Sejm i Senat są organami władzy ustawodawczej. Sejm jest izbą pierwszą parlamentu, a Senat drugą.

Sejm i Senat są jedynymi organami przedstawicielskimi, które posiadają przywilej bezpośredniego prezentowania narodu i podejmowania w jego imieniu decyzji.

Regulamin Sejmu (Senatu) określa organizację wewnętrzną i porządek prac Sejmu. Przyjmowany przez każda izb w formie uchwały.

Sejm składa się z 460 posłów, a Senat z 100 senatorów, kadencja trwa 4 lata. Obrady są jawne, chyba, ze Sejm uchwali tajności obrad na wniosek Prezydium lub 30 posłów(10 senatorów), w sytuacji, kiedy wymaga tego dobro państwa. Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym (Senacie bez proporcjonalnych). W podziale mandatów uczestniczą partie polityczne, które zdobyły skali kraju co najmniej 5% (koalicja 8%).

Wybory zarządza prezydent nie później niż 90 dni przed upływem kadencji obecnego parlamentu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu. Wybory do obu izb są przeprowadzane w ciągu tego samego dnia. Kadencja Sejmu i Senatu rozpoczyna się z dniem zebrania Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.

Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie kadencji Sejmu oznacza jednocześnie skrócenie kadencji Senatu.

Prezydent RP po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Senatu, w sytuacjach określonych w Konstytucji może zarządzić skrócenie kadencji Sejmu i Senatu:

1. fakultatywnie- jeżeli w ciągu 4 m-cy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona prezydentowi do podpisu

2. obligatoryjnie- gdy Sejm nie jest w stanie udzielić rządowi powołanemu przez prezydenta wotum zaufania większością głosów

Bierne prawo wyborcze- obywatel polski, do sejmu 21 lat, do Senatu- 30 lat

Czynne prawo wyborcze- obywatel polski, skończone 18 lat w dniu głosowania

Kandydatów na posłów i senatorów mogą zgłaszać partie polityczne i obywatele.

Wybory przeprowadzają: Państwowa Komisja Wyborcza, okręgowe komisje wyborcze oraz obwodowe komisje wyborcze.

Każdy obywatel może wnieść do SN protest przeciwko ważności wyborów. SN podejmuje uchwałę o ważności lub nieważności wyborów.

Cisza wyborcza rozpoczyna się 24h przed dniem wyborów i trwa aż do zakończenia głosowania.

Finansowanie kompanii wyborczej jest jawne.

Zasada niepołączalności stanowisk (zasada incompatibilitas)- mandatu posła (senatora) nie można łączyć z funkcją Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich, RP Dziecka, ambasadora, członka Rady Polityki Pieniężnej, członka KRRiT, z zatrudnieniem w kancelarii Sejmu, Senatu, prezydenta i administracji rządowej. Sędzia, prokurator, urzędnik cywilny, żołnierz, policjant, funkcjonariusz ochrony państwa nie mogą sprawować mandatu poselskiego. Zakaz ten nie dotyczy członków Rady Ministrów.

Nie można być równocześnie posłem i senatorem.

Mandat parlamentarny ma charakter generalny (wyraża wolę narodu), nieodwołalny( parlamentarzystów nie można odwołać), niezależny (posła nie obowiązują instrukcje wyborcze). Jest to tzw. mandat wolny, jest przeciwieństwem mandatu imperatywnego.

Parlamentarzyści dysponują immunitetem parlamentarnym. Rodzaje immunitetu:

1. formalny (procesowy)- zakaz pociągnięcia posła do odpowiedzialności karnej, jedynie za zgoda Sejmu lub gdy sam poseł zrezygnuje, nie wchodzi odpowiedzialność cywilna lub zawodowa

2. materialny- zakaz pociągnięcia posła do odpowiedzialności związanej z wykonywaniem jego funkcji(jak głosował, przemawiał), nawet po wygaśnięciu mandatu. Za taką działalność poseł lub senator odpowiada jedynie przed Sejmem lub Senatem

3. nietykalność- chroni parlamentarzystę przed aresztowaniem, jedyny wyjątek- ujęcie na gorącym uczynku przestępstwa, kiedy narusza dobro osób trzecich i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu (Senatu), który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

Immunitet ma chronić niezależność parlamentarzystów i zapewnić im swobodę wykonywania swoich funkcji.

Inne gwarancje i obowiązki niezależności przedstawiciela:

• Poseł nie może prowadzić działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia państwowego lub komunalnego

• Nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiągnięciem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządy terytorialnego

• Nie może być członkiem władz zarządzających, kontrolnych, rewizyjnych państwowych podmiotów gospodarczych lub komunalnych osób prawnych

• Nie może posiadać pakietu większego niż 10% udziału lub akcji w spółkach prawa handlowego z udziałem państwowych lub komunalnych osób prawnych albo podmiotów gospodarczych

• Obowiązek składania oświadczeń o swoim stanie majątkowym do dnia 15 marca w ręce Marszałka Sejmu lub Senatu

• Nie mogą podejmować dodatkowych zajęć ani tez otrzymywać darowizn mogących podważyć zaufanie wyborców

• Obowiązek ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy w latach 1944-90

• Każdemu posłowi należy się uposażenie poselskie lub senatorskie, 10tyś. zł czyli wynagrodzenie ze stosunku do pracy (ulega zajęciu przez komornika)

• Każdemu posłowi należy się dieta poselska, 3000zł, czyli środki finansowe na pokrycie kosztów związanych z wydatkami poniesionymi z związku z wykonywaniem mandatu na terenie kraju (nie ulega zajęciu prze komornika)

• Emerytura i renta zaieszana na czas trwania kadencji

• Prawo do bezpłatnych podróży publicznymi środkami komunikacji krajowej, w tym lotniczym na terenie kraju

• Prawo do otrzymania paszportu dyplomatycznego z związku z wyjazdem służbowym

• Prawo do diety związanej z wyjazdem zagranicznym

• Prawo do prowadzenia biura poselskiego, senatorskiego

• Odprawa parlamentarna, ok. 30tyś. zł, ponownie wybranym nie przysługuje

• Pracownicze uprawnienia posłów i senatorów:

1. Urlop bezpłatny w miejscu dotychczasowej pracy ma okres sprawowania mandatu 3 m-cy po jego wygaśnięciu

2. Pracodawca po wygaśnięciu mandatu ma obowiązek zatrudnić go na tym samym lub równorzędnym pod względem płacowym stanowisku pracy, z wynagrodzeniem, jakie otrzymywałby poseł lub senator, gdyby nie skorzystał z urlopu bezpłatnego, zakaz zwolnienia i zmiany umowy do dwóch lat po zakończeniu kadencji

• Prawo z zachowaniem ustawowo chronionej i jeżeli nie narusza to dóbr osobistych innych osób do uzyskiwania informacji i materiałów oraz wgląd w działalność organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego, spółek z udziałem Skarbu Państwa, zakładów i przedsiębiorstw państwowych i samorządowych

• Prawo do podjęcia interwencji w organie administracji rządowej samorządu terytorialnego, zakładzie lub przedsiębiorstwie państwowym oraz organizacji społecznej

• Prawo do uczestniczenia w sesjach sejmiku samorządowego

• Prowadzi Rejestr korzyści(jawny, korzyści uzyskane przez posłów, senatorów lub ich małżonków. Do rejestru tego posłowie i senatorowie zobowiązani są zgłaszać informacje o wszystkich stanowiskach i zajęciach wykonywanych w administracji publicznej, instytucjach prywatnych z tytułu, których pobierają wynagrodzenie oraz z w pracy zawodowej wykonywanej na własny rachunek.

