DZIEJE Do ok. 150r. Ew. Łk i Dz. Stanowiły jedno dzieło. Dz. ukazują początek historii Kościoła. Obejmują okres od r. 30 i kończą się nagle- św. Paweł przybywa do Rzymu i zostaje uwięziony w roku 60.Tekst oryginalny w j. greckim przypisuje Łk autorstwo. nie jest to przekaz pewny.Trzeba to rozpatrywać z ewangelią, która odnosi się do Dz.Ap.Możemy stwierdzić pewne lata 28-30 Jezusa akcja w 30r.(ukrzyżowany) do 60/62, gdy Paweł przybył do Rzymu.Ew i Dz. Ap. Musiały powstać później, w starożytności nie podawano dat powstania.Dziś data jest do ustalenia.Wskazówka- czy w Dz.Ap. jest aluzja o czasie późniejszym, u Łk. w Ew są to okoliczności zburzenia Jerozolimy. Dz. Ap. 30/60 - spisanie tego datuje się dość wcześnie, koniec jest błędem (lata60). Można postawić pytanie, dlaczego autor kończy po latach 60? Możliwe, że autor umarł, albo zginęła jakaś kartka.Dz. Ap. Nie są biografią,pomijają życie i młodość i mogą pominąć śmierć Apostoła.Nie było jego intencją pokazać Piotra i Pawła jako postaci. Łk chodzi o dzieje chrześcijańskie.Dobra Nowina wychodzi poza granice, do państw sakralnych. Łk. nie był Żydem. Nie chciał akcentować, że Piotr i Paweł zginęli przez władzę rzymską
GALATÓW Autor Św. Paweł Adresowany do mieszkańców Galacji. Są dwie hipotezy - 1 mówi o Galatach zamieszkujących Galację właściwą (pół. część rzymskiej prowincji Galacji), gdzie Paweł był podczas 2 (50-53) i 3 (53-58) podróży misyjnej. 2 mówi o Galatach zamieszkujących poł. część Galacji, gdzie Paweł był w czasie 1 (45-48) i 2 (50-53) podróży misyjnej. List napisany z powodu rozterek gminy galicyjskiej co do zachowywania prawa ST (Po wizycie Pawła w Galacji przybyli tam nowi głosiciele ewangelii, którzy domagali się od nawróconych zachowywania przepisów ceremonialnych i rytualnych ST, m.in. obrzezania. Głosili, że Paweł nie był jednym z 12. Galaci znaleźli się w rozterce i o krok od dezercji od głoszonej przez Pawła Ewangelii. Paweł wysyłając list skutecznie zapobiegł odstępstwu. List, jeżeli był pisany do Galatów pół. to powstał 54-58,a do Galatów poł.49-50. Powstał najprawdopodobniej w Macedoni lub Efezie. Za datę powstania ogólnie przyjmuje się rok 57.
KOLOSANLpowstaje podczas 1 pobytu Pawła w wiezieniu (61/63).Autor Św. Paweł. Kościół w Kolosach w dolinie Likosu został założony przez delegata św Pawła. Wbrew przekazanej Kolosanom nauce pojawiają się tam dążności Judaizujące - nawroty do praktyk ST, pomieszane z filozofią Greków o bytach pośrednich między Bogiem a człowiekiem (aniołach). W tej sytuacji Paweł wysyła z więzienia wyjaśnienia do kościoła w Kolosach.
FILEMONA powstaje podczas 1 pobytu Św. Pawła w więzieniu (61/63). Autorem jest Św. Paweł. Adresatem jest Filemon, bogaty kolosanin nawrócony przez Pawła, i do jego domu. Apostoł prosi w liście o przebaczenie zbiegłemu niewolnikowi Onezymowi, i nie karanie go, bo też jest już chrześcijaninem. Ucieczki były surowo karane wypaleniem na czole litery F i założeniemna szyje metalowej obręczy noszonej aż do śmierci. Paweł odsyła z Rzymu Onezyma wraz z listem do Filemona.
EFEZJAN Podobieństwa między tym listem a listami do Kol i do Flm każą go umieścić jako jeden z listów więziennych (61/63). Inni przesuwają datę powstania listu na schyłek I w. Autor Św. Paweł, ale list mógł pisać jego sekretarz. Teologia w tym liście osiąga szczyt rozwoju. Jest to traktat teologiczny. Nowa synteza teologiczna przeciwstawia się początkom gnozy. Małżeństwo - odzwierciedlenie związku Chrystusa z Kościołem. List mógł być skierowany do odczytywania w Kościołach Azji Mniejszej, a Efez był największym ośrodkiem. Chęć zjednoczenia wszystkich Kościołów, by byli jednym w Chrystusie. Jest odmienny w formie od innych listów Pawłowych.
LISTY PASTERSKIE
List do Tytusa Paweł napisał po uwolnieniu z więzienia w Rzymie prawdopodobnie zimą 65/66. Po wyjściu z 1 uwięzienia apostoł założył wspólnotę chrześcijańską na krecie i jako swojego zastępcę zostawił tam Tytusa. W liście udziela mu wskazówek co do sprawowania władzy i organizacji życia we wspólnocie, poczym odwołuje go i prosi o przyjazd do Nikopolis.
Listy do Tymoteusza 1 Tm. powstał w Macedonii między 1a 2 uwięzieniem tj. 63/67 r.Powodem napisania jest troska o losy Kościoła w Efezie, któremu przewodniczy Tymoteusz. Placówka trudna z powodu ciągłych niebezpieczeństw grożących prawdziwej wierze i nauce z niej płynącej.
