1. Geneza i struktura wiedzy pedagogicznej.
   2. System - rozumienie pojęcia.
   3. Sposoby ujmowania edukacji - procesy składowe edukacji.
   4. Funkcje wychowania.
   5. Znaczenie kultury i edukacji w pedagogice.
   6. Wychowanie jako działanie komunikacyjne,
   7. Kategorie pedagogiczne.
   8. Nowe teorie w pedagogice: spirytualizm i sensokognitywizm.
   9. Hermeneutyka pedagogiczna, jej założenia, kategorie i reguły.
   10. Egzystencjalne patrzenie na wychowanie.
   11. Personalistyczne oddziaływania wychowawcze  

5. Znaczenie edukacji i kultury w pedagogice.

Edukacja- to ogół wpływów na jednostki, grupy ludzkie sprzyjające takiemu ich rozwojowi posiadanych możliwości, a by w max. Stopniu stały się świadomymi i twórczymi członkami wspólnoty społecznej, kulturowej, narodowej i globalnej oraz aby stały się zdolne do aktywnej samorealizacji, niepowtarzalnej i stałej tożsamości i odrębności, były zdolne do rozwijania własnego JA poprzez podejmowanie zdań ponadosobistych, p0oprzez utrzymanie ciągłości własnego JA, w toku spełniania zadań dalekich.

Edukacja- to ogół czynności prowadzenia drugiego człowieka i jego aktywności w osiąganiu pełnych i swoistych dlań możliwości, jak też ogół wpływów i funkcji ustanawiających i regulujących osobowość człowiek i jego zachowanie w relacji do innych ludzi i wobec świata.

Dziesięciościan Zbigniewa Kwiecińskiego jest to całościowe spojrzenie na edukację i wybór tych problemów i procesów, które mają największy wpływ na edukację od strony jednostki. Do tych problemów edukacja lisi się odnieść, jeżeli tego nie uczyni skutki mogą być opłakane. Pierwsze sześć wymiarów znajduje się na zewnątrz jednostki, pozostałe dotyczą jej wewnętrznej sfery.

1. Globalizacja - dotyczy zagadnień obejmujących swym zasięgiem wszystkich mieszkańców Ziemi, w tym np. ochrony środowiska:

2. Regionalizacja - w tym problematyka: edukacja a państwo, zależności państwowe konieczne i mniej konieczne;

3. Integracja — a tożsamość narodowa, w tym patriotyzm;

4. Kolektywizacja - wtórna socjalizacja, istnienie w grupach społecznych, w tym polityczność związana z przynależnością do danej grupy społecznej;

5. Profesjonalizacja i biurokratyzacja - profesjonalizm zawodowy, odpowiedzialność, organizacja i instytucje;

6. Socjalizacja pierwotna - uspołecznienie pierwotne, rodzina i społeczność lokalna (w sensie mikro);

7. Inkulturacja - wchodzenie w kulturę, dostęp do wartości ogólnoludzkich;

8. Jurydyfikacja - wprowadzanie w prawo, uświadamianie, co czyni człowieka obywatelem danego kraju, uczestnikiem w systemie prawnym;

9. Kształcenie i humanizacja — stawanie się coraz bardziej osobą ludzką, również w wymiarze duchowym;

10. Hominizacja (biologiczność) - stawanie się człowiekiem w sensie rozwoju biologicznego.

W edukacji chodzi o to, by żaden z wymienionych elementów nie dominował, lecz by były one w równowadze. Dominacja któregokolwiek z nich rodzi określone konsekwencje.

7. Kategorie pedagogiczne: podmiotowość, odpowiedzialność, samorealizacja, tolerancja, wyobraźnia.

PODMIOTOWOŚĆ- określa się najczęściej jako wewnętrzne źródło wszelkiej przyczynowości.

W pedagogice mówi się o podmiotowości w relacjach wychowawca - wychowanek. Podmiotem jest ten co podejmuje określony rodzaj aktywności, a przedmiotem ten wobec, którego ta aktywność została zainicjowana.

-wg. Piotra Sztompki:

Podmiotowość- to zdolność d wywierania wpływu na struktury społeczne ( podmiotowość społeczna)

- wg. T Lewowicki

-podmiotowość- to istnienie jakiejś struktury, wewnętrznej organizacji człowieka wielostronnie determinowanej.

- podmiotowość- to świadomość związków z otoczeniem, rozumienia otoczenia i sytuacji w nim powstających oraz umiejętność formowania zadań, programów własnej działalności, sposobu działania.

Podmiotowość, jest to prawo i są to możliwości człowieka podjęcia się świadomego wyboru samego siebie. Jest więc podmiotowość sprowadzana do pojęcia indywidualności, specyficznej tożsamości (czyli tożsamość jest pojęciem szerszym niż podmiotowość), czasem pojęcia świadomości, jaźni, struktury ja".

Według Habermasa podmiotowość - tożsamość, to pewien swoisty rodzaj internalizacji oczekiwań „uogólnionego innego".

