Akty prawne normujące zagadnienia bankowości

• Ustawa Prawo Bankowe Z 29-08-1997

• Ustawa o NBP Z 29-08-1997

• Ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych

• Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym

• Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym

W Polsce banki pojawiły się jako instytucje kredytowe w XVIII wieku (najstarsze to włoskie - XV w)

Pierwszy bank z przywilejem emisyjnym (prawem emisji pieniądza) to założony w 1828 roku Bank Polski. Wyprzedził o kilkadziesiąt lat swojego odpowiednika w Rosji. Był protoplastą obecnego NBP. Po II wojnie światowej, aż do połowy lat 80-tych w polskiej bankowości mówimy o okresie „czarnej dziury”

W połowie lat 80-tych utworzono w 1986 roku Bank Rozwoju Eksportu SA. Były to pierwsze kroki do stworzenia prawdziwego systemu bankowego, BRE SA miał wspierać działalność eksportową polskich przedsiębiorców.

Kiedy w 1989 roku uchwalono Prawo Bankowe oraz Ustawę o NBP nastąpił przełom dla sektora bankowego

U progu gospodarki rynkowej polski system bankowy składał się z:

• NBP

• 5 Banków specjalistycznych:

• BGŻ - rolnictwo przetwórstwo

• BH SA - duże przedsiębiorstwa i eksport

• PEKAO SA - ludność od strony rachunków walutowych

• PeKaO BP - wyodrębniony w 1988 z PeKaO - ludność od strony rachunków złotowych

• BRE SA - obsługa przedsiębiorców

• 1664 Banków Spółdzielczych

W 1992 roku zanotowano najwięcej banków w Polsce - 1750

Nowa ustawa była bardzo liberalna. Państwo umożliwiło koncesjonowaną (proste uzyskanie koncesji) działalność bankową. Głównym kryterium był kapitał założycielski w wysokości min. 400 tys zł Lawinowo powstawały nowe instytucje bankowe, by osiągnąć w 1992 roku liczbę 1750 W 1993 roku było najwięcej banków spółdzielczych tzn. 90

Potem następuje kryzys w „młodej polskiej bankowości” Polski system bankowy na szczęście „potknął się” stosunkowo szybko, dlatego w 2008 roku odbyło się bez spektakularnych upadłości W 1992 roku upada 1 BS, w 1993 - 10 BS, w 1994 - 23 BS, w 1995 - 57 BS, w 1995 ogłoszona zostaje upadłość 3 banków spółek akcyjnych.

Przyczyny kryzysu

• - Słabość kapitałowa banków - niskie fundusze własne, jeden przedsiębiorca nie spłacając kredytu może doprowadzić do upadłości banku ( w 1989r do utworzenia banku wystarczyło jedynie 4 mld starych złotych).

• - Słabość kadr - szczególnie służb kredytowych i niedostateczne przygotowanie organizacyjne

• - Brak możliwości wykorzystania prawnych zabezpieczeń przed ryzykiem kredytowym

• Niedopracowane rozwiązania prawne ( np. zastaw bankowy)

OBECNIE W POLSCE

• Aby otworzyć bank SA kapitał założycielski 5 mln €

• Aby otworzyć bank spółdzielczy kapitał założycielski 1 mln €

• Kadry, procedury, technika na wyższym poziomie

• Mnóstwo zabezpieczeń przed ryzykiem kredytowym (hipoteka elektroniczna, KRS, Sądowy Zastaw Rejestrowy - centralny rejestr publiczny.

• W połowie lat 90-tych narodził się nadzór bankowy, przepisy ograniczające możliwości kredytowe ze względu na ryzyko bankowe, programy ostrożnościowe.

Stan obecny sektora bankowego:

System dwupoziomowy

1.Bank komercyjny

2.Otoczenie czyli

- Bank Centralny czyli NBP

- KNF - nadzór ) Komisja \Nadzoru Finansowego

- BFG - instytucja gwarancyjna ( Bankowy Fundusz Gwarancyjny)

W Polsce mamy obecnie dwupoziomowy system bankowy:

1. Banki komercyjne: niezależnie od formy prawnej ( na dzień 31.12.2009r)

• - Bank państwowy - Bank Gospodarstwa Krajowego - realizuje politykę gospodarczą rządu

• - 48 banków spółek akcyjnych (było 90)

• - 576 banków spółdzielczych (było 1664) w tym jeden samodzielnie tj. Krakowski…. generalnie funkcjonujących jako zrzeszenia:

• - Banki Polskiej Spółdzielczości (347)

• - Gospodarczy Bank Wielkopolski (151)

• - Mazowiecki Bank Regionalny (77)

• - 20 Instytucji kredytowych działających w formie oddziału (od 2004 roku) - podmiot mający swoją siedzibę za granicą Rzeczypospolitej Polskiej na terytorium jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej prowadzący we własnym imieniu i na własny rachunek, na podstawie zezwolenia właściwych władz nadzorczych, działalność polegającą na przyjmowaniu depozytów lub innych środków powierzonych pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym i udzielaniu kredytów lub na wydawaniu pieniądza elektronicznego np. Polbank - właściciele Grecy

2. Otoczenie czyli:

• NBP

• Komisja Nadzoru Finansowego

• Bankowy Fundusz Gwarancyjny (ponosi odpowiedzialność za wypłatę depozytów klientów upadłego banku)

Struktura własnościowa wg. Stanu na dzień 31.12.2009r.

