SEJM I SENAT
Charakter prawny Sejmu i Senatu.
Podstawowe unormowania zawarte są obecnie w rozdziale IV Konstytucji, zatytułowanym Sejm i Senat (art. 95-124), a szereg dalszych ważnych uregulowań znajdziemy w innych rozdziałach Konstyt., np. charakterystyka źródeł prawa, a więc roli ustawy, jest zawarta w rozdziale III, postanowienia dotyczące budżetu w rozdziale X, postanowienia dot. relacji z rządem w rozdz. - VI. Kwestie dot. działalności i organizacji parlamentu są regulowane także przez regulaminy parlamentarne oraz ustawy, np.:
ustawa z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora,
ustawa z 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne,
ustawa z dnia 21 stycznia 1999 r. o sejmowej komisji śledczej,
ustawa z dnia 24 czerwca 1999 o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli,
ustawa z 11 marca 2004 o współdziałaniu RM z Sejmem i Senatem w sprawach związanych z członkostwem RP w UE (uwUE).
Konstytucja określa Sejm i Senat jako organy władzy ustawodawczej. Sejm składa się z 460 posłów wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i proporcjonalnych, w głosowaniu tajnym. Senat składa się ze 100 senatorów wybieranych w wyborach powszechnych i bezpośrednich, w głosowaniu tajnym. Postanowienia konstytucyjne dość precyzyjnie ustalają przedstawicielski kształt Sejmu.
Kompetencje Sejmu i Senatu.
Kluczowym przepisem dotyczącym kompetencji Sejmu i Senatu, jest art. 95, określający podstawowe funkcje obu organów. Stanowi on, że władzę ustawodawczą w RP sprawują Sejm i Senat, dodając ponadto, iż jedynie Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw.
Kompetencje te, w szczególności kontrolne kompetencje Sejmu, rozpatrywać należy biorąc pod uwagę wyrażoną w art. 10 zasadę podziału władzy. Z zasady podziału władzy wynika również, iż Sejm nie ma pozycji nadrzędnej w stosunku do pozostałych organów państwa, ustrój RP opiera się bowiem na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. Z kompetencji Sejmu i Senatu wynikają jego funkcje.
Funkcje parlamentu.
Funkcja ustawodawcza - polega na stanowieniu aktów prawnych o szczególnej mocy prawnej, najwyższej w systemie prawa wewnętrznego. Funkcję tę parlament sprawuje na zasadzie wyłączności. W ramach tej funkcji wyróżnić można tzw. funkcję ustrojodawczą (stanowienie norm konstytucyjnych) oraz funkcję ustawodawczą sensu stricto (polegająca na stanowieniu ustaw zwykłych).
Funkcja kontrolna - odnosi się ona przede wszystkim do rządu i systemu podporządkowanej mu administracji. Podstawową treścią tej funkcji jest dokonywanie samodzielnych ustaleń stanu faktycznego, dotyczących funkcjonowania rządu, ministrów i podległych im podmiotów (prawo żądania informacji, czy obecności ministrów i innych przedstawicieli organów rządowych na posiedzeniach Sejmu lub komisji). Ustalaniu faktów towarzyszy dokonywanie ocen i formułowanie różnego rodzaju sugestii, do których adresaci powinni się ustosunkowywać (prawo żądania wysłuchania). Sejmowi powierzono też pewne uprawnienia związane z wprowadzaniem bądź utrzymywaniem stanów nadzwyczajnych. Tylko Sejm może wydać postanowienie o stanie wojny (z wyj. sytuacji kiedy Sejm nie może się zebrać na posiedzenie), i tylko Sejm decyduje o zawarciu pokoju (art. 116 K). Sejmowi musi zostać przedłożone rozporządzenie Prezydenta o wprowadzeniu stanu wojennego lub stanu wyjątkowego i ma on prawo uchylić takie rozporządzenie (art. 231 K). zgoda Sejmu jest też potrzebna dla przedłużenia stanu wyjątkowego (art. 230 ust. 2) i stanu klęski żywiołowej (art. 232) ponad konstytucyjnie wyznaczone minimum.
Funkcja kreacyjna - polega na bezpośrednim powoływaniu i odwoływaniu innych organów państwa, bądź osób wchodzących w skład tych organów, zwłaszcza na egzekwowaniu ich odpowiedzialności, bądź na innych formach wpływu na skład personalny tych organów.
Przykłady:
Zgromadzenie Narodowe może uznać trwałą niezdolność Prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia (art. 131 ust. 2 pkt 4) lub też może postawić Prezydenta w stan oskarżenia przed TS (art. 145),
Sejm bierze udział w powoływaniu RM; Sejm może też wyrazić wotum nieufności dla rządu (art. 158),
Sejm powołuje wszystkich członków TK (art. 194 ust. 1),
Sejm wybiera wszystkich członków TS, z wyjątkiem Prezesa, którym jest z urzędu Pierwszy Prezes SN,
Sejm za zgodą Senatu wybiera prezesa NIK (art. 205 ust. 1),
Sejm za zgodą Senatu wybiera RPO (art. 209 ust. 1),
Sejm za zgoda Senatu wybiera Rzecznika Praw Dziecka,
Sejm powołuje 4 członków KRRiT, Senat 2 członków, a Prezydent 3 (art. 214 ust. 1),
Sejm powołuje prezesa NBP; Sejm i Senat powołują po 1/3 składu Rady Polityki Pieniężnej,
Sejm powołuje 4 członków KRS, a Senat 2 członków.
Struktura parlamentów.
W przeważającej części większych państw współczesnego świata parlament ma strukturę złożoną - z reguły składa się z dwóch izb: w USA Kongres składa się z Izby Reprezentantów i Senatu, w Wielkiej Brytanii występuje Izba Gmin i Izba Lordów, we Francji - Zgromadzenie Ludowe i Senat, we Włoszech Izba Deputowanych i Senat, w Rosji - Duma Państwowa i Rada Federacji, a w Polsce od 1989 r. mamy Sejm i Senat.