Posłowie i senatorowie tworzą koła i kluby parlamentarne, które zrzeszają członków poszczególnych partii politycznych.

Klub: 15 posłów lub 7 senatorów

Koło: 3 posłów lub 3 senatorów

Organy wewnętrzne Sejmu (Senatu):

1. Marszałek Sejmu- na pierwszych obradach z grona posłów najstarszych wiekiem, powoływany przez prezydenta. Właściwy wybierany na pierwszym posiedzeniu bezwzględną liczba głosów. Tzw. druga osoba w państwie. Funkcje:

• Zastępuje prezydenta, kiedy ten jest niezdolny do pełnienia swojej funkcji

• Kieruje obradami Sejmu

• Reprezentuje izbę na zewnątrz, strzeże praw Sejmu

• Stwierdza wygaśniecie mandatu posła

• W przypadku zatrzymania posła może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego

• Prawo do wystąpienia do Sejmu w sprawie podjęcia uchwały o pociągnięciu posła do odpowiedzialności konstytucyjnej

• Prawo do wystąpienia z wnioskiem do TK w sprawie zbadania zgodności ustaw z Konstytucją

• Organizuje obrady Sejmu

• Ustala harmonogram prac Sejmu

• Przewodniczy posiedzeniom Zgromadzenia Narodowego

• Zarządza wybory na prezydenta RP

• Na wniosek Państwowej Komisji Wyborczej powołuje i odwołuje kierowników Krajowego Biura Wyborczego

• Prowadzi kontakty i sprawy związane z drugą izbą

• Nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym i uchwałodawczym

• Czuwa nad tokiem i terminarzem prac Sejmu

Jego zastępcami są wicemarszałkowie Sejmu, którzy nie są jednak samodzielnymi organami Sejmu, w nieokreślonej liczbie przez Konstytucję (zazwyczaj ok.5). W Senacie jest 3 wicemarszałków.

2. Prezydium- marszałek + wicemarszałkowie

• Ustalenie planu pracy Sejmu (Senatu), ustalenie tygodni posiedzeń

• Koordynuje prace komisji, zleca komisjom rozpatrywanie spraw w określonym zakresie

• Ustala wysokość uposażeń poselskich i senatorskich

• W terminie 10 dni od dnia zarządzenia wyborów przekazuje Państwowej Komisji Wyborczej listę organizacji lub koalicji wyborczych, które bezpośrednio po poprzednich wyborach zgłosiły Prezydium Sejmu istnienie klubu liczącego, co najmniej 15 posłów, co równoznaczne jest ze zwolnieniem ich do konieczności poparcia zgłoszenia listy okręgowej podpisami wyborców

• Na wniosek Prezesa NIK powołuje i odwołuje wiceprezesów NIK w liczbie od 2 do 4, 7 przedstawicieli nauk prawniczych lub ekonomicznych NIK

3. Konwent Seniorów- Prezydium + przewodniczący klubów parlamentarnych, organ opiniotwórczy, organ zapewniający współdziałanie klubów, funkcje:

• Opiniowanie planów pracy izby

• Opiniowanie projektu porządku posiedzenia

• Wnioskowanie, co do trybu przeprowadzenia dyskusji

• W Sejmie wysuwanie wniosków, co do składu komisji Sejmu i wyboru przez Sejm jego organów

4. Komisje- ze względu na zakres kompetencji dzielimy je na: resortowe, problemowe, śledcze

ze względu na tryb powoływania dzielimy je na stałe i nadzwyczajne

Funkcje komisji:

• Rozpatrywanie spraw będących przedmiotem obrad Sejmu

• Wyrażenie opinii w sprawach przekazywanych pod ich obrady

• Pracują nad projektami ustaw

a) komisje stałe- powoływane na okres całej kadencji izby, obejmują wszystkie resorty, stąd podział komisji na resortowe i problemowe (zakres ich kompetencji odpowiada zakresowi działania jednego z naczelnych lub centralnych organów administracji rządowej), ok. 25

Specjalną rolę w życiu parlamentu odgrywają komisje, których zakres działania wiąże się wyłącznie z funkcjami izby, tzw. komisje wiodące, np. komisja budżetowa, komisja regulaminowa.

Organem wewnętrznym komisji jest prezydium (przewodniczący + wiceprzewodniczący komisji). Rozpatrują tylko te sprawy, które zostały im przedstawione do pracy, ale mogą posiadać prawo inicjatywy. Możliwie jest wspólne posiedzenie wszystkich komisji. Uchwały podejmują większością głosów.

b)komisje nadzwyczajne- np. komisja Palikota, rozpatrują sprawy, które nie leżą w zakresie żadnej z komisji stałych, powołana aby przyspieszyć prace nad ustawą, a szczególnie, gdy problematyka ustawy leży w zakresie zainteresowania kilku komisji

2 typy komisji nadzwyczajne:

a) do sprawy rozpatrywani projektu ustawy

b) do rozpatrzenia określonej ustawy

Odmianą komisji nadzwyczajnych są komisje śledcze- powołane do zbadania określonej sprawy, z prawem przesłuchiwania.

Organami Senatu są: Marszałek Senatu, Prezydium Senatu, Konwent Seniorów i komisje.

Posiedzenia Sejmu i Senatu:

1.Zwoływanie posiedzeń, porządek obrad

W Sejmie posiedzenia odbywają się w terminach ustalonych przez Prezydium Sejmu lub uchwałą Sejmu. W Senacie zaś regulamin przyznaje te kompetencje Marszałkowi Senatu. Praktyka parlamentarna ukształtowała zwyczaj odbywania posiedzeń Sejmu i Senatu na przemian. O posiedzeniach Sejmu zawiadamia się członków RM (obowiązkowe uczestnictwo), Prezesa NBP, NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich.

W Sejmie porządek dzienny posiedzenia Sejmu ustala Marszałek Sejmu po wysłuchaniu opinii Konwentu Seniorów. Wniosek o uzupełnienie, zmianę porządku dziennego mogą zgłosić kluby, koła, co najemnej 15 posłów do 12h przed posiedzeniem.

W Senacie porządek dzienny ustala Marszałek Senatu na wniosek Prezydium Senatu, po wcześniejszym zaopiniowaniu przez Konwent seniorów.