Udziały w rynku -

AKTYWA

Inwestorzy krajowi 31,9 % ( SP - 20,8)

Inwestorzy zagraniczni 68,1 %

FUNDUSZE WŁASNE

Inwestorzy krajowi 32,3 % ( SP - 21,4 %)

Inwestorzy zagraniczni 67,7 %

WYNIK FINANSOWY NETTO

Inwestorzy krajowi 43,9% ( SP - 31,5 %)

Inwestorzy zagraniczni 56,1 %

BANK: osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami Ustawy Prawo Bankowe, działająca na podstawie zezwolenia (koncesji) uprawniającego do wykonywania czynności bankowych, obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

Określenia „bank” i „kasa” są prawnie zastrzeżone - mogą te określenia używać w nazwie tylko podmioty uprawnione. Chyba, że z nazwy podmiotu wynika, że nie prowadzi on działalności bankowej np. bank żywności

ZASADA JEDNEJ LICENCJI: polega na tym, że instytucja kredytowa, bank, może prowadzić działalność na terenie dowolnego kraju UE bez uzyskiwania kolejnych zezwoleń w poszczególnych krajach na podstawie TZW. NOTYFIKACJI (zgłoszenia działalności) Kraje spoza Unii muszą uzyskać pozwolenie od Krajowego Nadzoru Bankowego

CZYNNOŚCI BANKOWE:

Można podzielić na 3 grup :

3. w wąskim znaczeniu czyli takie które mogą być wykonywane tylko przez banki,

4. w szerokim znaczeniu czyli takie , które są nimi jeżeli wykonuje je bank,

5. czynności pozostałe, które mogą być wykonywane przez bank

1.W wąskim znaczeniu: czynności, które mogą być dokonywane tylko przez bank:

• Przyjmowanie wkładów pieniężnych i prowadzenie rachunków tych wkładów

• Prowadzenie innych rachunków bankowych

• Udzielanie kredytów

• Udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw

• Emitowanie bankowych papierów wartościowych

• Przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych

• Wydawanie instrumentów pieniądza elektronicznego- nie mylić z kartami elektronicznymi

2.W szerokim znaczeniu: czynności które są nimi, jeżeli dokonuje je bank

• Udzielanie pożyczek pieniężnych

• Operacje czekowe i wekslowe

• Wydawanie kart płatniczych oraz dokonywanie operacji przy ich użyciu

• Terminowe operacje finansowe

• Nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych

• Udostępnianie skrytek sejfowych

• Prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych

• Udzielanie i potwierdzanie poręczeń

• Wykonywanie na zlecenie czynności związanych z emisją papierów wartościowych

• Pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym (np. Western Union)

3.Czynności pozostałe: mogą być wykonywane przez bank ale nie są czynnościami bankowymi, nie korzystają z ochrony przewidzianej w prawie bankowym:

• Obejmowanie akcji i udziałów oraz jednostek funduszy inwestycyjnych

• Zaciąganie zobowiązań związanych z emisją papierów wartościowych

• Obrót papierami wartościowymi

• Zamiana wierzytelności na udziały

• Nabywanie i zbywanie nieruchomości

• Działalność doradcza

• Świadczenie usług certyfikacyjnych w rozumieniu ustawy o podpisie elektronicznym

• Inne czynności finansowe

OUTSOURCING: działalność przez podmioty zewnętrzne,

polega na umożliwieniu działalności bankowej przez podmioty które nie są bankami, ale wykonują działalność bankową na rzecz banku i w jego imieniu. Są to w zasadzie wszystkie czynności za wyjątkiem:

• Zarządzania bankiem w szczególności zarządzania ryzykiem, zarządzania aktywami, oceny zdolności kredytowej i analizy ryzyka kredytowego

• Prowadzenie audytu wewnętrznego

TWORZENIE BANKU

Formy prowadzenia banku

1. Banki państwowe

2. Banki spółdzielcze (jest ich najwięcej)

3. Banki w formie spółki akcyjnej (mają największe znaczenie w sektorze bankowym)

Minimalna liczba założycieli:

- Spółki Akcyjne - 3 osoby prawne lub/i fizyczne

- Banki spółdzielcze - minimum 10 osób fizycznych

Banki - spółki akcyjne

Od Spółek akcyjnych jest jeden wyjątek gdy założycielem jest Skarb Państwa lub inny bank lub instytucja kredytowa - 1 osoba