W koncepcjach psychologicznych podmiotowości zwraca się uwagę na trzy czynniki:

•          na wewnętrzną strukturę,

•          organizację jednostki, na jej miejsce w otaczającym świecie i relacje z tym światem,

•          oraz na wpływ, jaki jej działalność na ten świat wywiera (Korzeniowski 1993)

Cechy, które tworzą podmiotowość:

- autentyczność

- odwaga w podejmowaniu decyzji i wyrażaniu poglądów

- młodość i hart ducha

- Odpowiedzialność

- intuicja

- obiektywne i realistyczne patrzenie na świat

- umiejętność słuchania i obserwowania: czynne, bierne, empatyczne

- posiadanie jasno określonych celów, ideałów, pragnień

- praco9witość, sumienność

- radość życia i poczucie humoru

- umiejętność dodawania odwagi drugiemu człowiekowi

ODPOWIEDZIALNOŚĆ

Pojęcie „odpowiedzialność” jest kategorią „{czysto” naukową, ma wymiar praktyczny, rozpatruje się ją na gruncie wielu dyscyplin naukowych, ale brakuje integralnej koncepcji odpowiedzialności.

Odpowiedzialność- wywodzi się z dziedziny prawa rzymskiego, języku łacińskim „responde” czyli `odpowiedz za siebie, samoobronę przed sądem'.

Jest to pojecie eschatologiczne, ma podwójne odniesienie: odpowiada się za coś, albo jest się odpowiedzialnym przed kimś (zleceniodawcą , instancją), kto jest źródłem odpowiedzialności.

- wg. Pierre Faucounet:

Odpowiedzialność - jest istotnym elementem treści relacji między sprawcą a czynem, czyli jest stosunkiem sprawcy do kary.

- wg. Kazimierz Sośnicki:

Wyróżnia 3 rodzaje odpowiedzialności: fizyczną, psychologiczna i moralną. Odpowiedzialność fizyczna to odpowiedzialność za wykonanie czynu, odpowiedzialność psychologiczna występuje wtedy gdy, gdy negatywne działanie wypływa cech negatywnych jednostki, odpowiedzialność moralna dotyczy sytuacji potencjalnych, a nie fizycznych , realnych.

- na gruncie wychowania rozpatruje się odpowiedzialność w różnych kontekstach. Bowiem odpowiedzialne funkcjonowanie w świeci społecznym jest jednym z wymiarów dojrzałości człowieka. Uczenie ludzi bycia odpowiedzialnym należy tez do podstawowych kwestii pedagogicznych.

SAMOREALIZACJA

Samorealizowanie się to stawanie się wszystkim, kim jesteśmy w stanie być; realizowanie samego siebie; własny udział jednostki w wyzwalaniu pewnej formy aktywności życiowej.

Samorealizacja- cecha, postawa, proces, kategoria pedagogiczna (człowiek wierzy w siebie i w swoje możliwości). Samorozwój, spełnianie się, samokształcenie, kreowanie się, doskonalenie siebie, samowiedza, samokontrola.

-wg. Górniewicza:

Samorealizacja jest procesem aktualizowania potencjalnych zdolności człowieka i osiągania w toku tego procesu poczucia szczęśliwości.

- wg. Maslowa:

Cechy sprzyjające samorealizacji:

• Obiektywne odbieranie rzeczywistości

• Akceptacja siebie i otoczenia

• Spontaniczność, prostota i naturalność w zachowaniu

• Dystans wobec rzeczywistości, potrzeba prywatności

• Niezależność od otoczenia

• Ciągła świeżość ocen ; doznania, uniesienia, fascynacja

• Poczucie wspólnoty z rodzajem ludzkim, głębokie przyjaźnie

• Tolerancja inności

• Wyraźne standardy moralne (co jest dobre, a co złe)

• Poczucie humoru, twórcze spojrzenie na świat,

TOLERANCJA

Wywodzi się z języka greckiego „tolero-are” ozn. cierpliwa wytrwałość.

Tolerancja (wg. PWN):

- w znaczeniu szerokim ozn. Wyrozumiałość, pobłażanie dla cudzych poglądów, upodobań, wierzeń, mimo, że są odmienne od tego, co się samemu uważa za słuszne lub prawdziwe.

- tolerancja wobec poglądów może być szersza niż tolerancja wobec działań.

Trzy znaczenia pojęcia tolerancja wg. I. Lazari - Pawłowska:

1. Tolerancja negatywna: oznacza brak interwencji, znoszenie czyichś zachowań i poglądów, mimo negatywnej ich ocen przez osobę tolerancyjna. Przyczynami mogą być: obojętność, poczucie przewagi nad innymi ludźmi, , pragnienie harmonijnego współżycia społecznego.

2. Tolerancja jako wartość pozytywna: pojawia się gdy ludzie przyjmują postawę tolerancji ze względu na treści, do których się ona odnosi. Jednostka tolerancyjna stara się „ czynić tolerancję”, to znaczy, że jest aktywna w tym działaniu. Jednostka tolerancyjna wyraża zrozumienie i szacunek dla odmienności innych ludzi, ich poglądów i zachowań.