2. Obrady: 3 etapy:

a) wywołanie sprawy przez Marszałka

b) przeprowadzenie dyskusji

c) odjęcie decyzji w wyniku głosowania

Obradami kieruje Marszałek lub wyznaczeni przez niego wicemarszałkowie, przy pomocy 2 sekretarzy(prowadzą protokół i listę mówców). Zadaniem Marszałka jest czuwanie nad przestrzeganiem toku obrad regulaminu, dbanie o zapewnienie powagi i porządku na Sali posiedzeń (funkcja dyscyplinująca) oraz prawo interpretacji regulaminu izby w trakcie obrad. W przypadku zachowania naruszającego powagę izby Marszałek jest upoważniony do przywołania do porządku, następnie do przywołania do porządku z zapisem do protokołu, aż do wykluczenia z posiedzenia. Marszałek może odebrać głos i ewentualnie zarządzać skreślenia fragmentu wypowiedzi z protokołu, gdy wypowiedź narusza godność izby.

3. Dyskusja, 2 etapy:

a) przedstawienie danej sprawy przez wnioskodawcę (w Sejmie czas nieograniczony, w Senacie ok.20min)

b) właściwa dyskusja nad sprawą

4. Udzielenie głosów- jedynie w sprawach objętych porządkiem obrad wg. listy mówców, zakaz wypowiedzi naruszających godność izby (np. krytyka Prezydenta lub uczuć religijnych, ograniczona krytyka rządu)

W Sejmie nie czyni się przedmiotem dyskusji odpowiedzi na zapytania poselskie ani oświadczenia złożone przez posła.

Istnieją wnioski formalne- nie dotyczą treści rozpatrywanej sprawy, a jedynie sposobu jej rozpatrywania, dyskusji, sposobu jej głosownia i porządku dziennego (jedynie w Senacie).

5.Głosowanie - regulaminy Sejmu i Senatu do podejmowania uchwał wymagają większości przynajmniej połowy ustawowej liczby posłów lub senatorów. Każdy z posłów przed wejściem na salę podpisuje listę obecności.

Większości:

1. Zwykła- więcej za niż przeciw, wstrzymujące są bez znaczenia, większość ustaw tak uchwalana

2. Bezwzględna- 50% + 1, liczna głosów za jest większa niż przeciw i wstrzymujących się, musi być osiągnięta w określonych przypadkach:

• wybór członków Prezydium Sejmu i Senatu

• wyrażenie rządowi wotum zaufania, wotum nieufności

• powołanie Prezesa NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich

• wybór posłów-członków Krajowej Rady Sądownictwa, KRRiT

• w Senacie uchwalenie ustawy zmieniającej Konstytucję

• powołanie sędziów TK

• odrzucenie poprawek Senatu

3. Kwalifikowana- 2/3 lub 3/5

• Podjęcie przez Prezydenta decyzji o odmowie podpisania ustawy

• Podjęcie przez Sej uchwały i skróceniu kadencji

• Ustawa zmieniająca Konstytucje

• Odrzucenie orzeczeń TK

• W Zgromadzeniu Narodowym należy osiągnąć by postawić Prezydenta w stan oskarżenia przed TS lub uznać jego trwałą niezdolność do sprawowania urzędu

Sejm i Senat podejmuj uchwały jawnie przed podniesienie ręki i przyciśniecie przycisku (aparatura elektroniczna rejestruje indywidualnie głosy parlamentarzystów). W ważnych sprawach głosy liczone są przez sekretarzy (np. ustaw orzekająca zmianę Konstytucji). Występują także głosowanie imienne- podanie opinii publicznej indywidualnych decyzji parlamentarzystów.

W Senacie może występować głosowanie tajne ( na kartkach i do urny) np. wybór Prezydium Senatu.

Funkcje Sejmu:

1. Ustawodawcza

Tryb ustawodawczy- obowiązkowe elementy ( 3 czytania, jawność obrad, w większości ustaw uchwalanie ustaw zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów).

Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje posłom (co najmniej15), Senatowi, Prezydentowi RP, Radzie Ministrów i grupie co najmniej 100tyś. obywateli. Z przedstawieniem skutków finansowych. Prawo wnoszenia poprawek w czasie rozpatrywania projektu uchwały przysługuje wnioskodawcy projektu, posłom, Radzie Ministrów. Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego w Sejmie do czasu zakończenia drugiego czytania projektu.

Proces ustawodawczy, czyli ogół wszystkich czynności dokonywanych w parlamencie ,i poza nim, w celu uchwalenia ustawy, określony został szczegółowo w Konstytucji RP oraz Regulaminie Sejmu. Proces ten, nazywany procesem legislacyjnym składa się z kilku etapów:

1. Inicjatywa ustawodawcza

Aby proces legislacyjny się rozpoczął, konieczne jest wniesienie projektu ustawy do Sejmu. Mogą to jednak uczynić tylko określone podmioty, którym przysługuje prawo inicjatywy ustawodawczej:

• posłowie (poselskie projekty mogą wnosić komisje sejmowe lub grupa co najmniej 15 posłów)

• Senat (jako cała izba, bo już grupy senatorów takiego prawa nie mają)

• Prezydent

• Rada Ministrów, czyli rząd

Dodatkowo Konstytucja przewiduje możliwość złożenia projektu przez obywateli w ramach tzw. inicjatywy ludowej, ale konieczne jest podpisanie się pod takim projektem 100 000 obywateli mających prawo wyborcze do Sejmu.

Istnieją jednak pewne projekty, z którymi wystąpić mogą tylko określone podmioty spośród wyżej wymienionych. Np. projekt budżetu państwa wnoszony jest tylko przez Radę Ministrów

Projekt może dotyczyć uchwalenia zupełnie nowej ustawy w sprawach, które np. nie były do tej pory regulowane, albo też mogą dotyczyć zmiany już obowiązującej ustawy, czyli jej nowelizacji.

Każdy projekt powinien zawierać uzasadnienie, które wyjaśnia m.in. potrzebę i cel wydania ustawy, przedstawia skutki społeczne i finansowe, wskazuje źródła finansowania, czy też zawiera oświadczenie o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskie

Projekty ustaw składa się w formie pisemnej na ręce Marszałka Sejmu (w praktyce parlamentarnej przyjęło się określenie „do laski Marszałkowskiej”), który zarządza ich drukowanie i doręczenie posłom. Każdemu projektowi zostaje nadany indywidualny numer druku sejmowego, ułatwiający prace nad nim ze względu na bardzo dużą liczbę projektów w Sejmie, często dotyczących tego samego problemu np. zmiany Kodeksu Karnego.

Następnie rozpatrzenie projektu ustawy odbywa się w trzech czytaniach (dawniej czytano na sali obrad cały projekt i stąd nazwa), które rozdzielone są pracami komisji sejmowych.

2. Pierwsze czytanie

Odbywa się ono na posiedzeniu komisji właściwej dla danej problematyki wynikającej z projektu. Jednak pewne, ważne społecznie projekty ustaw muszą być przedstawione na posiedzeniu Sejmu tj. o zmianie Konstytucji, budżetowe, podatkowe, dotyczące wyboru Prezydenta, Sejmu i Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, regulujące ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksy. Ponadto, Marszałek Sejmu może skierować do pierwszego czytania na posiedzeniu Sejmu również inne projekty ustaw, jeżeli przemawiają za tym ważne względy.