Utworzenie banku w formie spółki akcyjnej

Podstawowymi organami są: Rada Nadzorcza i Zarząd

• Rada Nadzorcza składa się z minimum 5 osób powoływanych i odwoływanych przez Walne Zgromadzenie. Bank ma obowiązek informować Komisję Nadzoru Finansowego o składzie i zmianach w Radzie Nadzorczej

• Zarząd składa się z minimum 3 osób powoływanych i odwoływanych przez Radę Nadzorczą. Powołanie prezesa i drugiego członka Zarządu wymaga zgody KNF. Rada Nadzorcza musi informować KNF o zmianach w składzie Zarządu. Szczególnie o członkach Zarządu odpowiedzialnych za zarządzanie ryzykiem kredytowym i audyt wewnętrzny

Przesłanki odmowy wydania zgody przez KNF (dotyczy wszystkich banków)

KNF MUSI odmówić zgody, gdy kandydat:

• Był karany za przestępstwo umyślne lub przestępstwo skarbowe z wyłączeniem przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego

• Spowodował udokumentowane straty w miejscu pracy albo w związku z pełnieniem funkcji organu osoby prawnej

• Ma orzeczony zakaz prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienie funkcji reprezentacji przedsiębiorstw

• Powołanie określonego kandydata oznacza przekroczenie limitu osób - członków zarządu nie znających języka polskiego lub posiadających odpowiednie doświadczenie

KNF MOŻE odmówić powołania kandydata w skład Zarządu, gdy:

• Przeciwko kandydatowi prowadzone jest postępowanie karne lub o przestępstwo skarbowe

• Kandydat był karany za przestępstwo inne niż umyślne lub z oskarżenia prywatnego

Warunki utworzenia banku (co trzeba zrobić aby utworzyć bank)

• Wyposażenie banku w fundusze własne, minimalny kapitał założycielski w równowartości 5 mln Euro w przypadku banków spółdzielczych 1 mln Euro (fundusze własne stanowią około 10% pasywów)

• Wyposażenie banku w pomieszczenia odpowiednie do przechowywania w banku wartości pieniężnych i innych - skarbiec

• Założyciele i osoby przewidziane do prowadzenia muszą dawać RĘKOJMIĘ OSTROŻNEGO I STABILNEGO ZARZĄDZANIA BANKIEM

• Przedstawiony plan działania banku na okres pierwszych 3 lat musi wskazywać, że działalność ta będzie bezpieczna dla zgromadzonych depozytów

Wymogi jakościowe dla kapitału założycielskiego

• Kapitał musi mieć formę gotówkową, maksymalnie 15 % kapitału może być pokryte aportem - wkładem niepieniężnym, ale wówczas w gotówce musi być wniesione co najmniej 5 mln Euro

• Kapitał założycielski nie może pochodzić z kredytów i pożyczek - nie może być obciążony prawami osób trzecich

• Kapitał założycielski musi pochodzić z udokumentowanych źródeł

Komisja Nadzoru Finansowego wydaje zezwolenie na utworzenie banku (SA i BS)

• W terminie 3 miesięcy od daty otrzymania wniosku, w wyjątkowych sytuacjach do 6 miesięcy

• Określa w zezwoleniu: formę prawną, siedzibę, nazwy (nazwiska) założycieli obejmowany przez nich kapitał założycielski (akcyjny), warunki jakie muszą być spełnione aby KNF zezwoliła na rozpoczęcie działalności operacyjnej

• Zatwierdza statut banku, w którym oprócz organów, kompetencji itp. Określone są czynności, którymi zajmie się bank

Kolejnym etapem po otrzymaniu zezwolenia na utworzenie, jest otrzymanie przez bank zezwolenia na działalność.

Komisja Nadzoru Finansowego wydaje zezwolenie na działalność banku, po sprawdzeniu, czy bank:

- jest przygotowany organizacyjnie do prowadzenia działalności (kadry, system)

- czy zgromadzony został kapitał założycielski-

- czy dysponuje odpowiednimi warunkami do przechowywania środków pieniężnych i innych wartości czy jest skarbiec, czy podpisano umowy na konwój,

- czy zostały spełnione inne warunki wskazane w pozwoleniu na utworzenie banku

Zezwolenia na utworzenie banku i na rozpoczęcie działalności tracą moc, po roku od ich wydania.

