Pojecie prawa europejskiego w szerokim i wąskim znaczeniu
W znaczeniu szerokim rozumie się przez nie prawo wszystkich zachodnioeuropejskich organizacji międzynarodowych.
W rozumieniu wąskim obejmuje prawo Unii Europejskiej, a w sensie jeszcze bardziej ograniczonym, prawo Wspólnoty Europejskiej, to jest prawo Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspólnoty Energii
Rada Europy - geneza, członkostwo i struktura
Rada Europy została powołana 5 maja 1949 roku przez 10 państw Europy: Belgię, Danię, Francję, Holandię, Irlandię, Luksemburg, Norwegię, Szwecję, Wielką Brytanię i Włochy w wyniku podpisania Traktatu Londyńskiego.
W latach 1949 - 2007 kolejne państwa wstąpiły do Rady Europy. Obecnie skupia 47 państw. Jest pierwszą utworzoną po wojnie organizacją zajmującą się wspieraniem jedności i współpracy w Europie. Stała siedziba znajduje się w Pałacu Europy w Strasburgu we Francji. Uzyskanie statutu może nastąpić jedynie na zaproszenie Komitetu Ministrów. Decyzja zostaje podjęta większością 2/3 głosów wszystkich państw członkowskich.
Rada Europy obecnie skupia 47 państw.
Każde państwo europejskie może ubiegać się o członkostwo w Radzie Europy pod warunkiem, że akceptuje zasadę państwa prawa.
Członkiem zwyczajnym tej organizacji może zostać każde państwo europejskie, które uznaje zasadę praworządności i korzystania z podstawowych praw i wolności człowieka, przez wszelkie podlegające jego jurysdykcji osoby (art. 3 statutu Rady Europy).
Uzyskanie statutu może nastąpić jedynie na zaproszenie Komitetu Ministrów. Decyzja zostaje podjęta większością 2/3 głosów wszystkich państw członkowskich.
Utrata członkowstwa może nastąpić w dwóch sytuacjach oraz istniej możliwość zawieszenia momencie nie popełnienia zobowiązań finansowych.
WYSTĄPIENIE.
Wystąpienie zainteresowanego państwa, co zależy wyłącznie od jego woli.
Każdy członek rady Europy może z niej wystąpić, zawiadamiając Sekretarza Generalnego o swym zamiarze. Wystąpienie następuje po upływie danego roku finansowego, jeśli zawiadomienie zostało złożone w czasie ostatnich trzech miesięcy roku finansowego. Wystąpienie następuje z upływem następnego roku finansowego.
ZAWIESZENIE.
Państwo członkowskie, które nie dopełniło zobowiązań finansowych wobec Rady Europy, może być zawieszone przez Komitet Ministrów większością 2/3 głosów wszystkich członków w prawach reprezentacji w Komitecie Ministrów oraz Zgromadzeniu Parlamentarnym na okres, w którym zobowiązania te pozostają nieuzupełnione.
WYKLUCZENIE.
Procedura zostaje oparta na decyzjach Rady Europy i może znaleźć zastosowanie tylko wobec państwa, które „ponownie naruszyło przepis artykułu 3 statutu Rady Europy, czyli odeszło od zasad rządów prawa i ochrony praw człowieka. Zgodnie z artykułem 8 statutu Rady Europy członek, który poważnie naruszył postanowienia statutu, może być zwieszony w prawach i wezwany przed Komitet Ministrów do wystąpienia z niej.
Struktura:
Rada Europy działa za pośrednictwem trzech statutowych organów.
- Komitet Ministrów (organ międzyrządowy)
- Zgromadzenie Parlamentarne (złożony z parlamentarzystów państw członkowskich, w statucie określane, jako Zgromadzenie Doradcze)
- Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy
- Sekretariat
Organy te obsługuje Sekretariat Generalny, zatrudniający około 1300 funkcjonariuszy europejskich. Pracuje w dwóch językach oficjalnych: angielski i francuskim. Na czele stoi wybierany przez Zgromadzenie Parlamentarne, na kadencję 5-letnią Sekretarz Generalny.
Pod patronem rady Europy działa Europejski Trybunał Praw Człowieka i Komisja Praw Człowieka, zastąpiony obecnie przez Jednolity Trybunał.
Rada Europy działa za pośrednictwem trzech statutowych organów (art. 10 Statutu Rady Europy).
Komitet Ministrów
Zgromadzenie Parlamentarne ( w statucie określone, jako Zgromadzenie Doradcze)
Oba organy są obsługiwane przez Sekretariat Rady Europy.
Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności - katalog praw materialnych i przesłanki skargowe do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
Podstawowe prawa i wolności objęte są przepisami rozdziału pierwszego Konwencji:
- prawo do życia (art. 2),
- zakaz stosowania tortur i innego poniżającego karania i traktowania (art. 3.),
- zakaz niewolnictwa, poddaństwa i pracy przymusowej (art.4),
- prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego (art. 5),
- prawo do sprawiedliwego i rzetelnego procesu (art. 6),
- gwarancja nullum crimen sine lege, nulla poena sine lege (art.7),
- prawo do prywatności (art.8),
- wolność myśli, sumienia i wyznania (art. 9),
- wolność ekspresji (art. 10),
- wolność związkowa (art. 11),
- prawo do małżeństwa (art. 12),
- prawo do skutecznych środków odwoławczych (art. 13), co jest o tyle istotne, że droga dochodzenia swoich praw rozpoczyna się na gruncie prawa krajowego a wyczerpanie środków prawa wewnętrznego jest warunkiem uruchomienia procedury Konwencji,
- zakaz wszelkiej dyskryminacji (art. 14), przy czym przepis ten pełni jedynie funkcję pomocniczą w tym znaczeniu, iż jego naruszenie może nastąpić tylko w powiązaniu z pogwałceniem innego prawa, gwarantowanego Konwencją - zatem art. 14 nie zawiera ogólnego zakazu dyskryminacji,
- możliwość derogowania zobowiązań konwencyjnych (art. 15).
Przesłanki materialne skargi indywidualnej
- Interes osobisty. Skarżący powinien wskazać, iż stał się (bezpośrednio) ofiarą naruszenia praw, gwarantowanych Konwencją Europejską lub którymś z jej protokołów dodatkowych. Skarga nie może być anonimowa. Mogą występować ze skargami również osoby, które ucierpiały wskutek naruszenia praw innych osób (ofiara pośrednia) - zwykle krewni poszkodowanych.
- Zakaz występowania ze skargami anonimowymi.