2 Tm. powstał niedługo przed śmiercią ok. 67 r.Powodem napisania była bliska śmierć apostoła. Dziękuje on w nim Bogu za Tymoteusza. Poucza Tymoteusza jak walczyć z herezjami, zachęca do trwania w powołaniu, domaga się męstwa w szerzeniu ewangelii, strzeżenia powierzonego depozytu, pracy na wzór żołnierza.
MOWY W DZIEJACH W dziejach podobnie ja w Ewangeliach znajduje się wiele mów. Są to przemówienia Piotra, Jakuba, Szczepana i innych. Nie są to stenogramy, ale swobodne opracowania, w których Łk streszcza rzeczywiste przemówienia. Treść z jego własnych wspomnień, lub źródeł, z których korzystał. Łk uszanował nie tylko zasadniczą treść, ale i czasami słownictwo. Gdyby były cytowane dosłownie odbiegałyby stylowo od reszty, a tak nie jest.
DWA TEKSTY DZ. Istnieją dwa teksty Dz, wiąże się z tym wiele problemów. Istnieją 2 rękopisy dłuższy i krótszy. Wersja dłuższa o 5% rózni się w szczegółach (kilkaset różnic w słowach, półzdaniach, określeniach). Nie wpływa to jednak na treść. Jest to ta sama księga tylko pod różną redakcją. Krótszą wersję przypisuje się Łk., dłuższą- późniejszemu chrześcijańskiemu autorowi.
Tekst wschodni (aleksandryjski)- kanoniczny(znajduje się w kanonie)i w najważniejszych kodeksach ABCS i w papirusie P15. Tekst zachodni- w kodeksie D, jest obszerniejszy, bardziej poprawny stylistycznie. Możliwe jest że Łk napisał Dz. i puścił je w obieg, oddał do przepisania; mógł też dokonać przeróbek własnego rękopisu, który po jego śmierci został rozpowszechniony. Problemem tych tekstów jest to który uznać za natchniony. Trzeba tu zaznaczyć że P.Ś to słowo Boże wydane w ludzkim języku, a tu poprawki są czymś normalnym.
GAT LIT W DZ. W Dz. Są słowa „my”.Historyk starożytny mógł wplatać w swe dzieło elementy legendarne. Historia miała konkretne intencje chce wychować , pokazać. Historycy starożytni nie mieli narzędzi, nie znamy zapisu autentycznego żadnej mowy sam autor spisywał, 2 sposobem było zapamiętywanie to co mówiono. Historycy pisali mowy sami, jako ćwiczenia literackie. Łk w Dz. Napisał to co było, ale pisał tak, by pasowało do sytuacji.Mowy w Dz. W zasadzie nie odtwarzają co w danym czasie powiedziano, ale odtwarzają co w danych sytuacjach mówiono(w zależności od okoliczności).Mowa Św. Pawła na Areopagu nie jest to zapis św. Pawła, ale mogła pochodzić od tego, co powiedziano. Kwestia lit. I hist. W historii najnowszej było korzystanie z mowy (były to źródła ustne).Gat. lit.mieści się w kanonach pisma starożytnego, mowy pisał historyk. 2 ewangelie mowy Jezusa nie były rekonstruowane, u św.Jana jest podobnie mowy były trochę przetwarzane. Kwestie hist. Zaczyna się od ustalenia powstania, autora, daty, miejsca.
Dz. o Kościele Łk. W Dz przedstawia Kościół i jego zadanie jako jeden z etapów historii zbawienia Jest to okres od wniebowstąpienia do Paruzji. Na określenie Kościoła używa 2 terminów LAOS i ECCLESIA. Wg. Dz. ze wszystkich narodów rodzi się dla Boga nowy Lud Boży złożony z Żydów i pogan. Drugi termin występuje częściej odpowiada starotestamentalnemu „QAMAR” co oznaczało zgromadzenie wybranego ludu w celach religijnych. Kościół w Dziejach jest zgromadzeniem ludzi (wspólnota- communio) których łączy jedna wiara, uczestnictwo w tych samych zebraniach w czasie których sprawowana jest liturgia. Kościołowi przewodniczy władza zwierzchnia ustanowiona przez Chrystusa. jest mowa o sakramentach dzięki którym chrześcijanie upodabniają się do Chrystusa. Mowa jest o chrzcie, o odpuszczeniu grzechów, udzielenie Ducha sw, włożenie rąk- sakrament kapłaństwa. Kościół zaczyna swoje życie w dniu zesłania Ducha Świętego.Dz. mówią o łamaniu chleba- eucharystia, która miała miejsce 1 dnia tyg. Na wspólnym zebraniu połączonym z modlitwą.
Dz o apostołach określają apostołów jako świadków-Ci, którzy widzieli cuda dokonane przez Jezusa i jego śmierć i zmartwychwstanie. Uczniowie Pana- bezpośrednio od Pana pobierali nauki, doświadczali jego obecności i im wyjaśniał przypowieści, byli najbliżej Jego. Posłani, wybrani, namaszczeni Duchem świętym- sam Chrystus ich powołał i wybrał i on dał im moc Ducha Świętego, aby głosili dobrą nowinę. Swoje posłannictwo przekazują dalej (po modlitwie i postach) poprzez nałożenie rąk.
