Ochrona środowiska
Od 18 w coraz większy wpływ człowieka na środowisko
2 pol. XX w -gwałtowna degradacja środowiska
do końca lat 70 tych apogeum rozwoju przemysłu
później nastąpił kryzys i dalej za to płacimy
ANTROPOPRESJA
*odwet ekologiczny - nieprzewidywalne szkodliwe następstwa przekształcenia środowiska, wynikające z jednostkowych działań, np. zapory wodne (zalew czorsztyński), zapora ta źle oddziaływuje na PN Pieniński, źle na kulturę regionu (przesiedlanie), plus - zap. podwoziom. Zagrożenia PN Bialowieskigo - zbiornik siemianówka miała być do picia a trudno się oczyszcza. Huta sendzimira - na żyznej glebie lessowej, zle wpływa na puszcze niepołomicką. Wybudowanie HS dec.polityczna (sprowadzenie ludzi spoza galicji)
*kryzys ekologiczny - całokształt niebezpieczeństw i zagrożeń wynikających z isniejacego stanu powiązań i zaleznosci miedzy człowiekiem a przyroda. Oznacza stan środowiska w którym stopień ingerencji człowieka w przyrodę oraz intens jej przekształcenia przekraczają jego zdolność do samodzielnej kompensacji zachodzących zmian.
*katastrofa ekologiczna - tak daleko posunięta degradacja, ze podjęcia środków zaradnych jest już nie możliwe lub nadzwyczaj utrudnione. środowisko staje się nieprzydatne do zaspokajania ludzkich potrzeb i zatraca zdolność reprodukcji zasobów odnawialnych. Nagle zdarzenie z dużą ilością substancji szkodliwych. Np. tankowce, czrnobyl, w uralu kilka
ZJAWISKA WPŁYWAJĄCE NA WSPÓŁCZENY KRYZYS EKOLOGICZNY
*globalne ocieplenie
*niszczenie ozonosfery (stratosfera)
*wycinanie lasów tropikalnych
*niszczenia lasów przez emisje przemysłowe
*kwaśne deszcze - nadmierna emisja S i N
*zanik różnorodności gatunkowej i genetycznej
*awaria urządzeń jądrowych
*produkcja i składowanie odpadów radioaktywnych
*erozja
*pustynnienie (Afryka, Pd. Europa)
*wzrost zasolenia gleb (nawożenie i dział. rolnicza)
*eutrofizacja wód słodkich
*rozprzestrzenianie pasożytów
WSKAŹNIKI STANU ZIEMI I ZMIANY
*pokrywa leśna - zmn. się o 11 mln/rok, 31 mln ha lasu w kraj. przem - zaniecz. spow.kwasny deszcz
*warstwa orna gleby - co rok traci sie 26 mld ton w obsz. Uprawnych, globalnie ogr.problem.
*obszary pustynne - zla gospodarka ziemia,6 mln/rok nowych pustyń
*jeziora - na części Afryki, Chin, Indii, AmPd poziom wod gruntowych spada, zapotrebowanie na te wode prezwyzsza zdolność ponownego napełniania formacji wodonośnych
*ilosc gatunkow - 50 rodz pestyceydów powoduje skazenia wod grunt. W 32 st USA, 2500 wysypisk odpadow Aokrynnych wymaga oczyszcenia
*klimat - do 2050 sr temp wzroscnei drenio o 1,5-4,5 C
*poziom mórz - do 2100 podniesienie od 14-22m
*warstwa ozonowa w gornych partiach atmosfery - dziura pow się nad Antarktyda na wiosne
EMISJA METALI CIEZKICH DO ATMOSFERY
*Duza roznica: Kadm, nikiel, Ołów, Cynk (różnice naturalne od antropogenicznych)
DZIAŁANIA ANTROPOGENICZNE
*energetycznie spalanie paliw - 60% SO2, 20% NOx,40-60% pyłów, 33% CO2
*produkcja wyrobow przemyslowych - Lzo 40%, CH4 50%, SO2, 25% Nox, 15% pyłów, CO@ 24%
(LZO -lotne związki organiczne- szkodliwe)
*transport - CO 70%, Nox 65%, NMHC 45%, CO2 25%, NMHC -niemetanowe węglowodory
*produkcja rolnicza - HM3 95%, CH4 45%, N2O 50%
*ogrzewanie budynkow mieszkalnych i obiektow uzytecznosci publicznej (aglomeracje miejscie), gazy szklarniowe, zakwaszające środowisko, WWA, dioksyny
>>W stratosferze - zmniejszanie Ozonu 20-30 km -groźny spadek - dziura
>>W troposferze - zwiekszanie Ozonu
CHOROBY
*nowotwory - starsi u dzieci białaczka, zaburz endokrynne - azbest, benzen,WWA, toksyny
*chor.ukl.krązenia - starsi - arsen, ołów kadm, kobalt
*chor.ukł.oddechowego - dzieci astma - SO2, O3, WWA, NO2 ; pyl zawieszony
*alergie i nadwrażliwość - dzieci - O3, nikiel, chrom, terpeny, rozpuszczlaniki
*reprodukcja - płody małe dzieci - PCB, DDT, ołów, rtęc, kadm, (przez łozysko)
*ukł.nerwowy - płody, małe dzieci - metylortęc, ołów, Al., Mn, rozpuszczelniki org
*osteoporoza - starsi, gł.kobiety - PD, Kadm, Al., ołów, Fluor
ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA NA ŚWIECIE I W EUROPIE
*Atmosfera, troposfera(bieg.9km, równik 17 km), śr 11km, stratosfera 11-32 km, mezosfera 80 km, termosfera 100km (temp wzrasta wraz ze wzr wys.) jonosfera 800 km (zjonizowane cząstki), egzosfera <800 km (oddziela od przestrzeni kosmicznej)
*w najwyższych warstwach 60C, N2 78%, O2 21%, Ar 0.1%, CO2 0,03%, O3 zmienny
*pyły kontynentalne 10ton/rok : eoliczne z erozji, parowanie z oceanów, szata roślinna, pożary lasów, wybuchy wulkanów,
DZIAŁĄLNOSC CZŁOWIEKA
*dziura ozonowa, zwiekszenie O3 troposferycznego, tempo powstawania miast, przemysł, spalanie paliw
*Miasta najwieksze - Tokio, SaoPAulo, Meksyk, zanieczyszczenia:elektronie, przemysł, ogrzewanie mieszkan, spalanie odpadów, elektrociepłownie, trnsport
*W USA w maistach najw. Subst. Zanieczyszczajaca atmosfere : CO transport, SO2 elektrociepłownie, Nox transpost i elektrocełownie, HC(weglowodory) transport, pyły PT przemysł, ołów, transport
W SKALI GLOBALNEJ
*SO2 - 294 mln ton/rok, w tym 160 mln to źródła antropogeniczne. Naturalne: wybuchy wulkanów, rozkład materii organicznej, rozpryski fal wodnych. Zanieczyszczenia - Przemysł (na bazie węgla przeróbka rudy)
*NOx - 150 mln ton/rok, 50% naturalne: burze, pożary, aktywnosc organizmów azotowych, procesy gnilne. W Europie zach 30-50% emisji z samochodów, Usa 49%, Kanada 64%. Szwecja 30-40% działalnosc rolnicza i lesnicza.
*CO - 60-90% żródla naturalne, antropog.silniki, spalanie paliw
*CO2 - 5 tys mln ton rocznie żródla antropog..Spalanie paliw kopalnych
*pył zawieszony - 135 mln ton/rok antropogeniczne
*węglowodory - fotoutlenianie naturalne - procesy gnilne, pozary lasów, antropog:niep.spal.paliw.