- Interes prawny, czyli uzasadnienie skargi. Skarga nie może dotyczyć czynności podmiotów, nie działających w imieniu państwa, nie mogą być również w niej powoływane dla uzasadnienia fakty nie sprawdzone bądź nie wskazujące na naruszenie Konwencji bądź po prostu oczywiście nieprawdziwe.
- Zasada subsydiarności, która oznacza obowiązek wykorzystania środków odwoławczych, dostępnych i skutecznych w prawie wewnętrznym. Orzecznictwo organów strasburskich nie daje, co prawda, definicji "środków ochrony, przewidzianych prawem państwowym", jednak powinno to być ustalone na podstawie prawa wewnętrznego konkretnego państwa. Warunek wykorzystania środków krajowych nie jest spełniony, jeśli w postępowaniu przed organami wewnętrznymi powód nie powołuje się na przedmiot ochrony, jakim jest prawo, chronione Konwencją (nie zmienia sytuacji fakt, iż organ państwa jest zobligowany do tego z urzędu). Skarżący natomiast nie jest zobligowany do wykorzystania "wszystkich" środków odwoławczych, mając do ich dyspozycji wiele - wystarcza wykorzystanie tego, który daje największe gwarancje efektywności.
- Zakaz kumulacji. Nie są rozpatrywane skargi co do istoty identyczne ze sprawą już rozstrzygniętą na gruncie europejskiego systemu ochrony lub ze sprawą, poddaną innej procedurze międzynarodowej, o ile nie zawierają nowych, istotnych informacji. Dotyczy to spraw, inicjowanych przez ten sam podmiot. Nie jest wykluczone składanie identycznych skarg przez różne podmioty, przy czym zwykle takie skargi są rozpatrywane łącznie.
- Zakaz nadużywania prawa do skargi. Nadużycie prawa do skargi oznacza: wystąpienie ze skargą w celu uniknięcia odpowiedzialności karnej, pieniactwo, przedstawianie fałszywych informacji, nie przedstawianie informacji na wezwanie Komisji, ujawnienie szczegółów postępowania niejawnego, wykorzystywanie prawa do skargi z pobudek czysto politycznych, nawet przedwczesne poinformowanie opinii publicznej o fakcie złożenia skargi.
- Zakaz występowania ze skargami, niezgodnymi z Europejską Konwencją Praw Człowieka. Niezgodność ta może przybierać różne formy. Taką skargą jest skarga, która dotyczy naruszenia praw, które nie są gwarantowane Konwencją Europejską lub jej protokołami dodatkowymi; skarga wniesiona przeciwko państwu, które nie złożyło deklaracji o uznaniu prawa do skargi indywidualnej; jeśli podniesione naruszenie miało miejsce przed ratyfikowaniem Konwencji przez państwo pozwane; jeśli naruszenie nastąpiło poza terytorium, objętym władztwem państwa pozwanego albo na terytorium, za które państwo pozwane co prawda jest odpowiedzialne, jednak nie złożyło deklaracji w trybie art. 63 ust. 1 Konwencji; jeśli sprawa jest związana z naruszeniem praw, gwarantowanych Konwencją przez jednostki, za których działanie państwo nie odpowiada.
- Ratio temporis czy też zakaz retroaktywności skargi. Przedmiotem skargi nie mogą być naruszenia praw, dokonane w okresie przed wejściem w życie Konwencji Europejskiej w danym kraju.
Podpisana w Rzymie 4 listopada 1950 roku, weszła w życie 3 września 1953 roku.
Jeden z podstawowych dokumentów służący ochronie godności ludzkiej. Ustanowiła system kontroli i ochrony praw człowieka. Konwencję ratyfikowały wszystkie państwa członkowskie Rady Europy.
KATALOG PRAW.
Prawo do życia. (art.2)
Ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Poza przypadkami dokładnie w prawie określonymi np. kara śmierci czy aborcja. Według Konwencji we wczesnym stadium aborcja jest dopuszczalna przy zagrożeniu życia lub zdrowia matki. Natomiast dopiero 6 protokół do Konwencji z 1983 roku zabrania kary śmierci. Życie ludzkie jest chronione przez ustawę. Nikt nie może arbitralnie być pozbawiony życia.
Zakaz tortur. (art.3)
Tortury to umyślne, nieludzkie traktowanie powodujące bardzo poważny, dotkliwy ból lub cierpienie. Nikt nie może zostać poddany torturom albo okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu, nie wskazuje jednak okoliczności, w jakich godność ludzka mogłaby zostać naruszona.
Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej. (art.4)
Niewola jest przeciwieństwem wolności, poddaństwo jest stanem zbliżonym do niewolnictwa, a praca przymusowa czymś zbliżonym do poddaństwa.
Niewolnik to człowiek, który jest we władaniu innego człowieka lub jakiejś instytucji.
Zakazane jest niewolnictwo i poddaństwo. Od nikogo też nie będzie wymagane świadczenie pracy przymusowej lub obowiązkowej. Zjawisko to jest rzadkie w europie, dlatego orzecznictwo w tych kwestiach jest skromne i dotyczy sytuacji marginalnych.
Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego. (art.5)
Zawiera zasadę poszanowania wolności i bezpieczeństwa osobistego. Określa okoliczności, w jakich może dojść do zgodnego z prawem pozbawienia wolności oraz wskazuje obowiązki, jakie muszą zostać spełnione w momencie dokonania zatrzymania.
Prawo do rzetelnego procesu sądowego. (art.6)
Pozbawienie wolności powinno być następstwem skazującego wyroku sądu. Konwencja określa minimalne standardy sprawiedliwego i rzetelnego procesu sądowego: „każda osoba uprawniona jest do rzetelnego procesu sądowego, aby jego sprawa została rozpatrzona publicznie, w warunkach pełnej równości przez niezawisły i bezstronny sąd.
Rozprawa jest publiczna, również dla środków masowego przekazu.
Pojawia się zasada domniemania niewinności i równości broni (równość stron) oznaczająca dostęp oskarżonego do całości akt prokuratora i policji, nawet tych materiałów, które nie zostały wykorzystane przez prokuraturę.
Z Konwencji wynika również gwarancja praw oskarżonego do odmowy składania zeznać przeciwko sobie oraz nie zmusza do przyznania się do winy.
Zakaz karania bez podstawy prawnej. (art.7)
Prawo karne musi być powszechnie znane i pewne oraz aby nie podlegało koniunkturalnym zmianom. Musi być tak znane przez społeczeństwo, aby wiedzieli, co jest legalnym a co bezprawnym zachowaniem. Prawo nie może działać retrospekcyjnie (wstecz) i karać za czyny, które w trakcie popełnienie nie były zabronione.