Problem bliskosci paruzji w listach Pawłowych.W pierwszym kościele w Koryncie panował entuzjazm. Wszyscy oczekiwali rychłej paruzji, bo głosili ją świadkowie zmartwychwstania. Paweł wyraża tylko chęć, ale nie mówi, że on albo współcześni mu dożyją jej. Perspektywa rychłej paruzji wzbudziła niepokój w sercach Tesaloniczan. Obecne wówczas były poglądy judaistyczne, spodziewano się „nadejścia końca czasów” czyli zmiany panujących na świecie stosunków. Opis paruzji kreślony był niemal zawsze w barwach apokaliptycznych, więc obawiano się jej. Paweł mówi, ze umarli nie wyprzedzą żywych, zbawienie bowiem gwarantuje zmartwychwstanie. Nawróceni Żydzi oczekiwali przyjścia Chrystusa wg. pojęć i wyobrażeń judaistycznych. Paweł przedstawił inny obraz paruzji. To opis analogiczny do opisu wniebowstąpienia symbolizowany na wjazd królewski- triumfalne wstąpienie do nieba, któremu towarzyszy głos archanioła i dźwięk trąby. „Obłok”- obraz chwały Bożej.
Problem usprawiedliwienia przez wiare, a nie uczynki.Dzięki wierze człowiek uznaje odwieczna miłość Boga i poświęca się Królestwu tej miłości. Wiara jego rozwija się, jest początkiem a także celem wciąż rośnie i pogłębia się, aż staje się miłością. człowiek dostępuje usprawiedliwienia poprzez wiare, ona jest darem Bożym - wierny tzn. dotrzymujący obietnic - obejmuje postawę wewnętrzną ale ma swoje konsekwencje na zewnątrz - Zydzi sądzili że dostąpia usprawiedliwienia jeśli będą przestrzegać prawa Tory- wiarę redukują do uczynków zewnętrznych- wypełnianie przepisów prawnych.-aby dostąpić usprawiedliwienia trzeba być wiernym Bogu, żaden czyn ludzki nie jest w stanie dokonać usprawiedliwienia, zbawienia człowieka, ono dokonuje się tylko i wyłącznie poprzez Krzyż Chrystusa i jest darmo dane człowiekowi. Człowiek może to przyjąć albo odrzucić, czyni to poprzez swoje życie poprzez czyny. I dlatego choć chrześcijanin jest wolny od prawa to może przyjąć zbawienie tylko przez życie z wiary gdzie dobre uczynki są owocami łaski i działania Ducha Św.
- człowiek podlega prawu Chrystusowemu
- według Pawła to zwyciężanie zła dobrem, nieprzyjaźni miłością, napomina by unikać grzechu i żyć wiarą, nowym życiem w Chrystusie.- sąd odbędzie się na podstawie uczynków człowieka.
Trasa i datowanie wypraw św.Pawła
I 46/48 wyprawa św. Pawła Biorą w niej udział Barnaba i Jan Marek. Misjonarze wyruszają z Antiochii syryjskiej, po ok. 25 km. docierają do portu w Seleuci. drogą morską płynąc przez 90km docierają na wyspę Cypr Potem do Antiochia Pizydyjska.Uzdrowienie kaleki w Listrze,Derbe, rozdział 13.
II 50/53 Paweł wyrusza z Tymoteuszem i z Sylasem. Barnaba i Jan zwany Markiem oddzielają się od Pawła i płyną na Cypr. Ten podział nastąpił z powodu Marka, Barnaba chciał go zabrać w dalszą podróż ale Paweł się nie zgodził. Dlatego ich drogi się rozeszły [Dz 15, 36-41]. Paweł przechodzi przez Frygię i krainę Galicji.Przechodząc przez Myzję dotarł do Triady a stamtąd droga morska do Samotraki a po dniu dotarli do Neapolu a stad do Filipi.W Tesalonice spędziła 3 szabaty.Brei.Potem sam Paweł udał się do Atena stamtąd do Koryntu.
III 53/58 Drogą lądową Paweł przemierza Galację i Frygię aby umacniać Kościół. Na początku 54 r. przybywa do Efezu. potem Macedonii, odwiedza Grecję, ma zamiar dopłynąć do Syrii, ale na skutek spisku musi powracać do Macedonii. Wraca przez Triadę. W drodze powrotnej dociera do Miletu, Potem odpływa do Tyru, a następnie do Cezarei [Dz 20,14-38].
OBJAŚNIENIA
Objasnij relacje o powolaniu Siedmiu w Dz 6.Rozwój gminy chrześcijańskiej domagał się współpracowników. Wybrano 7 ludzi, którzy byli pełni Ducha Św. i mądrości. Powierzono im sprawy administracyjne w kościele a także głoszenie słowa Bożego. Byli to:Szczepan, Filip, Prochor, Nikanor, Tymon, Parmenas, Mikołaj Tradycja widzi tu diakonat. Nie było to jednak 7 diakonów, jest mowa, że są oni powołani do pełnej posługi, ale to że spełniali diakonię nie znaczy, że byli diakonami. Brak na to dowodu. Inicjatywa wyboru siedmiu wyszła od hellenistów- żydów (społ. Palestyńska) a obecnie mieszkających w Jerozolimie. Kwalifikacje: dobra opinia na ogół chrześcijan, mądrość, podatność na wpływ Ducha Świętego. Obowiązki: posługa stołom, nauczanie, f.administracyjne.
Kwestia stołów- wspólny posiłek chrześcijan, Eucharystia- mieli udział w łamaniu chleba, byli prezbiterami.
Problem zakończenia Ewangelii Mk.
Lepsze rękopisy nie zawierają dalszego ciągu. Historycznie musiała się kończyć na wersecie 8 czyli (16,8). W kościele pierwotnym dodano 12 wersetów-Ostatnim etapem było te zakończenie. Strach kobiet.