Powszechność dwuizbowości nie ma jednak charakteru absolutnego - w niektórych rozwiniętych demokracjach współczesnych występują parlamenty jednoizbowe (np. Dania, Islandia, Szwecja, Izrael, czy Nowa Zelandia). Również nie wszystkie państwa postkomunistyczne przyjęły zasadę dwuizbowości (np. Ukraina, Węgry, Bułgaria).
Niekiedy występują też rozwiązania pośrednie, np. norweski Storting jest wybierany jako jedna izba, ale wykonuje większość kompetencji, dzieląc się na dwie izby, a także rozwiązania tak osobliwe, jak pięcioizbowy parlament federalny w Jugosławii w latach 1963-1974.
Zasada dwuizbowości pełnej i niepełnej.
Dwuizbowość pełna - występuje wtedy, gdy obie izby parlamentu są równoprawne.
Dwuizbowość niepełna - występuje, gdy jedna z izb parlamentu jest izbą ważniejszą, ma więcej kompetencji. Konstytucja z 1997 roku nie przyjęła zasady równouprawnienia izb, nigdy zresztą w polskiej tradycji konstytucyjnej takie równouprawnienie nie występowało. Pozycja izby silniejszej jest przyznana Sejmowi. Widać to już w ogólnej charakterystyce dokonanej w art. 95 z której wynika, że władza ustawodawcza jest powierzona wspólnie Sejmowi i Senatowi, ale sprawowanie kontroli nad działalnością Rządu jest wyłączną domeną Sejmu. Kompetencje Senatu w zasadzie ograniczają się do udziału w ustawodawstwie oraz w powoływaniu niektórych organów (np. Prezesa NIK). Także byt Senatu jest uzależniony od losów Sejmu (rozwiązanie Sejmu powoduje także rozwiązanie Senatu).
Charakter prawny regulaminu parlamentarnego.
Regulaminy izb są właściwe do unormowania:
ich organizacji wewnętrznej,
porządku prac,
trybu powoływania i działalności ich organów,
sposobu wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowiązków organów państwowych wobec danej izby.
Charakter prawny regulaminów izb jest od dawna przedmiotem sporów w doktrynie. Regulaminy te uchwalane są w formie uchwał danej izby, a nie w formie ustaw. Ma to istotne znaczenie z punktu widzenia autonomii izb, bo uchwały podejmuje każda izba samodzielnie, bez konieczności współdziałania z jakimikolwiek innymi podmiotami, a legalność regulaminu podlega tylko kontroli TK. Skoro art. 112 określa, jakie materie mają się znaleźć w regulaminach, to należy to rozumieć jako ograniczenie zakresu ustawy. Materie te są niejako „zarezerwowane” do unormowania w regulaminach, a tym samym nie wolno ich normować ustawowo. Tak wyraźne odróżnienie regulaminu od ustawy pociąga jednak za sobą dalsze konsekwencje i sytuuje regulamin na niższym szczeblu hierarchii źródeł prawa. Nie można traktować regulaminów parlamentarnych jako źródeł prawa powszechnie obowiązującego (art. 87 K). w chwili obecnej obowiązują:
- uchwała Sejmu z dnia 30 lipca 1992 r. - regulamin Sejmu RP z licznymi zmianami,
- uchwała Senatu z dnia 23 listopada 1990 r. - regulamin Senatu z licznymi zmianami,
- uchwała Zgromadzenia Narodowego z dnia 6 grudnia 2000 - regulamin Zgromadzenia Narodowego zwołanego w celu złożenia przysięgi przez nowo wybranego Prezydenta RP.
Kluby, koła i zespoły poselskie.
Do istotnych uprawnień w izbie należy prawo zrzeszania się w koła, kluby i zespoły poselskie. Uprawnienie to jest przywilejem, a nie obowiązkiem parlamentarzysty. Zasady tworzenia klubów, kół i zespołów parlamentarnych są określone w Regulaminie Sejmu lub Senatu.
Podstawą tworzenia klubów jest przynależność polityczna członków. Każdy poseł i senator może być członkiem tylko jednego klubu lub koła. Nie dotyczy to możliwości członkostwa w zespołach poselskich lub senatorskich, które zrzeszają swych członków na innej niż polityczna podstawie. Zgodnie z Regulaminem Sejmu władze klubów, kół lub zespołów poselskich podają do wiadomości Prezydium Sejmu ich składy osobowe oraz wiążące członków tych klubów, kół lub zespołów regulaminy (statuty) wewnętrzne. Odnośnie do klubów senackich podobne uprawnienia posiada Prezydium Senatu. Klub w Sejmie może tworzyć 15 posłów, koło zaś - minimum trzech. W Senacie klub tworzyć może siedmiu, koło zaś - co najmniej 3 senatorów.
Liczebność kół i klubów parlamentarnych wpływa na zakres przyznanych tym instytucjom uprawnień w izbie. W Sejmie uprawnienia do zasiadania w Konwencie Seniorów posiadają wyłącznie kluby oraz koła, które łącznie osiągają liczbę 15 posłów. W Senacie kluby lub koła, które zrzeszają mniej senatorów, mogą delegować wspólnego przedstawiciela do tego organu.
Działalność klubów parlamentarnych w istotny sposób wpływa na pracę całej izby. Np. Marszałek na wniosek klubu może zarządzić przerwę w obradach, potrzebną do konsultacji międzyklubowej. Funkcjonowanie klubów poselskich ma również znaczenie dla wyboru organów wewnętrznych izby. Są one powoływane proporcjonalnie do liczebności poszczególnych klubów w izbie. Przynależność do klubu ma także istotny wpływ na wykonywanie mandatu parlamentarnego. Wewnętrzne regulaminy klubów dość powszechnie przyjmują bowiem chociażby instytucję dyscypliny głosowania.
Do obsługi swej działalności kluby i koła na określony czas mogą tworzyć biura, w których mogą zatrudniać pracowników, nie dłuższy niż czas trwania kadencji. Zgodnie z obowiązującą obecnie ustawą kluby i koła otrzymują zryczałtowane środki na pokrycie kosztów związanych z ich działalnością oraz związanych z ich działalnością biur, w wysokości i na zasadach określonych w uchwałach Prezydium Sejmu i Prezydium Senatu.
Organy Sejmu i Senatu oraz ich kompetencje.