Nikt nie może zostać skazany na karę wyższą niż obowiązująca w chwili popełnienia przestępstwa lub zostać oskarżony o popełnienie czynu, który został wprowadzony ustawą późniejszą.
Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego. (art.8)
Człowiek chroniony jest przed arbitralnym wkraczaniem w jego życie prywatne i rodzinne, naruszaniem prywatności mieszkania i korespondencji. Obejmuje szeroki zakres praw chroniących prywatność osobistą, prywatność rodzinną oraz integralność fizyczną i psychiczną każdej osoby.
Łączy się z prawem do wolności i bezpieczeństwem osobistym (art.5) oraz z prawem do zawierania związków małżeńskich i ochrony rodziny (art.12).
Wolność myśli, sumienia i wyznania. (art.9)
Zapewnienie wolności myśli, sumienia i wyznania, czyli wolności, które powinny być gwarantowane w społeczeństwie demokratycznym. Nie może mieć miejsca dyskryminacja albo karanie za przynależność do sekt, społeczności lub kościołów.
Zapewnia wyznawcą swobody w przestrzeganiu wymogów nakazanych przez ich religie, dotyczących np. ubioru, zasad odżywiania się czy obchodów świąt.
PROTOKOŁY DODATKOWE.
Prawo do życia.
- Szósty Protokół do Konwencji Europejskiej (Strasburg, 1983 r.) - prawo do życia to także kwestie związane z karą śmierci. Uważa się, że zniesienie tejże kary to przejaw postępu w korzystaniu z prawa do życia. Protokół dopuszcza jedynie zastosowanie kary śmierci podczas wojny za przestępstwo o charakterze wojskowy.
Zakaz tortur.
- Dla wzmocnienia i uzupełnienia art.3 Konwencji Europejskiej została stworzona Konwencja o Zapobieganiu Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu lub Karaniu podpisana w Strasburgu 26 listopada 1987 roku.
Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego.
- Nie jest to zakaz bezwzględny, gdyż art.8 ust.2 Konwencji przewiduje przypadki, w których zgodna z prawem ingerencja w życie prywatne jest konieczna ze względu na interes bezpieczeństwa narodowego, publicznego lub dobrobytu gospodarczego kraju.
Protokół 1 - prawo do nauki i wolnych wyborów.
Protokół 4 - prawo do swobodnego poruszania się, zakaz wydalania własnych obywateli.
Protokół 6 - zakaz kary śmierci w czasie pokoju.
Protokół 11 - powołanie jednolitego i stałego Trybunału Praw Człowieka.
Protokół 12 - ogólny zakaz dyskryminacji.
Protokół 13 - ogólny zakaz kary śmierci.
Struktura UE - notatki
Cele: Tworzenie wspólnego rynku węgla, żelaza i stali pomiędzy umawiającymi się państwami poprzez ustalanie wielkości produkcji oraz warunków pracy i płacy, a także nadzór nad produkcją prywatną.
3 filary US 1-7art tue
FILAR I - „Wspólnotowy”
Skład: Wspólnota Europejska i Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EuroAtom).
Filar ten obejmował także Europejską Wspólnotę Węgla i Stali do 2002r. (została zlikwidowana).
Te dwie wspólnoty funkcjonują samodzielnie, posiadają własne kompetencje i nie zostały wchłonięte przez UE. Nie należy też mylić terminu UE z terminem Wspólnota Europejska. Jest podstawą współpracy w ramach UE, powstała w miejsce Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG). Nazwę zmieniła w 2009r.
FILAR II
Skład: obejmuje Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa UE uregulowaną w art. 11-28 TUE.
FILAR III
Skład: Współpraca Policyjna i Sądowa w Sprawach Karnych uregulowana w art. 29-42 TUE.
Wymienione trzy filary spajają w jedną Unię Europejską postanowienia TUE zaliczane do „dachu świątyni” i jej podstawy.
DACH.
Obejmuje cele UE, jednolite ramy instytucjonalne i unormowania dotyczące Rady Europejskiej, zasady UE, postanowienia na wypadek poważnego naruszenia zasad UE przez państwo członkowskie
FUNDAMENTY.
Tworzy unormowania dotyczące wzmocnienia współpracy, końcowe przepisy TUE: procedury zmiany traktatów, uzyskania członkowstwa w UE i czasu obowiązywania TFU.
Zagadnienie podmiotowości prawnej UE
Po podpisaniu Traktatu Lizbońskiego (1.11.2009r.) Unia Europejska stała się jednolitą organizacja międzynarodową. Dzięki temu UE uzyskała osobowość prawną, a więc stała się podmiotem prawa międzynarodowego. Może między innymi zawierać umowy tak jak inne organizacje międzynarodowe i państwa. Wcześniej UE korzystała z podmiotowości Wspólnot Europejskich.
Wartości UE (katalog wartości i sankcje na wypadek ich naruszenia)
Poszanowanie godności ludzkiej, wolności, demokracji, zasady demokratycznego państwa prawnego i praw człowieka.
Katalog wartości UE:
Traktat Amsterdamski uchyla katalog, a traktat Lizboński zmienia nazwę na wartości UE.
Z art. 2 TUE
-poszanowanie godności osoby ludzkiej: w centrum integracji europejskiej jest jednostka; wytyczna co do standardów państw członkowskich.
-wolność - pojmowanie jako 4 kategorie ekonomiczne: przepływ pracowników, kapitału, usług i towarów.
Obecnie wolność rozumiana jest całościowo.
-demokracji (wen. I zewn.) - oznacza ze organizacje wew. Maja działać wg zasad demokracji oraz ozn. Że członkiem UE nie może być państwo niedemokratyczne.
I aspekt-konieczność demokracji państw i II aspekt - demokratyczność społeczeństw europejskich.
- równość - NIE dyskryminacji państw i państw przynależnych
- wartość państwa prawa: zasada legalizmu, uzasadnaina aktów prawnych i poszanowania praw nabytych.
- poszanowanie praw człowieka.
SANKCJE: art 7 tue przewiduje sankcje za istnienie wyraźnego ryzyka (I etap) oraz poważne istotne naruszenie wartość (II etap)
- może zdecydować o zawieszeniu niektórych praw wynikających ze stosowania niniejszego Traktatu dla tego Państwa Członkowskiego, łącznie z prawem do głosowania przedstawiciela rządu tego Państwa Członkowskiego w Radzie. Rada uwzględnia przy tym możliwe skutki takiego zawieszenia dla praw i obowiązków osób fizycznych i prawnych.