BANK PAŃSTWOWY posiada zupełnie inną konstrukcję

1.Tworzony jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów na wniosek Ministra Skarbu zaopiniowany przez KNF

2.Nie podległa wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych, opublikowanie rozporządzenia Rady Ministrów w dzienniku nadaje mu osobowość prawną

3.Przekształcenie w spółkę akcyjną możliwe jest po uzyskaniu zgody KNF

• Organy: Rada Nadzorcza i Zarząd

• Przewodniczącego Rady Nadzorczej powołuje i odwołuje premier na wniosek ministra skarbu. Pozostałych członków samodzielnie powołuje minister skarbu. Kadencja trwa 3 lata

• Prezesa Zarządu powołuje i odwołuje Rada Nadzorcza, pozostałych członków Zarządu powołuje i odwołuje Rada Nadzorcza na wniosek Prezesa Zarządu

• Statut bankowi państwowemu nadaje Minister Skarbu Państwa w porozumieniu z Ministrem Finansów po zasięgnięciu opinii KNF

• Obecnie w Polsce jest jeden bank państwowy BANK GOSPODARSTWA KRAJOWEGO

PODSTAWOWE CZYNNOŚCI BANKOWE

1. PRZYJMOWANIE DEPOZYTÓW I PROWADZENIE RACHUNKÓW

2. PROWADZENIE ROZLICZEŃ PIENIĘŻNYCH

3. UDZIELANIE KREDYTÓW

RACHUNKI BANKOWE:

1. Banki mogą prowadzić Rachunek dla osób prawnych, przedsiębiorstw nie posiadających osobowości prawnej, dla jednostek organizacyjnych posiadających zdolność prawną

- Rachunki rozliczeniowe (bieżące i pomocnicze)

- Rachunki lokat terminowych

2. Rachunek dla osób fizycznych, szkolnych kas oszczędnościowo rozliczeniowych oraz kas zapomogowo pożyczkowych

- Rachunek oszczędnościowy

- Rachunek oszczędnościowo rozliczeniowy

- Rachunek oszczędnościowy lokat terminowych

3. Rachunki powiernicze: powstałe w związku z rozwojem działalności deweloperskiej, w przyszłości może będą związane z działalnością biur turystycznych.

Rachunek wspólny: może być prowadzony dla kilku osób fizycznych lub jednostek samorządu terytorialnego. Ustawodawca nie ograniczył liczby osób, które mogą wspólnie posiadać rachunek, ale nie istnieje bank, w którym byłoby to więcej niż dwie osoby fizyczne. O ile umowa nie stanowi inaczej:

• Każdy z posiadaczy rachunku wspólnego może swobodnie dysponować środkami pieniężnymi

• Każdy z posiadaczy rachunku wspólnego może wypowiedzieć umowę rachunku ze skutkiem dla pozostałych właścicieli

• Brak jasnych przepisów dotyczących sytuacji związanej ze śmiercią jednego ze współwłaścicieli - stosowne regulacje znajdują się w regulaminach bankowych

1. Podstawowym prawem posiadacza rachunku jest swobodne dysponowanie środkami zgromadzonymi na rachunku chyba, że umowa stanowi inaczej

2. Jeżeli w ciągu dwóch lat na rachunku bankowym nie dokonano żadnych operacji poza dopisaniem odsetek, umowa ulega rozwiązaniu

3. Umowa rachunku bankowego musi być sporządzona na piśmie (głównie dla celów dowodowych) Ustawa określa obligatoryjne elementy umowy rachunku: strony, typ umowy, okres na jaki zawarto umowę, oprocentowanie, waluta rachunku, opłaty i prowizje, zakres odpowiedzialności banku za terminowe i prawidłowe rozliczenia. Standardowo przyjmuje się, że rok ma 365 dni o ile umowa nie stanowi inaczej.

Przywileje posiadacza rachunku

• 3-krotna kwota przeciętnego wynagrodzenia wolna od zajęć sądowych i administracyjnych

• Wypłata wydatków pogrzebowych, zgodnie ze zwyczajem przyjętym w danym środowisku

• Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci ( 20-krotna kwota przeciętnego wynagrodzenia)

• Rachunek małoletniego po ukończeniu 13 lat może swobodnie dysponować środkami o ile nie sprzeciwi się temu na piśmie przedstawiciel ustawowy

Rachunek powierniczy - przeznaczony dla przedsiębiorców

Mogą być na nim gromadzone środki powierzone posiadaczowi rachunku przez osobę trzecią .Umowa między bankiem a posiadaczem musi określać warunki jakie muszą być spełnione , aby bank mógł dokonać wypłaty środków na rzecz posiadacza rachunku.

W czasie wszczęcia egzekucji przeciwko posiadaczowi rachunku środki na rachunku powierniczym nie podlegają zajęciu jak również są wyłączone z masy upadłościowej czy spadkowej.

Rozliczenia pieniężne

Rodzaje rozliczeń: gotówkowe i bezgotówkowe

Formy gotówkowe:

1.wpłata na rachunek wierzyciela ( musimy znać numer konta wierzyciela

2.czek gotówkowy

Formy bezgotówkowe:

1.polecenie przelewu

2.polecenie zapłaty

3.czek rozrachunkowy

Czek gotówkowy

Dyspozycja wystawcy czeku obciążenia jego rachunku kwotą określoną na czeku oraz wypłaty tej kwoty do rąk okaziciela lub osoby wskazanej na czeku.

