Kryminalistyka - opracowuje metody wykrywania przestępstw i ich sprawców oraz dowodzenia ich winy w sądzie

Kryminologia - bada i gromadzi wiedzę na temat przestępstwa jako szczególnej formy zachowania dewiacyjnego, przestępczości jako zjawiska społecznego oraz osoby sprawcy, ofiary a także instytucji tworzonych przez społeczeństwa celem zapobiegania przestępczości.

Nie posiada własnej metodologii bazuje na metodach innych nauk: biologii, antropologii, medycyny, psychologii, socjologii. Jest nauką interdyscyplinarną.

• Kryminologia a nauki medyczne - koncentracja na osobie sprawcy, na jego cechach biologicznych mających związek z zachowaniami przestępczymi

• Kryminologia a psychologia - badanie psychicznego podłoża przestępstwa, indywidualnych cech osobowości jak emocjonalność, osobowość, poziom rozwoju umysłowego.

• Kryminologia a pedagogika - stosowana głównie w resocjalizacji

• Kryminologia a statystyka - gromadzenie danych na temat przestępczości stanowiących źródło informacji o nasileniu czy dynamice przestępczości.

• Kryminologia a socjologia - traktuje przestępczość jako zjawisko społeczne, patologię społeczną. Szkodliwe zjawiska społeczne zakłócające prawidłowe funkcjonowanie społeczeństwa, oprócz przestępczości to np. alkoholizm, narkomania czy prostytucja.

Kryminologia interesuje się społecznymi uwarunkowaniami przestępczości znajdującymi się w otoczeniu jednostki:

1. Struktury I stopnia - rodzina, grupa rówieśnicza, inne grupy pierwotne

2. Struktury II - sąsiedztwo, społeczność lokalna

3. Społeczeństwo globalne - państwo

Nie każda dewiacja jest patologią, choć zazwyczaj patologie są dewiacjami.

Problem społeczny - zjawiska niepożądane, do których eliminacji społeczeństwo dąży takie jak ubóstwo czy dyskryminacja.

Socjologia prawna - bada genezę, mechanizmy działania i postrzeganie norm prawnych przez społeczeństwo

• Kryminologia a ekonomia - bada związki pomiędzy zjawiskami ekonomicznymi a przestępczością

• Kryminologia a historia - bada historię przestępczości i historię prawa, co pozwala na wybieranie efektywniejszych rozwiązań dziś

• Kryminologia a prawo karne - empirycznie zajmuje się przestępstwem, sprawcą, i społeczną reakcją na czyn zabroniony. Prawo karne - ten sam zakres, ale normatywnie i odpowiadając na pytanie jak jest a nie jak być powinno. Miejscem połączenia obu dziedzin jest nauka i polityka kryminalna. Kryminologia nie jest jeszcze niezależną dziedziną wiedzy (powinna być - analiza instytucji prawa karnego i kontroli społecznej) jest pomocnicza do prawa karnego.

Wartościowanie i system ocen kryminologii

1. Aspekt ontologiczny - wartościowanie charakteru przedmiotu a tym samym badań i ich wyników

2. Aspekt epistemologiczny - problem relacji między badaczem a przedmiotem badań

3. Aspekt aksjologiczny - pytanie o naturę standardu, według którego wartościujemy

Zdaniem Maxa Webbera badania powinny być wolne od znamion wartościujących, wartościujących ideałem jest osiągnięcie neutralności w ocenie wyników badań - taka powinna być kryminologia.

Środki odurzające - substancje chemiczne mogące prowadzić do zmian strukturalnych lub funkcjonalnych w żywym organizmie, przejawiają się w zmianach postrzegania zmysłami, zmianach nastroju, świadomości lub też innych zmianach związanych ze sferą psychiczną lub zauważalnych zmian w zachowaniu. Stanowią ustawowe znamię czynu zabronionego lub też przedmiotu kryminalizacji.

Ofiara - konkretna osoba która wskutek popełnionego przestępstwa ujawnionego bądź nie, doznała szkody materialnej lub niematerialnej.