Cele UE -
Cele Unii Europejskiej wymienia artykuł 2 TUE:
Sprecyzowane są w art. 3 TUE i należą do nich:
a) wspieranie pokoju, wartości UE i dobrobytu jej narodów
b) zapewnienie obywatelom UE Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i
Sprawiedliwości bez granic wewnętrznych
c) ustanowienie rynku wewnętrznego
d) zwalczanie wyłączenia społecznego i dyskryminacji oraz wspieranie
sprawiedliwości społecznej i ochrony socjalnej, równości kobiet i
mężczyzn, solidarności między pokoleniami i ochrony praw dziecka
e) wspieranie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej oraz
solidarności między państwami członkowskimi
f) szanowanie swojej bogatej różnorodności kulturowej i językowej oraz
czuwania nad ochroną i rozwojem dziedzictwa kulturowego Europy
Zakres obowiązywania TUE i TFUE (czasowy, terytorialny, przedmiotowy i podmiotowy)
- Wymiar czasowy: nieokreślony, nieograniczony.
- Wymiar terytorialny: na całym terytorium UE ( Jest to zasada. Wyjątki wynikają z traktatu lub załączników do traktatu, np. we Francji - Gujana, w Hiszpanii - wyspy. Wyjątki dotyczą m.in. dotacji, pomocy finansowej za zgodą Parlamentu UE)
- Wymiar podmiotowy: państwa jak i ich przynależni (osoby fizyczne, prawne.) Trybunał Sprawiedliwości UE wydając orzeczenia zaczął poszerzać zakres podmiotowy.
- Wymiar przedmiotowy: interpretacja postanowień traktatu
Członkowstwo UE (przystapienie i stowarzyszenie z UE-z notatek)
Członkostwo w UE (przystąpienie do UE i stowarzyszenie z UE) O członkowstwo do UE może ubiegać się każde państwo
- europejskie (warunek geograficzny)
- które szanuje zasady Unii określone w art. 6 TUE: zasadę wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz państwa prawnego (warunek polityczny)
- posiadające sprawną gospodarkę, zdolne do sprostania konkurencji i siłom rynkowym UE oraz zdolne do wywiązania się z zadań wynikających z członkowstwa w UE (warunek ekonomiczny) - są to kryteria kopenhaskie (obrady Rady Europejskiej w 1993 roku w Kopenhadze).
Państwo musi przystąpić do całości UE, a więc przyjąć postanowienia wszystkich trzech filarów, cały dorobek prawa pierwotnego i wtórnego UE. Jednak w toku negocjacji może uzyskać tzw. okres przejściowy - czasowe zwolnienie spod niektórych regulacji prawa unijnego
Etap1
Zainteresowane państwo składa wniosek przewodniczącemu Rady Europejskiej.
Polska złożyła wniosek 8 kwietnia 1994 roku.
Etap 2
Rada Europejska decyduje o przyjęciu państwa jednomyślnie po zasięgnięciu opinii Komisji Europejskiej. Nadaje państwu status kandydata (candidate country). Polska uzyskała ten status na posiedzeniu rady Europejskiej w Luksemburgu w 1997 roku.
Etap3
Toczą się negocjacje akcesyjne między państwami kandydującymi a państwami członkowskimi UE.
1.screening - przegląd ustawodawstwa państwa kandydującego, czy zgadza się z prawodawstwem UE
2.negocjacje merytoryczne - przestawienie wspólnych stanowisk negocjacyjnych państwa kandydującego i państw członkowskich UE, toczą się w ramach Międzynarodowej Komisji Akcesyjnej - osobno z każdym państwem kandydującym (zasada dyferencjacji)
Negocjacje kończą się wprowadzeniem projektu traktatu akcesyjnego.
Polska negocjacje rozpoczęła w 1998r., a zakończyła w 2002r. w Kopenhadze.
Etap 5
Wymagane uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego bezwzględną większością głosów.
Później Rada Europejska jednogłośnie podejmuje decyzję akceptującą trakt.
Dokumenty składa się z aktu o przystąpieniu, aktu o warunkach przystąpienia i aktu końcowego do traktatu o przystąpienie.
Etap 6
Uroczyste podpisanie traktatu przez przedstawicieli państw członkowskich UE i państwa przystępującego.
Polska podpisała traktat w Salonikach w kwietniu 2003r.
Etap 7
Procedury ratyfikacji traktatu. Wszystkie państwa muszą wyrazić zgodę na roszczenie. Można przeprowadzić referendum ratyfikacyjne w kraju.
Referendum odbyło się w Polsce w dniach 7-8 maj 2003r.
Etap 8
Po zakończeniu procedury ratyfikacyjnej traktat akcesyjny wchodzi w życie we wszystkich państwach, a państwo kandydujące staje się oficjalnie członkiem UE.
Polska przystąpiła 1 maja 2004 r
Możliwość wykluczenia z UE
Na gruncie TUE i TWE wykluczenie jest niemożliwe. Możliwe jednie w przypadku wygaśnięcia umowy oznacza to wówczas faktyczne wykluczeni z UE. Natomiast art. 60 konwencji wiedeńskiej przewiduje możliwość wygaśnięcia lub zawieszenia działania traktatu w stosunku do danego państwa, które dopuściło się istotnego naruszenia jego postanowień
Wystąpienie z UE
Państwo notyfikuje Radzie Europejskiej zamiar wystąpienia z UE. Rada zawiera umowę z państwem o wystąpienie w imieniu UE, którą zatwierdza PE. Traktaty tracą moc prawną z chwilą wejścia w życie umowy.
Zmiana traktatów tworzących UE - notatki
- rewizja i modyfikacja (całość w notatkach)
Siedziba instytucji unijnych
Parlament Europejcki: Strassburg, sesje także w Brukseli, biura w Luksemburgu
Rada Uni Europejskiej: Bruksela,
Trybunał Sprawiedliwości i Obrachunkowy-Luksemburg
EBC-Frankfurt
Europol Europejskie Biuro Policji -Haga
System językowy UE
Autentyczne - w których sporządzone są traktaty założycielskie (23 jezyki)
Urzędowe: w których są akty prawa europejskiego (23)
Robocze - w których na co dzień UE prowadzi swoje prace (Fran. Ang i czasami niem.)