Podczas pierwszego czytania wnioskodawca uzasadnia projekt oraz dyskutuje się nad ogólnymi założeniami ustawy. Jeżeli pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu Sejmu, kończy się ono skierowaniem projektu do właściwej - ze względu na tematykę projektu - komisji, bądź kilku komisji, jeżeli obejmuje ich zakres działania. Może jednak zostać już na tym etapie złożony wniosek o odrzucenie projektu w całości.

Komisje pracują nad przepisami projektu, mogą przy tym poprawiać i zmieniać ich treść. Do szczegółowego rozpatrzenia komisje mogą ze swego grona powołać podkomisję, a ponadto mogą korzystać z opinii zaproszonych specjalistów z danej dziedziny tj. ekspertów komisji.

W wyniku tych prac komisja ustala wspólne, uzgodnione stanowisko w sprawie danego projektu i przedstawia go w formie sprawozdania, a w nim wniosek o przyjęcie projektu bez poprawek lub przyjęcie projektu z określonymi poprawkami lub odrzucenie projektu.

Jednakże, w przypadku, gdy komisja odrzuciła w czasie swych prac proponowane poprawki, mogą one zostać, po pisemnym zgłoszeniu, zamieszczone dodatkowo w sprawozdaniu jako wnioski mniejszości, które zostaną później przedmiotem obrad.

Ze swego grona komisja wybiera posła sprawozdawcę mającego za zadanie przedstawienie podczas drugiego czytania jej prac nad projektem, a w szczególności sprawozdania.

3. Drugie czytanie Czytanie to zawsze jest przeprowadzane na posiedzeniu Sejmu i obejmuje przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy, a w dalszej kolejności przeprowadzenie debaty (dyskusji) oraz zgłaszanie nowych poprawek i wniosków. Poprawki takie mogą zgłaszać posłowie, wnioskodawcy (np. Prezydent w przypadku prezydenckiego projektu) oraz Rada Ministrów, ale tylko do zakończenia drugiego czytania. Ten sam termin jest ostateczny dla wnioskodawcy, który zamierza wycofać projekt, a ponadto ma znaczenie dla poselskich projektów ustaw. Jeśli bowiem wskutek cofnięcia poparcia, poselski projekt popiera mniej niż 15 posłów spośród tych, którzy podpisali projekt przed jego wniesieniem, uważa się go za wycofany.

Jeżeli podczas II czytania zostały wniesione poprawki, projekt zostaje ponownie skierowany do komisji, która je rozpatruje, ocenia i przedstawia Sejmowi dodatkowe sprawozdanie, w którym wnosi o ich przyjęcie lub odrzucenie.

Natomiast, gdy projekt nie został podczas drugiego czytania skierowany powtórnie do komisji, może odbyć się niezwłocznie III czytanie.

4. Trzecie czytanie

Na tym etapie poseł sprawozdawca przedstawia dodatkowe sprawozdanie komisji i stanowisko komisji wobec zgłoszonych podczas II czytania poprawek. Następnie posłowie głosują w odpowiednim porządku nad zgłoszonymi wnioskami i poprawkami, przyjmując je lub odrzucając. Na początku więc nad ewentualnym wnioskiem o odrzucenie projektu w całości, potem nad poprawkami do poszczególnych artykułów, a w końcu projektem w całości.

Ustawę zwykłą Sejm uchwala większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Jednak przepisy prawa przewidują, w szczególnych wypadkach, inne proporcje głosów konieczne do skutecznego uchwalenia ustawy (szczegóły w zakładce Głosowania)

Następnie Marszałek przekazuje ustawę (w tym momencie projekt staje się już bowiem ustawą, mimo że jeszcze nie jest ona obowiązująca) do Senatu.

5. Prace w Senacie

Procedura rozpatrywania ustaw przez Senat regulowana jest przez Konstytucję RP oraz Regulamin Senatu.

Po otrzymaniu ustawy Marszałek Senatu przekazuje ją do odpowiednich problemowo komisji senackich (jednej lub kilku), które w ciągu maksymalnie 18 dni mają ją przeanalizować i opracować projekt stanowiska Senatu w sprawie ustawy.

Następnie, na posiedzeniu Senatu odbywa się debata i głosowanie, a w jej efekcie Senat podejmuje uchwałę. Może ona zawierać wniosek o przyjęcie jej bez poprawek (wtedy ustawa jest przekazywana do Prezydenta do podpisu) albo też wniosek o jej odrzucenie w całości lub wprowadzenie poprawek (wtedy ustawa trafia ponownie do Sejmu).

Senat ma określony czas na podjęcie decyzji w sprawie ustawy, a wynosi on w przypadku ustaw zwykłych 30 dni od jej przekazania (inne terminy przewidziano dla ustawy budżetowej - 20 dni, oraz ustaw pilnych -14 dni). Jeśli w tym terminie Senat nie zdecyduje o ewentualnych poprawkach, bądź o odrzuceniu ustawy, uznaje się ją za przyjętą w treści proponowanej przez Sejm.

6. Rozpatrywanie uchwały Senatu przez Sejm.

Jeśli Senat w terminie wniesie poprawki, bądź będzie wnosił o odrzucenie ustawy, zostaje ona skierowana ponownie do Sejmu. Marszałek Sejmu kieruje tą uchwałę pod obrady komisji, która wcześniej zajmowała się pracami nad tą ustawą. Komisja, przy udziale senatora sprawozdawcy, dyskutuje nad stanowiskiem Senatu i przedstawia kolejne sprawozdanie, w którym wnioskuje o uchwalenie senackich zmian w całości lub części, bądź też ich odrzucenie.

Sejm może odrzucić poprawki Senatu, jak i wniosek o odrzucenie ustawy, bezwzględną większością głosów (liczba głosów „za” jest większa niż suma „przeciw” i wstrzymujących się), w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby głosów. Jeżeli nie będzie takiej większości, ostateczny tekst ustawy będzie zawierał treść uwzględniającą poprawki Senatu. Natomiast w przypadku głosowania wniosku Senatu o odrzucenie ustawy, brak większości będzie oznaczał, że ustawa upadła i nie stanie się obowiązującym prawem.

Następnie po rozpatrzeniu stanowiska Senatu ustawa jest przekazywana do podpisu przez Prezydenta RP.

7. Prezydent w procesie legislacyjnym Prezydent RP w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia podpisuje ustawę (7 dni w przypadku ustaw pilnych i budżetowej) i zarządza jej publikację w Dzienniku Ustaw. Aby bowiem ustawa obowiązywała (weszła w życie) musi być w nim ogłoszona, a następnie musi zwykle upłynąć określony termin, tzw. vacatio legis, czyli okres potrzebny do zapoznania się z nią przez obywateli i przygotowania do jej realizowania.

Prezydent może jednak odmówić podpisania ustawy i zwrócić się do Sejmu o ponowne jej rozpatrzenie (tzw. weto ustawodawcze), co powoduje, że zajmie się nią ponownie Sejm (ale już nie Senat). Nie ma on jednak możliwości wnoszenia nowych poprawek na tym etapie.