1. wiktymizacja pierwotna - stawanie się ofiarą w wyniku popełnionego przestępstwa, indywidualne odczucie skutków strat jakie sprawca wyrządził ofierze

2. wiktymizacja wtórna - doznanie powtórnego pokrzywdzenia przez społeczny efekt stygmatyzujący

Przemoc - rzeczywiste użycie siły fizycznej lub groźba jej użycia wobec człowieka, jeżeli zamiar sprawcy obejmuje wyrządzenie szkód fizycznych, bez względu na to czy miała ona charakter instrumentalny czy była celem sama w sobie. Przestępstwo z użyciem przemocy godzi zawsze w sposób bezpośredni lub pośredni w dobra chronione prawnie jak zdrowie, życie. (Czynna napaść, znęcania się, przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu)

Agresja - zachowanie, którego celem jest wyrządzenie krzywdy lub sprawienie bólu innej osobie bez względu na to czy cel udaje się osiągnąć. Może przybierać formy:

• Zewnętrzna - wobec ludzi lub innych podmiotów (zwierząt)

• Wewnętrzna - autoagresja

Biologiczne źródła agresji to - genetyczna, hormonalna, neurofizjologiczna

Zygmunt Freud tłumaczył agresję i przemoc jako czynnik wewnętrzny powodowany popędem lub instynktem.

Przestępczość nieletnich

Mogą być stosowane środki wychowawcze, poprawcze, kary i środki karne - celem jest wychowanie.

Wszczęcie postępowania:

• Sygnał negatywnego osądu zachowania nieletniego

• Może wywołać wstrząs psychiczny jako sankcja negatywna

• Oznacza zmianę położenia

Środki niezwiązane ze zmianą środowiska wychowawczego:

1. Upomnienie

2. Nadzór

3. Czasowy pobyt we wskazanej instytucji

4. Warunkowo zawieszone umieszczenie w zakładzie poprawczym

Środki związane ze zmianą środowiska wychowawczego:

1. Wolnościowe - placówka przygotowawcza, rodzina zastępcza

2. Izolacyjne - zakład poprawczy

Zapobieganie przestępczości i reakcje na nią

Kontrola społeczna - działanie mające na celu eliminację określonych zjawisk lub ich skutków uznanych za niepożądane przez podmiot podejmujący tę działalność

Możemy wyróżnić dwie strategie działań zapobiegawczych:

• Represyjna (destruktywna) - działania obliczone na zwalczanie zjawisk, uniemożliwianie dokonania czynów zabronionych przez np. izolację przestępców

• Nie represyjna (kreatywna) - tworzenie możliwości działania by jednostki wybierały zachowania prawne, szkolenie, przekonywanie, propaganda.

Prawo karne ma za zadanie dążyć do:

• Cel sprawiedliwościowy - zaspokojenie społecznego poczucia sprawiedliwości

• Cel ogólno-prewencyjny - oddziaływanie na społeczeństwo

• Cel szczególno-prewencyjny - oddziaływanie na sprawcę czynu zabronionego

• Cel kompensacyjny - naprawienie lub minimalizacja zła wyrządzonego przestępstwem

Kryminologia klasyczna - Jeremy Bentham, Immanuel Kant, Anzelm Feuerbach

Człowiek - jednostka racjonalna, posiadająca wolną wolę i wybór pomiędzy zachowaniem prawnym a bezprawnym. Indeterministyczna koncepcja człowieka - przestępca to jednostka normalna, świadomie i racjonalnie wybierająca zachowanie nieprawne. Każdy z nas może być przestępcą.

Absolutna koncepcja kary - ma wymiar etyczny i funkcję sprawiedliwościową za wyrządzone zło - kara jako odpłata za czyny.

Koncepcja prawa karnego czynu - podstawa kary to czyn sprawcy, kara to odpłata za wyrządzone zło

Pesymistyczna wizja natury ludzkiej - człowiek jest zły z natury

Wymiar pragmatyczny kary - zachowania człowieka mogą być sterowane jedynie za pomocą obawy przed karą, koncepcja kary służąca prewencji generalnej.

Kryminologia Pozytywistyczna - Cesare Lombroso, Rafaele Garofalo

Deterministyczna koncepcja człowieka - zachowanie ludzi rodzą czynniki, nad którymi nie ma kontroli, przestępca nie może panować nad swoimi czynami. Kryminologia ma odszukać czynniki determinujące określone jednostki do zachowań nieprawnych - etnologia przestępstwa

Kierunek biopsychologiczny

Decydujący wpływ na popełnianie przestępstw mają wewnętrzne cechy pozwalające traktować jednostkę indywidualnie. Cechy te mogą być dziedziczne lub powstałe w wyniku nabycia (uraz, choroba). Cechy te można ustalić, co oznacza ustalenie przyczyn przestępstw.