NORMY
*Wg WHO, rok[ug/m3] : SO2 40-60, SPM(pył zawiesz) 60-90, NOx 40, O3 110 (8h) d50ppb, Pb 1
*pyły - niskie zanieczyszczenie (normy WHO) [tokio, londyn new york - brak danych], średnie zanieczyszczenie (norma przekroczona 2x)[los angeles, buenos aries], duze zanieczyszczenie (norma przekroczona >2x) [seul, mexico, delphi -kraje III swiata]
EMISJE
*b.duzo USA, Japonia mało SO2, NOX, CO już wiecej, duzo lotnych, Nowa Zelendaia mało
*istotnym źródłem zanieczyszczeń: Ameryka Pn, Azja mniej, Nowa zelandia mało
|
SO2 |
NOx |
Co |
L.Zw.Org |
UE |
7000 |
10200 |
35100 |
11300 |
AM Pn |
21000 |
23200 |
101700 |
19400 |
Polska |
1511 |
838 |
3463 |
599 |
*SO2 - niskie emisje w europie: Norwegia, Szwecja Finlandia Dania :duże koszty na ochronę środowiska, potrafili obniżyć, Islandia b. niskie zanieczyszczenia bo brak przemysłu. Duża emisja: Wlk.Bryt, Hiszpania, Turcja, Włochy - członkowie UE którzy mogli, ale tego nie zrobili. W Polsce udało się obniżyć, ale na to kryzys ekonomiczny a potem ekologia.
*NOx - trudno obniżyć bo nie chcemy się pozbyć samochodów, W.Bryt trochę obniżyła, Polska obniżyła, z NOx jest dużo gorej w Europie z W.Bryt, Francja, Włochy
*CO - Australnie, Nowa Zelandia nielwielkie ilosci, Am Pn sporo. Dane dla świata: transport 4747,0; zbiorniki paliw 758,2; ebergetyka 9897,1; przemysł 4336,6; inne źródła 3079,4
*uranu - są kancerogenne - USA zmniejszyli emisje, Norwegia zwiekszyli, Francja ten sam poziom, Polska zmniejszyli
OPAD SIARKI
*opad siarki - zakwasznie - antropogeniczne i naturalne. Europa zakwaszanie przez przemysł: spalania paliw kopalnych, tlenki azotu (transport +spalania paliw kop.) amoniak (przemysł + rolnictwo)
*ładunek krystyczny - taki poziom ilosci substancji, kórego przekroczenia powoduje efejty szkodliwe.
*emisja siarki - duza w europie środkowej (Polska Pd), nastepnie kraje Beneluxu. Pn Włochy, Pd Norwegia.
*emisja tlenków azotu: kraje Beneluzu. Polska, Włochy, Skandynawia
*Europa siarka 30mlnton/rok 1995, 20mln ton/rok 2000
*efekty przekroczneia ładunku krytycznego: uszkodzenia lasów-najlepszy wskaźnik zanieczyszczenia siarka. Chc Skadnynawia emisje ma mała to uszkodzenia lasów sa bardzo duże. Polska, Czechy , Słowacja, pd Niemcy - 51-60% szkodzen.
*Borówka znowu wróciła do Sudetów, gdyz zakwaszenie się zmniejszyło (było takie duze za nawet acidofilan borówka tego nie zniosła)
*czarby trójkąt - pd-zach Polska, pd wsch-Niemcy, Pn Czechy
*konncentaja to to co zostało wyemitowane i utrzymuje się w powietrzu. Jest to włąsciwi wskażnik zanieczyszcznia powietrzea. Wskaznikiem zanieczyszczenia jest DEFOLACJA odlistnienie. Gatunki szpilkowe sa bardziej wrazliwe, gdyz narazone sa na emisje przez cały rok (jodał świerk, sosna)
*Szwecja - 100najwiekszych zrodel emisji w Europie:bardzo duzo w Pd czesci Angli, skadnynawska czesc Rosji, na 7 miejscu Bełchatów. W czarbym Trojkacie, elektrownie w neimchech sa oparte na weglu brunatnym, tak samo bełchatów. 31 miejsce Turoszów, 48 Adamów
*w Norwegi 92% opadów siarki pochodzi z inncyh krajów, Szwecja 83, Finladnia 77, Polska 47, w.Bryt 18. Przy wiatrach pd- pd-zach wszystko idzie do skandynawi.
*Polska 48% to wąłsna produkajca, szwecja 11% depozycja siarki, 67% inne kraje depozycja siarki na ternia szwecji
*żródła siarki - przemysl 31, żródla enegri 37, transport 32
*Szwecja: Depozycja tlenków N, sój udział 18% (6 przemysł, 12 energia, 82 transport), iine kraje 67%
*kwasne opady sa gdy pH<5,6, szwedzi maja z tmy problem. Efekty: >uszkodzenia korzyeni włosnikowych, niskie pH powoduje wadliwe funkcjonowanie mikoryzy >zmniejsza się ilosc Mg2+, K+ >fauna glebowa i mja mniej substancji odzywczych >w kwasniejszym srodowisku ulatwione jest uwalnianie metali ciężkich
*jeziora w Szwecji - 8 tys. - 900 nie zakwasz. 1800 zagroz, 5300 martwe
*ładunki krytyczne - SO2- 3kg/ha, 5kg/ha -w zal.od środ.>>3-15kg/ha
*Pd. Szwecja 15-30 kg/ha, centralna Europa 100kg/ha, naturalne depozycja 1-2kg/ha >>80-90 % musi być zredukowane. Las szpilkowy 3-15 kg, liściasty 5-20, 50-75 musi być zredukowane.
*Miedzy rokiem 80-95 emisja SO2 zmniejszona o 50%, NOx, o 15%. Przewiduje się ze w polscie obniży się z 72 do 8% (pobożne życzenie)
WSPÓLPRACA MIĘDZYNARODOWA
I KONFERNECJA SZTOKCHOLMSKA „ŚRODOWOSKO CZŁOWIEKA”
*1972, konferencja Sztokholm: (raport Szwecji o transgenicznym transporcie zanieczyszczeń) celem: uzmysłowienie innym krajom z e nie zatruwają tylko Szwecje ale i siebie, Anglicy nie przyjęli tego do wiadomości, Szwecja rozpoczęła akcje na rzecz ochrony środowiska
*70-te - ENEP - europejski program kontroli i ocen - 90 stacji pomiarowych w 25 krajach europy
KONFERENCJA GENEWSKA CLRTAP 13.11.1979
*dotyczyło: obniżenia emisji SO2
*32 państwa podpisały, polska 13.12.1988
*1982-konf.w spra.zakwasznia środowiska naturalnego cel: wzmocnienie współpracy międzynarodowej
*eksperci: 1.dop.granica opadu siarki 5kg/ha/rok; 2.sukcesywne wprowadzanie rożnych technologii, 3.należy stosować już dostępną technologie w celu zmniejszenia zanieczyszczeń.