Polecenie przelewu

Dyspozycja dłużnika wydana bankowi obciążenia jego rachunku określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela

Polecenie zapłaty

Dyspozycja wierzyciela obciążenia określoną kwota rachunku bankowego dłużnika i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela

Warunki polecenia zapłaty:

1. Rachunki dłużnika i wierzyciela muszą być prowadzone przez banki stosujące te formę rozliczeń

2. Dłużnik udzieli zgody wierzycielowi na stosowanie tej formy rozliczeń

3. Zawarcie przez wierzyciela odpowiedniej umowy z bankiem

4. Kwota pojedynczego polecenia zapłaty nie może przekraczać:

• 1.000 euro gdy dłużnikiem jest osoba fizyczna

• 50.000 euro dla pozostałych dłużników

Dłużnik w każdej chwili może odwołać zgodę na tę formę rozliczeń.

Dłużnik może odwołać pojedyncze polecenie zapłaty w terminie:

• 30 dni kalendarzowych od dnia dokonania obciążenia rachunku w przypadku osób fizycznych

• 5 dni roboczych od dnia dokonania obciążenia rachunku w przypadku pozostałych dłużników.

Czek rozrachunkowy

Stanowi dyspozycję wystawcy czeku udzieloną bankowi do obciążenia jego rachunku kwotą , na która czek wystawiono i uznania ta kwotą rachunku wierzyciela.

Karty płatnicze

Podstawowe rodzaje;

1. przepłacone ( pre - paid) - trzeba ją zasilać jest najbezpieczniejsza kartą ( jak telefon)

2. debetowa - do bankomatów

3. obciążeniowa ( charge) do pewnego limitu

4. kredytowa - limitowana , trzeba co miesiąc spłacać minimum 0d 5 - 10 % zadłużenia ( najwięcej jest debetowych i kredytowych)

Udzielanie kredytów

Udzielając kredytu bank zobowiązuje się do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na określony cel a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie oraz zwrotu kwoty kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami. Bank uzależnia przyznanie k, kredytu od zdolności kredytowej.\

Oznacza to zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie.

Bank ma prawo żądać niezbędnych w tym względnie dokumentów i przeprowadzenia kontroli ( w każdej chwili może na nowo sprawdzić dokumenty np. przy opóźnionych spłatach ).

Możliwe jest udzielenie kredytu przy braku zdolności kredytowej pod spełnieniem pewnych warunków:

• ustanowienie szczególnego sposobu zabezpieczenia

• przedstawienie p[rzez podmiot gospodarczy programu naprawczego, którego celem będzie uzyskanie zdolności kredytowej - zaakcentowanego przez bank

Obligatoryjne elementy umowy kredytowej

• strony umowy

• kwotę i walutę kredytu

• cel udzielenia kredytu

• terminy i sposoby postawienia środków do dyspozycji

• zasady i terminy spłaty kredytu

• wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany

• wysokość prowizji o ile umowa ja przewiduje

• sposoby zabezpieczenia kredytu

• uprawnienia banku w zakresie kontroli wykorzystania i spłaty kredytu

• warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy

Limity kredytowe

PB - ogranicza możliwość zaangażowania banku w wierzytelności jednego z podmiotów bądź grupy podmiotów powiązanych.

Pierwsze ograniczenie

Max 20 % funduszy własnych banku jeżeli podmiot jest powiązany z bankiem

Max 25 % funduszy własnych banku jeżeli podmiot nie jest powiązany z bankiem

Drugie ograniczenie

Suma zaangażowań na kwotę wyższą niż 10 % funduszy własnych nie może być większa niż 800 % funduszy własnych banku

Trzecie ograniczenie

Udzielanie kredytów pożyczek członkom zarządu i rady nadzorczej podlega specjalnym procedurom

Szczególne uprawnienia banku dotyczące działalności kredytowej:

• ustanawianie zabezpieczeń

• prawo do potrącania wierzytelności nie zapadłej jeżeli dłużnik został postawiony w stan likwidacji chyba że wierzytelność jest objęta egzekucją

• księgi bankowe oraz ich wyciągi maja moc dokumentów urzędowych w postępowaniu wieczystoksięgowym

• prawo przeniesienia własności rzeczy, papierów wartościowych czy środków pieniężnych jako zabezpieczenia

• sekuratyzacja ( wymiana na papiery wartościowe)

• BTE - wystawiony na podstawie ksiąg bankowych w związku z dokonywanymi czynnościami bankowymi. Może być podstawą egzekucji wyłącznie przeciwko osobie która bezpośrednio z bankiem dokonała czynności bankowej lub jej dłużnikiem z tytułu zabezpieczenia czynności bankowej a jednocześnie:

1. złożyła oświadczenie o poddaniu się egzekucji

2. po nadaniu mu przez Sąd klauzuli wykonalności( termin 3 dni od złożenia)

Tajemnica bankowa art.104 i 105

Jest fundamentem działalności bankowej, jest bezwzględna. Obejmuje całość relacji ( lub ich braku) klienta z bankiem.