Kierunek socjologiczny

Na zachowanie człowieka mają wpływ czynniki społeczne. Jeżeli są niekorzystne generują zachowania przestępne. Można ustalić, jakie czynniki generują takie zachowania a ich usunięcie zaowocuje zapobieganiu przestępczości.

Biopsychologiczne teorie pozytywistyczne

1) Antropologiczne- Lombroso, teoria przestępcy z urodzenia, tendencje do popełniania przestępstw można określić po budowie ciała. Przestępca z urodzenia musiał mieć 6 szczególnych cech najczęściej w obrębie głowy, determinowało to o skłonności do konkretnego rodzaju przestępstw.

2) Koncepcja dziedziczenia skłonności do zachowań antyspołecznych - wnioskiem z badań była niemożliwość ustalenia wpływu wywieranego przez dziedziczenia na skłonności do zachowań antyspołecznych. Wykryto jednak związek między zachowaniami przestępnymi naturalnych rodziców a ich dzieci, jednak nie dowiedziono czy decydują czynniki genetyczne czy środowiskowe.

3) Zaburzenia struktury chromosomów - niewykluczone, że u osób posiadających dodatkowy chromosom powoduje to zachowania przestępcze o charakterze agresywnym. Istnieje jednak związek między posiadaniem dodatkowego chromosomu a zaburzeniami w funkcjonowaniu organizmu. Nie ma jednak dowodów na związek pomiędzy zaburzeniami ilości chromosomów a zachowaniami przestępnymi.

4) Koncepcje zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego - zmiany organiczne w OUN mogą przyczynić się do powstawania zachowań kryminalnych, jednakże taki związek może mieć wpływ na wyjaśnienie niewielkiej części przestępczych zachowań. Uszkodzenia OUN prowadzą do zaburzeń funkcjonowania mózgu, co może prowadzić do zakłóceń rozwoju psychicznego. Powoduje to trudności z adaptacją warunków społecznych, co może mieć wpływ na prawdopodobieństwo zachowań przestępnych w tej grupie. Wpływ społeczeństwa może te tendencje wywołać, wzmocnić lub też zneutralizować.

5) Pozostałe koncepcje somatyczne

1. Niedoboru witamin

2. Nieprawidłowego poziomu cukru

3. Reakcje alergiczne

4. Nadmiar lub niedobór określonych hormonów

Każdy czynnik powodujący zaburzenia pracy ludzkiego organizmu może mieć wpływ na zachowanie człowieka. Nie można jednak tym czynnikom przypisać podstawowego znaczenia, nie można ignorować znaczenia wpływów społecznych.

Oligofrenia - niski poziom sprawności umysłowej może utrudniać społeczną adaptację i tak przyczynić się do zachowań przestępczych. Nie bez znaczenia pozostaje tu jednak pozytywny lub negatywny wpływ środowiska.

• IQ 90 i więcej - norma

• IQ 80-89 - ociężałość umysłowa

• IQ 50-79 - debilizm

• IQ 26-49 - imbecylizm

• IQ do 25 - idiotyzm

Koncepcje typów psychosomatycznych typy psychosomatyczne:

• Sangwinik - silnie reaguje, niewytrwały w działaniu

• Choleryk - silnie reaguje, wytrwały w działaniu

• Melancholik - słabo reaguje, wytrwały w działaniu

• Flegmatyk - słabo reaguje, niewytrwały w działaniu

Typy Psychosomatyczne Kretschmera z którymi łączył on skłonności do zapadania na choroby psychiczne i temperament, w praktyce spotykamy głównie typy mieszane

• Typ asteniczny - wysoki, szczupły, ostre rysy twarzy - typ schizofreniczny

• Typ atletyczny - średni lub wysoki, szczupły, dobrze umięśniony, koścista twarz, szerokie ramiona

• Typ pykniczny - średni lub mały, tęgi, grube rysy twarzy, słabo umięśniony, duży brzuch

• Typ dysplastyczny - nieregularna budowa ciała, często tęgi, mężczyźni mają cechy kobiet a kobiety mężczyzn

Teoria Hansa Eysencka - podział jednostek na:

• Ekstrawertycy - łatwi do pobudzenie, łatwo tracący pobudzenia, poszukujący stymulacji, aktywni i impulsywni, spontaniczni i optymistyczni aż do braku krytycyzmu, nieopanowani, co może prowadzić do agresji. Trudniejsi do asocjalizacji.