- W Mk. Jest mowa o zmartwychwstaniu.3 zapowiedzi.-czytelnikjest chrześcijaninem, musiał słyszeć że Jezus zmartwychwstał, dochodzi do wiadomości pustego grobu, powinien przypomniec sobie zapowiedź zmartwychwstania i ostatni rozdział sam sobie dopowiedzieć.- następne pokolenie chrześcijan stwierdzili że tak nie należy kończyć Ew.- Relacje- ukazanie się kobietom po znalezieniu pustego grobu w (Łk) uczniowie nie uwierzyli w J. Maria bierze Jezusa za ogrodnika. W zakończeniu Łk. Spotkanie w Galilei, wniebowstąpienie zapowiada obietnicę Ojca i Ducha. Pobłogosławił, rozstał się z nimi i poszedł do nieba.- Mk - Po zmartwychwstaniu 1 dnia zjawia się Marii Magdalenie, lecz jej nie wierzą. Potem dwum na drodze. Ukazuje się również dwunastu siedzącym za stołem. Zapowiedź nakazów (człowiek nie głosi sam ewangeli, Bóg mu towarzyszy). Wniebowstąpienie.
WŁADZA OD BOGA Jak dokładnie brzmi pogląd Św. Pawła, ze władza pochodzi od Boga, Rz 13,1-7- objaśnij.„Nie ma bowiem władzy, która by nie pochodziła od Boga” „Jest ona narzędziem Boga, prowadzacym ku dobremu”Tylko u Boga władza ma swe źródło- taki porządek ustanowił Bóg. Wola Boża zatem objawia się w strukturze społeczeństwa ludzkiego, które nie może istnieć bez władzy.W biblii Tysiąclecia - władza moc jako autorytet pochodzi od Boga. Jeśli ktoś ma władze to ma ją na podstawie Bożego autorytetu, nie ma bowiem innego źródła. Wg. Św Pawła wszelka władza i porządek w naturze pochodzą od Stwórcy. Tylko on może nadawać władze. Należy pamiętać, że chodzi o instytucję władzy. Z tego nie wynika automatycznie, że Bóg sam wybiera każdego władcę. Władza jest dana ludziom, aby panował porządek. Władza musi być sprawiedliwa, a nie tyrańska. Paweł nawołuje do posłuszeństwa wobec władzy świeckiej. Należy poddać się władzy nie tylko ze względu na strach przed karą, ale też ze względu na własne sumienie. Mówi też o zasadzie sprawiedliwości- aby każdemu oddać co mu się należy, czyli m.in.podatki to czyny sprawiedliwe.
Główna myśl mowy Św. Pawła na Areopagu Dz. 17 mówi że Bóg stworzył człowieka , człowiek został stworzony dla Boga dlatego poszukiwanie Boga jest naturalną potrzebą duszy ludzkiej.- człowiek o własnych siłach nie jest w stanie poznać Boga. Może to zrobić tylko przez J.Ch- Bóg nie mieszka w świątyniach jest samowystarczalny, jest niedaleko w nim żyjemy, poruszamy się, jesteśmy- skoro wszyscy pochodzimy od Boga nie powinniśmy twierdzić że jest on podobny do złota,srebra,kamienia-głosił o zmartwychwstaniu-gr.Termin ANASTASIS sugerował imię żeńskiego bóstwa. Grekom trudno było przyjąć tę prawdę, bo według nich ciało jest więzieniem duszy, a zmartwychwstanie jest niepotrzebne.- obrona wiary w jednego Boga.
1 Kor 1,22-23.Nauka o ukrzyżowanym Chrystusie została odrzucona zarówno przez judaizm, jak i przez świat hellenistyczny. Judaizm przyjmował bowiem tylko argumentację opartą na cudach i odrzucał myśl o cierpiącym Mesjaszu. Natomiast do świata hellenistycznego przemawiała staranna forma retoryczna i dobrze wypracowana myśl filozoficzna, a obca mu była idea cierpiącego Boga. Główna myśl mowy Św. Pawła na Areopagu Dz. 17.-Paweł mówi że Bóg stworzył człowieka , człowiek został stworzony dla Boga dlatego poszukiwanie Boga jest naturalną potrzebą duszy ludzkiej.- człowiek o własnych siłach nie jest w stanie poznać Boga. Może to zrobić tylko przez J.Ch- Bóg nie mieszka w świątyniach jest samowystarczalny, jest niedaleko w nim żyjemy, poruszamy się, jesteśmy- skoro wszyscy pochodzimy od Boga nie powinniśmy twierdzić że jest on podobny do złota,srebra,kamienia- głosił o zmartwychwstaniu-gr. Termin ANASTASIS sugerował imię żeńskiego bóstwa. Grekom trudno było przyjąć tę prawdę, bo według nich ciało jest więzieniem duszy, a zmartwychwstanie jest niepotrzebne. obrona wiary w jednego Boga
1 Kor 7,1-7Paweł mówi, że każdy otrzymał od Boga inny dar, zadanie.Nie każdy może więc żyć w celibacie: Paweł to rozumie. Apostoł tłumaczy instytucję małżeństwa. Mówi o wzajemnych relacjach męża i żony. Mówi, ze dobry jest celibat, ale dobre też jest małżeństwo- bo zapobiega grzechowi rozpusty.- nie wolno lekceważyć życia płciowego w małżeństwie - mówi o nierozerwalności małżeństwa, dopuszcza jednak czasową separację aby oddać się modlitwie, ale mówi też o powrocie, aby na skutek wstrzemięźliwości nie ulec pokusie - „nie żyje z kobieta”- dosłownie nie dotyka kobiet, semityzm- Grecy mieli pogardę dla ciała, dlatego Rzymianie powstrzymywali się od współżycia małżeńskiego. Paweł mówi, że wtedy pokusa jest jeszcze większa. - zarówno małżeństwo jak i bezżeństwo są charyzmatami tj. łaskami udzielonymi dla dobra wspólnoty wiernych.