Jeżeli, większością 3/5 głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, Sejm odrzuci weto Prezydenta, to nie ma on innej możliwości, jak tylko podpisać ponownie uchwaloną ustawę i zarządzić jej ogłoszenie. Jeżeli takiej większości nie będzie, proces ustawodawczy się kończy i ustawa nie nabierze mocy prawnej.

Prezydent RP posiada również inną możliwość, jeśli ma prawne wątpliwości co do ustawy uchwalonej przez parlament. Może, bowiem złożyć wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie jej zgodności z Konstytucją. Jeśli jednak skorzysta z tego uprawnienia nie może już skorzystać z weta.

Po rozpatrzeniu sprawy Trybunał może zdecydować o tym, iż ustawa jest zgodna z Konstytucją i wówczas Prezydent RP ma obowiązek ją podpisać. Jeśli zaś orzeknie o niezgodności całej ustawy głowa państwa musi odmówić jej podpisania.

Może się również zdarzyć, że Trybunał orzeknie, iż tylko niektóre przepisy są niezgodne z Konstytucją, a nie są one nierozerwalnie związane z ustawą. Wtedy Prezydent, po uzyskaniu opinii Marszałka Sejmu, może ją podpisać z pominięciem tych przepisów, albo zwrócić Sejmowi ustawę „w celu usunięcia niezgodności”. W takim przypadku ustawą zajmuje się ponownie Sejm, a następnie Senat, a ich głównym zadaniem jest taka zmiana przepisów, aby były one zgodne z Konstytucją. Po ich przepracowaniu poprawiona ustawa trafia ponownie do Prezydenta do podpisu.

Przedstawiony schemat postępowania w toku procedury legislacyjnej nie uwzględnia różnic przewidzianych przy rozpatrywaniu projektów pilnych, ustawy budżetowej, kodeksów, czy też projektu obywatelskiego. Różnice te mają zapewnić przyjęcie ustaw w odpowiednim terminie (ustawa budżetowa) albo też zapewnić szczegółowe jego dopracowanie (zmiany kodeksów).

Tryb ustawodawczy w Konstytucji RP:

Art. 120.

Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość. W tym samym trybie Sejm podejmuje uchwały, jeżeli ustawa lub uchwała Sejmu nie stanowi inaczej.

Art. 121.

1. Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi.

2. Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm.

3. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu, uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Art. 122.

1. Po zakończeniu postępowania określonego w art. 121 Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.

2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent Rzeczypospolitej nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodną z Konstytucją.

4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodną z Konstytucją. Jeżeli jednak niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.

5. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie wystąpił z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3, może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3.

6. Wystąpienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, określonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy.

Art. 123.

1. Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjątkiem projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów.

2. Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu określają odrębności w postępowaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego.

3. W postępowaniu w sprawie ustawy, której projekt został uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni.

Szczególne znaczenie mają przy tym tzw. pilne projekty ustaw, które może wnieść do Sejmu tylko rząd (jednak pewne sprawy nie mogą być regulowane w tym trybie np. ustawy dotyczące wyborów). Ma on zapewnić pierwszeństwo przed innymi projektami i szybkie uchwalenie ustawy (tzw. szybka ścieżka legislacyjna), co zapewni rządowi realizowanie swoich najważniejszych zadań dla państwa. Różnica polega tu m.in. na tym, że Senat ma na rozpatrzenie ustawy tylko 14 dni, a Prezydent 7.

Procedury szczególne (nie stosuje się do nich przedstawiony zwykły tryb ustawodawczy):

1. Zmiana konstytucji:

- projekt ustawy o zmianie konstytucji może wnieść co najmniej 1/5 posłów, Senat lub Prezydent

- zmiana następuje, gdy ustawa zostaje uchwalona w jednakowym brzmieniu przez Sejm Senat(ma na rozpatrzenie 60 dni)

- Sejm podejmuje decyzje większością 2/3 głosów w obecności co najmie połowy posłów, a Senat większością bezwzględną w obecności co najmniej połowy senatorów

-jeżeli zmiana Konstytucji dotyczy rozdziałów I, II, XII, to 1/5 posłów, Senat lub prezydent mogą zażądać przeprowadzenia referendum zatwierdzającego w ciągu 45 dni od jej uchwalenia przez Sejm (zmian Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli opowiedziała się za nią większość głosujących)

- po zakończeniu tych procedur ustawa trafia do podpisu do prezydenta, 21 dni na podpisanie

2. Uchwalenie umowy międzynarodowej, na mocy, której RP może przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach- 2/3 głosów posłów i 2/3 głosów senatorów lub wyrażenie zgody na jej ratyfikacje na drodze referendum ogólnokrajowego

3. Ustawa budżetowa-

- prawo inicjatywy przysługuje jedynie Radzie Ministrów, która przekłada Sejmowi projekt ustawy najpóźniej na 3 m-ce przez rozpoczęciem roku budżetowego

- przedstawione wszystkie wydatki i dochody państwa

- 4 m-ce od dnia przedstawienia projektu w Sejmie- czas debaty budżetowej

- Senat nie może odrzucić projektu ustawy budżetowej (tylko 20 dni na zgłoszeni poprawek)

- prezydent nie może jej odrzucić, jedynie przed podpisaniem skierować do TK, TK ma 2 m-ce na rozpatrzenie od dnia zgłoszenia przez prezydenta

2. Kontrolna- przysługuje jedynie Sejmowi, który ma prawo kontrolować rząd i inne organy państwa. Instrumenty kontroli:

• Absolutorium- kontrola wykonania ustawy budżetowej. Jego udzielenie oznacza, że rząd nie naruszył ustawy budżetowej. Nieudzielenie absolutorium oznacza dymisje rządu lub pociągnięcie ministrów do odpowiedzialności konstytucyjnej.

• Zapytania i interpelacje- jest to indywidualne uprawnienie każdego posła, stanowią sposób zwracania się posłów do członków rządu(ministrów i premiera) z prośbą o udzielenie informacji.

Interpelacje mają charakter zasadniczy, powinny zawierać krótkie przedstawienie stanu faktycznego i wynikające zeń pytania.

Zapytania poselskie są składane w celu uzyskania informacji o aktualnych problemach polityki państwa.

Adresaci zapytań i interpelacji mają obowiązek udzielenia informacji w ciągu 21 dni.

Konstytucja nakłada na członków rządu obowiązek udzielenia odpowiedzi w sprawach bieżących na każdym posiedzeniu Sejmu.

• Wotum zaufania- uchwała Sejm u wyrażająca poparcie dla polityki rządu. Obligatoryjnie udzielane przy powoływaniu rządu, fakultatywnie- premier występuje do Sejmu z prośbą o udzielenie wotum zaufania.

• Wotum nieufności- omówione przy rządzie

• Kontrolne uprawnienia komisji- komisje maja prawo do informacji, czyli prawo żądania informacji i sprawozdań od ministrów i kierowników właściwych resortów, żądanie wyjaśnień od obecnych na posiedzeniach rządu i żądanie obecności właściwych ministrów oraz kierowników naczelnych organów administracji państwowej na tych posiedzeniach komisji, na których rozpatrywane są sprawy dotyczące zakresu ich działania.