• Introwertycy - trudni do pobudzenia, z trudnością się wygaszają, nietowarzyscy, powściągliwi raczej nieśmiali, systematyczni i sumienni raczej pesymistyczni skoncentrowani na życiu wewnętrznym.

Pozytywistyczne koncepcje socjologiczne

1) Ekologiczne - szkoła chicagowska, przestrzenny rozkład przestępczości w miastach, w zależności od ukształtowania środowiska w obrębie otoczenia zmienia się skala przestępczości. Koncepcja stref:

• Centralna - instytucje handlowe, finansowe i kulturalne, pojawianie się tysięcy interesantów. Duża przestępczość nieletnich słabnąca wraz z oddalaniem się od strefy I.

• Przejściowa - część instytucji ze strefy I oraz po części przemysł

• Willowa - zajmowana przez zamożniejszą część obywateli pracujących w strefie II

• Podmiejska - obejmująca tereny poza granicami miasta.

Istotny wpływ czynników kulturowych, demograficznych a także architektonicznych i urbanistycznych na poziom przestępczości. Niestabilność warunków życia, niedostatek regulacji oraz słabość kontroli społecznej mają wpływ na wzrost przestępczości w dużych skupiskach ludzkich.

2) Strukturalne - zróżnicowanie społeczne, uplasowanie w grupie społecznej determinuje ilość możliwych do podjęcia działań. Merton stwierdził, że wszyscy członkowie społeczeństwa podlegają naciskowi społecznemu celem skłonienia ich do osiągania cenionych w tym społeczeństwie wartości. Cena roli czynników biopsychologicznych - pozwala dzielić ludzi na lepszych i gorszych dając tym lepszym przeświadczenia o własnej wyższości i poczucie słuszności przy wyrządzaniu krzywdy gorszym. Może to być wykorzystane do manipulacji nastrojami społecznymi, mogą powodować zachowania przestępcze w połączeniu z dodatkowymi czynnikami. Osiągnięcie społecznie określanych celów jako miernik sukcesu życiowego i stopień społecznego szacunku. Merton zróżnicował środki osiągania tych celów.

• Konformizm - jednostka przyjmuje, co najmniej niektóre cele kulturowe akceptuje środki, ma dostęp do społecznie określonych środków osiągania celów i potrafi je wykorzystać

• Innowacja - jednostka przyjmuje, co najmniej niektóre cele kulturowe, lecz niekoniecznie uzależnia ich osiągnięcie od społecznie określonych środków - skłonność do podejrzanych działań

• Rytualizm - odrzucenie celów przy jednoczesnej akceptacji środków ich osiągania, redukcja aspiracji, zadowolenie z ścisłego przestrzegania norm

• Wycofanie - co najmniej niektóre cele i środki są zaakceptowane, środki te jednak zawiodły lub istnieje niemożność osiągnięcia celów. Podejmowanie działalności zastępczej - alkoholizm, narkomania

• Bunt - odrzucenie celów i środków, próba określenia nowych celów i środków.

Człowiek podlega dwojakim naciskom - wewnętrznym (wynika z akceptacji celów i środków) i zewnętrznym (oparty na oczekiwaniach innych odnośnie osiągania sukcesów)

Neurotyzm - wrażliwość emocjonalna niski oznacza zrównoważenie i odporność na stres, wysoki - przeciwnie.

3) Psychopatia - nieprawidłowe ukształtowanie osobowości:

• Niezdolność do trwałych związków uczuciowych

• Przewaga sfery popędów na wyższymi poziomami regulacji zachowania

• Zachowanie impulsywne

• Brak poczucia winy przy naruszaniu dóbr innych

• Skłonność do agresji

Osoby o nieprawidłowo ukształtowanej psychice będącej następstwem negatywnych doświadczeń społecznych.

4) Teorie zróżnicowania kulturowego- przyczyny zachowań kryminalnych w zróżnicowaniu kulturowym. Albert Cohen - w środowisku amerykańskim to warstwa średnia dominuje i narzuca standardy zachowania i miary sukcesu.

