Przykład zabezpieczenia przyszłej płatności
Spółka importująca surowce zawarła 31 marca 2004 roku umowę na kupno surowca za 1.000.000 EUR. Dostawa zgodnie umowa zostanie zrealizowana 31 maja 2004 roku. Płatność za surowce ma zostać dokonana 30 czerwca 2004 roku. Spółka w dniu zawarcia umowy, w obawie przed wzrostem płatności zawarła kontrakt forward na kupno 1.000.000 EUR po kursie 4.40 PLN.
Na podstawie sporządzonej dokumentacji uznano, że transakcja spełnia kryteria zabezpieczenia przepływów pieniężnych.
W okresie trwanie kontraktu kursy walutowe spot i forward kształtowały się następująco :
Data |
kursy spot |
forward |
31.03 |
4,37 |
4,40 |
31.05 |
4,45 |
4,50 |
31.06 |
4,55 |
|
Zapisy księgowe :
zawarcie kontraktu forward w dniu 31 marca 2004 roku :
1.000.000 EUR x 4.40 = 4.400.000 PLN
wycena kontraktu forward (instrument zabezpieczający) na 31 maja :
efektywność zabezpieczenia na 31.05 wynosiła 80 % :
zmiana wartości zobowiązania : (1.000.000 x 4,37) - (1.000.000 x 4,45) =
= - 80.000 PLN
zmiana wartości instrumentu zabezpieczającego :
x 4,50) - (1.000.000 x 4,400) = 100.000
Na kapitał z aktualizacji wyceny odnosimy 80.000, gdyż ta kwota stanowi w pełni efektywne zabezpieczenie. Pozostała część zmiany - 20.000 została ujęta w przychodach finansowych
Otrzymane w dniu 31 maja dostawy surowca zostały wycenione po kursie spot
Przeszacowanie skutków wyceny instrumentu zabezpieczającego w kwocie 80.000 z kapitału z aktualizacji wyceny
Wycena zobowiązania wobec dostawcy na 30.06
Wycena kontraktu forward na 30.06 w kwocie 50.000
Płatność za dostarczoną walutę
Dostawa waluty - rozliczenie aktywów forward
Spłata zobowiązania wobec dostawcy w dniu 30.06
Aktywa fin. Forward |
|
Pasywa fin. Forward |
|
Przychody finansowe |
|||
1) 4.400.000 |
|
|
7) 4.400.000 |
4.400.000 (1 |
|
|
20.000( 2) |
2) 100.000 |
|
|
|
|
|
|
50.000 (6 |
6) 50.000 |
4.550.000 (8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Kapitał z aktualizacji |
|
Materiały |
|
Zobow. Wobec dost. |
|||
4) 80.000 |
80.000 (2) |
|
3) 4.450.000 |
80.000 (4 |
|
|
4.450.000 (3 |
|
|
|
|
|
|
9) 4.550.000 |
100.000 (5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Koszty finansowe |
|
|
|
|
rach. bieżący |
||
5) 100.000 |
|
|
|
|
|
8) 4.550.000 |
4.550.000 (9 |
|
|
|
|
|
|
|
4.400.000 (7 |
-Przykład zabezpieczenia wartości godziwej
Spółka we wrześniu 2002 roku zaciągnęła w banku pożyczkę w walucie obcej na kwotę 600.000 EUR. Kurs na dzień zaciągnięcia pożyczki wynosił 3,5 PLN/1EUR.
Spłata pożyczki jest ustalona na dzień 30 kwietnia 2003 roku.
Spółka obawia się, że w okresie trwania pożyczki kurs złotego spadnie w stosunku do euro, co znacznie podroży obsługę zadłużenia . W związku z tym jednostka postanowiła zabezpieczyć wartość godziwą zobowiązań i w związku z tym zawarła kontrakt terminowy typu forward w innym banku X.