Powszechnie odróżnia się organy kierownicze oraz organy pomocnicze Sejmu czy Senatu. Do pierwszych zalicza się Marszałka Sejmu (Senatu) oraz Prezydium Sejmu (Senatu), a także Konwent Seniorów. Do drugich zalicza się komisje sejmowe (senackie), a w ramach izby powołuje się też sekretarzy Sejmu (Senatu), ale nie mają już oni pozycji samodzielnego organu. Organy izb mogą się składać wyłącznie z posłów (senatorów), a ich skład personalny musi być ukształtowany bezpośrednio przez Sejm (Senat). Od tak rozumianych organów Sejmu (Senatu) należy odróżnić aparat urzędniczy, zorganizowany w Kancelarię Sejmu (Senatu), który wypełnia zadania organizacyjno-techniczne i doradcze związane z działalnością Sejmu (Senatu) i ich organów.
Marszałek Sejmu:
Jest on wybierany przez Sejm z grona posłów (art. 110 ust. 2 K), a wybór ten jest dokonywany na pierwszym posiedzeniu nowego Sejmu. Kandydatury może składać grupa co najmniej 15 posłów, a wyboru dokonuje się bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów. Stanowisko Marszałka przypada ugrupowaniu wchodzącemu w skład koalicyjnej większości. Mimo owego politycznego rodowodu Marszałek powinien zajmować stanowisko neutralnego arbitra i organizatora prac parlamentarnych. Zwyczajowo przyjmuje się, że Marszałek i wicemarszałkowie są powoływani na okres całej kadencji izby. Marszałek Sejmu jest jednoosobowym organem kierowniczym izby. W tym charakterze przysługuje mu szereg kompetencji, które można ująć w następujące kategorie:
reprezentowanie Sejmu,
prowadzenie spraw z zakresu stosunków Sejmu z instytucjami oraz innymi organami UE,
zwoływanie posiedzeń Sejmu i ustalanie porządku dziennego posiedzenia oraz przewodniczenie obradom Sejmu,
kierowanie pracami Prezydium Sejmu, przewodniczenie posiedzeniom Prezydium Sejmu i Konwentu Seniorów,
czuwanie nad tokiem i terminowością prac Sejmu, a w szczególności nadawanie biegu inicjatywom ustawodawczym i uchwałodawczym oraz wnioskom innych organów państwa,
udzielanie posłom niezbędnej pomocy w ich pracy, m.in. czuwanie nad wykonywaniem przez organy administracji rządowej i samorządowej ich obowiązków wobec posłów,
administrowanie Sejmem tj. sprawowanie pieczy nad spokojem i porządkiem na całym obszarze należącym do Sejmu, powoływanie i odwoływanie Szefa Kancelarii Sejmu, wydawanie zarządzeń porządkowych,
Obok kompetencji związanych z funkcjonowaniem Sejmu, Marszałkowi przysługują inne zewnętrzne zadania konstytucyjne, których suma sytuuje go jako druga osobę w Państwie. Marszałek Sejmu:
- jest przewodniczącym Zgromadzenia Narodowego (art. 114 ust. 1 K),
- sprawuje zastępstwo Prezydenta RP, gdy ten nie jest w stanie sprawować urzędu lub w razie opróżnienia urzędu prezydenta (art. 131 K),
- zarządza wybory prezydenckie (art. 128 ust. 2 K).
Wicemarszałkowie Sejmu:
Są oni wybierani w takim samym trybie jak Marszałek Sejmu. Regulamin nie określa ich liczby, każdorazowo decyduje o tym Sejm przy dokonywaniu wyboru. Są oni członkami Prezydium Sejmu i Konwentu Seniorów oraz zastępcami Marszałka w zakresie jego wewnątrzsejmowych zadań. W odniesieniu, natomiast, do kompetencji zewnętrznych Marszałka Sejmu jego zastępstwo przypada na ogół Marszałkowi Senatu.
Prezydium Sejmu:
Utraciło ono w nowej konstytucji status organu konstytucyjnego, a jedyną podstawa jego istnienia stał się regulamin Sejmu. Prezydium składa się z Marszałka i wicemarszałków. Jest ono organem funkcjonującym w sposób ciągły przez okres całej kadencji, nie ma prawnej możliwości odwołania Prezydium jako takiego. Szczegółowe zadania Prezydium można ująć w takie kategorie:
związane z organizacją prac Sejmu, tj. ustalanie planu prac Sejmu, ustalanie terminów odbywania posiedzeń Sejmu itp.,
związane z pracami organów Sejmu, a zwłaszcza organizowanie współpracy między komisjami sejmowymi i koordynowanie ich działań,
związane z tokiem prac sejmowych, m.in. opiniowanie zgodności z prawem projektów uchwał bądź ustaw (art. 34 ust. 8 rSej),
związane z sytuacją prawna posłów m.in. stosowanie kar z tytułu odpowiedzialności regulaminowej, decydowanie w sprawach diet i ryczałtów poselskich,
związane z regulaminem Sejmu, tj. dokonywanie jego wykładni i inicjowanie zmian, określanie zasad doradztwa naukowego na rzecz Sejmu i korzystania z pomocy ekspertów.
Konwent Seniorów:
Jest to organ zapewniający współdziałanie klubów w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac sejmowych (organ polityczny w ramach którego zapadają najważniejsze ustalenia dot. funkcjonowania Sejmu). Jego skład obejmuje: Marszałka, wicemarszałków Sejmu, przewodniczących lub wiceprzewodniczących klubów poselskich, przedstawicieli porozumień liczących co najmniej 15 posłów, przedstawicieli kół parlamentarnych, które w dniu rozpoczęcia kadencji Sejmu reprezentowały osobną listę wyborczą.