*politycy: opracowanie wspolnego programu obnizenia emisji SO2, potem NOx, zobowiązanie wykorzystania najlepszych technologii, zaniechanie technologii wysokich kominów
*klub 30% -1983 - ograniczyć emisje SO2 o 30% do 1993, postawa rok 1980. Finladnia, Holandia i Szwecja do 2000 roku obniżyły o 80%. My nie byliśmy w stanie wiec nie podpisaliśmy
*protokoły: 1984 - o długoterminowym finansowaniu monitoringu europejskiego (1988 ratyfikacja), 1985 - o redukcji So2 o 30% do 19993, za podstawe 1980 (helsinki) (ratyfikacja 1987), 1988 - o redukcji NOx, zamrozenie (bo zredukowac było trudno-transport) do roku 1994 biorąc za podstawie 1987 (sofia) (19991 ratyfikacja), 1991 - dot kontroli emisji lotnych zw org (VOC5) (13 ratyfikowalo z 23, brak 3) redukcja o 30% do1999 przyjmujac 1988 podst. (genewa), 1992 - fifth enviromental action plan (5EAP) SO2 redukcja o 35% do2000, podst1985 (dalsze obnizanie) NOx stabilizacja do 1994 oraz redukcja o 30% do 2000, podst.1990, 1994 - dalsza redukcja SO2 o 50% podst1980 (28 panstw podpisalo, 3 ratyfikowaly, Holadnia, Norwegia , Szwecja), 1997 - Trzy dosatkowe protokoły:1)NOx+VOC5+NH3=>fotoutleniacz; 2)POPs (persistent Orgenic Polutions) -20 subst:pestycydy, dioksyny, pentachlorofenole, PCBs; 3)metale ciężkie Cd,Pb,Hg (kancerogeny)
II KONFERENCJA ONZ „SRODOWISKO I ROZWOJ”
*Rio de Janerio 3-14.06.1992 - najwieksza- dotyczyła całego świata - 30 tys delegatow, 183 panstw
*nastepna miala być za 20 lat, ale nie>>Johanesbourg
*na 1 etapie negocjacyjnym sformuowanie deklaracji z Rio oraz Agendy 21 - globalnego programu
dzialan Xxi wieku - zasady dot.wszystkich krajów
*na2 etapie „szczyt ziemi 13-14.06 z udzialem głów panstw - przyjecie głównych dokumentów i podpisanie dwu konwencji klimatycznej i bioroznorodnosci
*agenda 21- dotyczy realizacji deklaracji
*Dokumenty: *deklaracja z Rio -27 zasad praw o obowiazków>nowy ład na ziemi; *globalny program działań - agenda 21, *ramowa konwencja w sprawie zmian klimatu, *konwencja o róznorod. biologicznej *zasady w spra.lasów
*ZASADY: 1.ludzie są w centrum zrównoważonego rozwoju, maja prawo do życia w harmonii z przyroda; 2.panstwa w zgodzie z karta narodów zjednoczonych i prawem międzynarodowym maja prawo do korzystania ze swoich zasobów naturalnych, stosownie do ich polityki dotyczącej środowiska i rozwoju z zapewnieniem ze ich działalność nie spowoduje zniszczeń w innych państwach (Szwedzi 1972); 3.prawo do rozwoju musi być tak zrealizowane, by połączyć rozwojowe i środowiskowe potrzeby obecnych i przyszłych generacji; 4. ochrona środowiska powinna stanowić nieodłączną część procesu rozwoju, aby osiągnąć zrównoważony rozwój; 5. państwa i ludzi musza współpracować w zlikwidowaniu nędzy (zmniejszyć różnice w poz. życia); 6.wyjatkowe sytuacje i potrzeby krajów rozwijających się oraz tych najbardziej podatnych na zagrożenie środowiska - uzasadnione otrzymanie specjalnych przywilejów; 7. Państwa powinny współpracować w celu zachowania, ochrony i przywracania integralności ekosystemu. Wspólna ale zróżnicowana odpowiedzialność (różny udział w zniszczeniu); 8. państwa powinny zredukować lub wyeliminować niezrównoważone systemy produkcji i konsumpcji oraz odpowiedzialna polityka demograficzna; 9. współpraca państw w celu wymiany naukowej i technologicznej wiedzy poprzez transfer najlepszych technologii; 10. zagadnienia środowiskowe powinny być rozwiązywane z udziałem wszystkich obywateli. Państwo powinno zapewnić szeroki dostęp do informacji, zwiększyć świadomość społeczna i zapewnić dostęp do środków prawnych i administracyjnych; 11.panstwa powinny wprowadzać efektywne prawo środowiskowe. standardy środowiskowe i cele i priorytety zarządzania powinny odzwierciedlać środowiskowe i rozwojowe cele dal których są stosowane; 12. promowanie systemu ekonomicznego, co ma prowadzić do wzrostu gosp. I zrównoważonego rozwoju oraz rozwiązania problemów degradacji srodowiska. Działania srodowiskowe zajmujace się transgranicznymi i globalnymi problemami srodow.powinny opierac się na zasadzie międzynarodowego konsensusu; 13. rozwijanie narodowego prawa w odpowiedzialnoci i odszkodowaniu za zanieczyszczenia; 14. wspóldziałanie w zapobieganiu i sprzeciwianiu się przemieszczaniu się działalnosci lub substancji szkodliwej (sprzedaz pestycydów); 15.stosowanie zapobiegawczego podejścia w celu ochrony środowiska mając na uwadze...; 16. starania do pokrycia wewnątrz panstwowych kosztow naprawy oraz ekonomii ze zanieczyszczajacy ponosi wszelkie tego koszty; 17. ocena oddziaływania na srodowisko - zapobieganie; 18. powiadomienie innych krajów o katastrofie lub niebezpieczeństwach oraz udzielenie pomocy tym państwom; 19. informacja o wydarzeniach które w panstwach nastapily a mogą mieć skutki w inncyh krajach; 20. kobiety odgrywaja istotna role w zarzadzaniu srodowiskiem i ich udzial jest wazny dla osiagniecia zrownowazonego rozwoju; 21. tworczosc, odwaga i ideały młodych powinny zostac zmobilizowane; 22. ludnosc tubylcza zasnicza rola bo wiedza i tradycje; 23. chronione powinno być srodow. I zasoby naturalne ludzi znajdujacych się pod okupacja lub dominacja; 24. ochrona srodowiska w czasie zbrojnego konfliktu 25. pokój, rozwój i ochrona srod. Sa współzalezne i nierozdzielne; 26.roziwazywanie sporob srowodiwskowych na drodze pokojowej z uzyciem srodków zgodnych z karta narodów zjednoczonych. 27 podsumowanie
KONFERENCJA ONZ „SWIATOWY SZYT ZROWNOWAZONEGO ROZWOJU”
*Johanesbourg 26.08-4.09 2002 (69tys ucz, 100delegacji) - dotyczyło wymuszenia na państwach post z Rio
*ochr.srod to nie usuwanie szkód, ale stwórz warunków by człowiek nie eksploatował do granic.
*celem było skupienie się na decyzjach i umowach dot.realizacji zadań wytyczonych w Rio po 10 latach. Jak walczyć z ubóstwem nie nieszczac zasobów naturalnych ziemi. Kraje ubogie wypomniały nie wywiązanie się z obietnic.
*5 głównych tematów: 1)czystej wody 2)energii nieszkodliwej dla środowiska 3)opieki zdrowotnej 4)zrównoważonego rolnictwa 5)zachowania bioróżnorodności ziemi (dyskusje trudne bo po 11.09.2001)
*ustalenia: 1-zredukowanie o 50% liczby ludności żyjącej poniżej granicy ubóstwa do 2015; 2-zmniejszenie o połowę liczby ludności bez dostępu do wody pitnej i urządzeń sanitarnych do 2015r; 3-do2015 maja być odnowione morskie i oceaniczne zasoby ryb; 4-do 2010 ma znacznie osłabić się tempo wymierania gat. fauny i flory; 5-do 2020 ma zostać zaniechana produkcja szkodliwych subst.chem oraz ich stosowanie
GLOBALNY PROGRAM DZIALAM AGENDA 21
*I - wymiar społeczny i ekonomiczny: 1.miedzynarodowa współpraca by przyśpieszyć zrównoważony rozwój i odpowiednia polityka wewnętrzna w krajach rozwijających się; 2.walka z nędza; 3. zmiana modelu konsumpcji; 4. dynamika demograficzna (duży przyrost rozwinięte, maly rozw.się); 5.ochrona i wspomaganie zdrowia ludzi (bogate pomoc biednym); 6.propagowanie trwałego rozwoju osiedli ludzkich; 7.integracja zagadnień środowiska i rozwoju w procesie podejmowania decyzji
*II - ochrona i zarządzanie zasobami rozwoju: 1.ochrona atmosfery; 2.zintegrowane podejmie do zarządzania i planowania gruntami (po PGR odłogiem leża u nas) 3.walka z niszczeniem lasów; 4. walka z pustynnieniem i susza; 5. zrównoważony rozwój obszarów górskich; 7. 8. ochrona różnorodności 9. bezpieczny system zarządzania badaniami naukowymi w zakresie biotechnologii; 10. ochrona oceanów, mórz, terenów przybrzeżnych Racjonalne wykorzystanie ich zasobów (nie przelawiac); 11.ochrona zasobów słodkowodnych; 12. nieszkodliwe dla środowiska zarządzanie toksycznymi substancjami (zwalczanie nielegalnego obrotu); 13. nieszkodliwe zarządzanie odpadami niebezpiecznymi; 14. odpadami stałymi , ściekami i pochodnymi; 15.odpadami radioaktywnymi
*III - umacnianie roli rożnych grup społecznych: 1.udział kobiet; 2.dzieci i młodzież; 3.uznanie i umacnianie roli społeczności lokalnych i ich wspólnot (grupy etniczne); 4.umacnianie roli pozarządowych organizacji; 5. inicjatywy władz lokalnych we wspieraniu realizacji postanowień Agendy 21 (nacisk w Polsce); 6.umacnianie roli robotników i ich związków zawodowych; 7.biznesu i przemysłu; 8.wspólnota naukowa i naukowo-techniczna(nie może być samowoli, ma służyć konkretnym rozwiązaniom)
*IV - środki realizacji:1. środki i mechanizmy finansowe; 2. transfer technologii nieszkodliwych dla środowiska, współpraca i tworzenie możliwości realizacyjnych; 3. nauka dla zrówn.rozw.; 4.edukacja, szkolenie i świadomość społeczna (np. UniwerzytetyIII wieku); 5.mechanizmy krajowe i współpraca międzynarodowa w procesie tworzenie możliwości realizacyjnych; 6. międzynarodowe mechanizmy i instrumenty prawne, ustalenia instytucjonalne;7.informacja w procesie podejmowania decyzji.