1. Ambicja - wysoki poziom aspiracji

2. Osobista odpowiedzialność - poleganie na sobie

3. Szacunek dla osiągnięć - miernik zdolności - wykształcenie lub sukcesy zawodowe

4. Świecki ascetyzm - gotowość do oparcia się pokusie natychmiastowej realizacji życzeń w imię dalszych celów

5. Racjonalność - zdolność przewidywania wydarzeń i wyciągania wniosków

6. Dbałość o wygląd i maniery - przestrzegania norm kulturowych jako warunku sukcesu

7. Eliminacja przemocy i agresji - zapewnia możliwość dobrych układów z ludźmi

8. Rozsądny wypoczynek - nie marnowanie czasu a dokształcanie się, rozsądne spożytkowanie czasu

9. Szacunek dla własności - docenienie i szanowanie prawa własności

Przestrzeganie tych zasada daje możliwość przesunięcia się w górę hierarchii społecznej. Dla większości warstwy niższej - możliwość ta jest zablokowana z racji niemożliwości sprostowania wymaganiom. Zatem młodzież klasy niższej ma problemy z przystosowaniem się, prowadzi to do odrzucenia norm i tworzenia subkultur. Negatywizm tych subkultur przejawia się w działaniu nie dla korzyści a dla samego działania lub jest przejawem chęci szkodzenia innym. Taka grupa tworzy negatywny biegun kulturowy warstw średnich.

Teoria Millera warstwa niższa tworzy specyficzną subkulturę przeciwstawiania się innym warstwom. Tworzy ją sieć norm grupowych pozwalających uzyskać prestiż w grupie:

• Trudność - deklarowana chęć nie popadania w trudne sytuacje, uchylanie się od negatywnych skutków działania. Podział na wikłających się w kłopoty i potrafiących ich uniknąć

• Twardość - specyficznie pojmowana męskość, odwaga i sprawność fizyczna, brak zainteresowania sprawami intelektualnymi.

• Cwaniactwo - sprawność umysłowa polegająca na umiejętności podejścia i oszukania innych przy jednoczesnym niedopuszczeniu stania się ofiarą takiej manipulacji

• Podniecenie - szukanie mocnych wrażeń w alkoholu, muzyce i przygodach seksualnych. Poszukiwanie doznań przeplata się z okresami apatii i wyciszenia.

• Los - przekonanie o rozstrzygającej roli losu w osiągnięciu sukcesu, podporządkowaniu siłom wyższym

• Niezależność - sprzeciw wobec zewnętrznej kontroli i ulegania ogólnie pojętym autorytetom.

Potrzeba przynależności do grupy jak również walka o pozycję w niej często prowadzi do zachowań kryminalnych.

Teoria zróżnicowanych okazji- na wybór zachowania zgodnego lub sprzecznego z prawem wpływa nie tylko dostęp do środków skłaniających do zachowań społecznie poprawnych, ale także dostępności środków skłaniających do zachowań pozaprawnych i możliwość nabycia umiejętności potrzebnych do działań poza prawem. Sprzyjają temu społeczności nasycone kryminalistami (normy przestępcze to element kultury) oraz środowiska zdezorganizowane (brak stabilnego systemu społecznego i wzorców postępowania).

5) Teorie uczenia się zachowań przestępczych- działanie przestępcze zostaje wyuczone w drodze interakcji z innymi osobami, dokonuje się w grupach o bliskich powiązaniach - pierwotnych. Obejmuje techniki popełniania przestępstwa, ukierunkowanie motywów, dążeń i postaw. Jednostka staje się przestępcą wskutek nadwyżki definicji sprzyjających łamaniu prawa nad definicjami zachowań prawnych. Czynnikami istotnymi w procesie uczenia się jest częstotliwość i trwałość stykania się z zachowaniami pozaprawnymi. Człowiek ujęty jako masa plastyczna ukształtowana przez przeważającą ilość czynników. Bandura uzupełnia tę teorię - jednostka musi stykać się z określonymi zachowaniami, musi je obserwować i zapamiętać ewentualnie nabyć niezbędne umiejętności. Informacje dostarcza grupa pierwotna a także środki masowego przekazu. Tak wyuczone zachowania by się uaktywnić potrzebują bodźca. Jednostka ma, bowiem możliwość kontroli postępowania. Dopiero określony wpływ społeczny determinuje wykorzystanie określonych umiejętności przestępczych lub zaniechanie ich użycia.