3. Tolerancja jako brak przymusu: jednostka tolerancyjna nie narzuca innym swojego zdania lub sposobu rozumienia świata. Stara się wnikać w tok rozumowania innych nie narzucając im swoich kryteriów analizy i oceny rzeczywistości społecznej, stwarza swojemu partnerowi obszar wolności.

Tolerancja- umiejętność łączenia ze sobą dwóch odmiennych postaw, czyli brak interwencji mimo negatywnego nastawienia w subiektywnej ocenie. A także umiejętność partnerskiego traktowania ludzi, którzy maja odmienne potrzeby, wartości.

WYOBRAŹNIA

Wyobraźnia- to zdolność człowieka w kreowaniu obrazów umysłowych o różnym stopniu oryginalności.

Wyobraźnia - (wg. Wincentego Okonia) to fantazja, proces psychiczny polegający na tworzeniu nowych wyobrażeń i myśli na podstawie posiadanej wiedzy i doświadczenia.

Wyobraźnia- (wg. John Dewey) jest obecna wszędzie ta gdzie rzeczy dobrze znajome nabierają cech nowości, gdzie to co doświadczane staje się zagadkowe i intrygujące.

- w pedagogice zagadnienie wyobraźni dotyczy wyobraźni uczniów i jej kształtowania jako celu działalności dydaktyczno- wychowawczej szkoły, a następnie wyobraźni podmiotu procesu nauczania i wychowania czyli wyobraźni nauczyciela, który wykorzystuje tę dyspozycję w swojej codziennej działalności. Ważne SA także zagadnienia wyobraźni pedagogicznej, będącej częścią wyobraźni moralnej.

6. Wychowanie jako działanie komunikacyjne oraz pakt kulturowy.

• Wychowanie jest sztuką kontaktu między nauczycielem - wychowawcą a uczniem - wychowankiem. Skuteczne - wymaga osiągania założonych celów.

• Aby skutecznie się komunikować, wychowawca powinien: wiedzieć kiedy i jak ludzi słuchać; wiedzieć kiedy i jak z ludźmi rozmawiać; tak rozwiązywać problemy, by nikt nie czuł się dotknięty z powodu porażki; zbudować i utrzymywać otwarty dialog. Służą porozumieniu i zaufaniu narzędzia skutecznej komunikacji:

- pytania: mogą być konstruktywne i nie. Konstruktywne są wtedy, kiedy służą zdobywaniu wiedzy o faktach, otwierają dyskusję, odkrywają uczucia innych ludzi, pogłębiają wątek rozmowy. Ale mogą być też pytania nie konstruktywne, kiedy zawierają tezę, którą pytany winien potwierdzić, mają zmusić odpowiadającego do ujawnienia czegoś istotnego poprzez odpowiadanie na pozornie niewinne pytanie, kiedy jedno pytanie zawiera kilka, kiedy wprowadzają pytanego w błąd;

aktywne słuchanie, w tym stosowanie parafrazy: powtórzenie własnymi słowami kluczowej treści zawartej w wypowiedzi partnera, dzięki czemu rozmówca czuje się słuchany, a słuchacz ma pewność, że dobrze rozumie usłyszaną wypowiedź, przy okazji porządkując rozmowę. Ale można także przy parafrazie popełniać błędy, kiedy jest ona interpretowaniem, kiedy próbuje się parafrazować oczywistości i stanowiska, kiedy nie daje się rozmówcy możliwości potwierdzenia lub zaprzeczenia, że został właściwie zrozumiany;

- komunikat „ja”;

- informacja zwrotna;

- właściwa ekspresja. Komunikat wychowawcy powinien być wsparciem - bez ogólnych etykietek, sarkazmu, wywlekania przeszłości, negatywnych porównań, osądzania, gróźb. Powinien być bezpośredni - mówić wprost o tym, o czym ma mówić, a także natychmiastowy, nie odroczony w czasie. Powinien jasno wyrażać myśl, pragnienia i uczucia, rozdzielać obserwacje i myśli.

• Wychowanie przekazuje jednostkom dziedzictwo kulturowe, wzory zachowań - utrzymuje ciągłość kulturową społeczeństw, a jednocześnie przygotowuje do uczestnictwa i przekształcania rzeczywistości społecznej.

• Pedagogika emancypacyjna. Emancypacja tu oznacza wyzwolenie sie spod władzy społecznej dominacji i zależności (np. despotyzm, represje, niesprawiedliwość stosunków społecznych, irracjonalizm) ku swobodnemu wyrażaniu własnych, autentycznych potrzeb, równości szans, prawie do samostanowienia, do samoregulacji, do wychowania wolnego od przemocy i wzmacniającego siłę JA. Emancypacja jest komunikacją toteż i wychowanie jest działaniem komunikacyjnym, interakcjonistycznym,

• Pedagogika kultury. Kultura posiada byt obiektywny, lecz istnieje dzięki temu, że ludzie ją przeżywają. Dzięki przeżywaniu i przetwarzaniu wartości kulturowych kształtuje się w człowieku jedność (struktura, forma) duchowa, zwana jego osobowością. Każda osobowość nastawiona jest na przeżywanie w swoisty dla siebie sposób pewnych dziedzin kultury.