Konwent wydaje opinie dot. m.in. projektów porządku dziennego i terminów posiedzeń Sejmu, trybu dyskusji nad poszczególnymi punktami porządku dziennego itd. w rzeczywistości Konwent odgrywa poważną rolę, a jego propozycje i opinie nabierają charakteru wiążących dyrektyw politycznych.
organizacja wewnętrzna Senatu:
Jest ona ujęta w analogiczny sposób. Z mocy art. 124 K do Senatu stosuje się bowiem odpowiednio art. 110 tejże Konstytucji, także w Senacie muszą więc istnieć Marszałek, wicemarszałkowie i komisje. Senat utrzymał też instytucję Prezydium Senatu oraz Konwentu Seniorów (na poziomie regulaminowym). Różnice:
art. 6 regulaminu Senatu określa liczbę wicemarszałków (3),
odmienna struktura komisji stałych (jest ich 14, w tym dwie o charakterze funkcjonalnym),
brak możliwości powołania w Senacie komisji śledczej.
Organizacja i podział komisji parlamentarnych.
Art. 110 ust. 3 Konstytucji rozróżnia komisje stałe i komisje nadzwyczajne.
*Komisje stałe - ich utworzenie przewiduje regulamin Sejmu; tym samym Sejm ma obowiązek je utworzyć, istnieją one przez okres całej kadencji. Art. 18 ust. 1 regulaminu przewiduje obecnie utworzenie 25 komisji stałych, posługując się dwoma kryteriami dla określenia zakresu ich działania. Pierwsze kryterium ma charakter resortowy: podział zadań między poszczególne komisje następuje w oparciu o kryterium przedmiotowe (istnieje 20 takich komisji, m.in.: Komisja Obrony Narodowej, Komisja ds. Unii Europejskiej, Komisja ds. Służb Specjalnych). Drugie kryterium ma charakter funkcjonalny: zakres działania komisji wiąże się z realizowanymi przez Sejm jego poszczególnymi funkcjami czy kompetencjami (Komisja Ustawodawcza, Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej, Komisja Etyki Poselskiej).
*Komisje nadzwyczajne - komisje tworzone przez Sejm doraźnie, dla zajęcia się określoną sprawą lub sprawami. Sejm określa cel, zasady i tryb działania komisji nadzwyczajnych; zasadą jest, że komisja nadzwyczajna zostaje rozwiązana po wykonaniu swojej misji (np. komisja nadzwyczajna do spraw zmian w kodyfikacjach lub senacka Komisja Nadzwyczajna Legislacji Europejskiej w IV kadencji).
*Komisje śledcze - powoływane do zbadania określonej sprawy (art. 111 K).
Komisje sejmowe mogą być tworzone tylko w ramach kompetencji wykonywanych przez Sejm.
Komisje sejmowe mogą składać się wyłącznie z posłów. Skład osobowy poszczególnych komisji jest wybierany przez Sejm, na wniosek Prezydium Sejmu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów, możliwe też jest w każdym czasie dokonanie zmian w składzie komisji. W praktyce skład osobowy komisji ustalany jest w oparciu o klucz polityczny - zasadą jest reprezentacja wszystkich klubów poselskich.
Pracami komisji kieruje jej prezydium, wybierane przez samą komisję. W pracach komisji uczestniczą w sposób stały eksperci wybrani zarówno spośród pracowników Kancelarii Sejmu, jak i z zewnątrz. Komisje sejmowe obradują na posiedzeniach.
Generalny schemat struktury organów Senatu (w tym także komisji) pokrywa się ze schematem sejmowym. Różnica polega na tym, że Senat nie ma możliwości utworzenia komisji śledczej, co wynika z pozostawienia funkcji kontrolnej poza zakresem działania Senatu. Odmienna jest także struktura komisji stałych oraz ich zadania.
Zadania komisji parlamentarnych.
Komisje sejmowe są wyspecjalizowanymi organami wewnętrznymi Sejmu (Senatu), zajmującymi się rozpatrywaniem, opiniowaniem i przygotowywaniem spraw stanowiących przedmiot obrad Sejmu (Senatu), a w szczególności wyrażaniem opinii o sprawach przekazanych pod ich obrady przez Sejm (Senat), jego Marszałka lub jego Prezydium (art. 17 rSej).
Działania komisji przybierają różny charakter, w zależności od tego, z jaką funkcją Sejmu (Senatu) są one związane. Jeśli chodzi o:
funkcje ustawodawczą - komisje pełnią rolę organów przygotowujących rozstrzygnięcia, które zapadną na posiedzeniu plenarnym Sejmu (Senatu), formułują sprawozdania, wnioski i opinie, a więc występują w charakterze organów pomocniczych;
funkcję powoływania innych organów państwowych - komisje formułują także oceny i opinie, ale z uwagi na ich polityczny wymiar, podejmowanie decyzji należy raczej do klubów poselskich (senatorskich);
funkcję kontrolną Sejmu (Senatu nie dotyczy) - większość działań komisji jest adresowana na zewnątrz i nie przekłada się na późniejsze akty czy rozstrzygnięcia Sejmu.
Kadencja, sesja, posiedzenie parlamentu.
Kadencja - okres na jaki wyborcy udzielają organowi wybieralnemu pełnomocnictw, i w jakim realizuje on swe zadania funkcjonując w chwilowym składzie pochodzącym z jednych wyborów. Kadencyjność jest koniecznym elementem przedstawicielskiego charakteru Sejmu (Senatu). We współczesnym prawie parlamentarnym kadencja ciał przedstawicielskich wynosi zwykle 4 lub 5 lat.
Kadencja Senatu - w myśl art. 98 ust. 1, 3 i 4 K - jest podporządkowana kadencji Sejmu, a jeżeli kadencja Sejmu zostanie skrócona, skrócona zostaje jednocześnie kadencja Senatu. Dlatego też wybory do obu izb są zawsze przeprowadzane równocześnie. Zgodnie z art. 98 ust. 1 K Sejm i Senat są wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencja Sejmu rozpoczyna się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie. W tym samym dniu rozpoczyna się kadencja Senatu, nawet jeżeli jego pierwsze posiedzenie odbędzie się później. Kadencja Sejmu (a więc i Senatu) kończy się w dniu poprzedzającym dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji. Przedłużenie kadencji nie jest w zasadzie możliwe na gruncie obowiązującej Konstytucji - jedyny wyjątek może zaistnieć w razie wprowadzenia jednego ze stanów nadzwyczajnych (art. 228 ust. 7). Skrócenie kadencji Sejmu może nastąpić w wyniku samorozwiązania się (art. 98 ust. 3), a także w wyniku rozwiązania go przez Prezydenta (art. 98 ust. 4).