Techniki neutralizacji Sykes i Matza - samousprawiedliwienie się sprawcy

• Zaprzeczenia odpowiedzialności - sprawca odwołuje się do niezawinionego zbiegu okoliczności lub określa się jako człowiek w sytuacji bez wyboru

• Zaprzeczenie bezprawia - uważa, że działanie nie wyrządziło nikomu krzywdy, a nawet, jeśli to sprawa jego a poszkodowanego

• Zaprzeczenie - przekonanie o tym, że ofiara zasłużyła na takie traktowanie

• Potępienie potępiających - usprawiedliwienie się tym że inni, zwłaszcza go sądzący postępują tak samo albo nawet gorzej

• Powołanie się na wyższe racje - kolizja wartości wymagająca poświęcenia dobra jego zdaniem niższej wartości

Teorie KontroliEmil Dukheim - przestępczość zjawiskiem normalnym, jest i będzie występować w każdym społeczeństwie. Powody:

• Zachowanie łamiące normy to czynnik dynamiczny, ludzie szukają zachowań godnych potępienia - sami wynajdują przestępczość

• Człowiek jest egoistyczny - nie ma biologicznych hamulców przed krzywdzeniem innych.

Społeczeństwo musi, więc wytworzyć środki zdolne do powstrzymania ludzi od popełniania przestępstw, aby utrzymać nasilenie przestępczości we właściwych granicach.

Teoria Hirsha - przyczyną przestępczości jest osłabienie lub zerwanie więzi społecznej, bo zmniejsza to gotowość do przestrzegania norm. Więzi społeczne:

• Przywiązanie - związek emocjonalny z osobami z bliskiego otoczenia, oraz wynikające z tego normy postępowania

• Zaangażowanie - uczestnictwo w działalności uznanej za ważną, gdy popełnienie przestępstwa mogłoby tę działalność naruszyć, wyważenie korzyści wynikających z przestępstwa.

• Zaabsorbowanie - udział w działalności zgodnej z prawem

• Przekonanie - gotowość do przestrzegania norm prawnych

Brak lub osłabienie któregoś z tych elementów może prowadzić do zachowań pozaprawnych. Zachowanie takie jest wynikiem zbyt małej samokontroli i tendencji do zachowań hedonistycznych.

Indywidualizm - koncentracja na osobie sprawcy jako podstawowym przedmiocie badań - zorientowanie ich na sprawcę czynu.

Pytanie Lombrozjańskie - czemu jedni popełniają przestępstwa a inni nie? Ponieważ sprawcy przestępstw różnią się od pozostałych jakimiś szczególnymi cechami. Są determinowani do czynów nieprawnych.

Optymistyczna koncepcja natury człowieka - człowiek jest istotą dobrą, a przestępcy posiadający specyficzne cechy są wadami mniejszości społeczeństwa.

Nurty:

• Indywidualistyczny - paradygmat rodzajów ludzi

• Socjologiczny - paradygmat rodzajów otoczenia

Korekcjonalizm - następstwo założenia odmienności sprawcy przestępstwa, zwalczanie przestępczości musi sięgnąć do jej przyczyn. Prawo karne z instrumentu represji powinno stać się instrumentem oddziaływania. Prawo karne jest tu prawem sprawcy - dostosowanym do tego, kim jest a nie tego, co zrobił. Kara ma charakter prewencyjny celem uniknięcia zachowań nieprawnych w przyszłości. Prewencja specjalna ma charakter resocjalizacji.

Konsensualizm - przestępca jako odmieniec będący na marginesie społeczeństwa, społeczeństwo w ogólnej części przestrzega prawa a jedynie ów margines je łamie. Jest to rzadkie zachowanie a prawo karne to reprezentant interesów olbrzymiej większości, objęte społeczną akceptacją.

Kryminologia antynaturalistyczna

Cechuje się odrzuceniem przekonania o metodologicznej jedności nauk, jako że przedmiotem badań jest człowiek. Preferuje metody jakościowe a nie jak w pozytywizmie pomiar i analizę ilościową.

Przestępczość - konsekwencja przebiegu procesów społecznych.