POLSKA
>rio > 1991przyejcie przez sejm „polityki ekologicznej państwa” > rozpoczęcie tworzenia nowego prawa ekologicznego przez uchwalenie 4 ustaw m.in. powołanie państwowej inspekcji ochrony środowiska > stworzenie systemy finansowania > 1993 przetłumaczenie i wydanie dokumentów z konferencji „środowisko i rozwój” > 1992 powołanie rady ekologicznej przy prezydencie RP > powołąnie wojewódzkich i gminnych rad ekologicznych w celu opracowania lokalnych programów ekorozwojowych > 1994 powołanie narodowej komosji ds. ekorozwoju > wydanie materiałów instruktarzowych dla przygotowaniea programów ekorozwojów gmin > powołanie towarzystwa Filozofii Ekologicznej >rozwój ekologicznych ruchów pozarządowych > czasopisma i materiały ekologiczne.
>polityka ekologiczna państwa polskiego: celem realizacja przyjętej konstytucji RP zas.zrówn.rozw., takie stymulowanie procesów gospodarczych i społecznych aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie zapewniającym trwałe możliwości korzystania z niego przez pokolenia zachowując trwałość funkcjonowania środowiska przyrodniczego. Ta zasada uzupełniana szeregiem zasad:*równego dostepu do srod. (bory tucholskie borowki recznie), *regionalizacji polityki ekol. *uspołeczniania realizacji polityki ekol. *zanieczyszczający płaci; *przezornosci; *prewencji; *likwidacji zanieczyszczen, uciazliwosci i zagrozen u źródła; *zintegrowanego podejscia do ochrony; *ochr.srod na najwyzszym poziomie dostepnym technicznie i ekonomicznie; *wyzszy potem nizszy szczebel zarzadzania; *
>racjonalizacja uzytkowania dóbr - kluczem zrównowazonego rozwoju.Dobre gospodarownie pozwala połączyc efekty gospodarcze z efektami ekologicznymi:*racjonalne uzytkowanie wód; *zmniejszenie materiałochłonnosci i odpadowosci produkcji; *zmniejszenie energochłonnosci gospodarki; *ochrona gleb i racjonalne ich wykorzystanie; *prawidłowa gospodarka lesna; *ochrona zasobów kopalń
>polit.ekol.pań.polskiego jest fundamentem zrównoważonego rozwoju polski, zakłada przede wszystkim poprawę jakości życia obywateli przez zapewnienie im bezpieczeństwa ekologicznego, egzystencji w nieskażonym środowisku i racjonalnych możliwości korzystania z zasobów naturalnych. Podstawowymi zasadami są : -podniesienie energetycznej efektywności całej gosp. - zmiany w technologii spalania w energetyce i transporcie - wprowadzania czystych paliw - rozwoju odnawialnych i niekonwencjonalnych źródeł energii.
DEGRADACJA SRODOWISKA W POLSCE
*zakwaszenie, po wojnie zanieczyszczenia z rozwoju przemysłu. Bogactwa naturalne były tanie , wiec się ich dużo przerabiało => duża emisja, w europie szybciej się zorientowano lata 60te, u ans dopiero 80te.
*zużycie energii z węgla ponad 80% u nas (świat 30%) ropa gaz tylko 10%, (świat ok. 20%), alternatywne i woda 3%.
*przemysł skupia się tam gdzie są bogactwa. Emisje głownie z przemysłu,(pył) elektrowni(CO2), produkcji ciepła(SO2), transportu(NOx)
*przepływ trangeniczny SO2 pod koniec lat 80 tych. Tysiące ton/rok. 600 z zachodu. Podobna wartość eksportujemy na wschód (nasze+obce). Dużo od nas do Skandynawii a od nich 3%. Do Czechosłowacji wysyłamy mniej niż oni do nas (wiatry Pd). Także przepływ NOx - 34 z zachodu. Dużo z zachodu mamy, ale wysyłamy więcej na wschód. Ze Skandynawii dużo więcej niż SO2.
*woda - >na pd opady wieksze o 800 mm/rok, w centrum mało opadów, na pn znów wiecej. >Obszary z deficytem wody:uprzemysłowione-Kraków, Śląsk, łódź, wrocław, szczecin, warszawa >zuzycie wody najwiecej elektrownie 50%, przemysł 27%, leśnictwo 10, komunalne 13 >woda wymagajaca oczyszczenia-wszystkie rzeki, 1/3 ścieków odprowadzana do rzek, 2/3 oczyszczane ale byle jak bo osobno chemicznie, mechanicznie i biologicznie. Cześć nieczyszczona. >stan rzek I klasa u źrodeł w 1976, 1989 5%, >znaczy udział polski w zanieczyszczaniu Bałtyku 35%azotem, 49% fosforem, 21% zw.org. Szwecja ok. 20%. >44% bez oczyszczania radom, łódź Białystok, prawobrzezna wisła
*odpady: komunalne - stałe i płynne w latach 80tych więcej, >przemysłowe .
*pH <4,5 gleba kwasna, gleby w lat.90tych zakwaszone -łatwiejszy dostęp metali ciężkich do roślin uprawnych. 1985r 95% lasów w Sudetach zakwaszonych
*lasy -1990 -78%panstwowe, 17prywatne,1,3%parki, 3,4%miast,gmin
*czarny trójkąt - my tylko jedna elektrownia na brunatny wegiel, w 93 borówek nie było
*obszary ekol.zagr.dla polski-Legnicko-Głogowski, Krakowski, Gdp -kleska ekologiczna -woda, powietrze gleba parametry przekroczone. Średnia życia mniejsza 67lat, europa 72
*wydobywano wiecej bogactw niż przerobiono
*wydatki na ochrone rosną
*na sląsku bardzo duza smiertelnosc mezczyzn w wieku 30-55 lat, smiertelnosc dzieci najwieksza 18,5/1000, 6% wiecej wad rozwojowych u noworodków
*obecne - 50% energii z wegla kamiennego, 13% brunatny, 20% ropa itd. >SO2 duzy udział energetyki, NOx trnasport, pył tansport (dobre filtry) >globalna emisja oprócz CO2 zmniejszyła się. >najwiecej emisji pyły:slaskie, doslnosclaskie, mazowieckie malopolskie, SO2 łodzkie, slaskie,dolnoslaskie, CO małopolskie, mazowieckie. Emisja z transportu zmalała ogółem.