Posiedzenie Sejmu (Senatu) - plenarne zebranie ogółu posłów odbywające się w terminach ustalonych przez Prezydium Sejmu lub uchwałę Sejmu. Sejm i Senat obradują na posiedzeniach, są to zebrania posłów pod przewodnictwem Marszałka. Ich celem jest rozpatrzenie spraw będących przedmiotem porządku obrad i objętych jednym porządkiem dziennym. Ustala go Marszałek po wysłuchaniu opinii Konwentu Seniorów. W razie niewyczerpania porządku dziennego jednego dnia posiedzenie może zostać przełożone na następny dzień. Posiedzenia są jawne, ale na wniosek Prezydium lub 30 posłów można je utajnić.
Sesja - (łac. Sessio = siedzenie) to posiedzenie poświęcone określonej sprawie; narada; obrady; sesja sejmowa to okres, w którym odbywają się posiedzenia plenarne sejmu; to czas obejmujący cykl posiedzeń, obrad
Tryb pracy Sejmu i Senatu.
Tryb pracy parlamentu odpowiada współcześnie jednej z dwóch zasad:
zasada sesyjności - polega na tym, że w ramach kadencji parlamentu wyodrębnia się krótsze (z reguły kilkumiesięczne) odcinki czasowe (tzw. sesje), w ramach których izby mogą się zbierać na posiedzenia plenarne. Natomiast w okresie międzysesyjnym nie ma możliwości zwoływania izby, chyba że zostanie zwołana tzw. sesja nadzwyczajna. Współcześnie terminy zwoływania sesji są zwykle regulowane przez prawo. W wielu krajach izba samodzielnie decyduje o zamknięciu sesji. System sesyjny występuje obecnie w większości państw, stosowany był też w Polsce do 1989 r.
zasada permanencji - polega na tym, że kadencja parlamentu ma - z punktu widzenia trybu pracy jego izb - charakter jednolity, a tym samym nie istnieje podział na okresy sesji i okresy międzysesyjne. W całym okresie kadencji przewodniczący izby lub jej prezydium może zwoływać jego posiedzenia. Zasada permanencji została wprowadzona w Polsce nowelą kwietniową z 1989 r., obecnie daje jej wyraz art. 109 K, który stanowi: Sejm i Senat obradują na posiedzeniach.
Obowiązujący regulamin Sejmu stanowi w art. 173 ust. 1, że posiedzenia odbywają się w terminach ustalonych przez Prezydium Sejmu (konieczne jest wówczas wysłuchanie opinii Konwentu Seniorów) lub przez całą Izbę (wówczas na zakończenie poprzedniego posiedzenia Sejm postanawia o terminie posiedzenia następnego). Natomiast samo zwoływanie posiedzeń należy do Marszałka. Obrady Sejmu i Senaty toczą się według zasad określonych w ich regulaminach.
Głosowanie w parlamencie.
Głosowania są przeprowadzane po wyczerpaniu debaty. Zawsze są to głosowania jawne i zwykle odbywają się przez podniesienie ręki, ale jednocześnie posłowie głosują za pomocą kart magnetycznych, co pozwala na natychmiastowe ustalenie zarówno ogólnego wyniku, jak i sposobu głosowania poszczególnych posłów. Zasadą jest, że Sejm podejmuje swoje uchwały zwykłą większością głosów przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (quorum), czyli przynajmniej 230 posłów (art. 120 K). Pojęcie zwykła większość oznacza, że dla podjęcia uchwały paść musi więcej głosów za niż przeciw, natomiast głosy wstrzymujące się nie mają znaczenia. Niekiedy postanowienia Konstytucji lub regulaminu Sejmu wymagają większości bezwzględnej - wówczas liczba głosów za musi być większa od sumy głosów przeciw oraz wstrzymujących się. Niekiedy wymagana jest też większość kwalifikowana - wówczas liczba głosów za musi osiągnąć pewien ułamek ogólnej liczby głosujących.
Prawo inicjatywy ustawodawczej i zgłaszania poprawek.
Inicjatywa ustawodawcza to prawo konstytucyjnie określonych podmiotów do wnoszenia projektów ustaw do Sejmu, które skutkuje obowiązkiem rozpatrzenia przez Sejm wniesionych projektów w szczególnej procedurze. Zawsze więc postępowanie legislacyjne rozpoczynać się musi w Sejmie.
Podmiotami prawa inicjatywy ustawodawczej są (art. 118 K):
posłowie - komisje sejmowe lub grupy co najmniej 15 posłów,
Senat - konieczna jest uchwała całej izby, zaś grupy senatorów nie mają tego prawa,
Prezydent,
Rada Ministrów,
grupa co najmniej 100 000 obywateli.
Niedopuszczalne jest natomiast wniesienie projektu w sprawach, w których Konstytucja zastrzega wyłączność inicjatywy innym podmiotom. Podmiotowe ograniczenia prawa inicjatywy ustawodawczej występują w odniesieniu do:
projektu ustawy budżetowej oraz projektów ustaw bezpośrednio wyznaczających sytuację finansów państwowych - inicjatywę ma tu tylko RM (art. 221 K),
projektu ustawy o zmianie Konstytucji - inicjatywa przysługuje grupie obejmującej co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senatowi i Prezydentowi.
Projekt ustawy musi być zaopatrzony w uzasadnienie, które m.in. przedstawia skutki finansowe wykonania ustawy (art. 118 ust. 3 K). Zgodnie z art. 34 ust. 2 rSej musi także zawierać: potrzebę i cel wydania ustawy, stan rzeczy w dziedzinie, która ma być unormowana, różnice między dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym, przewidywane skutki społeczne, gospodarcze i prawne, założenia podstawowych aktów wykonawczych, wskazanie źródeł finansowania, oświadczenie o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej, że przedmiot regulacji nie jest objęty prawem UE. Projekty ustaw składa się Marszałkowi Sejmu.
Prawo zgłaszania poprawek przysługuje każdemu posłowi , a także wnioskodawcy projektu i RM.
Proces legislacyjny w Sejmie.