Warunki kontraktu
Bank X zobowiązuje się do sprzedaży, zaś spółka zobowiązuje się do zakupu od banku waluty wymienialnej w terminie i po kursie określonych następująco :
Kwota - 600.000 EUR
Kurs - 3,57
Data rozliczenia - 30 kwietnia 2003
Zabezpieczenia kontraktu - depozyt wpłacony przez klienta w wartości 9 % kwoty transakcji
Kurs spot na dzień zawarcia transakcji - 3,55 PLN/EUR
Kursy walut i kontraktu terminowego w okresie trwania umowy kształtowały się
następująco :
Data |
Kurs spot PLN/EUR |
Kurs terminowy na 30.04.2003 |
01.10.2002 |
3,550 |
3,570 |
31.12.2002 |
3,580 |
3,599 |
31.03.2003 |
3,580 |
3,585 |
30.04.2003 |
3,600 |
- |
Dokumentacja przed rozpoczęciem zabezpieczenia :
Cel i strategia zarządzania ryzykiem
Zabezpieczenie przed ryzykiem kursowym związanym z zobowiązaniem z tytułu zaciągniętej pożyczki w kwocie 600.000 EUR, z terminem spłaty 30.04.2003 poprzez nabycie kontraktu forward na kwotę 600.000 EUR z terminem dostawy 30.04.2003 r.
Instrument zabezpieczający
kontrakt forward zawarty w dniu 1.10.2002 r. z bankiem X na zakup 600.000 EUR z terminem dostawy 30.04.2003 r. po kursie 3,57 PLN/EUR
Pozycja zabezpieczana
Pożyczka otrzymana zgodnie z umową w kwocie 600.000 EUR z terminem spłaty 30.04.2003
Charakterystyka ryzyka
Ryzyko wzrostu kursu euro w stosunku do złotego
Okres zabezpieczenia
Do 30.04.2003
Opis metody pomiaru efektywności zabezpieczenia
Dla oceny efektywności zabezpieczenia uwzględniana będzie zmiana wartości godziwej
zawartego kontraktu forward .
Księgowania na dzień zawarcia kontraktu :
R-ek bankowy |
|
Pożyczka |
||
1) 2.100.000 |
|
|
|
2.100.000 (1 |
|
192.780 (3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Akt - kontrakt terminowy |
|
Pas-kontrakt terminowy |
||
2) 2.142.000 |
|
|
|
2.142.000 (2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Depozyt |
|
|
|
|
3) 192.780 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Dekretacje :
otrzymanie pożyczki 600.000 EUR według kursu 3,5 PLN/EUR = 2.100.000
Ujęcie zawarcia kontraktu terminowego 3,57 PLN/EUR x 600.000 EUR = 2.142.000
Depozyt ( 9 % wartości kontraktu ) 2.142.000 = 192.780 PLN
Księgowania na dzień bilansowy
Ocena skuteczności zabezpieczenia
Zmiana wartości pozycji zabezpieczanej
Wycena pożyczki na dzień ustanowienia zabezpieczenia (3,55 x 600.000 = 2.130.000)
Wycena pożyczki na dzień bilansowy (3,58 x 600.000 = 2.148.000)
Różnica 18.000
Zmiana wartości pozycji zabezpieczającej
Wycena kontraktu na dzień ustanowienia zabezpieczenia 2.142.000 PLN
Wycena kontraktu na dzień bilansowy (3,599 * 600.000) =2.159.400 PLN
Różnica 17.400 PLN
Efektywność zabezpieczenia 17.400/18000 = 96,7 %
Księgowania :
R-ek bankowy |
|
Pożyczka |
||
1) 2.100.000 |
|
|
|
2.100.000 (1 |
|
192.780 (3 |
|
|
48.000 (4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Akt - kontrakt terminowy |
|
Pas-kontrakt terminowy |
||
2) 2.142.000 |
|
|
|
2.142.000 (2 |
5) 17.400 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Depozyt |
|
Koszty/przych. finansowe |
||
3) 192.780 |
|
|
4) 48.000 |