Wyjątki generalne:

1. klient lub osoby przez niego pisemnie wskazane

2. w związku z wykonywaniem czynności bankowych zleconych przez klienta

3. w ramach outsourcingu

4. adwokaci i radcy działający w imieniu banku

5. zawarcie umowy sekuratyzacyjnej

Nadzór bankowy

Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym z dnia 21.07.2006

- nadzór sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego w ramach tzw. nadzoru zintegrowanego

Obejmuje:

- nadzór bankowy,

- nadzór nad rynkiem kapitałowym

- nadzór ubezpieczeniowy

- nadzór emerytalny,

- nadzór uzupełniający nad konglomeratami finansowymi,

- nadzór nad instytucjami pieniądza elektronicznego

Dlaczego „zintegrowany”?

1. rozwój rynku krajowego

- wzrastające znaczenie produktów substytucyjnych

- podejmowanie działalności w nowych segmentach rynku,

- wzrastająca liczba dostawców pomocniczych usług finansowych (np. kasy finansowe)

2. konieczność dostosowania modelu nadzoru:

- odpowiednia ocena jest łatwiejsza, gdy jeden nadzorca zbiera dane dotyczące całokształtu dzielności,

- rozwój grup kapitałowych wymaga między sektorowego podejścia do nadzoru

- potrzeba ścisłej współpracy i koordynacji w ramach nadzoru nad poszczególnymi sektorami rynku

3. wzrost aktywności zagranicznych inwestorów

- coraz większy udział w rynku międzynarodowym grup finansowych

4. wzrost aktywności transgranicznej „jednej licencji”

Skład KNF

- Przewodniczący

- 2 zastępców

4 członków

- Przewodniczącego Komisji powołuje Premier, Zastępcy Przewodniczącego |komisji powołani przez Premiera na wniosek Przewodniczącego

Członkowie:

- minister właściwy ds. instytucji finansowych lub jego przedstawiciele,

- minister właściwy ds. zabezpieczenia społecznego lub jego przedstawiciel,

- Prezes NBP albo delegowany przez niego Prezes NBP

- przedstawiciel Prezydenta RP

Przewodniczący powoływany na 5 lat ,odwołanie przez Prezesa Rady Ministrów w następujących przypadkach:

- prawomocne skazanie za przestępstwa umyślne lub skarbowe

- rezygnacja ze stanowiska,

- utrata obywatelstwa polskiego,

- utrata zdolności do pełnienia obowiązków na skutek długotrwałej choroby trwającej dłużej niż 3 miesiące,

Wymogi

- obywatelstwo polskie i korzystanie w pełni z praw publicznych

- wyższe wykształcenie prawnicze lub ekonomiczne

- odpowiednia wiedza w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym w Polsce oraz doświadczenie zawodowe,

- 2 letni staż pracy na stanowiskach kierowniczych,

- nie karany za przestępstwa umyślne lub skarbowe, nieposzlakowana opinia,

Zadania uprawnienia KNF

Celem jest zapewnienie:

- bezpieczeństwa środków pieniężnych na rachunkach bankowych zgodności działalności banków z przepisami ustawy Prawa Bankowego, ustawy o NBP i decyzji o wydaniu zezwo0lenia na działalność,

- dokonuje oceny sytuacji finansowej banków w tym ocena wypłacalności, jakości aktywów, płynności i wyniku finansowego,

- bada jakość zarządzania ryzykiem działalności

- bada przestrzegania limitów koncentracji (20/25, 10/800 oraz wobec kadry kierowniczej 10% )

- bada przestrzeganie norm dopuszczalnego ryzyka

- bada zabezpieczenia i terminowość spłaty kredytów i pożyczek

Uprawnienia KNF

- udzielanie zezwoleń na utworzenie banku i rozpoczęcie jego działalności,

- w ramach nadzoru komisja może zalecić:

a) podjęcie określonych działań niezbędnych do przywrócenia płynności lub przestrzegania norm w tym zakresie,

b) zwiększenie funduszy własnych

c) zaniechanie określonej formy reklamy.

d) stosowanie szczególnych zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków oraz szczególnego traktowania aktywów przy obliczaniu wymogów kapitałowych

e) ograniczenie ryzyka występujące w działalności banku

KNF sankcje (niektóre)

- nakaz wstrzymania wypłat zysku lub wstrzymania tworzenia nowych jednostek organizacyjnych do czasu przywrócenia płynności lub osiągnięcia wymaganych norm, ograniczyć zakres działalności banku,

- uchylić zezwolenie na utworzenie banku i podjąć decyzje o likwidacji banku,

- w przypadku gdy według bilansu aktywa banku nie wystarczają na zaspokojenie zobowiązań KNF podejmuje decyzję o zawieszeniu działalności banku a następnie decyzję o przejęciu go przez inny bank lub występuje do sądu o ogłoszenie jego upadłości na wniosek organów zarządzających bankiem lub z własnej inicjatywy