Parlament Europejski - geneza, podstawy prawne działania (art. 13,15 tue i 223,234 tfue), struktura wewnętrzna, kompetencje, tryb podejmowania decyzji
Instytucja UE, będąca odpowiednikiem jednoizbowego parlamentu reprezentująca obywateli państw należących do UE.
Oficjalną siedzibą Parlamentu jest Strasburg, ale też Bruksela, w której odbywa się większość obrad oraz mieszczą się biura poselskie, komisje parlamentarne i władze klubów.
Sekretariat, biblioteka i część zaplecza technicznego ma zaś swoją siedzibę w Luksemburgu.
Skład.
Członkowie są wybierani w powszechnych wyborach bezpośrednich.
Mandaty dzielone są w oparciu o degresywną proporcjonalność. Na kraj przypada maksymalnie 96, a minimalnie 6 członków.
Obecnie jest 754 deputowanych wybieranych na 5 letnią kadencję w powszechnych wyborach.
Od 2012 roku przewodniczącym Parlamentu Europejskiego jest Martin Schulz.
Zbiera się z mocy prawa raz na rok w drugi wtorek marca. Na żądanie większości wchodzących w jego skład członków, Rady UE lub Komisji może zebrać się na miesięcznej sesji nadzwyczajnej.
Stanowi większością oddanych głosów.
Struktura wewnętrzna.
Organy polityczne.
Przewodniczący.
Powoływany na 2,5 letnia kadencję. Kieruje całością prac parlamentu. Reprezentuje Parlament Europejski. Posiada w swoim składzie 14 wiceprzewodniczących.
Prezydium.
Składa się z przewodniczącego, 14 wiceprzewodniczących i 5 kwestorów z głosem doradczym. Odpowiedzialne za sprawy finansowe, organizacyjne i administracyjne dotyczące posłów oraz za wewnętrzną organizację parlamentu
Konferencja przewodniczących.
Składa się z przewodniczącego Parlamentu Europejskiego oraz grup politycznych. Decydują o organizacji prac Parlamentu
Komisje.
Dwa rodzaje: stałe lub tymczasowe.
Konferencja Przewodniczących Komisji.
W składzie zasiadają przewodniczący wszystkich komisji, przekazują Konferencji Przewodniczących zalecenia dotyczących prac komisji.
Delegacje.
Utrzymują stosunku z parlamentami państw spoza Unii Europejskiej.
Konferencja Przewodniczących Delegacji.
Składa się z przewodniczący wszystkich delegacji. Przekazują Konferencji Przewodniczących zalecenia związane z pracami delegacji.
Grupy polityczne.
Zrzeszają posłów wedle ich poglądów
Organy administracyjne.
Kolegium kwestorów.
Składa się z 5 kwestorów powoływanych na kadencję 2,5 letnią. Odpowiedzialni za sprawy administracyjne oraz finansowe
Sekretariat plenarny.
Zapewnia obsługę administracyjną, koordynuje prace legislacyjne, organizuje sesje plenarne PE i inne posiedzenia, dba o tłumaczenia
Kompetencje.
- opracowuje projekty, aby ustanowić przepisy niezbędne do wybierania swoich członków
- wyraża zgodę większością głosów na ustanawianie niezbędnych przepisów przez Radę UE
- brak inicjatywy ustawodawczej, posiada ją tylko przy ordynacji wyborczej
- w drodze rozporządzenia z własnej inicjatywy, po zasięgnięciu opinii Komisji i za zgodą Rady UE, określa statut i ogólne warunki pełnienia funkcji przez swoich członków
- w porozumieniu z Radą UE, w drodze rozporządzenia określa status partii politycznych na poziomie europejskim, w szczególności zasady dotyczące finansowania
- uchwala budżet i wieloletnie ramy finansowe
- uchwala swój regulamin większością głosów
- na żądanie 1/4 swoich członków może ustanowi ć tymczasową komisję śledczą
- przyjmuje petycje w sprawach objętych zakresem działania Unii, które dotyczą ich bezpośrednio
- wybiera Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, po zaksięgowaniu opinii Komisji i za zgodą Rady UE, określa status i ogólne warunki pełnienia przez ERPO jego funkcji
- na posiedzeniu jawnym rozpatruje ogólne sprawozdanie roczne przedstawione mu przez Komisję UE
- wpływają do niego wnioski w sprawie wotum nieufności związanego z działalnością Komisji, w sprawie, których może głosować najwcześniej 3 dni po jego złożeniu w głosowaniu jawnym (większością 2/3 głosów zatwierdza to wotum nieufności)
- zadaje pytania członkom Rady UE
Rada Europejska - geneza, podstawy prawne działania, struktura wewnętrzna, kompetencje, tryb podejmowania decyzji Skład.
Szefowie państw lub rządów państw członkowskich UE oraz przewodniczący Rady Europejskiej, przewodniczący Komisji Europejskiej. W pracach uczestniczy też Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i bezpieczeństwa.
Jeśli zajdzie taka potrzeba - również ministrowie spraw zagranicznych poszczególnych krajów lub członek Komisji Europejskiej, może też zostać zaproszony przewodniczący Parlamentu Europejskiego.
Szczególny wariant Rady: w składzie tylko szefowie państw lub rządów.
Zbiera się 2 razy w ciągu pół roku, zwoływana przez przewodniczącego, w razie potrzeby można zwołać nadzwyczajne posiedzenie.
Struktura wewnętrzna.
Przewodniczący wybierany przez samą Radę Europejską na 2,5 roku z jednokrotną możliwością odnowienia kadencji.
Decyzje zapadają zwykłą większością głosów w kwestiach proceduralnych lub większością kwalifikowaną w przypadku decyzji ustanawiającej wykaz składów Rady lub decyzji dotyczącej prezydencji składów Rady.
Radę Europejską wspomaga Sekretariat Generalny Rady.
Kompetencje.
- nadaje Unii Europejskiej impulsy niezbędne do jej rozwoju
- określa ogólne kierunki polityczne
- współuczestniczy w akcesji nowych państw do UE
- nakłada sankcji na państwa członkowskie
Rada Europejska nie pełni funkcji prawodawczej.
- przyjmuje swój własny regulamin i stanowi w kwestiach proceduralnych zwykłą większością głosów
- ustanawia większością kwalifikowaną skład Rady Europejskiej, oprócz składu do takich organów jak: Rada do Spraw Ogólnych i Rada do Spraw Zagranicznych
- ustanawia większością kwalifikowaną okres trwania kadencji członków Rady Europejskiej, z wyjątkiem Rady do Spraw Zagranicznych
Kompetencje przewodniczącego.