17.400 (5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Aktywa z tyt. pod. odrocz. |
|
Podatek dochodowy |
||
6) 6 120 |
|
|
|
6 120 (6 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3. wycena pożyczki - wzrost do kursu 3,58 spot na 31.12
3,58 x 600.000 = 2.148.000
- 2.100.000
---------------------------
48.000
4 wycena kontraktu terminowego (A) -
3,599x 600.000 = 2.159.400
- 2.142.000
---------------------------
17.400
5. podatek odroczony
Pozycja |
wartość bilansowa |
wartość podatkowa |
różnica |
krótkoterminowe aktywa finansowe - kontrakt |
2 159 400 |
0 |
2 159 400 |
aktywa - depozyt |
192 780 |
192 780 |
0 |
środki pieniężne |
1 907 220 |
1 907 220 |
0 |
Aktywa razem |
|
|
2 159 400 |
Zobowiązania z tytułu pożyczek |
2 148 000 |
2 100 000 |
48 000 |
krótkoterminowe pasywa finansowe - kontrakt |
2 142 000 |
0 |
2 142 000 |
Pasywa razem |
|
|
2 190 000 |
|
|
|
|
Różnica |
|
|
-30 600 |
|
|
|
|
stawka podatku |
20,00% |
|
|
Aktywa z tyt. odroczonego podatku |
|
|
6 120 |
Prezentacja w sprawozdaniu
Prezentacja kontraktu i skutków wyceny w sprawozdaniu finansowym |
|
||
|
|
|
|
AKTYWA |
|
PASYWA |
|
aktywa z tyt. odrocz. podatku |
6 120 |
|
|
krótkoterminowe aktywa finansowe |
210 180 |
krótkoterminowe zobowiązania finansowe |
0 |
środki pieniężne |
1 907 220 |
zobowiązania z tytułu pożyczek |
2 148 000 |
|
|
wynik roku obrotowego |
-24 480 |
|
|
|
|
Razem |
2 123 520 |
Razem |
2 123 520 |
Księgowania na dzień rozliczenia kontraktu :
R-ek bankowy |
|
Pożyczka |
|||
BO) 1 907 220 |
|
|
|
2 148 000 (BO |
|
8) 2 160 000 |
|
|
|
12 000 (10 |
|
|
1 949 220 (10 |
|
11) 2 160 000 |
|
|
|
2 160 000 (11 |
|
|
|
|
Akt - kontrakt terminowy |
|
Pas-kontrakt terminowy |
|||
BO) 2 159 400 |
|
|
|
2.142.000 (BO |
|
7) 600 |
|
|
9) 192.780 |
|
|
|
2 160 000 (8 |
|
10) 1 949 220 |
|
|
|
|
|
|
|
|
Depozyt |
|
Koszty/przych. finansowe |
|||
BO) 192.780 |
|
|
|
600 (7 |
|
|
192.780 (9 |
|
10) 12 000 |
|
|
|
|
|
|
11 400 (SK |
|
Aktywa z tyt. pod. odrocz. |
|
Podatek dochodowy |
||
BO) 6 120 |
6 120 (12 |
|
12) 6 120 |
8400 ( 13 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Rozliczenia publiczno prawne. |
|
|
||
13) 8 400 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7. Wycena kontraktu na dzień 30.04.2003
3,60 x 600.000 = 2.160.000
- 2.159.400
-------------------------------
600
Dostawa waluty (600.000 x 3,6) = 2.160.000
Zapłata za kontrakt rozliczenie depozytu
Zapłata za kontrakt (2.142.000 - 192.780) = 1 949 220
Wycena pożyczki (3,6 x 600.000) = 2 160 000 - 2 148.000 = 12 000
Spłata pożyczki
Odpis aktywów z tytułu odroczonego podatku
Ustalenie podatku
Koszty podatkowe (2 160 000 -2 100 000) = 60 000
Przychody podatkowe (2 160 000 - 2 142 000) = 18 000
Podstawa podatku = - 42 000
Podatek = - 8 400
.
Przykład księgowania opcji
Zajmujemy długa pozycję - opcja kupna call obligacji, płacąc premię opcyjną w wysokości 5.000 zł. Opcja daje prawo nabycia obligacji za 100.000 zł po 12 miesiącach. Po 6 miesiącach wartość rynkowa opcji wynosi 12.000 zł. Realizacja opcji następuje w terminie wykonania - wartość rynkowa obligacji wynosi 110.000 zł.