*dopuszczalne poziomy substancji -brak-
*zanieczyszczenie powietrza: łódzkie, śląskie, mazowieckie, dolnośląskie, małopolskie. Zagrożenie ekolog. Śląskie, małopolskie
*małopolska - powiaty najgorzej zanieczyszczone pyłami i gazowymi:krakowski, nowy sącz, chrzanowski, tarnow, oswiecimski, krakow. >Kraków poziom pyłu przekroczony, w zimie duzo wiekszy, SO2 lato to przemysł, zima dod.ogrzewanie >benzeno-alfa-piren, rakotworczy, niebezpieczny, nie ma norm, zima wysokie, lato niskie. >trudne przewietrzanie -bo lezy w niecce
*sląskie - 20% emisji pyłów (13 dolnoslaskie, 8 malopolskie), gazów emisje 16% na 2 miejscu po łodzkim21%, mazowieckie 12% >gazy:SO2 7%;NOx 4%; CO 6%; reszta 13% >w lecie normy nie przekraczane w zimie tak.Slask dobre prewietrzany bo wyzyna. >wszystkie miasta przekroczenie benzeno-pirenu. W krakowie tez przekroczone >Cd najwiecej na slaski potem ma łopolskie, doslnosl. >Pb najw. Na śląski potem małopolskie podkarpackie
WODA
*najwiecej zużywa przemyśl (wiecej lata 70,80), potem lesnictwo i rolnictwo
*ścieki - coraz lepiej z oczyszczalniami, nakłady coraz wieksze, od 1995 oczyszczenie z podwyższonym usuwaniem biogenow >2,3km3/rok prod scieków z czego 0,7 mechaniczne, 0,1 chemiczne, 0,7 biologiczne, z pod.biog.0,6, nieoczyszczone 0,2 > większość nakładów na budowę oczyszczalni >hotele i schroniska musza mieć oczyszczalnie >mazowieckie duzo nieoczyszczonych, małopolska duzo oczyszcza
*rzeki - wzrost klasowych rzek 1993-2002, I-O, II 1,8-5.0, III 9.7 -45.8, bezkl 88.5-49.2 >odra III klasa >wisła do w-wy III klasa >bug, narew III klasa
*jeziora -sciekiz suwałk wprowadzane do wigrów > 5% I klasa, 48% II, 33% III, 14%bezkl.
*bałtyk problem Pb i Cd się poprawił
*w duzych miastach problem z zaopatrzeniem w wódę, większość wody do produkcji energii, w Szwecji, W.Bryt, Szwajcarii głównie wodę biorą ludzie, polska i Hiszpania tylko 40% korzysta z komunalnych oczyszczalni ścieków
*eutrofizacja - koncentracja materii organicznej, mało Skandynawia, franja, >azotu mało Skandynawia, W.Bryt >fosforu mało skandynawia, włochy,czesc w.bryt
*wody podziemne się eutrofizuja a są rezerwa dla ludności u nas podziemne to w większości I klasa, Pd europy-zanieczyszczone, Skandynawia czyste, skadnynawia dużo za to ołowiu i rtęci. Ogólnie jest lepiej, ale problem nei zanikł
*morza europejskie - zanieczyszone zw.powod.eutrofizację.
STAN WÓD POWIERZCHOWNYCH W POLSCE nowa klasyfikacja (do 1.I.2005)
*klasa I-b.dobra jakosc: a) do zaopatrzenia ludnosci, A1, b)wartosc wspaźników jakosci wody nie wskazuje na żadne dzialanie antropogeniczne
*klasa II -dobra jakosc a)spozycie, sposób A2 b)niewielki wpływ oddziaływań antropogenicznych
*klasa III - jakosc zadowalająca a)sposobem A2 b)umiarkowany wpływ oddziaływań antropogenicznych
*klasa IV - niezadowalajaca jakosc a)sposobem A3 b)wskutek oddzial.atropogenicznych zmiany ilościowe i jakościowe
*klasa V - zła jakość -a) nie spełniają wymagań, nie nadają się do spożycia b)zanik znacznej części populacji biologicznej
*wskażniki fizyczne: temp wody, zapach, barwa, zawiesiny, odczyn
*wskazniki tlenowe: tlen rozpuszczony, BZT5,ChZT-Mn, ChZT-Cr, ogólny węgiel organiczny
*wskaźniki biogenne: amoniak, azot całkowity, azotyny, fosforany, fosfor ogólny
*wzkazniki zaradne : przewodniośc w 20C,subst.rozpuszczone, zasadowosc ogólna, siarczany, chlorki, wapń, magnez, fluorki
*metale+met.ciezkie:Arsen, Bar, Bor, Cr ogolny, Cr IV, Zn, Cd, Mn,Cu,N,Pb,Hg,Se,Fe
*wskaźniki zanieczyszczen przemysłowych:cyjanki, fenole, powierzowo czynne, oleje mineralne, WWA,pestycydy
*wskazniki biologicze: saprobowośc fitoplanktonu, peryfloru, makreobezkregowce bentosowe, chlofofil „a”
*wskazniki mikrobiologiczne: E.coli typu kałowego i ogólnie
*krajowa siec monitoringu rzek reperowe, podstawowe, graniczne >reperowa 20 przekrojów badawczych, powyzej ujsc głownych rzek do bałtyku i obszary o szczególnym znaczeniu gospodarczym.Podaja info o stanie zanieczyszczenia, ładunku zan.do Bałtyku, >podstawowa 365 przekrojów na 20 rzekach, >graniczna 58 przekrojówna rzekach granicznych oraz dopływających i wypływających z polski
*+każde województwo-siec regionalna - znaczenie dla ochrony, gospodarki, cykliczność badań do oceny zachodzących zmian, ustalanie jakości wód regionalnych, określa wielkość wpływu zanieczyszczeń, ocena efektów oczyszczania, obserwacja jakości wód na terenach chronionych
*spada ilosc wod pozaklasowych, rośnie I klasa
*Łódzkie - duzo pozaklasowych, brak I i II klasy, Bzura b.zaniecz.