- prowadzi prace Rady Europejskiej
- zapewnia przygotowanie i ciągłość jej pracy
- wspomaga osiąganie spójności i konsensusu w Radzie Europejskiej
- przedstawia Parlamentowi Europejskiemu sprawozdanie z każdego posiedzenia Rady Europejskiej
Rada UE - geneza, podstawy prawne działania, struktura wewnętrzna, kompetencje, tryb podejmowania decyzji
Główny organ decyzyjny Unii Europejskiej, posiada siedzibę w Brukseli, a jedynie w kwietniu, czerwcu i październiku spotkania mają miejsce w Luksemburgu.
Skład.
Przedstawiciele państw członkowskich (po jednym z każdego państwa) szczebla ministerialnego upoważnieni do zaciągania zobowiązań w imieniu rządów, w praktyce również sekretarze stanu w ministerstwach.
Struktura wewnętrzna.
- Jednolita Rada do spraw Ogólnych.
Zapewnia spójność prac różnych składów Rady. Przewodniczy każde państwo według ustalonego porządku.
- Rada do spraw Zagranicznych.
Przewodniczy Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.
Wykaz pozostałych składów Rady ma być przyjęty przez Radę Europejską większością kwalifikowaną.
Radę wspomaga Sekretariat Generalny, działający pod kierunkiem Sekretarza Generalnego.
Kompetencje.
prawodawcza: funkcje tę dzieli z Parlamentem Europejskim, dominująca w obszarze Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa
- stanowi w kwestiach proceduralnych i w celu przyjęcia swojego regulaminu wewnętrznego zwykłą większością głosów
budżetowa - uchwalanie budżetu wspólnie z Parlamentem Europejskim
określanie polityki i koordynacji - forum, na którym państwa uzgadniają swoją działalność w UE
kreacyjna
- mianowanie członków Trybunału Obrachunkowego oraz organów doradczych
- ustalanie uposażeń, dodatków i emerytur dla najwyższych urzędników UE (przewodniczącego Rady Europejskiej, przewodniczącego komisji, wysokiego przedstawiciela do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, członków Komisji, prezesów, członków i sekretarzy Trybunału Sprawiedliwości UE oraz sekretarza generalnego Rady)
- mianowanie Sekretarza Generalnego
kontrolna - może kontrolować działanie niektórych instytucji europejskich
- może kierować skargi do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości o stwierdzenie nieważności aktów prawa wspólnotowego oraz skargi na bezczynność organów
w sferze zewnętrznej - zawieranie umów międzynarodowych w imieniu UE
decyzyjna - decyduje o organizacji Sekretariatu generalnego zwykłą większością głosów
może żądać od Komisji przeprowadzenia wszelkich analiz potrzebny do realizacji wspólnych celów i przedłożenia jej właściwych proporcji
po konsultacji z Komisją, zwykłą większością głosów określa status komitetów
ustala także wszelkie należności płatne zamiast wynagrodzenia
Zasady podejmowania decyzji.
Posiedzenie Rady zwołuje jej przewodniczący, z własnej inicjatywy lub na wniosek jednego z członków Rady albo Komisji.
- zwykła większość głosów - organizacja Sekretariatu Generalnego, kwestie proceduralne i regulaminowe
- większość kwalifikowana - podwójna większość traktatu lizbońskiego:
Jeżeli decyzja zapada na wniosek Komisji Europejskiej lub Wysokiego Przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa: 55% głosów członków rady, nie mniej niż 15 z nich, którzy reprezentują, co najmniej 65% ludności Unii
Jeżeli NIE na wniosek Komisji Europejskiej lub Wysokiego Przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa: 72% głosów członków Rady reprezentujących, co najmniej 65% ludności UE
- jednomyślność - stosowany, gdy przewidują go konkretne postanowienia traktatowe
- większość 4/5 głosów - głosowanie w kwestii art. 7 TUE, naruszenia poważnych zasad UE przez Państwa Członkowskie
Komisja Europejska - geneza, podstawy prawne działania, struktura wewnętrzna, kompetencje, tryb podejmowania decyzjiOrgan wykonawczy Unii Europejskiej. Jej główną siedzibą jest Bruksela.
Skład.
Liczy 27 członków, po jednym na każde państwo członkowskie.
Od 2014 roku ma się składać z takiej liczby członków (w tym przewodniczący i Wysoki Przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa), która odpowiada 2/3 liczby państw członkowskich, chyba, że Rada Europejska zadecyduje jednomyślnie o zmianie tej liczby.
Kadencja przewodniczącego trwa 5 lat, wielokrotnie odnawialna.
Obecnie przewodniczącym Komisji jest już drugą kadencję Jose Manuel Barroso.
Tryb powoływania.
Procedura powoływania wedle Traktatu Lizbońskiego:
Rada Europejska większością kwalifikowaną przedstawia kandydata na funkcję przewodniczącego Komisji Europejskiej. Większością głosów członków Parlament Europejski wybiera kandydata przedstawionego przez Rade Europejską na przewodniczącego Komisji.
Jeżeli Parlament Europejski nie zatwierdzi tego kandydata, to do miesiąca przedstawia nowego kandydata, którego już wskazuje Parlament z tą samą procedurą.
Rada Europejska przyjmuje listę pozostałych osób, które proponuje mianować członkami Komisji Europejskiej.
Przewodniczący, wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa i pozostali członkowie Komisji Europejskiej podlegają kolegialnie zatwierdzeniu w drodze głosowania przez Parlament Europejski.
Rada Europejska mianuje komisję większością kwalifikowaną.
Tryb odwoływania.
W przypadku naruszenia zobowiązań przez członka Komisji na wniosek Rady stanowiącej zwykłą większością głosów lub Komisji, Trybunał Sprawiedliwości może orzec o jego dymisji, pozbawić go praw do emerytury lub innych podobnych korzyści.
Struktura wewnętrzna.
- Kolegium - ogół komisarzy na czele z Przewodniczącym Komisji Europejskiej
- służby administracyjne - wśród których kluczową rolę pełni Sekretariat Generalny Komisji Europejskiej
- dyrekcje generalne - dzielą się na dyrekcje, te na referaty (wydziały). Podlegają poszczególnym komisarzom.
Kompetencje.