Interakcjonistyczna koncepcja przestępstwa - przedmiotem badań nie sprawca, lecz audytorium społeczne dokonujące obserwacji oceny i nauczajże konkretnych zachowań. Przedmiotem jest mechanizm społecznej reakcji na zachowanie pozaprawne. Sceptyczny krytycyzm instytucji kontroli społecznej i formalnej jako wywołujących uboczne konsekwencje szkodliwe również z punktu widzenia ich celów. Instytucje te służą nie całości społeczeństwa a partykularnym interesom władzy. Utopia społeczna - budowa pozbawionego represyjnych form społeczeństwa. Człowiek- zło tkwi nie w nim, lecz w organizacji społeczeństwa.

1) Teoria naznaczenia społecznego - w centrum nie samo zachowanie, co społeczna reakcja na nie.

Edwin Lemert - koncepcja dewiacji wtórnej - każda jednostka ma zdanie na temat siebie, samoocenę, wywierającą istotny wpływ na jej zachowanie. Wpływ na samoocenę ma też zdanie innych

• Dewiacja pierwotna - naruszenie normy

• Dewiacja wtórna - społeczna reakcja w momencie naruszenia normy - uznanie jednostki za dewianta.

Konsekwencją kontroli społecznej jest nadawanie jednostkom etykiet dewiantów, co prowadzi do wytworzenia w jednostce przekonania o własnej dewiacji. Nie jest to status osiągnięty, lecz przypisany.

Becker i Outsiderzy - Dewiacja jako następstwo oceny grupy społecznej odnośnie jakiegoś zachowania. Grupy społeczne kreują dewiacje poprzez tworzenie norm, których naruszenie stanowi dewiację, a następnie stosowanie tych norm i naznaczanie jednostek ich nieprzestrzegających jako outsiderów. Dewiantem jest, zatem osoba której zachowania są naznaczone znamionami dewiacji przez grupę. Brak społecznej reakcji oznacza brak dewiacji a społeczna reakcja na naruszenie normy przesądza o jej istnieniu. U osób etykietowanych jako dewianci utrwala się taki sposób postrzegania siebie. Status dewianta zaczyna w społecznej świadomości dominować nad innymi cechami i rolami - mamy do czynienia z samo spełniającą się przepowiednią i zepchnięciem jednostki do subkultury dewiacyjnej.

Edwin Schur - proces naznaczania społecznego - elementami kształtowania się kariery dewiacyjnej są:

• Stereotypizacja - jednostka zaczyna być postrzegana przez pryzmat negatywnego stereotypu przestępcy

• Retrospektywna interpretacja - ujawnienie że dana osoba jest złodziejem powoduje interpretację dotychczasowych poprawnych zachowań przez pryzmat złodzieja - otoczenie dochodzi do wniosku że ujawnione zachowanie nie było niczym niespodziewanym bo dotychczasowe kontakty wynikały stad że dewiant zdołał dotychczas oszukiwać otoczenie.

• Pochłanianie ról - rola dewianta staje się rolą absolutnie dominującą

David Matz - wizja dewiacji i przestępstwa- społeczeństwo skrajnie zatomizowane, wielość autonomicznych jednostek. Zachowanie dewiacyjne nie powinny być traktowane jako patologia społeczna, lecz powinny być traktowane jako elementy pluralizmu kulturowego. Tym samym dewiacja i dewiant powinni zostać zaakceptowani.

Kryminologia Neoklasyczna

Zagrożenie karą i jej realizacja to jedyne czynniki odstraszające od popełnienia czynu zabronionego. Minimalne możliwości wpływu na indywidualne i społeczne przyczyny przestępczości. Prawo karne oparte o zasadę sprawiedliwej odpłaty za czyn. Człowiek to wolna jednostka, która dokonała wyboru czynności przestępnej, przez co dowiodła podatności na bodźce stanowiące zagrożenie. Racjonalny przestępca nie jest pchany do przestępstwa przez czynniki poza jego kontrolą, ale reaguje w przewidywalny sposób na zewnętrzne bodźce. Teoria kontroli - podstawą przestępstwa stanowią niedoskonałe mechanizmy kontroli właściwej każdemu człowiekowi skłonności do przestępstwa.

Przestępczość gospodarcza

Kryterium sprawcy - Popełniane przez osoby cieszące się zaufaniem z wysoką pozycją społeczną w ramach ich działalności zawodowej.

Kryterium systemowe - godzi w system gospodarczy osłabia społeczne zaufanie do niego, narusza zasady rzetelnego gospodarowania.