*świętokrzyskie - krótkie odcinki II klasy, Wisła
*kujawsko-pomorskie - brak I klasy, dużo III
*slaskie85%pozaklasowe, brak I klasy
*małopolskie - 10% I klasa50% pozaklas gł.wisła, dużo zanieczyszczeń ze śląska, wisłę zanieczyszcza raba-brak oczyszczalnie w małych miejscowościach
*jeziora - 9 w sieci reperowej, 126 w podstawowej, 8 jezior I klasa tj 5%, 53 II kl, 37 III kl, 16 pozaklasowe
WSKAZNIKI JAKOŚCI WODY
*fizyko-chemiczne:ogólna mineralizacja, suma zawiesin, zawartość chlorków siarczanów, azotanów, azotynów, azotu organ. detergentów, fenoli
*tlenowe:BZT5 -5-dniowe biochemiczne zapotrzebowanie na tlen, ChZt -chem.zapotrz. na tlen, koncentracja i stopień nasycenia wody tlenem
*biologiczne - róznorodne organizmy wodne wrazliwe na zmiane jakosci wód, ich wyst lub brak: >bakterie (e.coli)zanieczyszczeni wód typu fekalnego (scieki komunalne) >pierwotniaki -wzbogacenie wód w substanecje odzywcze oraz zanieczyszczenia >glony-wskaźnik stanu troficznego >makreokregowce >wskaznik jakosci wód >ryby-pstrag woda czysta, karp brudna
*ogólne wskaźniki zanieczyszczeń: ujmujące całę grupy substancji np. sucha pozostałość, twardość ogólna, rozpuszczony węgiel org.) >towarzyszące zanieczyszczeniom, nie będące głównym wskaźnikiem zanieczyszczeń (np. BTX subst ropopochodne) >fizyko-chemiczne i organoleptyczne informujące o zmianie warunków (przewodnosc elektryczna, pH,temp, barwa wody)
*UE nie opracowała sposobu klasyfikacji wód
*normy jakości wód pitnych: *regulacje wspólnoty europejskiej -wielkości docelowe, wartości do których legislacyjnego uznawania, należy zmniejszyć w dłuższej perspektywie czasu, maksymalna dopuszczona koncentracja (powinny być uwzgl. W aktach legislacyjnych krajów członkowskich) *normy światowej organizacji zdrowia WHO -opublikowane w 1984, zweryf 1993, zalecenie do jakości wód pitnych-17subst nieorganiczncyh, 27 org, 33pestycydy, 17dezynfekujacychi ich pochodnych *normy USA podzieliła normy na pierwszorzędne - 40 subst zagrażających zdrowiu u ludzi, drugorzedne -cechy wód niepożadane ze wzgledó estetycznych (smakowych, zapachowych) *normy w polsce -rozporzadzenie MziOS -warunki jakim powiina odpowiadac woda do picia i celów gospodarczych
*normy G i max
*organoleptyczne: barwa,mętność, zapach, smak
*fizyko-chem: temp, H+, chlorki, siarczany, krzemionka, Ca,Mg,Na,K,Al.,twardosci ogólna, sucha pozostałosc, tlen rozpuszczalny
*niepożądane w nadmiernych ilościach:azotyny, azotany, jon amonowy, azot całkowity z wyj N-No3 i N-No2, bor, fenole, siarkowodr, pow.czynne, Fe, Mn, Cu, Zn,Co,F,
*subst.toksyczne: arsen, beryl, kadm, cyjanki, chrom, rtec, nikiel, pb, antymon, selen, wanad,pestycydy, WWA
*mikrobiologiczne:coli łącznei, coli fekalne, streptokoki fekalne, clostridia, rozne bakterie
*minimalna koncentracja dla wód zmiękczonych przeznaczonych do konsumpcji:twardośc ogólna, stezenie H+, alkalicznosc, tlen rozpuszczony
*w polscie 2 grupy -organoleptyczne:barwa, odczyn, mętnosc, subst rozp. I fizyke-chem:metale ciezkie, amoniak, beznen,benzeno_alfa_piren, lindon (gammaHCH poch.pestycyd)
ŻRÓDŁA ZANIECZYSZCZENIA WODY
*obszarowe >opady (kwasne)>przemysł >rolnictwo i leśnictwo (nawozy) >wysypiska >zurbanizowane
*punktowe >zrzuty ścieków >wycieki z przewodów i zbiorników
*liniowe >rzeki, kanały >linie komunikacyjne
*ścieki wchodz. do urządzeń -określone parametry (kanalizacyjne tez), dlatego zkałady przemysłowe maja swoje
*normy wody wychodzącej z zakładów (monitoring regionalny)
*rzeka ma zdolność samooczyszczania, jeżeli do wody czystej następuje zrzut ścieku to poziom tlenu spada.
Woda czysta/wyczerpanie/rokład/poprawa/woda czysta.
*Czysta:brak szlamu dennnego, ryby-gat wynagające, chrosciki, widelnice, glany -cladophora, dinobryon
*stan wyczerapania:szlam denny, obiekty pływające, ryby tolerancyjne, ochotki, slimaki, paramecium, vorticella
*stan rozkładu brak ryb, larwy much i komarów
KLASY CZYSTOSCI Z 1991
*I - wody do zaopatrzenia ludnosci w pitna, wymagające zaklady przemysłowe, ryby łososiowate
*II - ryby inne niż łososiowate, chów i hodowla zwierzat, rekreacyjne cele, kapieliska
*III - zakłady nie wymagające, , nawadnianie ternów rolniczych,ogrodniczych,pod szkłem
*pozaklasowe nie mieszczas sie w tych klasach
*propozycje Europejskiej komisji gospodarczej ONZ, uwzglednia aspekty ekologiczny i jakosci wód: A-zmienność przepływów rzeki w procentowym udziele zmian spowodowanych regulacją, B-sąsiedztwo zlewni rzek nieuregulowancyh %wspólnej granicy wododziału C-uzytkowaniepotencjału enegrgetycznego wody D-obecnosc roslin wyzszych E-obecnosc glonow poroslowych (% właściwych stanu naturalnego) F-Pokrycie strefy litoraluroslinnoscia G-obecnosc roślin o krótkim cyklu życiowym (5 klas i 7 parametrów)
*5 klas to >warunki tlenowe, >eutrofizacja(fosfor,azot,chlorofil a), >zakwaszenie, >metale, >chlorowcowe zaneiczyszenia (deldrin,DDT i metabolity,eudrin,heptachlor,lindon,pentachlorofenol,PCB,wolny amoniak >radioaktywnosc całkowita
*celem monitoringu wód powierzchniowych jest: dostarczenie danych do bilansu zasobów wodnych polski w ujęciu ilościowym i jakościowym, dostarczanie danych umożliwiających analizowanie procesów hydrogeochemicznych w zlewniach i pozwalających na podejmowanie racjonalnych decyzji użytkowania wód, prognozowanie zmian jakości wód w zależności od warunków hydrolog., realizacja międzynarodowych zobowiązań polski
*monitoring rzek kontrolowany przez Inspekcje Ochrony Środowiska, siec krajowa, regionalna, lokalna stanowisk powierzchniowych
BAŁTYK
*zanieczyszczenie Pb,Cd,zw org,azot, fosfor. Ładunki Pb i Cd zmniejszyły się znacznie. Od1992 roku poziom eutrofizacji prawie się nie zmienia. Monitoring Bałtyku-badania chemiczne i hydrologiczne, skażeń radioaktwnych, zooplanktonu. Mierzy się stężenia pestycydów chloroorganicznych w osadach dennych oraz polichlorowanych bifenyli (my ich mało odprowadzamy, Szwedzi więcej). Zalew szczeciński, wiślany, zatoka pucka. Porównuje się stężenie TZO w tkankach samicy śledzia i omułka (jest lepiej) Tzo-trwałe zw.org.. Ogólnie poziom Tzo i metali ciężkich zmniejsza się, ale jest problem z eutrofizacją.
ODPADY
*przemysłowe: Śląsk, dolnośląskie, małopolskie HTS potem zachodniopomorskie, wielkopolskie, podkarpackie
i inne nie przemysłowe. Najmniej: warminsko-mazurskie, podlaskie, lubuskie
*28% po oczyszczaniu kopalń, 25%ze wzbogacania rud metali nieżelaznych, popioły lotne z węgla, żużle z procesów wytapiania, po odsiarczaniu gazów, z wydobywania z kopaln innych niż rudy metali 30% pozostałe. Proporcje się nie zmieniają, ale ilość odpadów się zwiększa.
*produkcja odpadów niebezpiecznych - małopolskie, dolnośląskie, śląskie, zachodniopomorskie
*odpady komunalne zw. z wielkością aglomeracji - Śląsk, mazowieckie, dolnośląskie, wielkopolskie -najw.segregacja!
*10%odpadów nie składowanych ale do środowiska dawanych (wieś)
*na mieszkańca: zachodniopomorskie, dolnośląskie, lubuskie
*Europa-produkcja stałych -dania, Cypr, Islandia, Norwegia
*27.Vi.1997 -nowa klasyfikacja odpadów oparta na Europejskim katalogu odpadów oraz europ.klas.odpadów, 2001 nowa. 27.IX.2001rozporzadzenie w sprawie katalogu odpadów-dzieli się na 20 grup: 1.odpady powstajaca przy wydobywaniu i obóbce (fiz-chem)rud i innych kopalin 2.z rolnictwa,sadownictwa, ryboustwa, łowiectwa, myslictwa, przetwórstwa zywnosci 3.drewna, produkcji płyt,mebli, masy celulozowej, papieru, tektury 4.skórzanego, futrzarskiego, tekstylnego 5.ropy,oczyszczania gazu ziemnego, pirolitycznej przeróbki węgla 6.chemii nieorganicznej 7.chemii organicznej 8.powłok ochronnych (farby, lakiery, emalie) 9.fotograficznego 10.z procesów termicznych (np.z elektrowni zuzle -niebezpieczne) 11.obróbki i powlekania metali, 12.przeróbki metali i tworzyw sztucznych, 13.oleje odpadowe i ciekłe paliwa 14.rozpuszczalników organicznych 15.opakowaniowe 16.nie ujete w innych grupach 17.z budowy, remontów 18.medyczne i weterynaryjne 19.z instalacji i urzadzen słuzacych do oczyszczania (szlamy) 20.komunalne+wtórna przeróbka
*definicje: ODPADY: wszystkie przedmioty oraz substancje stałe oraz substancje ciekłe nie będące ściekami, powstałe w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej i bytowania człowieka; ODPADY PRZEMYSŁOWE: powstające w sektorze gospodarczym (przemysł+rolnictwo+rzemiosło+niektóre usługi) W Polsce to górnictwo węglowe, hutnictwo, energetyka, wydobycie surowców mineralnych.; NIEBEZPIECZNE: ze względu na pochodzenie, skład chem, biolog.lub inny stanowią zagrożenie dla życia człowieka i środowiska; KOMUNALNE: stałe lub ciekłe odpady powstające w gospodarstwach domowych, obiektach użyteczności publicznej.
