Autor: Anna Drabik

1. TEMAT LEKCJI: Rekonkwista przeciw Arabom i wyprawy krzyżowe

2. ZAŁOŻENIA METODYCZNE

Tematyka lekcji dotyczy rozdziału „Rekonkwista przeciw Arabom i wyprawy krzyżowe” w dziale „Średniowiecze”, podręcznik Historia 1, zakres podstawowy, część II, str. 69-82.

1. Cele edukacyjne:

1. kształcenia:

Wiadomości:

• zapoznanie uczniów z przyczynami i skutkami wypraw krzyżowych, nowymi pojęciami takimi jak: „emirat”, „kalifat”, „etos”, „krucjata”, „hospicjum”, „zakon rycerski”, „albigensi”.

Umiejętności:

• doskonalenie umiejętności pracy z mapą;

• rozwijanie umiejętności współpracy w zespole;

• doskonalenie umiejętności myślenia analitycznego i syntetycznego.

wychowania:

Postawy i przekonania:

• kształcenie postaw tolerancji;

• wzbudzanie zainteresowania i szacunku dla innych religii.

Metody pracy:

• pogadanka;

• praca zespołowa;

• praca z mapą;

• analiza metodą „SWOT”.

Środki dydaktyczne:

• podręcznik Historia. Średniowiecze, część II;

• zestaw załączników opracowany przez nauczyciela;

• Publikacja: Wiek V-XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, autorzy: M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenart, Warszawa 1997.

TOK LEKCJI

Część wprowadzająca

Czynności nauczyciela i ucznia	Metody	Środki dydaktyczne	Wskazówki	Cele	Uwagi
Nauczyciel sprawdza listę obecności, podaje cele lekcji i zapisuje temat na tablicy. Nauczyciel przedstawia zasady pracy na lekcji.	Pogadanka, praca z mapą.	Mapa ścienna.	Mapka w podręczniku - s. 24. Uczniowie znają zasady pracy na lekcji.	Uczniowie sprawdzają swoją wiedzę z poprzednich lekcji.	2 min
Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela przypominają wiadomości dotyczące Arabów. Nauczyciel zadaje pytania: Kiedy i dlaczego nastąpiło zjednoczenie plemion arabskich? Jakie znaczenie ma „święta wojna” w islamie? Posługując się mapą, sprawdź, jakie obszary objęła ekspansja Arabów w VII i VIII w.					3 min

Część realizacyjna

Czynności nauczyciela i ucznia	Metody	Środki dydaktyczne	Wskazówki	Cele	Uwagi
Nauczyciel zapoznaje uczniów z przyczynami wypraw krzyżowych.	Pogadanka.		Uczniowie odnajdują odpowiednie treści w podręczniku (s.69-70 i s. 72).	Uczniowie umieją korzystać z podręcznika. Uczniowie znają przebieg wypraw krzyżowych.	3 min
Nauczyciel dzieli klasę na 3 zespoły i każdemu przydziela zadania (które podano w załączniku nr 1). Uczniowie wybierają w każdym zespole obserwatora pracy w grupie (karta obserwacji pracy w grupie w załączniku nr 2). Uczniowie opracowują zadania na podstawie wiadomości zawartych w tekście źródłowym i w podręczniku (karty odpowiedzi dla zespołów w załączniku nr 1).	Praca w zespołach.	Załącznik nr 1, podręcznik s.73-76 i s.78-80, załącznik nr 2.	Uczniowie doskonalą umiejętność współpracy (karta obserwacji pracy w grupie ułatwi ocenę uczniów za udział w lekcji).		5 min
Nauczyciel zwraca uwagę na aktywny udział uczniów podczas pracy zespołów, naprowadza uczniów na właściwy tok myślenia.
Nauczyciel po 5 minutach pracy zespołów przerywa pracę i zaprasza do prezentacji wyników. Przedstawiciele zespołów prezentują na forum klasy opracowania zagadnień przydzielonych swoim zespołom. Obserwatorzy zespołów wypełniają załącznik nr 2 („karta obserwacji pracy w grupie”) i pod koniec lekcji zwracają go nauczycielowi.	Prezentacja pracy każdego zespołu.		Należy ściśle przestrzegać dyscypliny czasu (3 min na grupę).	Uczniowie przestrzegają dyscypliny czasu.	9 min
Nauczyciel prosi o wyszukanie w podręczniku definicji nowych pojęć związanych z tematem.	Praca z podręcznikiem.	Podręcznik, tablica.	Zapisanie nowych pojęć na tablicy.	Uczniowie znają pojęcia „emirat”, „kalifat”, „etos”, „krucjata”, „albigensi”.	5 min
Nauczyciel dzieli klasę na 3 zespoły i każdemu przydziela zadania (które podano w załączniku nr 3). Uczniowie opracowują zadania na podstawie otrzymanych tekstów źródłowych .	Praca w zespołach.	Załącznik nr 3.	Uczniowie pracują w zespołach.	Uczniowie doskonalą współpracę. Uczniowie znają skutki krucjat.	5 min
Nauczyciel po 5 minutach pracy zespołów przerywa im i zaprasza do prezentacji. Przedstawiciele zespołów przedstawiają na forum klasy opracowane zadania przydzielone swoim zespołom.			Należy ściśle przestrzegać dyscypliny czasu (2 min na grupę).	Uczniowie przestrzegają dyscypliny czasu.	6 min