1 Tes 2,12-15Tesaloniczan, podobnie jak Koryntian (por. 1 Kor 4,15n), Paweł zrodził w Chrystusie przez ewangelię. Z tej racji napomina ich nie tylko jak wychowawca, lecz jak ojciec. W odniesieniu do chrześcijan innych gmin Paweł nie używa słowa „ojciec” Paweł dziękuje w modlitwie za to, że Tesaloniczenie przyjęli naukę Bożą. Człowiek z natury nie jest zdolny do modlitwy dziękczynnej. Paweł zawdzięcza tę łaskę samemu Chrystusowi. Słowo Boże różni się od słowa ludzi, nauczycieli i filozofów tym, że jest radosną nowiną przekazaną przez Boga. W słowie Bożym tkwi skuteczna siła, która daje moc do znoszenia cierpień. Zaimek hos ( = który) może też odnosić się do Boga. Stąd możliwy jest także przekład: On [Bóg] też działa w was.
1 Tes 4,14-17Tekst ten dotyczy paruzji. W pierwszym kościele w Koryncie panował entuzjazm. Wszyscy oczekiwali rychłej paruzji, bo głosili ją świadkowie zmartwychwstania. Paweł wyraża tylko chęć, ale nie mówi, że on albo współcześni mu dożyją jej. Perspektywa rychłej paruzji wzbudziła niepokój w sercach Tesaloniczan. Obecne wówczas były poglądy judaistyczne, spodziewano się „nadejścia końca czasów” czyli zmiany panujących na świecie stosunków. Opis paruzji kreślony był niemal zawsze w barwach apokaliptycznych, więc obawiano się jej. Paweł mówi, ze umarli nie wyprzedzą żywych, zbawienie bowiem gwarantuje zmartwychwstanie. Nawróceni Żydzi oczekiwali przyjścia Chrystusa wg. pojęć i wyobrażeń judaistycznych. Paweł przedstawił inny obraz paruzji. To opis analogiczny do opisu wniebowstąpienia symbolizowany na wjazd królewski- triumfalne wstąpienie do nieba, któremu towarzyszy głos archanioła i dźwięk trąby. „Obłok”- obraz chwały Bożej.
Flp 2, 6-11.Jest to tekst wlepiony w list Św. Pawła. To hymn o uniżeniu i wywyższeniu Chrystusa. Zaczyna się uniżeniem przez śmierć i kończy wywyższeniem w chwale. To hymn trzy częściowy. 1. Chrystus- człowiek, 2. Uniżenie przez śmierć, 3. Wywyższenie w chwale- chrystologia oddalona. To układ mało znany. Częściej zaczynano od uwielbienia Chrystusa od jego Boskości, czyli Chrystologia odgórna. Z tych dwóch schematów autor natchniony wybiera jeden 3 częściowy.
-„ w postaci bożej”- Jezus swojej Boskości nie potraktował jako atutu
- „ ogołocił samego siebie”- uniżył się
-„śmierć krzyżowa”- szczyt uniżenia, a zarazem wyraz najgłębszego człowieczeństwa
- „darowałem mu imię”- jest najwyższą istotą równą Bogu
- „Pan”- Chrystus jest Bogiem, imię to zawsze oznaczało Boga
PRZYPOWIEŚCI
O SIEWCY była formą nauczania, przyjętą w czasach Jezusa nie tylko przez ludowych nauczycieli, lecz także przez wielkich teologów judaizmu. Miały na celu ułatwić zrozumienie prawd religijnych i zasad moralnych. Jezus posługiwał się chętnie przypowieściami zarówno wtedy, kiedy przemawiał do ludu, jak wówczas, kiedy zwracał się do nauczycieli Prawa, faryzeuszów i saduceuszów. W przypowieściach o królestwie Bożym wyjaśniał drogę porównania ze znanymi z codziennego życia obrazami i sytuacjami różne jego aspekty. Wyjaśniał „tajemnicę królestwa”. Podzielona na 3 częsi Pierwsza została wprowadzona krótkim wezwaniem do uwagi (Słuchajcie) i opowiedziana prostymi słowami, z zachowaniem cech charakterystycznych dla bezpośredniego, żywego i nie przygotowanego z góry przemówienia. Obraz uwzględnia miejscowe warunki, odbiegające od tych, w jakich uprawia się rolę i obsiewa ją w naszej szerokości geograficznej i klimacie. Kreśli losy ziarna padającego na rozmaitą glebę: na drogę, na grunt skalisty o cienkiej warstewce ziemi, na ziemię zarosłą ostami i na ziemię urodzajną. Nie uporządkowane i nie oczyszczone z chwastów pole było w czasach Chrystusa zjawiskiem codziennym, bo ówcześnie rolnicy nie przykładali wagi do należytego przygotowania pola pod zasiew. W pierwszych trzech obrazach los ziarna jest tragiczny. Ziarno marnieje wcześniej lub później. Przypowieść wyraźnie zaznacza stopniowanie: ziarno, które padło na drogę, zostaje natychmiast wydziobane przez ptaki; to, które padło na skalistą ziemię, kiełkuje wprawdzie, ale zaraz usycha; to, które padło między osty, przyjmuje się, wypuszcza źdźbło i przez pewien czas rokuje nadzieję na plon, ale w końcu marnieje. Jego los potęguje wrażenie klęski. Z pesymistycznego nastroju wyprowadza czytelnika ostatni obraz. W skrócie doprowadzonym do granic ostatecznych przedstawia on losy trzech ziarenktóre padły na ziemię urodzajną i przynoszą różny plon: trzydziestokrotny, a więc dobry, sześćdziesięciokrotny, a więc bardzo dobry, i wreszcie wyjątkowo wysoki, bo aż stokrotny. Określenie „stokrotny” można uważać za przysłowiową przesadę odpowiadającą naszemu: „sto razy więcej”, ale można też widzieć w nim ścisłe dane.Przypowieść kończy się ponownym wezwaniem do uwagi, którego semicką postać oddają tłumacze niewolniczo: Kto ma uszy do słuchania, niechaj słucha. Sens jego można by oddać słowami: słuchaj uważnie, abyś zapamiętał.