*małopolskie: składowiska przemysłowe koło Krakowa: Huta, Łęg elektrociepłownia, elektrownia w Skawinie. Mogilniki - służą do składowania odpadów niebezpiecznych gł. pestycydów. 3% niebezpieczne, 97% przemysłowe. Ogółem odzyskuje się 82% odpadów, resztę się składuje i unieszkodliwia. Inne niż niebezpieczne -84% odzyskane, niebezpieczne 39% odzyskane, 57% unieszkodliwione, 8% składowane.
*powiaty: śląskie-rybnicki i gliwicki najwięcej. Jest poprawa gdyz zmusza do tego umowa. Powiat tarnogórski. Katowicki -najwięcej niebezpiecznych.
EKSPLOZJA DEMOGRAFICZNA
*Najbardziej zaludnione są: Europa, wsch. Am.Pn, Pd, Azja pd-wsch, Japonia. Niezaludnione: cz.Afryki, Am Pd, Azja Pn.
*50% ludności zajmuje 5% globu, a 5% na 50% powierzchni
*eksplozja demograficzna: nadmierny przyrost ludności w krótkim okresie czasu. W ciągu 350 lat liczba ludnosci wzrosła od ok. 500 mln do 4000mld. (1959-2,5mld; 1960-3,0mld; 1970-3.6mld; 1985-4,9mld; 1989-5,0mld; 1999-6,0mld. Na 2000 były prognozy ze 7, mld, ale było 6mld. Oblicz się ze w 2013 bedzei 7mld
*Przyczyny eksplozji: >rozwój medycyny i wydłużenie długości życia, >zmniejszenie śmiertelności wśród noworodków, >wydłużenie przeciętnej długości życia ludzi w Indiach (nie 35), >motywy religijne, >brak kontroli urodzeń, >niska świadomość społeczna w wielu krajach,
*skutki: >głód, >zmniejszona śmiertelność >degradacja środowiska, gł. terenów rolniczych
*sprawy poruszane na swiatowych konferencjach zywnosciawych i ludnosciowych: 1974 rzym, 1984 Bukareszt, 1994 kair.
*klub Rzymski zorganizował konferencje, wypuściła raporty Rzymskie 72 i 74r. Dyskusje jak zahamować wzrost ludności świata, aby nie zniszczyć ziemi ani populacji ludzkiej. 1994 w Kairze Watykan uznał, ze nadmiar ludzi jest niebezpieczny. ROZWIAZANIE PROBLEMÓW: z II konf : plan poprawy sytuacji demograficznej -ogólnoświatowe podejście do problemu >pomocy inwestycyjnej zamiast towarowej z wyjątkiem żywności, >zrównoważonego rozwoju gospodarczego, >skutecznej polityki ludnościowej, >specjalizacji przemysłu w skali ogólnoświatowej prowadzącej do ogólnoświatowego systemu gospodarczego. plan ten nigdy się nie powiódł (pieniądze przynosi wojna)
*najbardziej zaludnione: Chiny, Indie, USA, Indonezja, Brazylia, Rosja, Pakistan, Japonia, bangladesz, Nigeria, Meksyk.
*największe miasta: Tokio, sao paulo, nowy Jork, meksyk, bombaj indie, szanghaj chiny, los angeles, pekin chiny, kalkuta indie, seul korea pd, Dżakarta Indonezja, Buenos Aires Argentyna.
*powstanie metropolii i napływ ludności ze wsi do miast jest zagrożeniem dla środowiska. Eksplozja dotyczy 22 krajów afr. z 36 krajów biednych. Na razie nie ma tam poprawy. sytuacja Afryki się pogarsza, ich produkcja nie wystarcza, produkuj a120 a potrzebują 160. w 2002 800mln ludzi głoduje, 300mln dzieci. 1,400 tys. ludzi żyje za 1$ dziennie.. Mozambik, Sudan, Etiopia, Somalia to kraje zagrożone, strefy głodu, przerzuca isie na Kenie. W Afryce przyrost 3% rocznie, jak nie przestanie, to...
ROLNICTO I DEGRADACJA GLEB
*w znacznym stopniu na 15% powierzchni uprawnej. Co rok tracone jest >10 mln ha ziemi, z tego na skutek erozji 5-7 mln ha. Różnica netto pomiędzy pozyskiwaniem nowych terenów uprawnych a ich utrata wynosi ok. 5-6 mln ha. W Polsce 2/3 użytków rolnych ulega degradacji.
*świat 17%, afryka22%, Ameryka pn 8, pd 24% Europa 23% zdegradowanej gleby. W Afryce duży % spowodowany klimatem, w europie przez przemysł, aglomeracje, drogi, budynki. HTS na glebach lessowych
*EROZJA : powodowana przez wodę i wiatr, zależy od klimatu, rodzaju gleby, kształtu terenu.5-7 mln ha, na pewnych obszarach 20-300 ton/km2 . Ubytek w skali świata 23 mld ton/rok jest to ok. 0,7% zasobów. W ciągu 40 lat ubyło 430 mln ha tj 1/3 obecnego stanu. Do 2050 30% gleb ulegnie erozji. W europie 12% jest zagrożona erozja wodna, 6% przez wietrzna. W Polsce 28%. (wodna:łódzkie, podlaskie, świętokrzyskie najbardziej a najmniej lubuskie i podkarpackie) To jeden z głównych powodów degradacji gleb. W Polsce powietrzna najbardziej małopolskie i świętokrzyskie, najmniej opolskie. Wodna wąwozowa najbardziej małopolskie najmniej podkarpackie. Z erozja wodna związane są osuwiska -b duży problem w małopolsce i Beskidzie niskim.
*PUSTYNNIENIE *w latach 80tych 1,5 mld ha zagrożonych pustynnieniem, do 91 70% obszarów suchych uległo.. „Kroczenie Sahary” na zalesianie i zraszanie tylko bogate państwa mogą sobie pozwolić. Zwiększa się tempo powstawania obszarów pustynnych od 0,1 do 10%/rok. Sahara przez 50 lat pochłonęła 65 mln ha. Nowe pustynie w Chinach, Usa tez ale z powodu wypasu. W Japonii najmniejszy fragment powierzchni przypada na 1 mieszkańca. Erozja wodna największa portugalia Sycylia, Włochy. Gleby tam suche i ulewne deszcze szkody robią. W Anglii i Polsce tez są takie tereny choć klimat nie jest suchy!. Erozja wietrzna w Islandii.
*ZASOLENIE *4 mln terenów, śródziemnomorskie i Europa wschodnia. Innym powodem to FIZYCZNA DEGRADACJA przez źle prowadzone rolnictwo. Przewożenie gleb, stosowanie pestycydów. Od 89 obniżono nawożenie gleb w krajach europy wsch.. Ale teraz znów wzrosła! W polsce ilosc została zmniejszona o ponad połowe. W australii i nowej zelandii wzrosło. Zwiększenie środków ochrony roślin -turcja, Francja w.bryt, Hiszpania duzo pestycydów.