Rozpatrzenie projektu ustawy przez Sejm odbywa się w trzech czytaniach (art. 119 ust. 1 K), przedzielonych pracami komisji sejmowych. Termin czytanie oznacza prowadzenie debaty nad projektem i podjęcie decyzji o jego dalszym losie.
I Czytanie:
Obejmuje ono: 1) uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę, 2) pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy, 3) debatę nad ogólnymi zasadami projektu. Jeżeli przeprowadzane jest na posiedzeniu Sejmu, to kończy się podjęciem uchwały o skierowaniu projektu do komisji lub o odrzuceniu go w całości. Podkomisja, a potem komisja zamykają swe prace przyjęciem sprawozdania o projekcie, w którym mogą zaproponować: przyjęcie projektu bez poprawek, przyjęcie projektu z poprawkami (nadanie mu formy jednolitego tekstu) lub odrzucenie projektu. Komisja nie może samodzielnie odrzucić projektu, może jednak - poza przedstawieniem Sejmowi wniosku o jego odrzucenie - zwrócić się do Marszałka Sejmu, by ten zwrócił się do wnioskodawcy o ponowne opracowanie projektu.
II Czytanie:
Odbywa się po opracowaniu przez komisję sprawozdania. Zawsze przeprowadzane jest na posiedzeniu Sejmu. Obejmuje ono: 1) przedstawienie sprawozdania o projekcie, 2) przeprowadzenie debaty oraz zgłaszanie poprawek i wniosków.
III Czytanie:
Jeżeli projektu nie skierowano ponownie do komisji, to przeprowadza się je bezpośrednio po zakończeniu drugiego czytania. Obejmuje ono przedstawienie stanowiska komisji lub posła sprawozdawcy wobec zgłoszonych poprawek i wniosków oraz głosowanie. Najpierw poddaje się pod głosowanie wniosek o odrzucenie projektu w całości (o ile wniosek taki został postawiony), następnie poprawki w kolejności ich merytorycznego znaczenia, a wreszcie projekt w całości, w brzmieniu zaproponowanym przez komisję, ze zmianami wynikającymi z wcześniej przyjętych poprawek.
Ustawę uchwaloną przez Sejm jego Marszałek przekazuje Senatowi (art. 121 ust. 1 K).
Jeżeli Senat zaproponował odrzucenie ustawy, bądź też uchwalił do ustawy poprawki, to ustawa powraca do Sejmu, gdzie jest ponownie rozpatrywana. Uchwałę Senatu kieruje się do komisji, która rozpatrywała projekt danej ustawy, i do której należy teraz rozważenie wniosków Senatu i przedstawienie sejmowi sprawozdania. Sejm może odrzucić zarówno poszczególne poprawki Senatu, jak i wniosek o odrzucenie ustawy. Taka uchwała Sejmu musi być jednak podjęta bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów - jeżeli większości takiej zabraknie, to propozycję Senatu uznaje się za przyjętą (art. 121 ust. 3 K). W takim przypadku postępowanie ustawodawcze zostaje zamknięte (jeżeli Senat proponował odrzucenie ustawy) lub też ustawa nabiera brzmienia, jakie wynika z poprawki Senatu, i w takim kształcie zostaje przedstawiona Prezydentowi.
Proces legislacyjny w Senacie.
Rozpatrzenie ustawy przez Senat jest koniecznym etapem postępowania ustawodawczego. Jednakże tylko w odniesieniu do zmiany konstytucji oraz do ustawy ratyfikacyjnej, o której mowa w art. 90 K zawsze konieczna jest zgoda Senatu na przyjęcie tekstu uchwalonego przez Sejm, we wszystkich pozostałych przypadkach Sejm może odrzucić propozycje Senatu.
Dodatkowo prace Senatu są poddane ścisłym ramom czasowym: w odniesieniu do ustaw zwykłych termin dla zajęcia stanowiska przez Senat wynosi 30 dni od przekazania mu ustawy uchwalonej przez Sejm; nieco inne terminy odnoszą się do ustawy budżetowej (art. 223) i do ustaw pilnych (art. 123 ust. 3). Jeżeli w tym terminie Senat nie podejmie żadnej uchwały, to ustawę uznaje się za przyjętą w brzmieniu uchwalonym przez Sejm (art. 121 ust. 2), a Marszałek Sejmu przekazuje ją do podpisu Prezydentowi.
Procedura rozpatrywania:
Marszałek Senatu kieruje tekst ustawy do właściwej komisji senackiej.
Komisja powinna w terminie dwóch tygodni zaproponować sposób ustosunkowania się Senatu do ustawy.
Następnie odbywa się posiedzenie Senatu, debata i głosowanie.
Senat może podjąć uchwałę o: przyjęciu ustawy bez poprawek, odrzuceniu ustawy (niedopuszczalne w odniesieniu do ustawy budżetowej - art. 223 K), wprowadzeniu poprawek do tekstu ustawy.
Senat podejmuje swoją uchwałę zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Uchwała jest przekazywana Marszałkowi Sejmu.
Promulgacja ustawy.
Po zakończeniu postępowania w Senacie (i ewentualnie - po raz drugi w Sejmie) Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi. Podpisanie ustawy określa się mianem promulgacji.
Art. 122 ust. 2 K przewiduje, że Prezydent podpisuje ustawę w terminie 21 dni od dnia jej przedstawienia przez Marszałka Sejmu. Termin ten ulega skróceniu do 7 dni w odniesieniu do ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym (art. 224 ust. 1) oraz w odniesieniu do ustaw, które zostały uchwalone w trybie pilnym (art. 123 ust. 3).
Podpisanie ustawy jest obowiązkiem Prezydenta. Dotyczy ono zawsze całej ustawy; poza sytuacją, o której mowa w art. 122 ust. 4 zd. 2. Prezydent może skorzystać z przysługujących mu procedur zakwestionowania ustawy (weto ustawodawcze - zawieszające, albo skierowanie ustawy do TK). Obowiązek podpisania ustawy nabiera charakteru bezwzględnego z upływem wspomnianego wyżej terminu - powstrzymanie się wówczas od podpisania ustawy stanowiłoby delikt konstytucyjny, za który Prezydent mógłby zostać pociągnięty do odpowiedzialności przed TS.
