowie jako stan idealny

• dyspozycja: zdolność jednostki do osiągania pełni własnych możliwości

dyspozycja AKTUALIZACJA stan

• proces poszukiwania i utrzymywania równowagi między zasobami jednostki a wymaganiami otoczenia

MATATEORETYCZNE MODELE ZDROWIA

OBSZAR RÓŻNIC	ZAŁOŻENIA	DEFINIOWANIE ZDROWIA	PRZYCZYNY CHORÓB	PRZEDMIOT BADAŃ	SYSTEM OPIEKI
Model biomedyczny	Dualizm	Negatywna koncepcja zdrowia - zdrowie to brak objawów	Nie uwzględnia wpływu środowiska	Choroba	Pacjent traktowany przedmiotowo
Model holistyczno-funkcjonalny	Holizm - wpływ somy na psyche i odwrotnie	Równoważenie zasobów (wewnętrzne i środowiskowe) i czynników ryzyka	Podmiotowe i środowiskowe czynniki ryzyka i zasoby	Proces i mechanizmy zdrowia	Pacjent jako podmiot: świadomy i aktywny
Model ewolucyjny	Ciało i psyche powstały na drodze ewolucyjnej	Choroba to dysfunkcja spowodowana niepowodzeniem mechanizmów wewnętrznych w sprawowaniu funkcji przystosowawczych	Interakcja czynników genetycznych i środowiskowych	Interakcja czynników genetycznych i środowiskowych w procesie ewolucji	Pacjent jako przedmiot oddziaływania
Model ekologiczno-systemowy	Holizm - hierarchia podsystemów ekosystemu	Zdrowie to zdolność jednostki do budowania ciągle nowej homeostazy wewnętrznej ze zmieniającym się środowiskiem - systemem nadrzędnym	Zaburzenie równowagi funkcjonalnej	Ewolucja etapów: zdrowie - budowanie równowagi i choroba - jej burzenie i budowanie nowej	Leczenie powinno być skierowane na systemy społ.-kulturowe. Promocja zdrowia

SPOSOBY KONSTRUOWANIA POJĘCIA ZDROWIA

• Powolny rozwój pozytywnych koncepcji zdrowia

• Pierwsze ujęcie zdrowia psychicznego
  (M. Jahoda, 1958) - zbiór kryteriów na podstawie analizy różnych teorii psychologicznych:

• Postawy względem Ja

• Zdolność do rozwoju i samorealizacji

• Zdolność do integracji

• Zdolność do autonomii

• Zdolność realistycznego spostrzegania rzeczywistości

• Radzenie sobie z wymaganiami

• Reinterpretacja teorii psychologicznych, aby wydobyć założenia dla koncepcji zdrowia

• Podejście dedukcyjne

• Analiza twierdzeń o adaptacyjnych, rozwojowych i sensotwórczych mechanizmach oraz właściwościach jednostki

• Analiza okresu historycznego i kontekstu kulturowego powstania teorii

• Podstawy pracy klinicznej

Model kompletnego zdrowia psychicznego (Keyez, Lopez, 2002)

• Zdrowie psychiczne wyraża się symptomami, tzn. obserwowalnymi przejawami tego, z jaką skutecznością zachodzą kluczowe dla jakości życia procesy psychiczne (symptomy dobrostanu)

• Formy zdrowia psychicznego: jakość transakcji ze środowiskiem wyrażająca się stopniem skuteczności radzenia sobie z zadaniami życiowymi i wyzwaniami
  Jakie zaburzenie ma pacjent? Jak pacjent sobie radzi?

• Przejawy dobrostanu (wymagają zdefiniowania):

• Symptomy emocjonalnego dobrostanu

• Symptomy psychologicznego dobrostanu

• Symptomy społecznego dobrostanu

ZDROWIE PSYCHICZNE A KIERUNKI PSYCHOLOGII

OBSZAR RÓŻNIC	DEFINIOWANIE ZDROWIA	ŹRÓDŁA ZDROWIA	DIAGNOZA ZDROWIA	MECHANIZMY ROZWOJOWE
ORIENTACJA PSYCHO- DYNAMICZNA	Integralność ego, autonomia ego, dojrzałe obrony (wyparcie, tłumienie, racjonalizacja)	Zasada psychicznego determinizmu	Diagnoza genetyczna	Zasada rzeczywistości, relacje z matką w dzieciństwie jako podstawa rozwoju reprezentacji self
ORIENTACJA BEHAWIORALNO-POZNAWCZA	Przystosowawcze umiejętności, racjonalne przekonania i zdolność samoregulacji	Środowiskowość - człowiek kształtuje się pod wpływem oddziaływań zewnętrznych	Analiza zachowań, czynników oraz praw uczenia się - podejście empiryczne	Różne formy uczenia się oraz kształtowanie zdolności do samo-regulacji w oparciu o wiedzę, kompetencje, poczucie tożsamości i autonomii
ORIENTACJA HUMANISTYCZNO-EGZYSTENCJALNA	Samorealizacja polega na rozpoznawaniu i urzeczywistnianiu wartości	Pozostawanie w kontakcie z własnym doświadczeniem	Podejście holistyczne i subiektywistyczne	Świadomość własnego doświadczenia
ORIENTACJA SYSTEMOWA	System rodzinny w cyklu życia podlega zmianom, które są równoważone siecią nowych relacji	Stałość reguł - tożsamość rodziny, a jednocześnie rozwój każdego członka	Diagnoza systemu z uwzględnieniem założenia o cyrkularności interakcji	Zasady efektywnej komunikacji, hierarchia rodzinna, rozwojowy charakter związków międzypokoleniowych

---