O CHWAŚCIEPrzypowieść o kąkolu i pszenicy nie ma równoległych tekstów u pozostałych ewangelistów. Królestwo niebieskie przyrównano w niej do człowieka, który obsiał rolę dobrym ziarnem. Ale pod osłoną nocy zjawia się nieprzyjaciel, jakiś osobisty wróg gospodarza i sieje pomiędzy pszenicę jakieś zielsko, które w momencie wschodzenia trudno odróżnić od pszenicy, bo jest do niej bardzo podobne. Dopiero kiedy rośliny podrosną, różnica staje się widoczna. Gospodarz powstrzymuje chęć wyplewienia zielska w pierwszej fazie, aby słudzy nie powyrywali również zboża. Dopiero w czasie żniwa poleca zebrać osobno kąkol i osobno pszenicę. Zatem Królestwo Boże na razie obejmuje zarówno sprawiedliwych jak i grzesznych. Źli są tolerowani przez Boga. Dopiero w czasie ostatecznym jedni znajda się w niebie, Bożym spichlerzu a drugich spotka kara.. I tu obrazem tej kary jest ogień. Jezus jako gospodarz ostatecznie odrzuci dobre plony od złych.
O 10 PANNACHPanny zamiast oczekiwać w domu na przybycie pana młodego, wzięły lampy i wyszły na spotkanie oblubieńca i oblubienicy zdążających, jak już się zdaje, do domu pana młodego. Gdy oblubieniec się spóźniał, wszystkie się zdrzemnęły. Kiedy obudzone o północy zaczęły przygotowywać swoje lampy, okazało się, że pięć z nich nie zabrało ze sobą oliwy. Noszono ją w specjalnych naczyńkach, aby uzupełnić w lampach. Prośba o pożyczenie została odrzucona. Natomiast rada, jaką zapominalskie panny otrzymały, była nierealna, bo o północy nikt nie sprzedaje oliwy. Mimo to panny poszły ją kupować. Zamknięcie drzwi sprzeciwia się również zwyczajowi, bo gościnność wschodnia otwierała dom weselny przed wszystkimi. Wszystkie te szczegóły wskazują, że przypowieść posiada elementy alegoryczne. Myśl jej wyrażona została wyraźnie w słowach: Czuwajcie zatem, bo nie znacie dnia ani godziny. Chodzi oczywiście o gotowość na powtórne przyjście Chrystusa. Otwierające przypowieść określenie wtedy (gr. tote) często występuje u Mt jako połączenie nie precyzujące czasu wydarzenia. Tutaj jednak wydaje się wskazywać na czas powtórnego przyjścia Chrystusa. Czuwajcie jest równoznaczne z „bądźcie gotowi” na przyjście Chrystusa. Autorzy, którzy uważają przypowieść za czystą alegorię, wyjaśniają jej elementy w bardzo różny sposób. Na przykład lampy oznaczają ich zdaniem wiarę, olej - dobre uczynki, młody pan - Chrystusa, panny - wiernych.
O FARZEUSZU I CELNIKU ma na uwadze ludzi przekonanych o tym, że są sprawiedliwi i gardzą innymi. Faryzeusz chwali się tym, że nie grzeszy, jak inni, i swoimi dobrymi uczynkami (post i dziesięciny). Przykłady podobnej modlitwy znane są z pism rabinicznych. Natomiast celnik nie śmie nawet oczu podnieść w niebo, ale prosi Boga o zmiłowanie. Z tych dwóch ludzi modlitwa oczyściła celnika, a nie faryzeusza, bo według reguły Bożej, kto się wynosi, będzie poniżony, a kto się uniża, będzie wywyższony (por. 14,11; Mt 11,12).