• wychowanie odbywa się w interakcji, tj. współdziałania ze sobą wychowawcy i wychowanka na zasadzie obopólnej wzajemności. Wychowanek godnym partnerem wychowawcy, nie jest i nie może być jedynie przedmiotem zewnętrznych oddziaływań - jest też podmiotem własnego działania, zasługującym na wysłuchanie go i dialog.

• Autor koncepcji dialogu w wychowaniu wprowadza cztery kategorie pedagogiczne, które mają pomóc wychowawcom odkrywać wartości i towarzyszyć młodym w ich codziennym życiu. Są to: autentyczność, zaangażowanie, dialog, spotkanie. Te cztery kategorie pedagogiczne odpowiednio kształtują proces pedagogiczny i pomagają zdobyć potrójny cel wychowawczy: wychowanie do autentyzmu, dialogu i zaangażowania. Bo według ks. Tarnowskiego wychowanie ujęte personalistycznie zmierza do rozwoju osoby ludzkiej, a należy uwzględnić te czynniki, które mogą się przyczynić do osiągnięcia celu. Wychowawca wchodzi w dialog z wychowankiem, gdy szanuje wolność wychowanka, próbuje z nim rozmawiać i wchodzić w jego egzystencję.

• Wychowanie przez dialog w sposób najpełniejszy stawia w centrum

człowieka oraz zapewnia mu wzrastanie w atmosferze wzajemnego szacunku,

potrzebnego na drodze poszukiwania prawdy o sobie i świecie

Dialog w filozofującej teorii pedagogicznej traktowany jest jako podstawa

interpretacji każdej sytuacji edukacyjnej, a pojmuje się go w sposób

hermeneutyczny, jako wysiłek rozumienia, nieustające zmierzanie do

poznawania świata i człowieka, a także podstawę porozumienia

i doświadczenia drugiej osoby. Tak rozumiany dialog ma w równym stopniu

objąć nauczyciela i ucznia, których funkcjonowanie na lekcji określa się jako

otwarty, procesualny, krytyczny i wewnętrznie skontrastowany sposób myślenia

oraz sposób bycia..

• Podstawowe założenia wychowania bez porażek zakładają stosowanie czterech podstawowych technik w komunikacji wychowawca - wychowanek: słuchanie bierne, zaakcentowanie uwagi, otwieracze i zachęty, słuchanie aktywne.

• W podmiotowości: dwie strony w procesie wychowania czyli wychowanka i wychowawcę ujmuje się raz jako podmiot, a raz jako przedmiot oddziaływań. Wychowanie nie może się odbywać poza podmiotowością, bowiem jest w swej istocie tworzeniem owej podmiotowości.

Samorealizację w pedagogice rozumie się jako cel wychowania i kształcenia oraz pena właściwość człowieka, dzięki której on osiąga poczucie szczęścia, spełnienia swoich marzeń, zdolności, odczuwa radość egzystencji w świecie

9. REGUŁY OBOWIĄZUJĄCE W HERMENEUTYCE:

1. Zrozumieć część, szczegół, można tylko poprzez całość (kontekst) i odwrotnie, zrozumieć całość można tylko poprzez zrozumienie szczegółu

2. Aby zrozumieć medium językowe jakim jest świat ludzki, trzeba mu się oddać, trzeba się w nim zanurzyć, żyć i współtworzyć i odwrotnie, ażeby mu się oddać, współtworzyć , trzeba go zrozumieć (rozumowe istnienie oznacza odczytanie tego co jest i przeżywanie tego, co jest)

3. Odsłaniamy rzeczywistość wspólnoty ludzkiej, rzeczywistość dzieł tworzonych przez innych, a rzeczywistość ta odsłania prawdę o nas samych i odwrotnie, odkrywamy prawdę o nas samych, a prawda ta odsłania pełnię świata ludzkiego, którego jesteśmy cząstką (np. kultura, grupy w których żyjemy np. rodzina, grupa koleżeńska ; gdybyśmy nie mieli kontaktu z innymi tak naprawdę nie moglibyśmy poznać siebie samych)

KATEGORIE HERMENEUTYCZNE

1. rozmowa

2. dialog

3. spotkanie

ad. A

„To my mamy posiąść mowę, a nie ona nas”. Rozmowa nie ma być gadaniną. Nie każda mowa jest rozmową. Aby nią była musimy traktować „ja” czyli siebie i innego człowieka jako „ja” , a nie jako „to” czyli przedmiot.

Buber mówi, że jeżeli nie traktujemy rozmowy symetrycznie to z „ja” stajemy się „to”. Drugiego człowieka musimy traktować ze świadomością jakości osoby. Ma być symetryczność, a nie komplementarność ( tzn. że my też możemy się czegoś z tej rozmowy dowiedzieć, a nie tylko być źródłem informacji)

Kiedy rozmowa jest prawdziwa?