Należy zaksięgować :
nabycie opcji
wycenę opcji do wartości rynkowej po 6 miesiącach
nabycie obligacji w terminie wykonania
zamknięcie kontraktu opcyjnego
wycena obligacji do ceny rynkowej
Przykład księgowania kontraktu forward
Firma w dniu 30 czerwca 2002 roku kupuje 100 tys USD z dostawą na termin 30.06.2003. Kurs terminowy wynosi wtedy 4,2 PLN. Firma zajmuje długą pozycje w kontrakcie forward opiewającym na powyższe warunki. Kontrakt nie jest kontraktem zabezpieczającym. Kursy w określonych terminach przedstawiają się następująco :
Data |
Kurs spot |
Kurs terminowy na 30.06.2003 |
30.06.2002 |
4.00 |
4,20 |
31.12.2002 |
4,15 |
4,25 |
30.06.2003 |
4,05 |
|
Należy zaksięgować :
ujęcie kontraktu terminowego na dzień zawarcia transakcji
wycena kontraktu na 31.12
wycena kontraktu na dzień rozliczenia
dostawa waluty
zapłata za walutę
Przykład księgowania kontraktu futures WIG 20
Dnia 12 marca 2001 dokonujemy zakupu (otwieramy długą pozycję) 1 kontraktu FW20M1 po cenie 1381. Depozyt wstępny wynosi 10,9 %, a depozyt zabezpieczający 7,8 % wartości kontraktu. Cena rozliczeniowa z poprzedniego dnia wynosi 1442. zaksięguj następujące operacje :
złozenie depozytu
otwarcie kontraktu
spoadek ceny rozliczeniowej w dniu 12.03 do poziomu 1364
wzrost ceny kontraktu do poziomu 1365 w dniu 13.03
spadek ceny kontraktu do poziomu 1310 w dniu 14.03
uzupełnienie depozytu zabezpieczającego
wzrost ceny kontraktu w dniu 15.03 do 1347
wycofanie środków przekraczających poziom depozytu wstępnego
zamknięcie kontraktu na poziomie 1345
przejęcie depozytu na rachunek firmy
Przykład księgowania Forward Rare Agrement
1 czerwca 2002 roku spółka podjęła decyzję o rozpoczęciu inwestycji o wartości 1 mln zł oprocentowany stawką WIBOR 6M, odsetki płacone z góry. Planowana data rozpoczęcia inwestycji 1 września 2002. Planuje się, ze spółka na ten cel zaciągnie kredyt w dniu 1 września i spłaci go w dniu 1 marca 2003 roku. Firma chciałaby zabezpieczyć poziom kosztów finansowania i zawiera kontrakt FRA 3/9 (pozycja długa), ustalona stopa procentowa wynosi 14 %. Okres sprawozdawczy spółki kończy się w dniu 30 czerwca. Dane o kształtowaniu się stóp procentowych przedstawia tabela :
Data |
Stopa spot WIBOR 6 M |
Stopa terminowa 1.09-1.03 |
1 czerwca 2002 |
13,5 % |
14 % |
30 czerwca 2002 |
13 % |
12 % |
1września 2002 |
15 % |
|
Wyceń kontrakt na 30.06
Dokonaj księgowań na dzień rozliczenia kontraktu 1.09
Przykład księgowania swapa procentowego
Przedsiębiorstwo finansuje się na rynku wg. zmiennej stopy procentowej WIBOR. Jednak spodziewając się wzrostu stóp rynkowych, zawarło z bankiem kontrakt swap na stałą stopę procentową 6 %. Charakterystyka kontraktu przestawia się następująco :
- Płatności odsetkowe co pół roku .
- Nominał transakcji 1 mln zł
- Pierwsza płatność w dniu 1 marca 2003 - (naliczona wg stopy na początek okresu odsetkowego (1.09.2002)
Wielkość płaconych/otrzymywanych odsetek przedstawia tabela :
Data naliczenia odsetek |
Oprocentowanie stałe |
Wysokość spłaty raty |
WIBOR |
Wysokość raty wg. WIBOR |
1 września 2002 |
6 % |
30.000 |
8 % |
40.000 |
1 marca 2003 |
6 % |
30.000 |
7,5 % |
37.500 |
1 września 2003 |
6 % |
30.000 |
7 % |
35.000 |
1 marca 2004 |
6 % |
30.000 |
6% |
30.000 |
1 września 2004 |
6 % |
30.000 |
5 % |
25.000 |
1 marca 2005 |
6 % |
30.000 |
4% |
20.000 |
|
|
|
|
|
Dokonaj księgowań operacji począwszy od dnia 1 marca 2003.
4