- w zakresie stanowienia prawa wspólnotowego - inicjatywa prawodawcza, stanowi prawo pochodne samoistnie albo na mocy upoważnienia udzielonego przez Radę
- kontrolna - Komisja Europejska jest strażniczką traktatów, posiada czynną legitymację procesową przed Europejskim trybunałem Sprawiedliwości
- w sferze zewnętrznej - np. reprezentowanie UE na konferencjach, negocjowanie umów
Przewodniczący Komisji Europejskiej jest oficjalną "głową" Unii, reprezentując ją w kontaktach międzynarodowych
- członkowie nie mogą podczas pełnienia swoich funkcji, wykonywać żadnej innej zarobkowej lub niezarobkowej działalności zawodowej
- obowiązek roztropności i uczciwości
- uchwala i publikuje swój regulamin wewnętrzny
- publikuje, co roku, nie później niż na dwa miesiące przed otwarciem sesji Parlamentu Europejskiego, ogólne sprawozdanie z działania Unii Europejskiej
Trybunał Sprawiedliwości UE - geneza, podstawy prawne działania, struktura wewnętrzna, kompetencje, tryb działania
Skład.
W skład Trybunału Sprawiedliwości i Sądu wchodzi po 27 sędziów, mianowanych przez każde państwo członkowskie. Przy Trybunale Sprawiedliwości działa także 8 rzeczników generalnych. W skład Sądu do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej wchodzi siedmiu sędziów, mianowanych przez Radę Unii Europejskiej na okres sześciu lat.
Obraduje w izbach lub w składzie wielkiej izby.
Z pośród składu Sędziów, wybierają oni prezesa Trybunału Sprawiedliwości na kadencję 3 lat. Jego mandat jest odnawialny.
Siedziba trybunału Sprawiedliwości mieści się w Luksemburgu.
Struktura wewnętrzna.
Trójstopniowa struktura. Trybunał Sprawiedliwości UE obejmuje:
Trybunał Sprawiedliwości
Jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego, 8 rzeczników generalnych.
Kadencja członków trwa 6 lat i jest odnawialna. Kadencja Prezesa Trybunału trwa 3 lata i jest również odnawialna.
Sąd Pierwszej Instancji
Powołany na mocy decyzji Rady. W jego skład wchodzi jeden sędzia z każdego kraju członkowskiego. Są mianowani w porozumieniu z państwem na okres 6 lat. Kadencja prezesa trwa 3 lata. Brak rzeczników generalnych. Mandaty są odnawialne.
Sąd ten rozpatruje skargi w sprawie orzeczeń Sądów Wyspecjalizowanych. Odwołania do Trybunału Sprawiedliwości są ograniczone wyłącznie do kwestii prawnych.
Sądy wyspecjalizowane
Tworzone przez Radę jednomyślnie na wniosek Komisji Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim i Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości lub na żądanie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości po konsultacji z Parlamentem Europejskim i Komisją Europejską. Uchwalają własny regulamin. Rozpatrują niektóre kategorie spraw w pierwszej instancji, możliwe wówczas odwołanie do Sądu I Instancji. Kadencja sędziego - 6 lat. Obecnie jedynym sądem wyspecjalizowanym jest Sąd do spraw Służby Publicznej UE.
Zakres jurysdykcji.
Połączenie cech sądu:
- Sądu Konstytucyjnego - wykładnia prawa wspólnotowego
- Sądu Administracyjnego - kontrola legalności decyzji wydawanych przez organy UE
- Sądu Cywilnego - rozpatrywanie spraw o odszkodowania
- Sądu Pracy - orzekanie w II instancji w sprawie sporów pracowniczych między funkcjonariuszami a UE - niezależnie od tego jest sądem międzynarodowym, arbitrażowym
Sprawy rozpatrywane dzielą się na:
- sporne - postępowania skargowe
- niesporne - dotyczące wykładni prawa wspólnotowego
Trybunał Obrachunkowy UE - geneza, podstawy prawne działania, struktura wewnętrzna, kompetencje, tryb działania
Instytucja Unii Europejskiej kontrolująca wykonanie budżetu oraz wpływy i wydatki Wspólnot Europejskich. Siedzibą Trybunału jest Luksemburg.
Polskim audytorem w trybunale Obrachunkowym jest Jacek Uczkiewicz.
Skład.
Jeden obywatel z każdego państwa członkowskiego, który w swoim kraju jest członkiem organów kontroli zewnętrznej o szczególnych kwalifikacjach i ma niezależność niekwestionowana.
Powoływani na 6 letnia kadencja z odnawialnym mandatem.
Członków Trybunału mianuje Rada stanowiąc większością kwalifikowaną po konsultacji z Parlamentem Europejskim.
Prezes jest wybierany przez członków Trybunału Obrachunkowego z ich grona na okres 3 lat również z mandatem odnawialnym.
Struktura wewnętrzna.
Kolegialny organ kontroli skarbowej, w którym zatrudnione jest około 760 osób ze wszystkich państw członkowskich. Może stanowić izby wewnętrzne w celu przyjmowania pewnych kategorii sprawozdań lub opinii.
W skład wchodzą grupy kontroli składające się z wyspecjalizowanych departamentów, które zajmują się różnymi obszarami budżetu. Członkowie grupy kontroli wyznaczają spośród siebie przewodniczącego na odnawialny okres 2 lat.
Kompetencje.
- kontroluje rachunki wszystkich dochodów i wydatków UE i jej organizacji
- kontrola rozliczeń oraz wykonania budżetu UE
- sporządza sprawozdanie roczne po zamknięciu roku budżetowego
- sporządza uwagi w poszczególnych kwestiach w formie specjalnych sprawozdań
- wydaje opinie na żądanie pozostałych instytucji
Podział kompetencji między UE a jej państwa członkowskie
22. Kategorie i dziedziny kompetencji UE (art. 2-6 TFUE)
1. kompetencja wyłączna w określonej dziedzinie - komp. wyłaczne
Jedynie Unia może stanowić prawo oraz przyjmować akty prawne wiążące, natomiast Państwa Członkowskie mogą stanowić prawo jedynie z upoważnienia Unii lub w celu wykonania jej aktów.
2. kompetencja dzielona z Państwami Członkowskimi w określonej dziedzinie-kompet. dzielone
Unia i Państwa Członkowskie mogą stanowić prawo i przyjmować akty prawne wiążące w tej dziedzinie. Państwa członkowskie wykonują swoją kompetencję w zakresie, w jakim Unia nie wykonała swojej kompetencji.
3. kompetencja do określenia przez Unię kompetencji w zakresie koordynowania przez Państwa Członkowskie ich polityki gospodarczej i zatrudnienia
4. - kompet wspier. kompetencja w zakresie określenia i realizowania wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, cześciowo tez polityki obronnej
5. niekiedy kompetencja w zakresie prowadzenia działań w celu wspierania, koordynowania lub uzupełniania działań Państw Członkowskich, nie zastępując ich kompetencji w tych dziedzinach
Kompetencje wyłączne (art. 3 TFUE).