- kiedy potrafi się słuchać

- gdy osoby prowadzą dialog a nie monolog

- zależy to od atmosfery, zaangażowania w tę rozmowę

Ad. B

Dialog jest rozumiany jako proces, zjawisko dynamiczne, mechanizm wzajemnej komunikacji oraz jedna z warstw funkcjonowania jednostki. Dialog obejmuje wymianę komunikatów, informacji czy tekstów między jednostkami (nawet pozornie jednostronny tekst jak np. list czy podręcznik, który zawiera możliwość relacji stanowi element dialogu). Dialog ewakowany to taki, w którym komunikat trafia do odbiorcy w sytuacji gdy partner jest nieobecny.

Nauczyciel ma być tym, który prowadzi dialog. On i uczeń znajdują się w pewnej przestrzeni. Ta przestrzeń nie zawsze musi być dobra ( dobra jest wtedy kiedy między uczniem, a nauczycielem występuje element zrozumienia), czasami jest „nośnikiem zła”- kiedy brak jest tego zrozumienia np. uczeń nie odpowiada na pytania nauczyciela lub odpowiada nie wiem albo drwiąco, bo uważa, że pytania te są głupie. Zagadujący czuje się wtedy rozczarowany w sensie agatologicznym (dobrym)

Ad. C

W spotkaniu wychowawcy z wychowankiem tworzy się pewna duchowa wspólnota; nauczyciel wchodząc w relację z wychowankiem posiada pewne przedrozumienie, które wynika z jego doświadczeń wyniesionych z własnego dzieciństwa. Wychowawca, który nie doświadczył własnego dzieciństwa, nie jest w stanie w pełni przeżywać spotkania z dziećmi ( wzbudź w sobie dziecko jeżeli chcesz być nauczycielem). A więc między dzieckiem a dorosłym panuje atmosfera stawania się, która może być zgłębiana poprzez uczestnictwo w tych relacjach, przy czym zgłębianie to odbywa się poprzez zapytywanie i odpowiadanie, które nie mogą zaistnieć bez prawdziwego słuchania, gdyż ono właśnie jest tą umiejętnością i sztuką, która umożliwia nauczycielowi zrozumienie dziecka. Zatem przestrzeń relacji podmiotowych tworzą : pytanie, odpowiadanie i słuchanie, któ®e może mieć terapeutyczny wymiar.

( Wykład : do hermeneutycznego rozumienia potrzebne jest przedrozumienie np. przed egzaminem wiemy, że będzie on pisemny i to będzie np. test, w związku z tym inaczej się do niego przygotowujemy niż np. do egzaminu ustnego. Ale może się to wszystko zmienić, wykładowca może zmienić zdanie i wtedy nasze przedrozumienie „rozsypuje się”, co nie oznacza, że mamy zaprzestać dążenia do przedrozumienia. Nie możemy unikać spotkań czyli życia, bo przedrozumieniem sensu naszego życia jest właśnie samo życie. Musimy się umieć odnajdywać w nowej sytuacji, nasze wiadomości musimy umieć wykorzystać w nowych warunkach. )

2. System - rozumienie pojecia.
   

System - zestawienie połączenie układu informacji.

Układy: Rodzaje zbiór elementów oraz związków i zależności jakie są miedzy nimi. Tworzące określoną całość o charakterze statystycznym lub dynamicznym.

System: zespół norm i sposobów działania regulujących jakąś dziedzinę życia np.: system drogowy, system prawny . system to uporządkowany zespół zadań, które łączy ze sobą stosunek logicznego wynikania.

4.Funkcje wychowania

Funkcje wychowania według Stefana Kunowskiego

• - funkcje najstarsze: funkcje religijne, funkcje moralne i funkcje społeczne. Do -
  - funkcje nowoczesne:

• funkcję techniczną wychowania polegająca na przygotowaniu do pracy produkcyjnej, politechnizacji (korzystanie ze zdobyczy technicznych) i kształcenia zawodowego.

• Funkcja kulturotwórcza- polega na tym, że przez wychowanie naturalne, a głównie kształcenie w szkole następuje przekazanie dorobku kultury następnym pokoleniom, a także rozwijanie uzdolnień twórczych w różnych dziedzinach kultury.

• Funkcja biologiczna- została odkryta przez medycynę wskazująca, iż złe wychowanie w dzieciństwie wpływa na stan zdrowia, a to determinuje przebieg procesu wychowania.

• Funkcja psychologiczna- dzięki niej można w szkole i w procesie wychowania naturalnego ćwiczyć myślenie, inteligencję, rozwijać ucznia, wyobraźnię, zainteresowania i uzdolnienia różnego typu.

• Funkcja patriotyczna oznacza, że w wychowaniu należy kształtować uczucie miłości i szacunku do własnej ojczyzny.

• Funkcja ekonomiczna- polega na wyrobieniu w społeczeństwie zmysłu oszczędności, gospodarności i wyższej wydajności pracy przez stosowanie nowoczesnych technologii.

• Funkcja polityczna- oznacza, iż przez odpowiednie wychowanie narodu można go nastawić na agresję w stosunku do innych ludzi lub też doprowadzić do pokojowego współżycia międzynarodowego.
  