Efektem kontrolnej pracy komisji są:

a) Dezyderaty (uchwała komisji zawierająca jej postulaty w określonych sprawach) może być skierowany do określonego kręgu, np. do Rady Ministrów, Prezesa NIK, Prezesa NBP, Prokuratora Generalnego

b) Opinie (zawierają stanowisko w określonej sprawie)

3. Ustrojodawcza- zmiana konstytucji

4. Kreacyjna:

• Powołuje lub odwołuje Radę Ministrów

• Wybiera sędziów TK

• Powołuje na wniosek prezydenta Prezesa Narodowego Banku Polskiego

Wspólnie z Senatem powołują:

• Członków KRRiT ( 2 członków Sejm, 1 członka Senat)

• Członków Krajowej Rady Sądownictwa (4 Sejm, 2 Senat)

• Członków Rady Polityki Pieniężnej (po 3 członków Sejm i Senat)

• Prezesa NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich, Dziecka, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych

Senat- funkcje:

• Bierze udział w procesie legislacyjnym

• Prawo inicjatywy ustawodawczej

• Wyraża zgodę na zarządzenie referendum przez prezydenta

• Nie ma funkcji kontrolnej

• Wyraża zgodę na powołanie Prezesa NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich

• Opiekuje się Polakami i Polonią za granicą

Zgromadzenie Narodowe- wspólne obrady Sejmu i Senatu, pod przewodnictwem Marszałka Sejmu, a w razie jego nieobecności Marszałka Senatu. Zbierają się tylko w określonych przypadkach:

- odebranie przysięgi od nowo wybranego prezydenta

-pociągnięcie prezydenta do odpowiedzialności konstytucyjnej

-uznanie trwałą niezdolność prezydenta do pełnienia urzędu

-wysłuchanie orędzia prezydenta skierowanego do ZN

ZN jest czymś innym niż wspólne posiedzenie Sejmu i Senatu(np. w trakcie wizyty JPII)

Prezydent RP

Prezydent jest jednoosobowym organem wykonawczym.

W Konstytucji jest określany jako najwyższy przedstawiciel-głowa państwa. Gwarantuje ciągłość władzy państwowej i reprezentuje państwo na zewnątrz oraz w stosunkach wewnątrzpaństwowych. Stoi na straży suwerenności, bezpieczeństwa, nierozerwalności i niepodzielności terytorium.

Prezydenci III RP:

Wojciech Jaruzelski (1989-90) wybrany przez Zgromadzenie Narodowe

Lech Wałęsa 1990-95

Aleksander Kwaśniewski 1995-2005

Lech Kaczyński od 2005

Zasada niepołączalności funkcji prezydenta z innymi funkcji i urzędami.

Wybór i odwołanie prezydenta

Prezydent jest wybierany na 5-letnią kadencje wyborach powszechnych, tajnych, równych, bezpośrednich i większościowych.

Ta sama osoba może pełnić te funkcję tylko dwa razy.

Czynne prawo wyborcze w wyborach prezydenckich przysługuje osobom pełnoletnim, posiadającym polskie obywatelstwo, bierne Prawo wyborcze osobom, które najpóźniej w dniu wyborów ukończyły 35 lat i korzystają z pełni praw wyborczych.

Kandydata na prezydenta zgłasza co najmniej 100 tyś. obywateli.

Wybory prezydenta zarządza Marszałek sejmu na dzień przypadający nie wcześniej niż 100 dni, a nie później niż 75 dni przed upływem kadencji urzędującego prezydenta, a w razie opróżnienia urzędu Prezydenta, nie później niż w 14 dniu po opróżnieniu urzędu, wyznaczając datę wyborów na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów.

Prezydentem zostaje kandydat, który otrzymała więcej niż połowę ważnych głosów. Jeśli żaden z kandydatów nie uzyska takiej większości, za 14 dni odbywa się druga tura wyborów z udziałem dwóch kandydatów, którzy w pierwszej turze otrzymali najwięcej głosów. Jeżeli między I, a II tura wyborów, którykolwiek z tych dwóch kandydatów wycofa się, utraci prawo wyborcze lub umrze, to w miejsce to ponownym głosowaniu dopuszcza się kandydata, który kolejno otrzymał najwięcej głosów. W takim przypadku datę ponownego głosowania odracza się o dalsze 14 dni.

Prezydentem zostaje kandydat, który w drugiej turze otrzymał większa liczbę głosów.

Każdy obywatel ma prawo wnieść protest przeciwko ważności wyborów. Decyzję w tej sprawie podejmuje Sąd Najwyższy.

Kadencja rozpoczyna się w dni złożenia przez niego przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym,

Kadencja prezydenta może ulec skróceniu w wypadku:

• Śmieci

• Zrzeczenia się urzędu

• Stwierdzenia nieważności wyborów

• Uznania przez Zgromadzenie Narodowe niezdolności do sprawowania funkcji

• Orzeczenia Trybunału Stanu, który stwierdzi, że prezydent złamał konstytucje lub ustawę- tzw. odpowiedzialność konstytucyjna prezydenta, prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej (związana z wykonywaniem jego urzędu). W stan oskarżenia stawia prezydenta Zgromadzenie Narodowe większością 2/3 głosów, na wniosek co najmniej 140 jego członków.

W wszystkich tych sytuacjach prezydenta zastępuję Marszałek Sejmu.

Prezydent za naruszenie Konstytucji, ustaw lub z popełnieni przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności tylko przed Trybunałem Stanu.

Wybór wyborach powszechnych powoduje wzrost rangi wybieranego. Wprowadzenie wyboru prezydenta z wyborów powszechnych w nowej Konstytucji nie było świadome (opracowujący Konstytucję nie byli pewni skutków politycznych i następstw ustrojowych). Wzorowano się na systemie półprezydenckim we Francji.

W Konstytucji przewidziano wyraźnie 2 sytuacje:

Zastępstwo side vacante - gdy faktycznie fotel prezydenta wakatuje (stan opróżnienia)

Zastępstwo side plena- gdy fotel prezydenta faktycznie jest obsadzony, ale prezydent tymczasowo nie może wykonywać swoich funkcji. Przeszkody: np. długotrwała choroba, wyjazd za granicę lub postawienie prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu.