KNF sankcje (personalne)

KNF może zawiesić członka zarządu banku w przypadku :

- postawienia mu zarzutów w postępowaniu karnym lub o przestępstwo skarbowe

- spowodowanie znacznych strat majątkowych banku

- może wystąpić do właściwego organu z wnioskiem o odwołanie Prezesa lub członka zarządu odpowiedzialnego za stwierdzenie nieprawidłowości i jednocześnie zawiesić w czynnościach członka zarządu którego dotyczy odwołanie

KNF odwołuje członka banku w przypadku skazania go za przestępstwa umyślne lub przestępstwa skarbowe z wyłączeniem przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego

Narodowy Bank Polski

Ustawa z dn. 29.08.1997 r.

- jest bankiem centralnym

- nie podlega rejestracji, ma osobowość prawną i prawo do używania pieczęci z godłem państwowym, nie można ogłosić jego upadłości

Podstawowe cele:

- utrzymanie stabilnego poziomu cen

- przy jednorazowym wspieraniu polityki gospodarczej rządu

- o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP

Pozostałe działania NBP

- organizowanie rozliczeń pieniężnych

- prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi i działalności dewizowej,

- prowadzenie obsługi bankowej budżetu państwa,

- regulowanie płynności banków i ich refinansowanie,

- kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego

- prowadzenie systematyki pieniężnej i bankowej w tym bilansu płatniczego,

Podstawowe przywileje NBP

- to wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych RP

Podstawowy zakaz:

- to zakaz prowadzenia innej działalności nawet przez podmioty zależne

Problem niezależności NBP:

Chroni je 4 filary:

1. Art. 227 konstytucji, wyłączne prawo ustalani i realizowania polityki pieniężnej Prezes nie może należeć do partii politycznych lub związków zawodowych

2. Niezależność finansowa (własny fundusz statutowy - 1,5 mld oraz fundusz rezerwowy tworzony z odpisu w wysokości 5% rocznego zysku)

3. Ochrona przed odwołaniem organów lub ich członków (tylko w bardzo wyjątkowych sytuacjach)

4. Wyrok TK z 22.09.2006 r. , „nie podlega kontroli sejmu”

Organy NPB

- Prezes NBP

- Rada Polityki Pieniężnej

- zarząd NBP

Prezes NBP:

- Powoływany i odwoływane przez sejm na wniosek Prezydenta RP

- kadencja to 6 lat, maks. 2 kadencje

Kadencja wygasa gdy :

- po upływie kadencji

- złożenie rezygnacji

- odwołanie

- w przypadku śmierci

Kiedy można odwołać Prezesa:

- długotrwała choroba uniemożliwiająca wypełnianie obowiązków

- gdy został skazany prawomocnym wyrokiem za popełnione przestępstwo

- jeżeli Trybunał Stanu orzecze zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lun pełnienia funkcji o związanych ze szczególna odpowiedzialnością

Prezes NBP w potrójnej roli:

- przewodniczy Zarządowi RPP

- reprezentuje Bank na zewnątrz

- jest przełożonym wszystkich pracowników NBP

Reprezentuje interesy RP w międzynarodowych instytucjach bankowych i międzynarodowych instytucjach finansowych (o ile RM nie postanowi inaczej)

Rada Polityki Pieniężnej:

Jest najważniejszym organem NBP

Skład

1 + 9

- Przewodniczący - Prezes NBP

- 9 członków , po 3 od Prezydenta, od Sejmu/Senatu

- członkowie mają pochodzić spośród specjalistów od finansów

- kadencja trwa 6 lat i jest tylko jedna

- odwołanie jest możliwe w 4 sytuacjach:

1. zrzeczenie się funkcji

2. choroby trwale uniemożliwiającej sprawowanie funkcji

3. skazanie prawomocnym wyrokiem sądu za popełnione przestępstwo,

4. brak zawieszenia działalności w partii politycznej lub związku zawodowym

W razie śmierci członka RPP, organ który go powołał stwierdza wygaśnięcie mandatu.

Zadania RPP:

- Ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi.

- Składa Sejmowi sprawozdanie z jej realizacji

W oparciu o przyjęte założenia - konkretne decyzje:

- ustalenie wysokości stóp procentowych NBP

- ustala stopy rezerw obowiązkowych banków i wysokość jej oprocentowania

- ustala zasady operacji otwartego rynku

- określa górne granice \zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych

- zatwierdza plan finansowy NBP i sprawozdanie z jego działalności.

Rada Polityki Pieniężnej - zasady szczególne:

- członek RPP nie może zajmować innych stanowisk i podejmować działalności zarobkowej i politycznej poza naukową, dydaktyczną i autorską.