Te liczne funkcje współczesnego wychowania dowodzą olbrzymiego znaczenia jakże dziś ono posiada. Wychowanie współczesne zmierza, bowiem do wszechstronnego rozwoju ludzi, czym jest niezastąpionym narzędziem i jedyną drogą. Bowiem wszystko, co człowiek wewnętrznie posiada powstaje jako dzieło wychowania.

10. Egzystencjalne patrzenie na wychowanie. (Pedagogika Z. Kwieciński, B, Śliwerski,PWN)

Termin egzystencjalizm jest wyjątkowo wieloznaczny i bywa używany na określenie tak wielu sprzecznych ze sobą poglądów, że pod tym względem da się porównać jedynie za słowem „ humanizm”.

Według Mouniera należałoby raczej mówić o egzystencjalizmach niż o egzystencjalizmie. Poglądy obu tendencji będą ukazywane od strony najwybitniejszych ich przedstawicieli z ograniczeniem do trzech kwestii:

• koncepcja człowieka

• człowiek wobec świata

• człowiek wobec Boga

1. Tendencja agnostyczno-ateistyczna:

Martin Heidegger :

• Koncepcja człowieka - zwraca uwagę na trzy momenty ludzkiego istnienia 1. absurdalne wynurzenie się człowieka z nicości i rzucenie w świat 2. wyrwanie się ku przyszłości 3. upadek czyli bezosobowe zatopienie w rzeczach pod presją otoczenia.

• Człowiek wobec świata - istnienie człowieka jest zespolone ze światem w jedną całość. Wyróżnia trzy niebezpieczeństwa czyhające na jednostkę ze strony społeczności 1. gadatliwość 2. ciekawość 3. dwuznaczność

• Człowiek wobec Boga - jego postawa wobec Boga to agnostycyzm otwarty.

Jean Paul Sartre :

• Koncepcja człowieka i problem Boga - zakłada, że jeżeli Bóg istnieje to człowiek nie jest wolny, jest od niego zależny.

• Człowiek wobec świata - najbardziej pierwotnym stosunkiem człowieka do świata jest obrzydzenie, niemożliwa jest harmonia z przyrodą, ponieważ stanowi ona dla nas stałe źródło zagrożenia Mówi ludzie odzierają się wzajemnie z ludzkiego istnienia, a miłość jest niczym innym jak atakiem na drugą osobę, jest uprzedmiotowieniem, zniewoleniem.

Albert Camus :

• koncepcja człowieka i jego stosunek do świata - ujmuje człowieka w dwie kategorie: absurdu ( odkrycie fundamentalnego absurdu świata) i buntu ( uświadomienie obcości otoczenia, niemożność podporządkowania się normom, przepisom, ideałom).

• Człowiek wobec Boga - mówi nie wierzę w Boga, ale nie jestem też ateistą.

2. Tendencja teistyczna :

Karl Jaspers :

• Koncepcja człowieka i jego stosunek do świata- nie usiłuje dotrzeć do istoty bytu, ogranicza się tylko do badania ludzkiej egzystencji. Egzystencja nie jest czymś gotowym i zakończonym, jest nieuchwytna. Manifestuje swą obecność w takich sytuacjach jak : śmierć, cierpienie, walka, wina, przejawia się także głosem sumienia.

• Człowiek wobec Boga - człowiek jest rozdarty między światem rzeczy a transcendencją, która jest jedynie bytem prawdziwym i pełnym. Transcendencja ma charakter pozytywny- fascynuje, niesie pokój i nadzieję.

Martin Buber :

• koncepcja człowieka - istota ludzka nie jest bytem zwróconym do siebie, lecz do innych bez powiązania z Bogiem i człowiekiem nie jest w ogóle człowiekiem.

• Człowiek wobec świata - prawdziwe życie zaczyna się od odkrycia Ty, co prowadzi do autentycznego Ja. To jest konieczne do życia, najbardziej zasadniczą postawą człowieka wobec świata jest dialog.

• Człowiek wobec Boga - spotkanie z Bogiem ma być relacją doskonałą, nie może zatem świata wykluczyć, ale powinno obiąć go , przetwarzać, zbawiać i uświęcać.

Gabriel Marcel :

• Koncepcja człowieka - posiadanie różnych rzeczy ogranicza nas rodzi ból i cierpienie, pustkę, dlatego trzeba przejść od posiadania do istnienia. Odbywa się to dzięki miłości i twórczości.

• Człowiek wobec świata - ciało jest człowieka podmiotem, nim samym, jego punktem oparcia. Stąd rodzi się postawa otwarta, gotowość do nawiązywania łączności ze wszystkimi.

• Człowiek wobec Boga - nie ma prawdziwej miłości jak w Bogu i przez Boga. Izolacja od innych odrywa także od Boga. Kto prawdziwie kocha ludzi i jest im wierny uznaje istnienie Boga.