Unia ma wyłączne kompetencje w dziedzinach:
- unia celna
- ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego
- polityki pieniężnej w odniesieniu do Państw Członkowskich, których walutą jest Euro
- zachowania morskich zasobów biologicznych w ramach wspólnej polityki rybołówstwa
- wspólnej polityki handlu
- zawierania umów międzynarodowych:
a. przewidzianych w akcie prawodawczym Unii
b. jeśli są niezbędne do umożliwienia Unii wykonywania jej wewnętrznych kompetencji
c. w zakresie, w jakim ich zawarcie może wpływać na wspólne zasady lub zmienić ich zakres
Kompetencje dzielone (art. 4 TFUE).
Unia dzieli kompetencje z Państwami Członkowskimi (dzielone) w następujących dziedzinach:
- rynku wewnętrznego
- polityki społecznej w odniesieniu do aspektów określonych w TFUE
- spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej
- rolnictwa i rybołówstwa, z wyłączeniem zachowania morskich zasobów biologicznych
- środowiska naturalnego
- ochrony konsumentów
- transportu i energii
- sieci transeuropejskie
- przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości
- wspólnych problemów bezpieczeństwa w zakresie zdrowia publicznego w odniesieniu do aspektów określonych w TFUE
Kompetencje „wspierające” (art. 6 TFUE).
Unia ma kompetencje „wspierające” - prowadzące do działań mających na celu wspieranie, koordynowanie lub uzupełnianie działań Państw Członkowskich. Należą do nich:
- ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego
- przemysł
- kultura i turystyka
- edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież i sport
- ochrona ludności
- współpraca administracyjna
Zasady pomocniczości i proporcjonalności (art. 5 TUE).
Zasada pomocniczości - Unia ma działać tylko wówczas i w zakresie, w jakim cele zamierzonego działania nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie.
Zasada proporcjonalności - zakres i forma działania UE nie wykraczają poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów traktatowych.
Klasyfikacja źródeł prawa UE (prawo pierwotne i prawo wtórne)
Prawo pierwotne - stoi na szczycie systemu prawa, prawo traktatowe, autorami państwa członkowskie; zalicza się do niego również prawo zwyczajowe oraz zasady ogólne prawa. prawo traktatowe, zasady prawa i prawo międzynarodowe
Podstawowymi źródłami są Traktaty Ustanawiające Wspólnotę Europejską i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej wraz z protokołami i aneksami. Źródłami pisanego prawa są również traktaty uzupełniające i zmieniające jak również traktaty o przystąpieniu nowych państw do Wspólnoty Europejskiej. Z polskiego punktu widzenia istotnym żołdem prawa pisanego jest Traktat Akcesyjny, który stanowi podstawę prawną przystąpienia Polski do UE.
Traktaty - podstawa funkcjonowania UE (TUE, TFUE).
Karta Praw Podstawowych - (ma moc jak Traktaty).
Protokoły dodatkowe do traktatów.
Prawo wtórne - tworzone w oparciu o przepisy prawa pierwotnego, autorami są instytucje UE. rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie, akty tworzące politykę prawa wspólnotowego, orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji
Katalog aktów wtórnego prawa UE i ich cechy (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie)
Prawo stanowione przez instytucje wspólnotowe, powołane na podstawie prawa pierwotnego.
Akty prawnie wiążące:
Akty prawodawcze: Rozporządzenia, Dyrektywy, Decyzje.
Akty nieprawodawcze: akty delegowane, akty wykonawcze, akty „bez przymiotnika”, porozumienia międzyinstytucjonalne
Akty niewiążące: Opinie (niewiążące, zawierają określone oceny), Zalecenia (niewiążące, sugerują podjęcie określonych zadań).
Rozporządzenia: Wiążące w całości, odpowiednik polskich ustaw, ujednolicają przepisy prawa w UE, mają zasięg i charakter ogólny, podlegają ogłoszeniu w dzienniku urzędowym UE, regulują nieograniczoną ilość sytuacji na przyszłość, stosowane bezpośrednio, w razie kolizji z ustawą krajową mogą być stosowane z pierwszeństwem.
Akt o charakterze generalnym, wiążącym w całości i bezpośrednio stosowanym we wszystkich państwach członkowskich,
Jest instrumentem unifikacji prawa, gdyż wydawane jest w celu wprowadzenia jednolitego rozwiązania dla wszystkich państw członkowskich. Ma charakter generalny, abstrakcyjny i normatywny. Wiąże w całości po opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym z dniem określonym lub 20 dni od publikacji.
Dyrektywy: Wiążące, adresatami są wyłącznie państwa członkowskie UE, wiążą jedynie, co do rezultatu, środki i formę wykonania wybiera państwo, podlegają ogłoszeniu w dzienniku urzędowym UE. Nie są stosowane bezpośrednio, chyba, że: państwo nie implikowało ich na czas, w sposób wystarczający określa indywidualne uprawnienia jednostki, istnieje związek przyczynowo-skutkowy między nie wdrożeniem dyrektywy przez państwo a szkodą jednostki. Są środkiem harmonizacji przepisów państw członkowskich.
Wiąże każde państwo członkowskie, do którego jest kierowana w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków. Zobowiązanie rezultatu musi zostać wykonane w terminie
Decyzje: Wiążące ogólnie, a gdy są skierowane do konkretnych adresatów to tylko ich, charakter wykonawczy, administracyjny. Co do zasady nie może być bezpośrednio stosowana, chyba, że daje jednostkom określone uprawnienia indywidualne.
Wiążą w całości podmioty, do których są adresowane.
Zalecenia i Opinie: Opinie (niewiążące, zawierają określone oceny), Zalecenia (niewiążące, sugerują podjęcie określonych zadań). Zalecenie i opinia to akty nie mające mocy wiążącej dla adresatów. Adresatami mogą być inne instytucje wspólnotowe, państwa członkowskie lub inne podmioty prawa. Omawiane akty wyrażają stanowisko danej instytucji wspólnotowej w pewnej dziedzinie lub konkretnej sprawie. Zalecenia i opinie są często stosowane w praktyce. ETS stwierdził, że zalecenia powinny być uwzględniane przez organy państw członkowskich przy wykładni prawa krajowego.
To co na czerwono - tego jeszcze nie mam, to co na zielono - z notatek.