*prognozy: w europie zach. dużo terenów biedzie zagrożonych erozja wodna
JAKOSC UZYTKÓW ROLNYCH
*Klasy gleb, I,II,III - gleby lessowe, pyłowe i gliniane/żyzna, ok26%; IV 40%, V22%, VI 11%-najmniej urodzajne
*użytkowanie gruntów w 2001 -orne 45%, zasiewy 40%, odłogi 5%. Łąki 8%, pastwiska 7% sady 1%, lasy 30%, 12% cele inne. Pastwiska i pod zasiewem jest mniej lasów jest więcej, trochę o 1%. Trudność w zalesianiu -kradzież drzewek. W Finlandii Szwecji tylko 7% gruntów rolnych a 76% zalesienia. Średnia zalesienie w europie to 31%
*zużywanie nawozów: spada od 1990 co jest związane z dbaniem o ochronę przyrody i oszczędnością. Polska stosuje mało, Holandia dużo i to nie wyszło jej na zdrowie. Sa normy-dopuszczalne stężenie pierwiastków śladowych w glebach użytkowanych rolniczo. Nie chodzi o ogólna zawartość w glebie ale o ich pochłanianie przez rośliny. Pb jest słabo pobierany, dlatego jego dopuszczalne stężenie jest większe
*małopolska -zanieczyszczenie gleb metalami ciężkimi to: wpływ wiatrów zachodnich, np. okolice Olkusza +nawozy, na pd związane z naturalnym zakwaszeniem.
LASY
*uszkodzenia lasów w 88 roku, polska 49%, w.bryt 64%, portugalia 4%, duży problem w europie centralnej gdyż pH było niskie, do 95 roku trochę poziom się obniżył, ale w niektórych miejscach wzrósł. W Polsce mamy więcej uszkodzeń mniejszych. Na Ukrainie jest duży problem z defoliacja, gdyż mają duże nawiewy z europy zachodniej polski. Na Białorusi jest trochę lepiej. Litwa podobnie jak na Ukrainie.
*drzewa szpilkowe ogólnie mniej odporne.
*POLSKA: drzewostany iglaste z dominacja sosny. Mieszanych i liściastych jest mało.. Bieszczady buczyna, lasy bukowo-jodłowe, także puszcza Białowieska . 200 lat zaborów to było wycinanie lasów liściastych. Sosna nie jest naszym naturalnym lasem. Puszcza niepołomicka pierwotnie była liściasta. %lesistosci-45% lubuskie, 37% pomorskie, 32% śląskie, 27% małopolskie
*struktura powierzchni lasów wg gatunków: sosna modrzew 70%, liściaste 22% (dąb, jesion, klon, jawor, wiąz, buk, grab, osika, lipa, wierzba, topola, brzoza, robinia akacjowa, olcha). Grab -lasotwórczy. Brzoza -pierwsza, toleruje zanieczyszczenia, na terenach rekultywowanych , olcha wzdłuż potoków, sosna, jodłą mało odporne.
*funkcja ekologiczna; >wpływ na kształtowanie klimatu, >na skład atmosfery > regulacja obiegu wody w przyrodzie >przeciwdziałanie osuwiskom, lawinom, powodziom, >ochrona przed erozja, >ochrona krajobrazu przed stepowieniem, >zachowanie bioróżnorodności, >chroni, powoduje lepsze warunki produkcji rolniczej
*funkcja gospodarcza; >produkcja biomasy, >pozyskiwanie surowców-grzyby maliny, borówki > dostarcza zwierzyny łownej
*funkcje społeczne: >wzbogaca rynek pracy >rekreacyjne i zdrowotna
*zalesienie wzrasta, gatunki podradzane: Olsza czarna
*założyliśmy unikatowe - 13 leśnych kompleksów promocyjnych. Rogowskie, mazurskie ostatnio utworzone. Tj 8.4% powierzchni leśnej polski. Certyfikat prawidłowej gospodarki otrzymało 14% lasów polski, 42% szwedzkich, 6%brytyjskich.
*regionalna dyrekcja lasów państwowych nie pokrywa się z województwami. Od 50 lat maja taki sam obszar zarządzania. Przetrwały wszystkie zmiany administracyjne, co jest bardzo korzystne przy porównywaniu danych.
*zanieczyszczenia w Polsce lasów: monitoring prowadzony w ramach Państwowej inspekcji środowiska, od 94 mamy stałe powierzchnie obserwacyjne, 1461 powierzchni, 1 na 60 km. Z tego 433 wchodzą w europejska siec monitoringu leśnego.
*krainy; bałtycka, mazursko podlaska, mazowiecko-podlaska, wielkopolsko-pomorska, sudecka, sląska, małopolska, karpacka
*monitoring 2002: >uszkodzeń drzewostanów -ocenia się stopień defoliacji, odbarwienie i inne cechy morfologiczne korony drze, pomiary pierśnic, chemizmu aparatu asymilacyjnego, analiza chemiczna igliwia, >zdrowotności nasion sosny, jakość szyszek i nasion pozyskanych z drzewostanów >entomologiczny w iglastych, ocena gęstości populacji owadów brudnicy, boreczników, poprocha, strzygoni choinówki, raz liczebność biegaczowatych >fitopatologiczny, ocena zagrożeń drzewostanów prze grzyby wywołująca zamierania pędów sosny, ocena zasiedlenia pniaków przez grzyby oraz zagrożenie ze strony patogenów >monitoring depozytu zanieczyszczeń - pomiary stężeń SO2, NO2 metodą pasywną.
*stężenie NO2 wzrosło, najb.slaskie, małopolskie, SO2 ogólnie nie jest wysokie. Ocenę robi się na drzewostanach w dwóch grupach wiekowych: młodsza 20-40 lat i starsze >40 lat. Są to gatunki najpospolitsze: sosna, świerk, jodła, dąb i odporniejsze buk, brzoza.
*Generalnie od 97 jest lepiej albo utrzymuje się na tym samym poziomie (bez defoliacji, lekkie, średnia, duża i Iv klasa drzewo martwe) Drzewa powyżej 40 lat mniej odporne od młodszych. Jodłą najbardziej uszkodzona. W O i I klasie jest mniej. Poprawiło się w krainie sudeckiej, zjawisko uszkodzeń przesunęło się na wschód, do centralnej polski i na mazury. W ostatnich 2 latach obserwuje się zwiększenie stopnia defoliacji na północy polski, czyli tam gdzie do tej pory było stosunkowo czysto. Zjawisko jest niepokojące pomimo lepszego stanu powietrza - nowe tereny są bardziej uszkodzone. % uszkodzeń cały czas rośnie. Nowe uszkodzenia w krainie mazursko-podlaskiej, wielkopolsko-pomorskiej. Przy ogólnej poprawie sytuacji z lasami nie jest na dobrze!
ZDROWIE
*1952 w ciagu 4 dni grudnia nastąpiła b.duza śmiertelność w Londynie - choroby serce i układy krążenia. Okazało się ze w tych dniach koncentracja smogu bardzo wzrosła > zanieczyszczenie powietrza. (+gęsta mgła)
*organy krytyczne -organy które pierwsze reagują: Cd- płuca, nerka, wątroba, Pb układ krwiotwórczy, mózg +rdzeń kręgowy (CUN), Zw organiczne -CUN, rtęć, CUN, nerki,
*dla 2000roku - obserwuje się wzrost średniej długości życia kobiety 78, mężczyźni 66, śmiertelność z powodu chorób wrodzonych minimalna, ale nadal rośnie
*przyczyny zgonów to głównie: choroby układu krążenia, stres, zanieczyszczenia środowiska (50%), choroby nowotworowe 24%, otrucia skaleczenia na podobnym poziomie. Na III miejscu wypadki samochodowe. Śmiertelność dzieci w ciągu 11 lat zmalała. W śląskim wysoka śmiertelność mężczyzn na nowotwory tchawicy, oskrzeli, płuc, kobiet nowotwory sutka.