O SYNY MARNOTRAWNYM należy pod względem literackim do najpiękniejszych przypowieści w Ewangeliach. Syn jako młodszy otrzymał jedną trzecią majątku i żyjąc rozrzutnie roztrwonił majątek. Przyciśnięty głodem przyjmuje poniżające dla Żyda, a nawet zabronione przez nauczycieli Prawa (bo wieprze były zwierzętami nieczystymi - por. Kpł 11,7-8) zajęcie. Głodu jednak nie zaspokoił i nieraz rad by się najeść strąkami którymi karmiono wieprze. Z kontekstu wynika, że te strąki dali wieprzom inni słudzy, a nieszczęśliwy młodzieniec chciwie je zjadał, ale zanim zdążył się nasycić, świnie wszystko zżarły. Tak smutne położenie zrodziło w nim skruchę, chęć powrotu i przyznania się do winy. Ojciec, widząc opłakany stan syna, przyjął go najserdeczniej i czym prędzej przywrócił mu wszystkie synowskie prawa, których symbolem są: szata, pierścień i sandały. Cieszył się i weselił, wzywając wszystkich do współudziału w swoim szczęściu czego wyrazem jest uczta. Epizod ze starszym synem jeszcze mocniej podkreśla bezinteresowną, zapominającą o wszystkim miłość ojca oraz jego radość z odzyskania utraconego syna. - Ojciec i jego miłosierdzie to obraz miłosierdzia Boga dla nawracającego się grzesznika i Bożej radości z jego nawrócenia. Przypowieść wyjaśnia równocześnie, dlaczego Jezus nie odsuwa się od grzeszników, jak to robili faryzeusze i nauczyciele Prawa, ale szuka ich i cieszy się z ich nawrócenia.
O GŁUPIM BOGACZU Według prawa spadkowego najstarszy syn otrzymywał 2/3 ojcowizny, a reszta przypadała następnym dzieciom. Jezus uchylił się od rozstrzygania sportu o spadek. Musiało być jednak coś niezwykłego w zabiegach pokrzywdzonego brata, skoro Jezus daje przestrogę przed chciwością. - Przypowieść przeciwstawia kruchość wartości doczesnych, a zwłaszcza dóbr materialnych, wobec faktu niepewności życia. Długość życia ludzkiego nie zależy od materialnego stanu człowieka. Nawet bardzo bogaci umierają u szczytu powodzenia, kiedy się wydaje, że wystarczy im już tylko żyć i używać. Nagle muszą opuścić wszystko. Przypowieść przypomina zasadę, że ważniejsze są zabiegi o bogactwo przed Bogiem. Ono bowiem jest nieutracalne.
O TALENTACH
Przypowieść o talentach przypomina przypowieść o dziesięciu minach podaną przez Łk 19,11-27. Stąd pytanie, czy jest to ta sama przypowieść przekazana w dwóch redakcjach, czy też dwie różne przypowieści. Wydaje się, że chodzi o tę samą przypowieść, przy czym Mt zachował pierwotny tekst, a Łk pierwotny kontekst i wplótł w nią alegorię o królu wyruszającym w podróż. Mt wiąże przypowieść z poprzednim obrazem przez zwyczajne następstwo, nie tworząc żadnych logicznych związków. Można by tę przypowieść wyjąć z tekstu bez szkody dla układu Ewangelii. Człowiek, który udaje się w podróż, przekazuje swoim sługom majątek rozdzielając go im według zdolności. Jedni wykorzystują powierzony majątek, aby go pomnożyć i zwrócić panu ze znacznym zyskiem. Drudzy nie chcą pracować na korzyść pana. Zakopywanie pieniędzy w ziemi to często spotykany sposób przechowywania majątku nie tylko w czasie wojen. Pan wynagradza pracowitych i karze leniwego sługę, który w dodatku odzywa się zuchwale. Karę tę przedstawia znany z 8,12 i 22,13 obraz wyrzucenia z sali, w której odbywa się przyjęcie, w ciemności zalegające nie oświetlone ulice. Przypowieść wyraża myśl o konieczności współpracy z darami Bożymi.
O ZBRODNICZYCH DZIERŻAWCACH
Z przypowieści, które zapowiada 12, 1, przytacza Mk tylko jedną: o nieuczciwych dzierżawcach winnicy. Ewangelijny właściciel winnicy wykazał wielką troskliwość o winnicę, otaczając murem, wykuwając prasę i budując wieżę. Wysokość dzierżawy określała umowa. Zazwyczaj jeśli dzierżawca przyjmował wszystkie koszta i prace związane z uprawą, płacił właścicielowi jedną trzecią zbioru po potrąceniu dziesięcin. Przypowieść nie wyjaśnia warunków umowy. Ważniejsza jest inna sprawa, a mianowicie nieuczciwa postawa dzierżawców. Trzykrotne wysyłanie sług po dzierżawę ukazuje złą wolę i upór dzierżawców. Wysłanie syna i narażanie go na zniewagę zostało podyktowane względami na naukę, jaką przypowieść przekazuje. Czyżby rzeczywiście wystarczyło zabicie dziedzica, aby posiąść jego własność? Jest przecież jeszcze dalsza rodzina, która dochodzi swych praw materialnych. Wszystko to wskazuje, że poczynając od 12,6 do 12,8 mamy do czynienia z elementami alegorycznymi, odzwierciedlającymi odrzucenie Jezusa Syna Bożego i zabicie Go przez naród wybrany Starego Przymierza, lub jak chcą inni z alegorią o rysach przypowieściowych. Winnica oznacza królestwo Boże, właściciel winnicy - Boga, słudzy - proroków odrzuconych przez naród wybrany Starego Przymierza, a syn - Jezusa. Dzierżawcy nieuczciwi to faryzeusze, nauczyciele Prawa i starsi ludu. Śmierć syna - to śmierć Jezusa. Nadzieja objęcia dziedzictwa nielogiczna i niezrozumiała w przypowieści odpowiada nadziei uratowania teokratycznego królestwa judaistycznego przez zabicie Chrystusa. Kara spadająca na nieuczciwych dzierżawców znalazłaby odpowiednik w zburzeniu Jerozolimy. Przewodnia myśl zarysowuje się wyraźnie. Miejsce narodu, który nie przyjął wysłańca Bożego Jezusa i nie dochował przymierza, zajmie nowy lud Boży - w pierwszej linii powszechny i wieczny Kościół Chrystusowy. Skończy się rola faryzeuszów i innych przywódców narodu żydowskiego. Ich miejsce zajmą inni.