Prawnym skutkiem podpisania ustawy jest powstanie obowiązku zarządzenia jej ogłoszenia. Ogłoszenia ustawy dokonuje Prezes Rady Ministrów i dopiero wtedy możliwe staje się jej wejście w życie.
Przepisy „pożarowe” w procesie legislacyjnym.
Jeżeli projekt ustawy zostanie uznany za pilny (art. 123 K), procedura ustawodawcza może ulec przyspieszeniu. Istota trybu pilnego jest uprzywilejowanie danego projektu ustawy, polegające na priorytetowym traktowaniu go w porównaniu z innymi projektami, a także na znacznym przyspieszeniu całego trybu ustawodawczego.
Art. 123 ust. 1 K dopuszcza nadanie pilnego charakteru tylko projektom ustaw wniesionym przez RM, a decyzję w tej sprawie pozostawia samemu rządowi - Sejm nie ma możliwości sprzeciwienia się takiej decyzji. Pewne projekty, ze względu na wagę materii, nie mogą być jednak poddane trybowi pilnemu. Odnosi się to do:
ustaw podatkowych,
ustaw dot. prawa wyborczego,
ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych,
kodeksów.
Pilność projektu oznacza obowiązek Sejmu do jego rozpatrzenia w możliwie krótkim terminie, ale sama Konstytucja żadnego takiego terminu nie ustanawia, a tylko nakazuje, by odrębność postępowania z projektami pilnymi określono w regulaminie Sejmu. Regulamin zaś ustala w szczególności, że komisja rozpatrująca projekt pilny powinna zakończyć prace w terminie nie dłuższym niż 30 dni - w praktyce poszanowanie pilności projektu zależy całkowicie od uznania Sejmu.
Natomiast Konstytucja (art. 123 ust. 3) skraca terminy, w jakich ustawa uchwalona w trybie pilnym musi zostać rozpatrzona przez Senat (14 dni) i podpisana przez Prezydenta (7 dni). Terminy te mają charakter zawity, bo wraz z ich upływem powstaje domniemanie, że Senat przyjął ustawę, a Prezydent traci możliwość skierowania ustawy do TK lub skorzystania z prawa weta.
Rodzaje uchwał sejmowych.
Regulamin Sejmu przewiduje następujące rodzaje uchwał:
rezolucje - zawierają wezwanie określonego organu państwowego do podjęcia wskazanego w rezolucji jednorazowego zachowania się,
deklaracje - zawierają zobowiązanie do określonego zachowania się,
apele - zawierają wezwanie do określonego zachowania się, podjęcia inicjatywy lub zadania,
oświadczenia - zawierają stanowisko w określonej sprawie.
Interpelacje poselskie.
Interpelacje są to indywidualne wystąpienia poselskie, zawierające pytania na tle określonego stanu faktycznego. Składane one są w sprawach o zasadniczym charakterze i odnoszących się do problemów związanych z polityką państwa (art. 192 ust. 1 rSej). Interpelacja składana jest na piśmie i - poprzez Marszałka Sejmu - przekazywana członkowi Rządu, który jest jego adresatem. Odpowiedź musi zostać udzielona w ciągu 21 dni, także na piśmie, a Sejm jest informowany przez Marszałka o jego treści. Dopiero jeżeli interpelant uzna odpowiedź za niezadowalającą (lub nie otrzyma jej w terminie), może zwrócić się do Marszałka Sejmu o wystąpienie do interpelowanego z żądaniem złożenia, w terminie 21 dni, dodatkowych wyjaśnień na piśmie (art. 193 ust. 2). Nie przewiduje się przeprowadzania debaty nad odpowiedziami na interpelacje na posiedzeniach Sejmu.
Zapytania poselskie.
Zapytania są składane w sprawach o charakterze jednostkowym, zawsze na piśmie. Odpowiedź jest udzielana w terminie 21 dni, także na piśmie, a zapytujący nie ma możliwości spowodowania przeprowadzenia nad tą odpowiedzią debaty sejmowej (art. 195 rSej).
Dezyderaty i opinie komisji parlamentarnych.
Dezyderat (art. 159 rSej) - jest to uchwała komisji, zawierająca postulaty w określonej sprawie, kierowana do RM, poszczególnych jej członków, prezesa NIK, prezesa NBP oraz Głównego Inspektora Pracy. Adresat nie ma prawnego obowiązku wykonania postulatów zawartych w dezyderacie, ale musi zająć wobec nich stanowisko w terminie 30 dni. Odpowiedź jest rozpatrywana przez komisję, a w razie uznania jej za niezadowalającą lub udzieloną po terminie komisja może ponowić dezyderat lub przedstawić Sejmowi propozycje podjęcia odpowiedniej uchwały.
Opinia (art. 160 rSej) - zawiera stanowisko komisji w określonej sprawie. Kierować ją można do wszystkich centralnych organów i instytucji w systemie administracji rządowej; na żądanie komisji adresat musi zająć stanowisko w terminie 30 dni.
Instytucja absolutorium dla rządu - uchwalanie i kontrola wykonania ustawy budżetowej.
Szczególna postać procedura ustawodawcza przybiera w odniesieniu do ustawy budżetowej. Treścią tej ustawy jest ustalenie dochodów i wydatków państwa na okres roku budżetowego (w Polsce rok budżetowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym). Budżet jest uchwalany w formie ustawy (art. 219 ust. 1 K). Procedura jego uchwalania ujęta jest w schemat ogólnej procedury ustawodawczej, jednak występują tu liczne odrębności.
Jeśli chodzi o inicjatywę ustawodawczą, to należy ona wyłącznie do RM (art. 221) i jest ujęta jako obowiązek rządu: projekt ustawy budżetowej powinien być przedłożony Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego, tzn. przed dniem 1 października, chyba że istnieje wyjątkowy przypadek (np. wybory parlamentarne jesienią 1997). Jeżeli nie uda się na czas przygotować projektu ustawy budżetowej na okres całego roku, to rząd ma obowiązek wnieść projekt ustawy o prowizorium budżetowym, a więc aktu tymczasowo regulującego gospodarkę finansową państwa na krótszy okres czasu (art. 219 ust. 3).