Podstawy pedagogiki egzystencjalnej :

1. egzystencja zostaje postawiona na pierwszym planie w osobie ludzkiej. Charakterystyczna dla egzystencji jest zmienność, zdolność do przekraczania siebie samego

2. zwrócenie się ku istniejącemu człowiekowi zamiast ku abstrakcyjnie ujmowanej istocie osoby- zaakcentowanie indywidualności.

3. autentyczne urzeczywistnienie swej egzystencji przez rozwój życia osobowego.

4. filozofia egzystencjalna podkreśla wolność człowieka

5. zasadnicze znaczenie ma także dialog, relacja.

Osobę w ujęciu egzystencjalnym cechuje :

1. zaakcentowanie egzystencji w pełnej jej znajomości

2. jednostkowość

3. autentyczność

4. tragiczny optymizm

5. konkretne usytuowanie

6. zaangażowanie

7. wolność

8. dialogiczność

4. Egzystencjalne kategorie pedagogiczne :

Są to: 1. Dialog 2. Autentyczność 3. Zaangażowanie

Dialog - należy rozróżnić metodę, proces i postawę dialogu

• metoda dialogu to sposób komunikacji, w której podmioty dążą do wzajemnego zrozumienia

• proces dialogu zachodzi gdy jeden z elementów zawartych w metodzie został uwzględniony

• postawa dialogu to gotowość otwierania się na rozumienie, zbliżanie się i współdziałanie.

Autentyczność- w sensie negatywnym to wyobcowanie, a w sensie pozytywnym to: być sobą, żyć świadomie i samodzielnie decydować o swoich czynach, nie ulegać urzeczowieniu, żyć aktywnie.

Zaangażowanie- można pojmować jako pochodzące z wolnego wyboru zupełne oddanie się pewnej sprawie lub osobie.

11. Personalistyczne oddziaływania wychowawcze  (Pedagogika Z. Kwieciński, B, Śliwerski,PWN)

Dla ped.personal. szczególnego znaczenia nabiera koncepcja człowieka. Człowiek jest istotą bytowo zróżnicowaną, stanowiąc połączenie elementów materialnych (ciało) i pozamaterialnych (dusza). W naturze człowieka wyodrębnia się dwa poziom bytowe:

• życie biologiczno - wegetatywne - włącza nas w widzialny świat materialny

• życie psychiczno - duchowe - sprawia że wkraczam poza ten świat

W związku z tym wyróżnia się materialne i niematerialne działania człowieka. Gdy mówimy o istnieniu i rozwoju człowieka jako osoby, zwracam uwagę na specyficzne, osobowe wymiary jego istnienia. Należą do nich:

• rozumność i wolność - J. Maritain wyróżnia w naturze ludzkiej dwa wymiary: materialną jednostkowość (czyni człowieka częścią przyrody) ; niematerialna osobowość (wskazuje na życie umysłowo - duchowe i na transcendencję przyrody).

Osobowy wymiar człowieka przejawia się we właściwych mu działaniach: intelektualnym poznaniu i zdolności do samokierowania sobą (autodeterminacji), wolność zaś jest konsekwencją rozumności.

W ujęciach pedagogiki personalistycznej jedynie w sensie metaforycznym można mówić o wychowaniu przez środowisko lub za pośrednictwem środowiska (otoczenia), które tylko wychowuje, jeżeli „ przechodzi przez osobę”.

Definicja wychowania w/g personalizmu - wychowanie są to sposoby i procesy, które istocie ludzkiej pozwalają odnaleźć się w swoim człowieczeństwie.(J. Tarnowski za def. K. Schaller).

Cele wychowania w/g personalizmu

Najwyższym celem wychowania jest uzdalnianie podmiotu (wychowanka) do przejęcia kierownictwa nad własnym procesem rozwoju.

Wyróżnia się trzy podstawowe linie (dziedzin) rozwoju wychowawczego: wychowanie fizyczne, wychowanie intelektualne i wychowanie moralne ponadto wychowanie społeczne i wychowanie religijne.

Relacja wychowawca/nauczyciel - wychowanek/uczeń w/g personalizmu.

Wychowanka, uważa się za pierwszego i podstawowego działającego w procesie wychowania. Jest on podstawowym i pierwszym czynnikiem wychowania. Wychowawca jest jednie kooperatorem. Wychowanek jest traktowany jako osoba i nigdy nie jest rzeczą ani rodzin, ani państwa i nikomu nie przyznaje się w tym zakresie hegemonii ze względu na jakiekolwiek aspekty.

Nauczyciel powinien być świadomy, że jego rola jest jednie rolą pomocniczą, jest to rola kogoś, kto pomaga uczniowi z zewnątrz. Jest to rola ważna ale nie podstawowa. Aktywności nauczyciela musi odpowiadać aktywność ucznia, gdyż jest się aktywnym naprawdę wtedy, kiedy się chce :).

Treści wychowania i nauczania

W programach personalistycznych szkół treścią nauczania czyni się: „integralny humanizm”, i to nie tylko literacki lub artystyczny a także naukowy i techniczny, kulturę natomiast traktuje się jako środek wychowania i nauczania oraz źródło, z którego się czerpie przekazywane treści.