-może zawiesić działalność w partii politycznej i związkach zawodowych

- przysługuje mu wynagrodzenie w wysokości wynagrodzenia wiceprezesa NBP

- posiedzenia odbywają się co najmniej raz w miesiącu. Zwyczajowo ostatni wtorek - środa miesiąca

- RPP podejmuje decyzje w trybie uchwały większością głosów z podwójnym głosem Prezesa

- głosowania są jawne ( Monitor Sądowy i Gospodarczy, tam są publikowane wyniki glosowania kto i jak głosował)

Zarząd NBP

- skład: Prezes oraz 6-8 członków w tym 2 wiceprezesów,

- członkowie zarządu powoływaniu na 6 lat przez Prezydenta, maksymalnie 2 kadencje

- tryb głosowania jak w RPP (tryb głosowania jawny)

- zakaz wykonywania dodatkowych zajęć poza dydaktyką i autorstwem

- zarząd przede wszystkim realizuje uchwały RPP

Do zadań Zarządu należy:

- realizacja zadań z zakresu polityki kursowej

- ocena obrotu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych i obrotu dewizowego,

- nadzoruje operacje otwartego rynku

- ocena funkcjonowania systemu bankowego

- zadania z zakresu bieżącego zarządzania NBP

NBP rachunki obrotowe:

Działalność depozytowa banku centralnego jest mocno ograniczona:

Może prowadzić on rachunki:

- banków

- budżet państwa i jego jednostki

- Bankowy Fundusz Gwarancyjny

- Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo - Kredytowa ale tylko do prowadzenia rozliczeń międzybankowych

- innych osób prawnych po uzyskaniu przez nie zgody Prezesa NBP

NBP - instrumenty polityki pieniężnej

- są one wykorzystywane do realizacji założeń polityki pieniężnej

Podstawowe grupy instrumentów:

1. rezerwa obowiązkowa

2. kredyty refinansowe

3. instrumenty administracyjne

4. operacje na papierach wartościowych i działalność depozytowa w relacjach z bankami

1. Rezerwa obowiązkowa:

- to część zgromadzonych depozytów, którą banki mają obowiązek gromadzić na rachunku w NBP

- Banki Spółdzielcze gromadzą rezerwę w banku zarządzającym

- stopa rezerw obowiązkowych może być zróżnicowana ze względu na czas przechowywania depozytów i rodzaj waluty.

Maksymalny poziom:

- 30% sumy środków na żądanie

- 20% sumy środków terminowych

.Obecnie 3,5 % niezależnie od terminu.

Rachunek rezerwy jest oprocentowany - aktualnie 0,9% redyskonta weksli

2. Kredyty refinansowe

Celem jest uzupełnienie środków pieniężnych banku komercyjnego. Może być udzielony po dokonaniu oceny zdolności kredytowej banku ewentualnie dla realizacji programu naprawczego.

Formy kredytów:

1. udzielanie kredytów w rachunku kredytowym do określonego poziomu zadłużenia.

2. pod zastaw papierów wartościowych ( kredyt lombardowy) do wysokości równej wartości nominalnej

3. kredyt dyskontowy lub redyskontowy wynikający z obrotu wekslowego

3. Instrumenty administracyjne:

W sytuacji zagrożenia realizacji polityki pieniężnej RPP może:

- ograniczyć większość środków pieniężnych oddawanych do dyspozycji kredytobiorców i pożyczkobiorców (ograniczyć akcję kredytową)

- wprowadzić obowiązek utrzymania w NBP nie oprocentowanego depozytu od zagranicznych środków wykorzystywanych przez przedsiębiorców i banki.

4. Operacje z wykorzystaniem depozytów i papierów wartościowych:

Najczęściej określane jako operacje otwartego rynku - polega na przeprowadzeniu operacji na rynku pieniężnym lub rzadziej kapitałowym.

W ramach operacji otwartego rynku NBP może:

- emitować i sprzedawać papiery wartościowe - bony pieniężne

- sprzedawać i kupować dłużne papiery wartościowe głównie emitowane przez Skarb Państwa - obligacje i bony skarbowe

- otwierać lokaty terminowe dla banków

- organizować obrót własnymi i skarbowymi papierami wartościowymi (przetargi i rynek wtórny)

Wyjątek: jeżeli założycielem jest Skarb państwa lub inny bank ewentualnie instytucja kredytowa, wówczas mogą te podmioty tworzyć bank samodzielnie

Minimum 2 osoby musi znać język polski i posiadać doświadczenie

Podstawowym celem Bankowego Nadzoru Finansowego jest zabezpieczenie interesów depozytariuszy stąd instytucja rękojmi ostrożności

Rachunek pomocniczy: dla potrzeb określonych czynności np. walutowy

Poza pewnymi przywilejami dla grupy rachunków oszczędnościowych nie ma różnicy między 1 a 2

Ideą rachunków powierniczych jest to, aby osoba kupująca określone dobro, płacąc w sposób rozłożony w czasie, miała zapewnioną ochronę tych środków

11

11

---