Akty urzędowe prezydenta

1.Ze względu na formę aktu urzędowego:

a) akty prawne

b) inne akty urzędowe, np. orędzie, akt ratyfikacji umowy międzynarodowej

2. Ze względu na charakter ustrojowy:

a) akty urzędowe kontrasygnowane (uprawnienia zwykłe)- wymagają kontrasygnaty, czyli podpisu premiera, co oznacza, że przejmuje od odpowiedzialność polityczną na podjętą decyzję

b) prerogatywy- nie wymaga zgody premiera, art.144 Konstytucji:

1) zarządzania wyborów do Sejmu i Senatu,

2) zwoływania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,

3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach określonych w Konstytucji,

4) inicjatywy ustawodawczej,

5) zarządzania referendum ogólnokrajowego,

6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,

7) zarządzania ogłoszenia ustawy oraz umowy międzynarodowej w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej,

8) zwracania się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego,

9) wniosku do Trybunału Konstytucyjnego,

10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwyższą Izbę Kontroli,

11) desygnowania i powoływania Prezesa Rady Ministrów,

12) przyjmowania dymisji Rady Ministrów i powierzania jej tymczasowego pełnienia obowiązków,

13) wniosku do Sejmu o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu członka Rady Ministrów,

14) odwoływania ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności,

15) zwoływania Rady Gabinetowej,

16) nadawania orderów i odznaczeń,

17) powoływania sędziów,

18) stosowania prawa łaski,

19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyrażania zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego,

20) powoływania Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego,

21) powoływania Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego,

22) powoływania Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego,

23) powoływania prezesów Sądu Najwyższego oraz wiceprezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego,

24) wniosku do Sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,

25) powoływania członków Rady Polityki Pieniężnej,

26) powoływania i odwoływania członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego,

27) powoływania członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,

28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powoływania i odwoływania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,

29) wydawania zarządzeń na zasadach określonych w art. 93,

30) zrzeczenia się urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.

Kompetencje Prezydenta RP

1. Kompetencje głowy państwa:

a) kompetencje w zakresie spraw zagranicznych:

• Reprezentuje państwo w stosunkach zagranicznych, współpracuje z rządem na arenie międzynarodowej

• Ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm

• Mianowanie i odwoływanie przedstawicieli Polski w innych państwach lub organizacjach międzynarodowych

• Przyjmowanie listów uwierzytelniających oraz odwołujących przedstawicieli innych państwa w Polsce

b) zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi i obronnością:

• W czasie pokoju sprawowanie władzy za pośrednictwem ministra obrony (jako najwyższy zwierzchnik sił zbrojnych), przy pomocy Szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów sił zbrojnych

• W sytuacji zagrożenia zarządzanie powszechną lub częściową mobilizację

• Wydawanie decyzji o użyciu sił zbrojnych dla obrony kraju

• Zarządzanie wprowadzenia stanu wyjątkowego, gdy nie może tego uczynić parlament

• Mianuje i odwołuje Szefa Sztabu Generalnego, dowódców rodzajów sił zbrojnych

• Nadaje stopnie wojskowe na wniosek ministra obrony narodowej

c) tradycyjne uprawnienia:

• Nadawanie obywatelstwa polskiego i zgoda na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego

• Nadawanie orderów i odznaczeń

• Prawo łaski, z wyjątkiem orzeczeń TS

• Nadawanie tytułów profesorskich

• Prawo orędzia do ZN

2. Kompetencje arbitrażu politycznego i równoważenia władz:

a) uprawnienia względem parlamentu:

• Zarządzanie wyborów i zwoływanie pierwszego posiedzenia obu izb

• Inicjatywa ustawodawcza

• Prawo weta zawieszającego wobec ustaw parlamentu (Sejm może je odrzucić większością a3/5 głosów)- weto prezydenckie

• Podpisywanie ustaw ich ogłaszanie- promulgacja

• Prawo skrócenia kadencji sejmu, gdy nie uda się wyłonić rządu(po 3 nieudanych próbach, 14 dni od nieudzielania wotum zaufania rządowi) lub nie uchwali budżetu w wyznaczonym terminie (4 m-ce od dnia przedstawienia sejmowi)

• Występowanie z wnioskiem do Sejmu powołanie Prezesa NBP

• Prawo zwracania się do TK z wnioskiem o zbadanie zgodności ustaw z Konstytucją (wstrzymuje wtedy termin do podpisania ustawy)

b) uprawnienia względem Rady Ministrów:

• Powoływanie rządu

• Dokonywanie zmian w rządzie na wniosek premiera

• Zwoływanie w sprawach szczególnej wagi Rady Gabinetowej, (Rada Ministrów pod przewodnictwem prezydenta, nie posiada ona jednak kompetencji Rady Ministrów)

• Wystąpienia z wnioskiem do Sejmu o pociągnięcie członka RM do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu

c) uprawnienia względem władzy sądowniczej

• Powoływanie sędziów na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa

• Powoływanie PrezeaNaczelnego Sądu Administracyjnego Sądu Najwyższego, Trybunału Konstytucyjnego oraz 1 członka Krajowej Rady Sądownictwa

Inne uprawnienia:

1. Ustrojowe- może przedłożyć projekt o zmianie Konstytucji

2. Kreacyjne, organizacyjne oraz w zakresie kierownictwa państwowego i wewnętrznego w Kancelarii Prezydenta RP

• Powołuje członka KRRiT

• Wnioskuje do Sejmu o powołanie Prezesa NBP

• Powołuje członków Rady Polityki Pieniężnej

• Może zarządzić za zgoda Senatu referendum ogólnokrajowe w celu rozstrzygnięcia spraw o szczególnym znaczeniu dla państwa

Rada Ministrów

Rada Ministrów to organ władzy wykonawczej, powołany do prowadzenia polityki państwa w sprawach, które nie zostały zastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządowych, kieruje w stosunkach z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi, kieruje administracją rządową, ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju.

Zasada domniemania właściwości RM w dziedzinie polityki państwa- jeśli zadania nie są zastrzeżone dla innego organu (np. prezydenta, samorządu terytorialnego), to te zadania przejmuje i wykonuje RM.

Funkcja wykonawcza RM- zapewnia wykonanie ustaw

Funkcja administracyjna, kierowania- kierowanie administracją urzędową

Funkcja rządzenia- kieruje celami polityki państwa wewnętrznej i zewnętrznej, podejmuje decyzje o znaczeniu strategicznym.

Skład i organizacja Rady Ministrów

1 Prezes Rady Ministrów (premier), funkcje:

- stoi na czele rządu, kieruje i organizuje pracę rządu,

-koordynuje i kontroluje pracę członków rządu

-kieruje pracą terenowych organów administracji

-sprawuje nadzór nad samorządem, opracowuje program działania rządu

-zwierzchnik korpusu służby cywilnej

-prawo do wydawania rozporządzeń

-powołuje sekretarzy stanu i podsekretarzy

-prawo zgłaszania do RM wniosku w sprawie uchylenia rozporządzeń i zarządzeń ministrów

2. Wiceprezesi- powołuje prezydent na wniosek premiera. Zakres działania i zastępowania premiera przez wiceprezesów określa premier. Konstytucja nie określa ich liczby, o ich decyduje premier.

3. Ministrowie- kierowanie resortem lub wypełnianie zadań powierzonych im przez premiera.

Wyróżniamy:

- ministrów resortowych

-ministrów bez teki (członkowie RM, którzy nie stoją na czele resoru, a więc nie kierują żadnym wyodrębnionym działem administracji, ich zakres określa premier.).

Do pomocy mają wiceministrów tzw. sekretarzy i podsekretarzy stanu. Kiedy brak ministra do kierowania resortu, to tę funkcję obejmuje wiceminister, tzw. kierownik ministerstwa.