Część podsumowująca

Czynności nauczyciela i ucznia	Metody	Środki dydaktyczne	Wskazówki	Cele	Uwagi
Nauczyciel dzieli uczniów na 4 zespoły (zadania podano w załączniku nr 4). Uczniowie opracowują zadania, wykorzystując wiadomości zawarte w podręczniku oraz wiadomości zdobyte na lekcji.	Praca w zespołach.	Załącznik nr 4, kartki papieru, kolorowe mazaki.	Uczniowie kształtują swoją kreatywność.	Uczniowie dokonują oceny wydarzeń. Uczniowie stosują zdobytą wiedzę w nowych sytuacjach badawczych.	3 min
Nauczyciel po 3 minutach pracy zespołów przerywa im i zaprasza do prezentacji. Przedstawiciele zespołów prezentują wyniki pracy, przyklejając na tablicy zapisane kartki papieru.	Prezentacja pracy zespołów.	Tablica.	Należy przestrzegać dyscypliny czasu (2 min na prezentację na tablicy).		2 min
Nauczyciel zbiera „karty obserwacji pracy w grupie”.	Pogadanka.	Załącznik nr 2.			2 min
Nauczyciel: ocenia pracę klasy; zadaje pracę domową; żegna się z klasą.

Praca domowa:

• Wykonaj ćwiczenie nr 3 ze s. 82 na kartkach papieru A4.

• Utrwal wiadomości z lekcji, korzystając z podręcznika (s. 69-82).

Załączniki niezbędne do przeprowadzenia lekcji:

• załącznik nr 1 - „ zadanie A dla zespołów”,

• załącznik nr 2 - „ karta obserwacji pracy w grupie”,

• załącznik nr 3 - „zadanie B dla zespołów”,

• załącznik nr 4 - „zadanie C dla zespołów”.

Załącznik nr 1: zadanie A dla zespołów

Zadanie dla zespołów

Zadaniem klasy jest ustalenie bezpośredniej przyczyny krucjat i ich przebiegu na podstawie przygotowanego przez nauczyciela tekstu źródłowego oraz informacji zawartych w podręczniku na s. 73-76 i s. 78-80.

Zadania dla zespołów:

Zespół I analizuje tekst źródłowy „Mowa papieża Urbana II na soborze w Clermont w 1095 r.” [W:] Wiek V-XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1997, s. 151, a następnie uczniowie udzielają odpowiedzi na pytania zawarte w następującej karcie dydaktycznej dla ucznia:

Karta dydaktyczna dla ucznia

1. Kto, kiedy i gdzie wygłosił zaprezentowaną mowę?

Kto?..................... Kiedy?.......................... Gdzie?...........................

2. Do kogo mowa była skierowana?

...........................................................................................................

3. Podaj oficjalny powód wezwania do wyprawy.

Powód: ..............................................................................................

...........................................................................................................

4. Znajdź w tekście wypowiedź papieża, która wskazuje, że krucjata mogłaby przyczynić się

do zredukowania przemocy w Europie.

Cytat: „...................................................................................................

..............................................................................................................”

5. Co mogłoby skłonić człowieka do uczestnictwa w krucjacie? Jak sądzisz, co było główną motywacją dla tych, którzy podjęli się tego zadania? Podkreśl wybraną odpowiedź.

• uzyskanie odpustów,

• chęć wzbogacenia się,

• ciekawość, potrzeba przygód,

• poszukiwanie miejsca do lepszego życia,

• inne.

Zespół II zapoznaje się z tekstem z podręcznika (s. 73-76) i uczniowie odpowiadają na pytania zawarte w karcie dydaktycznej dla ucznia:

Karta dydaktyczna dla ucznia

1. Wyjaśnij pojęcie: „krucjata ludowa”.

„krucjata ludowa” ................................................................................

2. Podaj datę pierwszej wyprawy krzyżowej i jej skutek.

Data: ................................................

Skutek: ...................................................................................................................

3. Ile było wypraw krzyżowych?

.....................................