Typologia przestępstw gospodarczych

1. Przeciwko podstawowym instytucjom gospodarczym - giełdowe, na szkodę banków

2. Przeciwko przedsiębiorstwom- na szkodę konkurencji

3. Przeciwko interesom finansowym państwa - podatkowe, przemyt

4. Przeciwko konsumentom - oszukańcza reklama

5. Przeciw środowisku - dążą do obniżenia kosztów własnych.

Cechy przestępczości gospodarczej:

• Brak przemocy

• Anonimowość ofiar

• Znaczna ilość sprawców należy do wyższych warstw społecznych

Bardzo wysoka ciemna liczba powodowana:

• Przykrywką działalności zawodowej lub przy okazji tej działalności - nie rzuca się w oczy

• Ofiarą można być latami

• Przestępcy tacy to zazwyczaj specjaliści w danej dziedzinie

• Możliwość obrony sprawców należących do wyższych klas społecznych jest duża

W gospodarce centralnie sterowanej - dominant sektor państwowy, monopole, niewydolność - powoduje to niedobór dóbr konsumpcyjnych. Środowisko dostarcza jednostkom bodźców do nielegalnego zdobywania dóbr ciężkich do otrzymania legalnie. Kwitnie spekulacja i czarny rynek, rozrost korupcji i kradzieży w państwowych zakładach.

W gospodarce wolnorynkowej - oparta o kulturę rywalizacji. Przekonanie, że sukces mierzony w walucie jest celem człowieka. Obawa przed porażką oznaczającą spadek pozycji społecznej. Jeżeli jedna firma stosuje nieuczciwą konkurencje występuje zjawisko ssania w dół - inne też są do tego zmuszone, powoduje to nasilenie konkurencji i przestępczych działań. W Polsce po latach 90 nastąpiła kryminalizacja takich czynów, pojawiły się czyny dotąd nieznane jak fałszerstwa czy pranie brudnych pieniędzy. Wzrosła liczba przestępstw podatkowych i celnych.

Przestępczość zorganizowana

Jest to działalność zespołowa, członkowie połączeni więzią pozwalającą na większą skuteczność. Kwestie sporne:

1. Struktura - czy musi być dwupoziomowa czy może też być jednopoziomowa

2. Trwałość - czy konieczne jest nastawienie na długotrwałość działań czy wystarczy porozumienie dotyczące jednego czynu

3. Zakres powiązań - czy konieczne są powiązania ze światem polityki, administracją publiczną

Modele przestępczości zorganizowanej

• Wąski - mafijny, zespół hierarchiczny powołany do działalności ciągłej posiadający rozbudowane koneksje ze światem biznesu i polityki

• Szeroki - zespół o dowolnej strukturze, stworzony nawet na krótki czas, niekoniecznie posiadający koneksje

Rodzaje grup:

Banda - członkowie indywidualnie lub zbiorowo systematycznie naruszają przepisy prawa, mając przy tych naruszeniach wsparcie w poglądach grupy. Mogą być

1. Przestępcze(czyny przeciwko mieniu)

2. Konfliktowe(przemoc)

3. Wycofania (narkomanie)

4. Chuligańskie (działanie niszczycielskie)

5. Kradnące

Gang - hierarchiczne struktury, prowadzenie ciągłej działalności, struktury mogą być bardzo rozbudowane.

Skutki przestępczości zorganizowanej:

• Efekt organizacyjny - rezultat podziału zadań - lepsze efekty, niedostępne dla jednostek

• Ochronny - lepsze zabezpieczenie sprawców przed wykryciem i osądzeniem

• Demoralizacji - wzajemne negatywne oddziaływanie, poddanie kontroli członków zespołu

• Korupcji - zwiększenie możliwości wciągania do współpracy funkcjonariuszy publicznych

Struktury organizacyjne:

• Gwiaździsta - z centrum decyzyjnym powiązane inne osoby lub zespoły

• Siatkowa - nie istnieje centrum dyspozycyjne, lecz pewna liczba współpracujących zespołów

• Liniowa - między centrum decyzyjnym a osobami najniżej w hierarchii nie ma kontaktów - jest kilka poziomów pośredników

Rodzaje przestępczości zorganizowanej

• Gospodarcza - łamanie lub interpretacja prawa na swoją korzyść

• Polityczna- kwestionowanie istniejącej władzy państwowej lub sposobu jej wykonywania

• O charakterze politycznym - działalność organizacji terrorystycznej

• Hedonistyczna - dla satysfakcji lub rozrywki

• Sekty religijne

---