1. Geneza i struktura wiedzy pedagogicznej. ( nie jestem pewna) ;/

Sama pedagogika jako forma opieki nad własnymi dziećmi istnieje od początku ludzkości, bowiem skoro zwierzęta instynktownie opiekują się swym potomstwem, to tym bardziej człowiek musiał wychowywać czyli przygotowywać dzieci i młodzież do samodzielności.

W trakcie rozwoju pedagogiki zmieniały się formy wychowania, które wiązały się z rozwojem życia społecznego i kultury.

Sam termin pedagogia pochodzi od gr. Paidagogos pais(dziecko) ago(prowadzę) czyli dosłownie „prowadzący chłopca” . Paidagogos w grecji był niewolnikiem w starożytnej Grecji którego zadaniem było odprowadzenie chłopców, wolnych obywateli greckich na miejsce ćwiczeń „palestrę”. Z czasem jednak rola Paidagogosa rozszerzyła się i do jego obowiązków należała nauka czytania, pisania. Liczenia i tabliczki mnożenia, recytacji epopeji narodowej Homera, uczenie pieśni religijnych , wdrazanie szacunku dla ludzi starszych oraz ciągła dbałość o rozwój fizyczny. Całość tych czynności nazwano wiec PAIDAGOGIĄ. (umiejętności techniczno-praktyczne)
Kultura grecka jednak mimo pewnych teoretycznych refleksji o wychowaniu nie pozostawiła jej jako samodzielnej nauki o wychowaniu lecz pedagogika występowała jako składowa część filozofii.

Z biegiem czasu więc paidagogos z opiekuna na boisku przekształcił się w nauczyciela wychowawcę a jego czynności obejmowały nie tylko opiekę fizyczną lecz także kształtowanie umysłowe i prowadzenie duchowo moralne czyli WYCHOWANIE.

Dopiero przełom XVII w. to początki nowożytnej pedagogiki. Nastąpił przełom w poglądach na wychowanie człowiek, na rolę i sposoby wychowania. Za twórcę pedagogiki nowożytnej uwazany jest Jan Amos Komensky. Sformuował on problemy badawcze dla pedagogogiki.

Mimo iż myślenie pedagogiczne istniało od dawna to miało nadal charakter fragmentaryczny przyjmując wymiar bądź filozoficzny, publicystyczny a nawet literacki. To pedagogika nadal jest częścią filozofii

Dopiero naukowy charakter nadał pedagogice z początkiem XIX w. J.F Herbart i to wąłsnie on zwany jest ojcem pedagogiki naukowej, który oderwał pedagogike od filozofii tzn. zebrał dotychczasową widzę o wychowaniu i usystematyzował ją opierając się na dwóch naukach na etyce filozoficznej(miał wyznaczać cele wychow.) oraz na psychologii (miała wyznaczać środki niezbędne do osiągnięcia założonych celów

Pedagogika jako samodzielna nauka powstałą na początku XIX w.

Rozwój pedagogiki jako nauki był powolny i trudny , ciągle bowiem brakowało jeszcze norm i zasad planowego działania wychowawczego, które by można było stosować w praktyce. Wprowadzono wprawdzie badania nad wychowaniem , które dostarczały wiedzy empirycznej , ale nie stanowiły one podstawy do teoretycznych uogólnień. Dopiero rozwój nauk o przyrodzie i społeczeństwie, lepsze i pełniejsze poznanie praw rozwoju fizycznego i psychicznego dziecka pozwoliły na oparcie procesów wychowawczych na ścisłych naukowych podstawach powodując, iż pedagogika stałą się jedną z dyscyplin zajmujących ważne miejsce w systemie nauk .

Wyróżniamy dwa zasadnicze przedmioty badań w naukach szczegółowych:

1)Nauki przyrodnicze - których przedmiotem badań są zjawiska przyrody i świata natury niezależnej od człowieka, nauki te starają się wykryć prawa przyrodnicze rządzące przyrodą (fizyka, chemia, biologia, medycyna)

2)przedmiotem badań jest świat kultury jako wytworu ludzkiego z jego sztuką, moralnością, organizacja społeczeństwa, prawodawstwem, zjawiskami i procesami społecznymi, badają nauki społeczne lub inaczej nauki humanistyczne.

Nauki te dążą do opisu przeżytych i niepowtarzalnych wartości jednostkowych, starają się zrozumieć i poznać ich strukturę oraz ocenić aksjologicznie. (Aksjologia- (z gr. aksjo- zgodny, cenny, logos- nauka). Nauka o wartościach, teoria wartości. Zajmuje się badaniem wartości ich hierarchią systemu to aksjologia ogólna. Aksjologia szczegółowa jako dziedzina zainteresowania różnych dyscyplin rozpatruje związane z nimi wartości moralne, estetyczne, ekonomiczne i poznawcze. Aksjologia pedagogiczna jedna z odmian aksjologii szczegółowej zajmująca się jako dział pedagogiki ogólnej tymi wartościami, które wychowanie ma zaszczepić w wychowankach. )

6

---