4. Przewodniczący określonych w ustawach komitetów- np. przewodniczący Komitetu Badań Naukowych i szef Rządowego Centrum Studiów Strategicznych, odpowiednich ministrów resortowych.

Tryb powoływania Rady Ministrów

Prezydent desygnuje Prezesa Rady Ministrów (z reguły jest lider zwycięskiej partii lub koalicji), któremu powierza utworzenie rządu. Prezes proponuje skład RM.

Prezydent powołuje premiera i pozostałych członków RM w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej RM i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej RM.

Powołany Prezes RM ma obowiązek w ciągu 14 dni przedstawić Sejmowi program działania RM i zgłosić wniosek o udzielenie jej wotum zaufania.

Tryb postępowania w sprawie udzielenia rządowi wotum zaufania określa regulamin Sejmu, 3 etapy:

I. expose premiera (program gabinetu wraz z wnioskiem o udzielenie wotum zaufania)

II. dyskusja (zgłaszane są zapytania i prezentowanie stanowisko klubów i kół poleskich)

III. głosowanie nad wnioskiem zgaszonym przez premiera. Wotum zaufania dla rządu jest udzielane bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

W razie niedowołania RM w trybie pierwszym lub nieudzielania jej wotum zaufania Sejm w ciągu 14 dni wybiera Prezesa RM oraz proponowanych przez niego członków RM bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (II tryb). Konstytucja wymaga, więc, aby rząd dysponował wyraźnym poparciem większości parlamentarnej. Prezydent powołuje tak wybraną RM i odbiera przysięgę od jej członków.

W razie niepowołania RM przez parlament, prezydent RP (III tryb) w ciągu 14 dni powołuje Prezesa RM i na jego wniosek pozostałych członków RM i odbiera od nich przysięgę. Sejm w ciągu 14 dni udziela RM wotum zaufania zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. W razie nieudzielania RM wotum zaufania w III trybie, prezydent RP skraca kadencję Sejmu i zarządza nowe wybory.

Rada Ministrów ustępuje (premier składa dymisję rządu na ręce prezydenta) w określonych sytuacjach:

• utworzenie się nowego rządu

• rezygnacja premiera

• nieuzyskanie wotum zaufania

• nieudzielanie absolutorium

• udzielenie wotum nieufności

Zmiany w składzie Rady Ministrów

Zmian w rządzie dokonuje Prezydent RP, jedynie na wniosek premiera. Sejm może odwołać ministra, któremu udzielił wotum nieufności większością głosów ustawowej liczby posłów, czyli większością bezwzględną.

Odpowiedzialność polityczna Rady Ministrów

Występuję wówczas, gdy między polityką rządu, a większością parlamentarną występuje rozbieżność, gdy większość nie aprobuje już polityki rządu.

Może mieć charakter:

1. generalny- cały rząd odpowiada za swoją politykę

2. indywidualny- kierownicy poszczególnych resortów odpowiadają za podjęte decyzje.

2 środki odpowiedzialności politycznej:

a) odmowa wotum zaufania- przy powoływaniu rządu oraz premier może zwrócić się z prośbą o udzielenie wotum zaufania. Wzmacnia to wtedy jego pozycję., Jeśli parlament odmówi, rząd składa dymisje.

b) wotum nieufności- najczęściej korzysta niego opozycja. 5 warunków:

• wniosek może zgłosić 46 posłów

• musi zawierać imienne kandydata na nowego Prezesa RM

• wniosek musi być poddany pod głosowanie nie wcześniej niż po upływie 7 dni od daty jego zgłoszenia

• dla przyjęcia wniosku wymagana jest ustawowa liczba posłów

• w przypadku odrzucenia tego wniosku przez Sejm ponowna inicjatywa w tej sprawie może być podejmowana dopiero po upływie 3 m-cy o dnia zgłoszenia poprzedniego wniosku. Tego czasowego ograniczenia nie stosuje się przypadku, gdy takim wnioskiem wystąpi co najmniej 115 posłów

Odpowiednik konstruktywnego wotum nieufności w Niemczech, czyli rozpad jednej większości jest zrekompensowany powstaniem większości nowej, która w tym samym glosowaniu wyłoniła nowego Prezesa RM, większość jest przeciwna dotychczasowej polityce rządowej, ale jest gotowa poprzeć nowy rząd.

Odpowiedzialność indywidualna ministrów- wniosek o udzielnie wotum nieufności może wystąpić grupa co najmniej 69 posłów (15% ustawowego składu Sejmu). Minister, któremu Sejm wyraził wotum nieufności jest zobowiązany do złożenia dymisji, Prezydent musi przyjąć i odwołać go ze stanowiska.

Odpowiedzialność konstytucyjna Rady Ministrów

• ma charakter prawno- karny

• obejmuje czyny, które członkowie rządu popełnili naruszając Konstytucję lub ustawy, tzw. delikt konstytucyjny oraz przestępstwa

• charakter indywidualny

• wniosek o pociągnięcie członka RM do o.k. przez Trybunałem Stanu może zgłosić prezydent lub co najmniej 115 posłów

• TS może wymierzyć następujące kary: utratę czynnego i biernego prawa wyborczego, zakazu zajmowania stanowisk kierowniczych w organach państwowych i organizacjach społecznych, utratę wszystkich orderów i odznaczeń państwowych i utratę zdolności od ich uzyskiwania

Funkcje Rady Ministrów

W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów w szczególności:

1) zapewnia wykonanie ustaw,

2) wydaje rozporządzenia,

3) koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,

4) chroni interesy Skarbu Państwa,

5) uchwala projekt budżetu państwa,

6) kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu,

7) zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,

8) zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,

9) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi,

10) zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe,

11) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej,

12) określa organizację i tryb swojej pracy.

Kompetencje Rady Ministrów

- zapewnia wykonanie ustaw

-wydaje rozporządzenia (do wydania aktów prawnych na podstawie i w celu wykonania ustaw, do wydania rozporządzenia jest wymagane upoważnienie)

-wydaje uchwały, które mają charakter wewnętrzny i dotyczą jednostek organizacyjnych podległych RM

(Konstytucja nie zna aktów z mocą ustawy wydawanych przez organ pozaparlamentarny)

-prawo inicjatywy ustawodawczej

-wyłączne prawo do projektu ustawy budżetowej

-coroczny obowiązek składnia Sejmowi sprawozdania z wykonania ustawy budżetowej w ciągu 4m-cy od dnia zakończenia roku budżetowego (podstawa udzielenia absolutorium)

-funkcja kierowniczo-koordynująca wszystkich organów administracji rządowej

Tryb funkcjonowania Rady Ministrów

Posiedzenia zwołuje premier, który ustala porządek obrad przewodniczy obradom.

RM może tworzyć w drodze rozporządzenia swoje organy pomocnicze i opiniodawcze, mogą to być:

• Stałe komitety (składające się z członków RM), celem jest uzgodnienie stanowisk członków rządu, inicjowanie i przygotowanie projektów

• Komisje wspólne (przedstawiciele rządu i określonego środowiska)

• Rady zespoły opiniodawczo- doradcze ( z inicjatywy premiera)

1

---