Zespół III zapoznaje się z tekstem z podręcznika (s. 78-80), a następnie uczniowie udzielają odpowiedzi na pytania zawarte w karcie dydaktycznej dla ucznia:

Karta dydaktyczna dla ucznia

1. Władcy jakich państw stali na czele wypraw krzyżowych?

Jakich? ............................................................................................................

2. Kiedy utworzono Cesarstwo Łacińskie? Podaj okoliczności.

Data: ...............................................................

Okoliczności: ........................................................................................................

................................................................................................................................

3. Kiedy upadła ostatnia twierdza krzyżowców?

................................................................

Przykład kryteriów odpowiedzi:

• pytania są zadane do treści zawartych w tekście źródłowym i dzięki czemu znajdują się tam (dla zespołu I),

• pytania są zadane do treści znajdujących się w podręczniku i tam można znaleźć prawidłowe odpowiedzi.

Załącznik nr 2: karta obserwacji pracy w grupie

Karta obserwacji pracy w grupie

Pełnisz rolę obserwatora pracy w grupie. Twoim zadaniem jest zauważyć następujące sytuacje:

• Czy w grupie nastąpił podział funkcji na lidera grupy, osobę do prezentacji?

• W jaki sposób dokonano tego podziału?

• W jaki sposób grupa opracowała odpowiedzi na pytania?

• Jaki był udział poszczególnych członków grupy w wykonaniu zadania?

Miejsce na notatki .......................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

Załącznik nr 3: zadanie B dla zespołów

Zadanie dla zespołów

Zadanie klasy jest zapoznanie się z organizacją i ustrojem zakonów rycerskich, z wykorzystaniem przygotowanych przez nauczyciela tekstów źródłowych.

Zadania dla zespołów:

Zespół I zapoznaje się z tekstem źródłowym „Piotr z Dusburga o ustanowieniu Zakonu Domu Niemieckiego” [w:] Wiek V-XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1997, s. 164, a następnie odpowiada na pytania otrzymane od nauczyciela na paskach papieru:

• Kto, kiedy i gdzie ustanowił zakon krzyżacki?

• Czym zajmował się zakon krzyżacki w Jerozolimie?

Zespół II zapoznaje się z tekstem źródłowym „Reguła zakonu krzyżackiego” [w:] Wiek V-XV w źródłach...” M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1997, s.165, a następnie odpowiada na pytania otrzymane od nauczyciela na paskach papieru:

• Czym zajmowali się zakonnicy?

• Jakie były zasady przyjmowania chłopców do zakonu?

Zespół III zapoznaje się z tekstem źródłowym „Schemat organizacyjny zakonu krzyżackiego w Europie” [w:] Wiek V-XV w źródłach...” M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1997, s.168, a następnie odpowiada na pytania otrzymane od nauczyciela na paskach papieru:

1. Podaj hierarchię władz zakonu krzyżackiego.

• na czele zakonu: ...............................................

• na czele zamku: ................................................

2. Wymień inne ważne urzędy zakonu krzyżackiego.

Przykład kryteriów odpowiedzi:

• pytania nie wybiegają poza treści zawarte w podanych źródłach, dzięki czemu bardzo łatwo można odnaleźć prawidłową odpowiedź.

Załącznik nr 4: zadanie C dla zespołów

Zadanie dla zespołów

Zadaniem klasy jest ustalenie skutków wypraw krzyżowych metodą SWOT na podstawie podręcznika i wiedzy nabytej na lekcji.

Zadania dla zespołów:

• Zespół I wypisuje na kartkach papieru kolorowymi mazakami mocne strony wypraw krzyżowych.

• Zespół II wypisuje na kartkach papieru kolorowymi mazakami słabe strony wypraw krzyżowych.

• Zespół III wypisuje na kartkach papieru kolorowymi mazakami szanse związane z wyprawami krzyżowymi.

• Zespół IV wypisuje na kartkach papieru kolorowymi mazakami zagrożenia wyprawami krzyżowymi.

Przykład kryteriów odpowiedzi:

• mocne strony (zespół I), np. zdobycie Jerozolimy, wzrost znaczenia papiestwa, rozwój handlu lewantyńskiego, wzrost znaczenia miast włoskich (Wenecja, Genua);

• słabe strony (zespół II), np. tysiące zabitych, nietolerancja religijna, osłabienie Bizancjum (zniszczenie Konstantynopola);

• szanse związane z krucjatami (zespół III), np. zapoznanie się z kulturą arabską, polepszenie warunków życia, powstrzymanie ekspansji tureckiej;

• zagrożenia krucjaty (zespół IV), np. nasilenie tendencji antysemickich w Europie, ekspansja zakonów rycerskich (Krzyżacy), zniszczenie kultury arabskiej.

---