W stosunku do ustawy budżetowej nie ma możliwości zastosowania trybu pilnego. Pierwsze czytanie musi się odbyć na posiedzeniu Sejmu, następnie projekt kierowany jest w całości do Komisji Finansów Publicznych. Senat ma obowiązek rozpatrzyć projekt tej ustawy w czasie nie dłuższym niż 20 dni, a Prezydent ma 7 dni na jej podpisanie i nie może przeciwko niej skierować weta ustawodawczego (art. 224 ust.1).
Wykonanie ustawy budżetowej jest corocznie poddane specjalnemu postępowaniu kontrolnemu w Sejmie. Rada Ministrów ma obowiązek przedłożyć Sejmowi w terminie 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa. Sejm powinien rozpatrzyć sprawozdanie w terminie 90 dni - następuje to w trybie analogicznym do trybu prac nad projektem ustawy budżetowej. Wraz ze sprawozdaniem rządu do Sejmu wpływają też dwa dokumenty NIK: analiza wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej oraz opinia w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów. Na tej podstawie i w oparciu o stanowisko Komisji Finansów Publicznych Sejm podejmuje uchwałę w przedmiocie absolutorium dla rządu (art. 226 ust. 2). Absolutorium jest to pozytywne skwitowanie wykonania przez RM ustawy budżetowej w minionym roku budżetowym.
Procedura uchwalania votum nieufności.
Wniosek w sprawie wotum nieufności może zostać złożony tylko przez grupę posłów liczącą co najmniej 46 sygnatariuszy. Wniosek nie musi być umotywowany, ale zawsze musi zawierać nazwisko kandydata na nowego premiera. Pomiędzy zgłoszeniem wniosku a poddaniem go pod głosowanie musi upłynąć co najmniej 7 dni. Wniosku nie można wycofać. Możliwe jest jednak zgłoszenie kilku wniosków o wotum nieufności. Są one wówczas debatowane łącznie, a poddane pod głosowanie w kolejności zgłoszenia. Przyjęcie jednego z nich powoduje uznanie pozostałych za załatwione.
Dla przyjęcia wniosku jest konieczne, by głosowała za nim większość ustawowej liczby posłów (czyli co najmniej 231), niezależnie od tego, ilu posłów bierze udział w głosowaniu.
Jeżeli wniosek nie uzyska wymaganej większości, uznaje się go za odrzucony. Rodzi to zakaz postawienia ponownego wniosku o wyrażenie wotum nieufności przez okres 3 miesięcy, liczony od dnia postawienia pierwszego wniosku. Jeżeli jednak nowy wniosek zostanie zgłoszony przez grupę co najmniej 115 posłów, ograniczenie to nie ma zastosowania.
Jeżeli wniosek uzyska wymaganą większość, to Prezes RM jest zobowiązany do złożenia dymisji, a Prezydent musi tą dymisję przyjąć, powierzając rządowi dalsze pełnienie obowiązków. Kolejnym obowiązkiem Prezydenta jest powołanie wybranego przez Sejm nowego Premiera i na jego wniosek - pozostałych członków rządu oraz odebranie od nich przysięgi. Prezydentowi nie przysługuje możliwość odmowy powołania Premiera i RM. Prezydent nie ma także możliwości rozwiązać Sejmu w razie wyrażenia przezeń wotum nieufności rządowi.
Odpowiedzialność konstytucyjna a parlamentarna.
Odpowiedzialność parlamentarna (polityczna) to odpowiedzialność za polityczny kierunek sprawowania urzędu i podejmowane akty oraz decyzje; odpowiedzialność tę ponosi rząd i jego członkowie. Nie jest tu wymagane postawienie zarzutu naruszenia prawa, wystarczy negatywna ocena działalności i na tej podstawie Sejm może zgłosić wotum nieufności i w tej procedurze zażądać dymisji rządu lub ministra.
Odpowiedzialność konstytucyjna to odpowiedzialność za naruszenie prawa (w Polsce za naruszenie Konstytucji bądź ustawy), realizowana z inicjatywy parlamentu przez organ władzy sądowniczej (SN, TS, TK). W Polsce odpowiedzialności tej podlegają: Prezydent, Marszałek Sejmu i Marszałek Senatu, którzy tymczasowo wykonują obowiązki Prezydenta oraz członkowie RM za naruszenie Konstytucji, ustawy, bądź za przestępstwo skarbowe popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem.
Charakter prawny Zgromadzenia Narodowego.
Zgromadzenie Narodowe jest to odrębny organ konstytucyjny o własnych kompetencjach, złożony z obradujących wspólnie obu izb parlamentu.
Konstytucja stanowi jedynie, iż Sejm i Senat obradując wspólnie działają jako Zgromadzenie Narodowe. Organizacja wewnętrzna i tryb funkcjonowania Zgromadzenia są ukształtowane w sposób właściwy ciałom parlamentarnym. Art. 114 K przesądza jedynie dwie zasady: Zgromadzeniu przewodniczy Marszałek Sejmu lub w jego zastępstwie Marszałek Senatu oraz, że formą działania Zgromadzenia są wspólne obrady pełnego składu obu izb. Dalsze konkrety ustali regulamin Zgromadzenia (art. 114 ust. 2 K).
Kompetencje Zgromadzenia Narodowego.
Art. 114 ust. 1 stanowi, że Zgromadzenie Narodowe działa w przypadkach określonych w Konstytucji. Określenie kompetencji Zgromadzenia opiera się więc o zasadę enumeracji. Konstytucja pozostawiła Zgromadzeniu kompetencje związane jedynie z osobą Prezydenta RP, a mianowicie:
przyjmowanie przysięgi od nowo wybranego prezydenta (art. 130),
stwierdzanie trwałej niezdolności prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia (art. 131 ust. 2); nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy niezdolność do sprawowania urzędu ma charakter przejściowy,
stawianie prezydenta w stan oskarżenia przed TS (art. 145 ust. 2),
wysłuchiwanie orędzia prezydenta (art. 140).
Zgromadzenie nie ma natomiast obecnie żadnych kompetencji związanych z procedurą zmiany Konstytucji.
11