TREŚĆ Kol. Głównym tematem jest misterium Jezusa Chrystusa, mówi o pierwszeństwie Jezusa, o Jego Boskiej godności, o odkupieniu, które się w nim dokonało i nadal się dokonuje poprzez Kościół, który pojęty jest jako Ciało Chrystusa. Główna treść to mistyczne Ciało Chrystusa. Jest to odpowiedź na tendencje judaizujące i na zbyt wielki kult aniołów pod wpływem filozofii greckiej. Autor mówi o bezwzględnym pierwszeństwie Jezusa, Jego Boskiej godności, dokonanym przez Chrystusa dziele odkupienia, obowiązku życia w Chrystusie.
TREŚĆ Flp.Paweł pisząc list jest w więzieniu w Rzymie (61 - 63). Pisze list dziękując za wsparcie finansowe z Filippi nie ma części dogmatycznej, a raczej sprawozdawcza. Wśród wynurzeń osobistych i serdecznych napomnień pojawia się doniosły urywek o ogołoceniu Chrystusa. Szereg napomnień na czele z przestrogą nawrotu do judaizmu i zachęty do radości. Hymn chrystologiczny (On to istniejąc w postaci Bożej nie skorzystał ze sposobności...) Bóg uniża się przyjmując ciało człowieka, uniża się do krzyża i zostaje wywyższony przez Boga. Imię Jezusa ponad wszelkie imię.
TREŚĆ 2Kor.Paweł pisze do Kościoła w Koryncie i gmin sąsiadujących podczas drugiego pobytu w Macedonii pod koniec 57 r. Paweł pisze, że zmierza ponownie odwiedzić tą wspólnotę. Miedzy wizytami zdarzył się przykry (nam nie znany) incydent, przez który musi odwołać swoją wizytę. Jest to jedno z najbardziej osobistych pism Św. Pawła. Broni swej Apostolskiej godności, jest pasterzem dusz ludzkich. Przekazuje naukę o odkupieniu. Najczęściej poruszany temat to sprawa apostolatu, który Paweł stawia ponad posługę Mojżesza. Podkreślona też potrzeba dobrych uczynków: modlitwy, jałmużny, napomnień braterskich. Nauka o rzeczach ostatecznych: Sąd, Paruzja i chwalebne zmartwychwstanie.
TEMATY 1Kor. List pisany przez Pawła z Efezu podczas 3 podróży misyjnej (53 - 58) list napisany ok. 56 - 57. Bezpośrednim powodem napisania listu jest wizyta ludzi Chloe, oraz specjalne poselstwo z Koryntu donoszące o nieporządkach i naduzyciach, jakie się zdarzyły we wspólnocie. Zwrócono się tez do Pawła z wątpliwościami, jakie się zrodziły w umysłach nowych chrześcijan z Koryntu. Zatem wprowadzenie porządku tam gdzie go brakowało oraz odpowiedzi na konkretne pytania wiernych to główne powody napisania listu. Zawiera doniosłe pod względem dogmatycznym pouczenia o małżeństwie, o Eucharystii, o Kościele jako Ciele Chrystusa, o zmartwychwstaniu Chrystusa i Jego wiernych. Rozdział 13 „pieśń nad Pieśniami” w NT - Hymn o miłości.
TREŚĆ Rz. List napisany przez Pawła pod koniec 3 podróży misyjnej w Koryncie 57 - 58 r. Zapowiada wizytę Apostoła w Kościele rzymskim. Tak jak w Ga. Na pierwszy plan wysuwa się zagadnienie sposobu usprawiedliwienia, tzn. działania Bożego, przez które grzeszny człowiek staje się święty, sprawiedliwy. Mówi o powołaniu wszystkich ludzi do wiary i zbawienia, o stosunku łaski do natury, o grzechu pierworodnym, o istocie wolności chrześcijańskiej, o roli Żydów wobec objawienia. Teza główna to usprawiedliwienie, które dokonuje się przez wiarę w Chrystusa.
TREŚĆ LISTÓW PASTERSKICH
Listy pasterskie do Tytusa i Tymoteusza zawierają instrukcje dla uczniów Pawła, jak mają ewangelizować. Są pouczeniem słownym od mistrza do ucznia. Odpowiedzią na istotne stawiane pytania, wątpliwości. Są w nich zawarte pouczenia o Eucharystii, obrzezaniu, starym prawie itp.
TREŚĆ 1 Tes.Najstarszy list Pawła postał w roku 50 - 51 w czasie drugiej podróży apostolskiej. Brakom w wierze wspólnoty założonej w Tesalonice apostoł chce zaradzić za pomocą listu. Niedociągnięcia były następujące:1 - nawróceni na chrześcijaństwo poganie przekonani byli o bliskim końcu świata, wobec czego ogarnęła ich apatia w stosunku do wszelkich przejawów życia codziennego, a w szczególności do pracy. 2- z niewłaściwą interpretacja zapowiedzi eschatologicznych łączyli niepokój o los umarłych oraz obawy z osobistym uczestnictwem w paruzji. 3 - judeochrześcijanie nie mogli pojąć faktu ustania przepisów obrzędowych ST. Głównym tematem jest więc eschatologia, oczekiwanie na przyjście Chrystusa, zachęta do życia w bliskości z Bogiem.